Tính tất nhiên và ngẫu nhiên trong triết học | Môn Triết học Mác - Lênin - Đại học Cần Thơ

lOMoAR cPSD| 58137911
PHẠM TRÙ TẤT NHIÊN NGẪU NHIÊN
Phạm trù triết học là hình thức hoạt động trí óc phổ biến của con người, là những mô
hình tư tưởng phản ánh những thuộc tính và mối liên hệ vốn có ở tất cả các đối tượng
hiện thực. Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật: cái riêng và cái
chung, nguyên nhân và kết quả, nội dung và hình thức, bản chất và hiện tượng, khả
năng và hiện thực, tất nhiên và ngẫu nhiên.
● Nguyên nhân ra đời: Các mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng hay giữa
các bộ phận trong chúng xuất hiện không giống nhau. 1. KHÁI NIỆM Tất nhiên:-
Một mối liên hệ do bản chất của sự vật, hiện tượng quy định
sinh ra phạm trù tất nhiên.
Tất nhiên (tất yếu) là phạm trù triết học
• Dùng để chỉ mối liên hệ bản chất
• Do nguyên nhân bên trong sự vật, hiện tượng quy định
• Trong điều kiện nhất định phải xảy ra chứ không thể khác
Ví dụ: (dùng hình ảnh, chọn 1 hoặc 2 trong những ví dụ này)
+ Gieo đồng xu -> phải xuất hiện mặt sấp hoặc mặt ngửa -> tất nhiên
+ Khi quả trứng gà bị rơi từ độ cao 10 mét thì nó chắc chắn sẽ vỡ. Việc bị vỡ trong
trường hợp này là tất nhiên vì nó không thể khác được.
+ Hơi nước tích tụ lại thành mây đến một lúc nào đó nó sẽ đủ nặng và tất nhiên rơi
xuống tạo thành mưa.
+ Hàng ngày con người cần ăn, uống và nghỉ ngơi là điều tất nhiên, bởi vì đó là
nguyên nhân cơ bản trong cơ thể người quyết định. Ngẫu nhiên: -
Mối liên hệ không bản chất, do nguyên nhân, hoàn cảnh bên
ngoài quy định nên có thể xuất hiện, có thể không xuất hiện; có thể xuất hiện
thế này hoặc có thể xuất hiện thế khác sinh ra phạm trù ngẫu nhiên.
Ngẫu nhiên là phạm trù triết học
• Dùng để chỉ mối liên hệ không bản chất
• Do nguyên nhân, hoàn cảnh bên ngoài quy định
• Có thể xuất hiện, có thể không xuất hiện: có thể xuất hiện thế
này hoặc có thể xuất hiện thế khác
Ví dụ: (dùng hình ảnh, chọn 1 hoặc 2 trong những ví dụ này)
+ Gieo đồng xu -> việc sẽ xuất hiện mặt sấp hay mặt ngửa -> ngẫu
nhiên + Việc quả trứng gà bị rơi là ngẫu nhiên. Nó có thể bị rơi hoặc không.
+ Trên cùng 1 cây có thể có quả to, quả nhỏ điều này là ngẫu nhiên. lOMoAR cPSD| 58137911
+ Trồng hạt lạc điều tất nhiên phải mọc lên cây lạc, không thể mọc lên cây khác. Còn
cây lạc tốt hay xấu là ngẫu nhiên do điều kiện đất, thời tiết, độ ẩm…quy định.
2. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG a) Tính khách quan
- Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại một cách khách quan, ở bên ngoài
- Độc lập với ý thức của con người
- Có vị trí nhất định đối với sự phát triển của sự vật
+ Tất nhiên đóng vai trò quyết định, chi phối sự phát triển. Ví dụ:
Bạn A học tập chăm chỉ, chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra -> kết quả Đưa lên ppt cao. nhưng dùng hình ảnh để mô tả +
Ngẫu nhiên (bao gồm tích cực và tiêu cực) gây tác động, ảnh hưởng sự
việc diễn ra nhanh hay chậm, tốt hay xấu.
