Tìm hiểu về Kiến trúc: Byzantine, Roman và Gothic | Môn Lịch sử mỹ thuật thế giới - Đại học Mỹ thuật Công nghiệp

lOMoAR cPSD| 60794687
Byzantine, Roman và Gothic đều là những phong cách kiến trúc, nội thất từ rất lâu đời. Mặc
dù là các phong cách riêng biệt, có đặc điểm khác biệt nhưng lại có sự liên kết chặt chẽ với
nhau. Kiến trúc Byzantine và Roman đều chịu ảnh hưởng của nền kiến trúc La Mã cổ đại. Kiến
trúc Gothic chính là sự phát triển, cải tiến từ kiến trúc Roman, còn kiến trúc Byzantine kết hợp
với Gothic và hồi sinh mạnh mẽ vào thời kỳ Phục Hưng. Mỗi phong cách kiến trúc đều đem
lại vẻ riêng biệt độc đáo khác nhau, nhưng vân luôn trường tồn, phát triển để áp dụng vào đời
sống hiện đại ngày nay. I. Byzantine
Khái quát chung Byzantine ra đời vào khoảng những năm 330 đến 1450 sau Công nguyên ở
vùng Constantinopolis, thủ đô của đế quốc Byzantine. Nền kiến trúc này chịu nhiều ảnh hưởng
của nền kiến trúc La Mã cổ đại và đã trải qua một khoảng thời gian phát triển rực rỡ. Sau đó
nó dần được kết hợp trong phong cách kiến trúc Gothic và được hồi sinh trở lại vào thời kỳ Phục Hưng.
Byzantine phát triển mạnh mẽ như một thực thể nghệ thuật và văn hóa độc lập, chỉ tập trung
vào thủ đô mới của Constantinople. Vì vậy mà Byzantine chịu sự tác động lớn của nền kiến
trúc thời Trung cổ và khu vực cận Đông. Bên cạnh đó nó cũng trở thành tổ tiên chính thống
của hai phong cách kiến trúc thời kỳ Phục Hưng và Ottoman. Chịu ảnh hưởng từ nền kiến trúc
La Mã cổ đại, do đó đây là sự tập hợp của nhiều yếu tố khác nhau của kiến trúc La Mã. Các
công trình kiến trúc đã có sự nâng cấp lớn về thạch cao, gạch, hình học. Các loại vật liệu trên
đã dần được sử dụng một cách tự do hơn ngoài chức năng là đá trang trí. Hình ảnh những mái
vòm phức tạp, họa tiết cổ điển được sử dụng một cách tự do hơn. - Giai đoạn phát triển
Giai đoạn 1: Thế kỷ 4 – thế kỷ 6
Thành phố Constantinople được thúc đẩy việc xây dựng nên nhanh chóng được mệnh danh là
“chiếc cầu vàng nối liền phương Tây và phương Đông” với nhiều loại hình đa dạng khác nhau
như: cầu dẫn nước, bể chứa nước, quảng trường, cung điện, cổng thành, thành quách…
giai đoạn này, việc xây dựng và phát triển nhà thờ được đẩy mạnh. Các nhà thờ có quy mô
ngày càng lớn, hình thức và các họa tiết trang trí cũng ngày càng hoa lệ hơn.
Giai đoạn 2: Thế kỷ 7 – thế kỷ 12
Trong giai đoạn này, diện tích của thành phố Constaninople đã dần bị thu hẹp vì tác động của
chiến tranh và ngoại xâm. Vì vậy mà quy mô cũng như số lượng, diện tích đất đai bị giảm đi
rất nhiều. Đây là giai đoạn mà nền kiến trúc có đặc điểm là xây dựng trên diện tích đất rất nhỏ.
Tuy vậy nhưng vẫn phát triển, xây dựng về mặt chiều cao, giảm bớt sự xuất hiện của các mái vòm lớn. lOMoAR cPSD| 60794687
Giai đoạn 3: Thế kỷ 13 – thế kỷ 15
Giai đoạn này là lúc nền kiến trúc Byzantine suy thoái do, quy mô xây dựng của các công
trình kiến trúc Byzantine vì thế cũng nhỏ hơn, chủ yếu xuất hiện trang trí trong nhà. Thành tựu
lớn nhất của kiến trúc Byzantine có thể kể đến như cột cổ điển của Hy Lạp cổ đại, vòm cuộn
gạch đá của Tây Á hay quy mô đồ sộ của kiến trúc La Mã cổ đại. 2. Kiến trúc ● Đặc điểm chung
Các công trình theo kiến trúc Byzantine hầu hết đều là kiến trúc nhà thờ vậy nên sự trang
nghiêm, cổ kính nhưng không kém phần sang trọng luôn được chú trọng.
Các loại hình kiến trúc Thiết kế mái vòm đa dạng Đặc trưng đầu tiên mà cũng là đặc trưng kiến
trúc Byzantine nổi bật phải nhắc đến là hàng loạt các kiểu thiết kế mái vòm. Trong khi vòm
bán nguyệt thường đặt tại cửa, cổng lớn nhằm đại diện cho cầu nối giữa thiết kế Hồi giáo đương
đại và thiết kế Thiên chúa giáo thì vòm buồm được sử dụng phía trong nội thất tạo thành những
thiết kế trần nhà lạ mắt. Không chỉ vậy, các thiết kế mái vòm này còn tạo nên sự cộng hưởng
về mặt âm thanh giúp chúng có thể tự khuếch đại nhiều lần và giảm đáng kể ảnh hưởng của nhiệt độ bên ngoài.
Biểu tượng hình học và nghệ thuật Mosaic
Bên cạnh thiết kế mái vòm, các biểu tượng hình học như: hình chữ thập, hình đa giác,... kết
hợp cùng nghệ thuật thị giác Mosaic đã tạo nên những chi tiết thiết kế hút hồn. Màu sắc
Phong cách kiến trúc Byzantine không tuân theo bất cứ nguyên tắc về màu sắc nào mà sử dụng
linh hoạt tất cả. Từ những gam màu lạnh: xám, xanh lam, xanh lục,.. hay những gam màu nóng:
đỏ, cam, vàng,.. tất cả được hòa trộn và làm nên những tác phẩm Byzantine sáng tạo, đầy sức sống.
Các hình thức mặt bằng
Đa dạng về kiểu hình thức mặt bằng như: kiểu Basilica với hình chữ nhật thay vì là hình tròn
như thời Phục hưng; kiểu bao quanh với hình đa giác đều ở giữa có mái vòm và mặt bằng kiểu
chữ thập có khu vực trung tâm làm mái vòm và chẻ ra 4 hướng vươn ra xa. Các cột và hầm
Nhìn từ xa, các cột trong kiến trúc Byzantine thường rất lớn bằng đá cẩm thạch bao quanh công
trình. Mỗi cột to đến mức có thể được ví như một ngọn tháp nhỏ riêng biệt vây xung quanh
toàn thể kiến trúc Byzantine. Bên cạnh các cột, các hầm trong kiến trúc Byzantine có thiết kế
kín đáo và nó không bao giờ bị bỏ trống mà luôn được lấp đầy bởi các đồ khảm khác nhau. lOMoAR cPSD| 60794687
Tranh khảm, bức bích họa
Đặc trưng khác biệt nhất, sáng tạo và thu hút nhất của kiến trúc Byzantine đó là việc sử dụng
những bức bích họa, tranh khảm làm từ thủy tinh màu. Những bức tranh sặc sỡ, bắt mắt với
những chủ đề khác nhau được ghép nền bằng những mảnh vụn đã để lại dấu ấn to lớn cho nghệ
thuật tranh khảm nói riêng cũng như toàn thể kiến trúc Byzantine nói chung.
Nghệ thuật trang trí trong kiến trúc Byzantine
Những bức bích họa hay tranh khảm nói trên quá đẹp, quá nổi bật đến nỗi nó trở thành một
nghệ thuật trang trí trong kiến trúc Byzantine.
Vào khoảng thời gian Byzantine xuất hiện, không có quá nhiều sự lựa chọn về chất liệu cũng
như vật liệu nhằm mục đích trang trí, vậy nên, những kiến trúc sư và những người nghệ nhân
đã sáng tạo ra một thứ nghệ thuật chạm khắc bằng pha lê, thủy tinh mờ hay thậm chí là cả pha
bột màu. Điều này không những đem lại hiệu quả tích cực mà còn giúp tên tuổi của trường phái
Byzantine huyền bí, tiếng tăm hơn.
Vật liệu kiến trúc Byzantine
Phong cách kiến trúc Byzantine, phần lớn vật liệu xây dựng được sử dụng là gạch, vữa xi măng,
vôi, cát, đá nghiền,... Thậm chí nhiều nơi, nhằm tiết kiệm nguyên vật liệu, người ta đã dùng
một lớp vữa rất dày giữa các viên gạch. Thế nhưng, điều này dẫn đến sự hư hỏng, xuống cấp
nhanh chóng cho các công trình kiến trúc Byzantine. Không chỉ dùng để xây nhà, những viên
gạch cũng được sử dụng để làm mái vòm. Xa hoa và đắt đỏ hơn, một số công trình sẽ lựa chọn
các khối đá ashlar - loại đá đến từ khu vực phía đông của Đế chế Byzantine hay đá cẩm thạch
đắt tiền để trang trí các cột, cửa sổ, sàn nhà,...
3. Phong cách nội thất
Nội thất Byzantine được trang trí với nhiều màu sắc và chất liệu phong phú, đầy những bức
tranh, những tấm đá cẩm thạch khảm bao phủ sàn, tường và trần nhà. Kết hợp các yếu tố hình
thành biểu tượng Kitô giáo giữa cổ điển, xa xỉ của vàng và phong phú của ánh sáng tự nhiên.
Màu sắc chủ đạo:
Nội thất Byzantine được trang trí vô cùng hào nhoáng và hoa lệ, sử dụng hai màu lam, vàng là
chủ yếu. Còn phía ngoài hầu như không có trang trí thêm bất cứ chi tiết gì, chỉ để gạch đá tự
toát lên vẻ uy nghi của nó.
Trang trí, vật liệu kiến trúc:
Trong nghệ thuật trang trí Byzantine, vật liệu và trang trí là 2 yếu tố quan trọng nhất. Vật liệu
xây dựng chủ yếu của Byzantine là gạch xây kết hợp với những lớp vữa dày. Một số công trình
còn sử dụng thêm cả bê tông xuất xứ từ La Mã để tạo nên những công trình bề mặt trong và ngoài giống nhau. lOMoAR cPSD| 60794687
Đồng thời cần trang trí những phần diện tích ở dưới vòm vì đây là những khu vực có thiết kế
khá đơn giản. Vì vậy nghệ thuật Mozaich khảm khắc pha lê đã xuất hiện. Với cách chạm vẽ
bột màu và điêu khắc ấn tượng và tỉ mỉ đã làm cho kiến trúc Byzantine có được vẻ đẹp lộng
lẫy. Ngoài ra phần tường của các công trình phong cách Byzantine thường được trang trí bằng
những tấm đá cẩm thạch.
Trong các nhà thờ, công trình kiến trúc của Byzantine dễ dàng nhìn thấy được tường nhà trang
trí bằng tranh đá cẩm thạch, tranh đá ghép pha lê, hoặc tranh vẽ bột màu, chủ yếu là các hình
ảnh từ điển tích của Thiên Chúa giáo. Mặt ngoài các miếng thủy tinh có độ nghiêng khác nhau,
tạo thành hiệu quả lấp lánh, đồng thời khoảng cách giữa các miếng thủy tinh cũng không liền
mạch, tạo nên vẻ hài hòa giữa tranh khảm với công trình xây đựng.
Các công trình Byzantine có không gian cao vút và trang trí lộng lẫy: các cột và khảm bằng đá
cẩm thạch , khảm trên các hầm, vỉa hè bằng đá khảm và đôi khi là trần nhà bằng vàng.
Các vật dụng nội thất
Vật liệu được sử dụng cho đồ nội thất thường là gỗ, kim loại và ngà voi (ám chỉ việc buôn bán
ngà voi), đồ trang sức, vàng và bạc. Chỗ ngồi thường có dạng ngai vàng hoặc ghế dựa rất phù
hợp với kiến trúc của tòa nhà mà nó tọa lạc. Chất liệu dệt được sử dụng bao gồm lụa hoặc
nhung và hiếm khi nhưng đôi khi làm từ da động vật. Một số mảnh được trang trí bằng rèm
hoặc đệm mềm để tạo sự thoải mái.Đáng buồn thay, không có nhiều đồ nội thất từ thời
Byzantine còn tồn tại giống như những người theo đạo Cơ đốc thời kỳ đầu . III. Roman 1. Khái quát chung
Kiến trúc Roman là phong cách kiến trúc của các vùng Trung và Tây Âu. Kiến trúc
Roman ra đời vào khoảng thế kỷ 11 và thế kỷ 12, chủ yếu ở các nước Pháp, Anh, Ý, Bỉ,
Tây Ban Nha.. Đặc điểm kiến trúc Roman thiên về kiểu mái vòm cong với các khối cột
thể hiện nét tinh xảo, độc đáo của Roman.
Tên gọi Roman xuất xứ từ Mỹ- La Tinh với ý nghĩa là “La Mã” đã phần nói nói nên
phong cách kiến trúc của người đương thời hơi giống và muốn tìm đến chút ít cách thức
của kiến trúc La Mã cổ đại. Tuy vậy về quy mô và hình thức, kiến trúc Roman còn xa
mới đạt đến trình độ của người La Mã cổ đại, thiết kế thi công còn thô sơ, vật liệu có
lúc lấy từ công trình đã hoang phế của kiến trúc La Mã. Cũng có thể do vừa trải qua
một quá trình trì trệ sa sút và chiến tranh nên kiến trúc – xây dựng vẫn chưa được khôi
phục, còn non yếu. Tuy vậy, kiến trúc Roman không phải là không có những bước tiến
nhất định về mặt loại hình và kết cấu góp phần đáng kể vào việc hình thành kiến trúc
Gothic sau này ra đời từ nửa sau thời Trung Cổ ở Tây Âu. lOMoAR cPSD| 60794687
Phong cách kiến trúc Roman trải dài trên một bình diện rộng, phát triển chủ yếu ở các
nước Tây Âu và Trung Âu, gồm Pháp, Anh, Ý, Bỉ, Hà Lan, Tây Ban Nha… Khi các
thành phố ở các nước này đã bắt đầu gượng dậy nhưng bộ mặt kiến trúc nhiều công trình còn thô sơ.
2. Đặc trưng kiến trúc
Sự kiên cố, vững chắc và đồ sộ là những ấn tượng chung nhất khi người ta nhắc đến
kiến trúc Romanesque. Bên cạnh các tòa lâu đài rộng lớn, nguy nga, trường phái kiến
trúc này còn xuất hiện trong các tòa nhà giáo hội và thế tục. Khác với kiến trúc La Mã
cổ đại trước đó hay kiến trúc Gothic sau này, ở Romanesque nhấn mạnh các thành phần
kết cấu chịu lực như cột và vòm. Trái lại, các trụ cầu được xem là vật nâng đỡ các bức
tường lại có phần giống với kiến trúc Byzantine.
Trên thực tế, các công trình kiến trúc Romanesque rất đa dạng về kiểu dáng và có nhiều
diện mạo khác nhau. Để dễ dàng nhận biết các công trình của lối kiến trúc độc đáo này,
cùng quan sát các đặc trưng về tường, cột, mái nhà, vòm, lỗ mở,...
Tường: Làm nên các bức tường đặc trưng theo phong cách Roman, những vị kiến trúc
sư đã cân nhắc lựa chọn các vật liệu xây dựng từ truyền thống như gạch, gỗ đến các
nguyên vật liệu theo từng địa phương sinh sống như đá, đá vôi, đá granit và đá lửa.
Cầu tàu: Sự khác biệt của kiến trúc xây dựng Roman nằm ở cầu tàu - đây là nơi các
trụ của vòm lớn giao nhau có hình dạng hình chữ thập có vai trò hỗ trợ nâng đỡ mái
vòm. Cầu tàu được xây bằng gạch vững chắc.
Cột: Thiết kế cột trong kiến trúc xây dựng Roman nói chung thường là các cột nguyên
khối được cắt từ đá lớn. Các vòng cung của cột được cắt ghép công phu tại nên sự mềm mại
Các cột được tận dụng: Tại nhiều công trình ở Ý, một số lượng lớn các cột được tận
dụng để trang trí nội thất cho các nhà thờ. Các cột được tái sử dụng có chất lượng bền
nhất là đá cẩm thạch.
Cột trống: Do các công trình Romanesque đều rất đồ sộ với các bức tường dày và hệ
thống mái vòm nặng nên phương pháp xây dựng cột trống từ các trụ đá được sử dụng phổ biến.
Cột lõi rỗng: Cột lõi rỗng được sử dụng khi các cột được xây bằng gạch và phần lõi
rỗng bên trong sẽ chứa đầy gạch vụn. Những chiếc cột khổng lồ không thon này đôi
khi được trang trí bằng những đồ trang trí có khía. lOMoAR cPSD| 60794687
Sự luân phiên: Sự luân phiên giữa các trụ và cột là một giải pháp tối ưu cho các công
trình kiến trúc Roman rộng lớn. Các đường gờ kết hợp với cầu tàu đầy tinh tế nối liền các cột luân phiên nhau.
Vòm và cửa sổ: Các mái vòm và cửa sổ hình mái vòm là đặc trưng không thể thiếu
trong kiến trúc xây dựng Roman. Đa số các mái vòm đều có hình bán nguyệt trừ rộng
lớn. Các cửa sổ thường đặt dưới mái vòm và hướng về mặt tiền.
Hầm và mái nhà: Phần lớn trong các nhà thờ, mái vòm được xây bằng gỗ tại các lối
đi như một hình thức trang trí đầy độc đáo. Với mỗi vùng miền, tùy theo văn hóa riêng
biệt mà cách trang trí hầm và mái nhà cũng có nhiều dạng khác nhau.
Hầm thùng: Hầm thùng hay mái vòm thùng là kiểu mái vòm được xem là đơn giản
nhất trong kiến trúc Roman. Đây là dạng mái vòm kéo dài từ bức tường này sang bức
tường khác đầy kiên cố, vững chắc.
Hầm rãnh: Hầm rãnh hay mái vòm rãnh thường xuất hiện trong thiết kế tòa nhà. Thiết
kế này luôn có mặt bằng hình vuông và được xây dựng bằng hai hầm chứa cắt nhau ở các góc vuông.
Vòm có gân: Khác với những kiểu mái khác, vòm có gân các đường gân đầy bắt mắt.
Không có một cấu trúc hay quy định nào có thể kiểm soát kiểu dáng của mái vòm này.
Vòm nhọn: Khác với vòm tròn thông thường, vòm nhọn trong phong cách kiến trúc
Roman được tạo ra giúp tăng hiệu ứng về chiều cao cho không gian nội thất bên trong
công trình. Đây là một đặc trưng đột phá mà cùng là tiền đề tạo nên kiến trúc Gothic sau này.
Butresses: Butresses là tên một bệ trụ kiểu Roman có hình dáng vuông với công dụng
nâng đỡ các bức tường bên cạnh các cột trụ lớn. Ngoài ra, nó còn có công dụng để trưng
bày và làm điểm nhấn cho các công trình.
Arcades: Arcade là tên gọi chỉ một hàng vòm được hỗ trợ trên các trụ hoặc cột. Nó
thường xuất hiện tại các sảnh lớn của tòa lâu đài.
Tháp: Bên cạnh mái vòm, các tòa tháp nhọn cao chót vót nổi bật tại các tu viện hay
nhà thờ lớn là đặc trưng không thể thiếu của kiến trúc Roman. Số lượng các ngọn tháp
có thể tăng từ hai cho đến rất nhiều tùy thuộc vào quy mô của từng công trình riêng biệt.
Trang trí: Ngoài các đặc trưng về kiến trúc, các yếu tố đa dạng về trang trí trong kiến
trúc Romanesque cũng vô cùng thú vị. lOMoAR cPSD| 60794687
Sự kết hợp các họa tiết trang trí: Sự kết hợp các họa tiết trang trí là đặc điểm thường
thấy trong kiến trúc Roman. Dưới bộ óc sáng tạo của các kiến trúc sư, các họa tiết trang
trí có thể biển đổi linh hoạt tạo nên những tác phẩm độc nhất.
Nghệ thuật điêu khắc: Yếu tố chạm khắc được sử dụng linh hoạt trong trang trí với
những đường nét chìm nổi sống động góp phần thổi hồn vào các tác phẩm Roman.
Điêu khắc tượng hình: Bên cạnh nghệ thuật điêu khắc nói chung, điêu khắc tượng
hình các nhân vật bằng vữa hoặc thạch cao cũng xuất hiện nhiều trong trường phái kiến trúc này.
Tranh tường: Để các bức tường dài không bị nhàm chán, các bức tranh hay các bức
bích họa với màu sắc sặc sỡ thành công trở thành điểm nhấn vô cùng nổi bật. Có rất
nhiều bức tranh ra đời trong thời kỳ kiến trúc Roman phát triển tuy nhiên một số đã bị
phá hủy bởi chiến tranh.
Kính màu: Ngoài các ô cửa bán nguyệt, trang trí cửa sổ bằng kính với nhiều màu sắc
được xem là trào lưu nghệ thuật lúc bấy giờ.
Kỹ thuật xây dựng trong kiến trúc Roman: Kỹ thuật xây dựng trong kiến trúc Roman
tuy có những bước đổi mới tuy nhiên vẫn gặp phải một vài hạn chế như: thiết kế tường
đá dày, cửa sổ còn nhỏ và ít ánh sáng tự nhiên chiếu vào kiến trúc bên trong. Do kỹ
thuật xây dựng còn nhiều hạn chế so với kiến trúc La Mã cổ đại, kiến trúc Roman không
có sự nhất quán trong việc sử dụng hình thức cột.
3. Phong cách nội thất
Đồ đạc: Ngôi nhà La Mã được trang bị nội thất thưa thớt, chỉ chứa ghế dài, ghế, bàn và một
cái rương một lần ở đây và ở đó.
Sự lựa chọn màu sắc áp đảo được sử dụng trong trang trí của Đế chế La Mã nằm trong bảng
màu của các tông màu mạnh mẽ. Màu sắc được sử dụng phụ thuộc vào tỉnh và thời kỳ, nhưng
chúng ta có thể chia sẻ các chủ đề chính: - Trắng & đen
- Đen & đỏ (đặc biệt phổ biến) - Xanh dương & tím
- Đất son cháy, màu đỏ son và màu vàng
- Phấn màu: xanh đậu, hoa cà và hồng
Sự tôn kính đối với thiên nhiên cũng phát huy tác dụng với tông màu trung tính trong các họ
màu nâu và xanh lá cây và sau đó sự kết hợp màu sắc tương phản mạnh mẽ ở trên được đặt
một cách chiến lược với đồ nội thất, thảm và các điểm nhấn lấy cảm hứng từ nghệ thuật bổ sung. lOMoAR cPSD| 60794687
Tác phẩm bằng đồng: Đồng khá phổ biến trong các hộ gia đình La Mã và chắc chắn là một
yếu tố trang trí đặc trưng của phong cách thiết kế nội thất này.
Khảm là một yếu tố dễ xác định khi xây dựng một ngôi nhà lấy cảm hứng từ La Mã, tranh
khảm thường được hình thành theo hình khối lập phương, bằng đá, gạch, thủy tinh hoặc vật
liệu khác. Roman thích trang trí các công trình của họ với những hoa văn trang trí này. Nó có
thể được tìm thấy trên sàn, tường hoặc trần nhà. Thủy tinh cũng đã được sử dụng để tạo ra hiệu
ứng lấp lánh giống ngọc trai.
Cẩm thạch: Đây là một vật liệu khá phổ biến trong các ngôi nhà và đền thờ La Mã thời kỳ
đầu. Các thợ thủ công thời đó đã kết hợp các màu sắc và sự đa dạng khác nhau của các tấm đá
cẩm thạch để tạo ra các hoa văn rực rỡ cho sàn nhà, tạo thành các hiệu ứng thị giác tuyệt vời.
Thảm thêu: Mặc dù nghệ thuật tấm thảm bắt đầu ở Ai Cập, kiểu treo tường tuyệt đẹp này đã
được đưa vào nhà La Mã từ nhiều thế kỷ trước, và cuối cùng lan rộng khắp thế giới đến nhiều
nền văn hóa khác. Những tấm treo tường sáng tạo này được làm bằng vật liệu dệt phong phú
để tạo ra những hình ảnh và thiết kế trang trí công phu. IV. Phong cách Gothic 1. Khái quát chung
Gothic (hay Gothique) có nguồn gốc xấu - mang nghĩa là man rợ, được dùng để miệt thị người
Goth thấp bé “mọi rợ”. Đến giai đoạn phục hưng, nghệ thuật Gothic lại là 1 phong trào nghệ
thuật khơi nguồn ở Pháp, đến nay trở thành nghệ thuật phổ biến trong thời trang và kiến trúc.
Nhiều sử gia nghệ thuật cho rằng Gothic là sự cải tiến từ kiến trúc Romanesque trước đó chứ
không phải là sự tách biệt hoàn toàn.
Kiến trúc Gothic (hay francigenum opus) là một phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa
sau thời Trung cổ ở Tây Âu và thịnh hành cho đến tận cuối thế kỷ 16.
Phong cách Gothic xuất hiện chủ yếu ở vùng Haute Picardie. Nó phát triển trong các thời kỳ:
● Gothique primitif: tạm dịch là Gothic sơ kỳ (thế kỷ XII)
● Gothique classique: tạm dịch là Gothic cổ điển (1190 – 1230)
● Gothique rayonnant: tạm dịch là Gothic ánh sáng (khoảng 1230 - khoảng 1350): đặc
trưng của giai đoạn này là các cửa sổ rất lớn.
● Gothique flamboyant: tạm dịch là Gothic rực cháy (thế kỷ XV-XVI): đặc trưng của
giai đoạn này là những họa tiết trang trí mảnh và mềm mại như ngọn lửa.
Vào giai đoạn phục hưng, phong cách Gothic vẫn phát triển ở Pháp nhưng có sự pha trộn giữa
kiến trúc Gothic và phong cách trang trí thời Phục hưng (nhà thờ Saint-Étienne du Mont ở Paris) lOMoAR cPSD| 60794687 4. Kiến trúc
- Mái chóp nhọn: Đặc điểm thiết kế Gothic đầu tiên dễ nhận thấy là phần mái nhọn,
được thiết kế cao chót vót. Có thể đo được chiều cao từ 38 đến 42 mét, riêng phần
tháp nhiều công trình Gothic có thể cao lên đến 60 mét với thiết kế cửa sổ ở mặt đứng
có thể cao 8 mét đến 12 mét. Mái chóp nhọn đem đến cho kiến trúc Gothic sự gai góc,
sắc nhọn đầy mạnh mẽ mà cũng là để thể hiện đức tin tôn giáo mãnh liệt. Chi tiết này
vừa tạo nên hiệu ứng cao, rộng cho công trình Gothic vừa gợi cảm giác thanh thoát khó tả.
- Mông bay: Mông bay được hiểu là một kết cấu nhằm chuyển trọng tải của mái vòm
xuống mặt đất giúp kiến trúc Gothic trở nên vững vàng, kiên cố hơn. Để tăng độ thẩm
mỹ cho các công trình mang phong cách Gothic, mông bay được thiết kế khéo léo sau
các bức tường chính và nối với mái nhà thông qua các thanh đỡ dạng vòm.
- Cột nước điêu khắc: Ban đầu, cột nước điêu khắc được thiết kế với công dụng ngăn
nước mưa chảy xuống các bức tường. Thế nhưng, với những nét chạm khắc tinh tế,
chân thực mà kiến trúc Gothic đem lại, nó đã nhanh chóng trở thành một đặc trưng
riêng biệt cho phong cách này.
- Vòm tròn: Để làm giảm áp lực từ thiết kế mái vòm xuống đất, những vòng tròn tẩm
chì được đặt dưới hai bên hầm chứa nhằm giúp công trình Gothic chắc chắn hơn.
- Vòm nhọn: Giống như vòng tròn, thiết kế mái vòm nhọn sinh ra với vai trò hướng
trọng lượng của mái xuống dọc theo sườn của nó. Các thiết kế mái vòm nhọn cũng giúp
hạn chế truyền trọng tải lên cái cột hay bức tường. Càng về sau, mái vòm nhọn càng
được trang trí đẹp mắt và biết đến rộng rãi hơn.
- Trạc: Trạc là tên một chi tiết làm bằng khung đá mỏng, thường được khảm vào các ô
cửa sổ để làm giá đỡ kính. Trong kiến trúc Gothic, thanh trạc được thiết kế cùng các
hoa văn thanh mảnh đầy tinh tế, đẹp mắt.
- Cửa sổ kính màu: Điểm nổi bật nhất tại kiến trúc Gothic phải kể đến những ô cửa sổ
lớn mang màu sắc sặc sỡ vừa gợi không gian rộng lớn, vừa tràn ngập ánh sáng thiên
nhiên. Những cửa số này thường được đặt ở nơi thờ cúng, trong thánh đường, nhà thờ,...
- Vòm có gân: Nằm ở phía trong vòm nhọn, vòm có gân chính là đặc trưng riêng biệt
tiếp theo của kiến trúc Gothic. Vòm có gân hay còn có tên gọi là vòm ogival ra đời
nhằm truyền tải trọng lượng của mái tốt hơn. Chi tiết các đường gân cũng được sử dụng
nhằm tạo cảm giác bớt trống trải cho căn phòng vừa gợi lên chiều sâu kiến trúc.
- Vòm quạt: Có công dụng giống như vòm có gân, vòm quạt được sử dụng phổ biến tại
các nhà thờ lớn ở Anh. Các đường cong xếp đều nhau tạo thành hình quạt độc đáo.
Người ta hay bắt gặp thiết kế vòm quạt trong các tòa nhà giáo hội hay nhà nguyện thánh kinh.
- Cột tượng: Đặc trưng cuối cùng nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất chính là những
cột tượng được đặt bên ngoài các nhà thờ Gothic. Mỗi một cột tượng với mỗi một bức
hình được điêu khắc cẩn thận, tỉ mỉ sẽ mô tả một vị vua, nhà tiên tri, hay tộc trưởng mà kiến trúc đó tôn thờ. lOMoAR cPSD| 60794687
Nếu là công trình Gothic nhà thờ thì không thể thiếu 2 tháp chuông nhọn và các chi tiết
khác để giúp công trình cân bằng sự hiện đại trong nét đẹp ma mị, thu hút của Gothic Style thuần túy.
Bên trong kiến trúc Gothic đa số đều sẽ là không gian cực lớn được thiết kế dùng khung
chịu lực bền tốt theo thời gian với tuổi đời công trình lên đến hàng trăm năm.
5. Hội họa Gothic:
Hội họa vào thời kỳ này chia làm 4 mảng: bích họa, tranh trên ván gỗ, kính màu và tranh trong
các bản thảo. Bích họa vẫn được coi như một tư liệu hội họa chính trên tường nhà thờ cũng
giống như truyền thống đạo Cơ-đốc và truyền thống Rôman. Ở phía Bắc, kính màu được ưa
chuộng cho đến thế kỷ 15. Tranh trên ván gỗ bắt đầu ở Ý vào năm 1300 và lan rộng toàn châu
Âu, để rồi cho đến thế kỷ 15 đã hoàn toàn thế chỗ kính màu. Tranh trên các bản thảo được cho
là sự lưu giữ hoàn hảo nhất của hội họa Gothic, tạo ra một phong cách lưu giữ ở một nơi mà
không đài tưởng niệm nào có thể lưu giữ. Mảng tranh sơn dầu chưa bao giờ nổi trội cho đến
thể kỷ 15 và 16, và trở thành dấu hiệu phân biệt hội họa thời kỳ Phục Hưng.
1. Bích họa: Bích họa vẫn tiếp tục được sử dụng như những bức tranh kể chuyện trên các
bức tường trong nhà thờ ở Nam Âu được ví như một sự tiếp nối cho truyền thống đạo
Cơ-đốc và Rôman được vẽ theo phong cách Đoản Kinh, thông thường còn bao gồm cả
kiến trúc mái vòm. Chúng gần như bị vôi vữa lấp lên sau cuộc cải cách tôn giáo ở Tây Âu thế kỷ 16.
2. Kính màu: Ở phía Bắc châu Âu, kính màu là một hình thức hội họa quan trọng và uy
tín nhất cho đến thế kỷ 15. Kiến trúc Gothic đã tăng thêm số lượng kính trong các tòa
nhà, một phần muốn mở rộng độ lớn của mặt kính như ta thấy trong thiết kế cửa sổ hoa
hồng. Vào thời kỳ đầu, người ta thường sử dụng kính màu đen, kính trong suốt hay kính
với màu sắc tươi sáng. Nhưng đến đầu thế kỷ 14, người ta sử dụng hỗn hợp bạc và vẽ
lên những tấm kính, cho phép tạo ra nhiều màu sắc khác nhau với trung tâm là màu
vàng tô trên mảnh kính trong suốt. Đến cuối thời kỳ, người ta sử dụng những tấm kính
lớn để dùng cho màu vàng hoặc các màu chủ đạo, họ dùng mảnh kính nhỏ để cho các màu khác.
3. Bản thảo và tranh in: Những bản thảo được tô màu là một sự ghi chép hoàn hảo nhất
của nghệ thuật Gothic, đánh dấu một phong cách nghệ thuật mà không một công trình
vĩ đại nào có thể tồn tại để so sánh. Những bản thảo gần đây nhất với những bức tranh
Gothic của Pháp cho đến giữa thế kỷ 13. Sự sử dụng không gian như việc xây dựng các
yếu tố, chi tiết và các nhân tố thiên nhiên chẳng hạn như cây cỏ và mây trời đã cho ta
thấy được phong cách tranh vẽ trong Gothic Pháp.
Giữa thế kỷ 14, những quyển sách bằng gỗ với những dòng chữ và hình ảnh được khắc
lên được các tu sĩ đánh giá tốt ở Tây Âu. Đến cuối thế kỷ 14, những cuốn sách in những
bức vẽ minh họa, vẫn được coi là một công cụ truyền giáo, được ưa chuộng trong giới
trung lưu khá giả, cũng như được in khắc một cách kỳ công bởi những nhà in ấn. Vào
thế kỷ 15, xuất hiện những bản in rẻ tiền chủ yếu là vết gỗ cắt giúp cho những người
nông dân cũng có khả năng có một bức hình về đạo ngay tại nhà. Những bức hình đó, lOMoAR cPSD| 60794687
thường được tô màu sơ sài, được bán ra hàng nghìn bức nhưng lại rất hiếm hiện nay,
hầu hết chúng được dán lên tường.
4. Tranh sau ban thờ và trên ván gỗ: Vẽ bằng màu dầu trên vải bạt chưa thực sự nổi
tiếng cho đến thế kỷ 15, 16 và được coi là dấu mốc phân biệt với nghệ thuật Phục Hưng.
Những họa sĩ như Robert Campin hay Jan van Eyck đã sử dụng tối đa kỹ thuật vẽ tranh
dầu để tạo nên những tác phẩm hết sức chi tiết, đạt được chuẩn mực trong phối cảnh,
trong đó rõ ràng là sự kết hợp giữa chủ nghĩa hiện thực và sự giàu có trong chủ nghĩa
tượng trưng đã nảy sinh ra một sự chính xác từ những chi tiết hay còn bao gồm cả
những công việc nhỏ nhất.
4. Phong cách Gothic trong nội thất.
Gothic được tạo ra bằng sự tĩnh lặng, sử dụng những gam màu tối để tạo không gian, đem đến
chút huyền bí, mê hoặc. Với nhiều phong cách hiện đại, việc sử dụng và tận dụng ánh sáng tự
nhiên được xem là nòng cốt của không gian.
Đồ nội thất trong phong cách thiết kế nội thất Gothic chủ yếu là từ gỗ tự nhiên để có thể tạo
nên những họa tiết đặc trưng. Chất liệu gỗ thường dùng là bằng gỗ sồi, óc chó, hoặc gỗ đỏ, gỗ
hương. Những chiếc tủ, chiếc ghế và đầu giường đều tạo ra những đường vòm, chân của các
đồ nội thất này tạo nên những đường xoắn ốc.
Vật liệu chính trang trí hoàn thiện nội thất cũng như ngoại thất công trình thường dùng các
vật liệu như: đá tự nhiên, các loại gỗ và kính màu. Sự kết hợp tổng hòa các vật liệu này đem
đến sức sống, chất huyền bí và đầy chất bí ẩn cho không gian Gothic.
Các loại vải như vải lụa, vải nhung với gam màu đậm, giàu họa tiết thường được sử dụng
trong các đồ nội thất thuộc phong cách Gothic. Ngoài ra, vải ren cũng thường được lựa chọn
để làm rèm cửa cho căn nhà. Phong cách Gothic thường dùng vải liệu vải thô tối màu để tạo
nên sự huyền bí cho không gian nội thất.
Gothic luôn chú trọng đến bảng màu để tôn lên những nét đẹp huyền bí của đồ nội thất.
Phong cách thiết kế này đặc biệt ưa chuộng những màu như màu tím, màu hồng ngọc, màu
đen, màu vàng nhạt, màu vàng nâu. Tất cả những gam màu có sắc tối lạnh và trung tính này
góp phần thể hiện sự hoành tráng và những nét đẹp mềm mại cũng như uyển chuyển của căn phòng.
Không gian phong cách thiết kế nội thất Gothic thể hiện qua các thành phần kết cấu đứng.
Các mảng đứng này được thể hiện qua trần bọc gỗ, các tranh vẽ treo tường theo phương thẳng
đứng. Tường được trang trí với các tấm gỗ, khung cửa uốn cong có đầu nhọn. Cửa sổ thường
dùng kính màu với hình hoa hồng, tạo ra ánh sáng đa sắc. Không gian sàn nhà thường dùng
tấm gỗ hoặc lát gạch và được phủ thảm lên trên tạo nên sức hút khá mới mẻ cho không gian
nội thất của công trình. lOMoAR cPSD| 60794687 KẾT LUẬN
Phong cách kiến trúc Byzantine, Roman , Gothic là những nét nghệ thuật thể hiện phong cách
của một thời đại. Các công trình kỳ vĩ mang đậm những kiến trúc này vẫn sừng sững cho đến
ngày nay. Tuy nhiên, mỗi một kiến trúc sẽ đem đến cho chúng ta những cảm quan về cái đẹp khác nhau.
Những dòng kiến trúc, nội thất này đều có nguồn gốc từ kiến trúc của Hy Lạp và La mã cổ đại.
Lúc này Đế quốc Byzantine (Đông La Mã), những phong cách xây dựng cổ đại đã từng tồn tại
sau đó phát triển thành một kiến trúc mới với những ý tưởng riêng biệt đó là kiến trúc Byzantine.
Văn minh không phải bất tử và cũng không thể đột nhiên vươn đến đỉnh cao mà phải phát triển
từng bước một, có tính chất kế thừa ở mỗi thế hệ. Kiến trúc và nội thất của 3 giai đoạn trên đạt
được nhiều thành tạo trong những công trình kiến trúc và giữ vững được vẻ đẹp của nó.
Cho đến ngày nay kiến trúc của họ được vận dụng vào trong xây dựng với những ý tưởng sáng
tạo riêng để phù hợp với cảnh quan, xu hướng nhưng vẫn đảm bảo vẻ đẹp cũng như dựa trên
những nguyên tắc đối xứng, hài hòa với những tỉ lệ phù hợp. lOMoAR cPSD| 60794687