Ví dụ: Bạn A dù học bài, chuẩn bị bài kĩ lưỡng nhưng gặp những tình huống
bất khả kháng như hư xe, bệnh, quên giờ thi,... -> kết quả kém.
b) Tính phi thuần túy
+ “Ở đâu mà cái ngẫu nhiên hình như tác động ngoài mặt thì ở đấy bao giờ
tính ngẫu nhiên ấy cũng phải phục tùng những quy luật nội tại ẩn giấu. Toàn bộ
vấn đề chỉ là phát hiện những quy luật đó” (Ăng ghen)
- Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ với nhau
- Không có tất nhiên cũng như ngẫu nhiên thuần tuý tách rời nhau. lOMoAR cPSD| 58137911
+ Tất nhiên và ngẫu nhiên không tồn tại biệt lập, chúng tồn tại trong sự thống
nhất hữu cơ (đằng sau vô số cái ngẫu nhiên, ẩn dấu một cái tất nhiên nào
đó hay vô số cái ngẫu nhiên tạo thành cái tất nhiên)
Ví dụ: Đường mòn Trường Sơn
+ Đường mòn: đường do vết chân người đi lại nhiều mà thành. Ví dụ:
+ Trồng một cái cây, khi hội tụ đủ các yếu tố: giống tốt, phân bón, nước, kỹ thuật gieo
trồng, chăm sóc đúng trong điều kiện bình thường thì cây sẽ nảy mầm và phát triển,
cho năng suất cao (tất nhiên). Nhưng quá trình cây phát triển như thế nào, nhanh hay
chậm thì còn tùy thuộc vào thời tiết, cách chăm sóc,...(ngẫu nhiên)
c) Chuyển hóa lẫn nhau
- Tất nhiên và ngẫu nhiên trong những điều kiện nhất định có thể thay đổi vị trí cho nhau.
➢ Tất nhiên có thể biến thành ngẫu nhiên và ngược lại Ví dụ: -
Trong xã hội nguyên thủy, việc trao đổi vật này lấy vật khác chỉ là việc
ngẫu nhiên (vì khi đó lực lượng sản xuất thấp kém, mỗi công xã chỉ sản xuất đủ Đưa lên ppt
cho riêng mình dùng, chưa có sản phẩm dư thừa). nhưng dùng hình ảnh để -
Sau này, khi sự phân công lao động, kinh nghiệm sản xuất của con người mô tả
cũng được tích lũy. Con người đã sản xuất được nhiều sản phẩm hơn, dẫn đến
có sản phẩm dư thừa. Khi đó sự trao đổi sản phẩm trở nên thường xuyên hơn và
biến thành một hiện tượng tất nhiên của xã hội.
- Một cặp vợ chồng sinh con gái con trai, không ai biết trước được. lOMoAR cPSD| 58137911
Mỗi trường hợp đó là ngẫu nhiên .
Trong toàn nhân loại, số trai và gái luôn gần đồng nhau, không có thế kỷ nào
mà sinh ra chỉ có con gái, thế kỷ khác lại sinh ra chỉ có con trai. quy luật này
trở thành cái tất nhiên.
Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ có ý nghĩa tương đối.
+ “Cái mà người ta quả quyết là tất yếu thì lại hoàn toàn do những cái
ngẫu nhiên thuần túy cấu thành, và được gọi là ngẫu nhiên lại là hình thức trong
đó ẩn nấp cái tất yếu.” (Ăng-ghen)
Khi xem xét trong mối quan hệ này, thông qua mặt này thì sự vật, hiện tượng đó là cái
ngẫu nhiên, nhưng khi xem xét trong mối quan hệ khác, thông qua mặt khác thì sự
vật, hiện tượng đó lại là cái tất nhiên; và ngược lại.
=> Khi nghiên cứu sự vật, hiện tượng cần tránh quan niệm cứng nhắc về tất nhiên, ngẫu nhiên.
Ví dụ: (dùng hình ảnh để bạn thuyết trình giải thích)
+ Nếu xét ở khía cạnh cuối cùng có vỡ hay không, thì việc việc quả trứng bị
rơi từ trên cao và vỡ là tất nhiên. Nhưng xét ở khía cạnh nó vỡ khi bị rơi, bị
đập ra hay khi gà con đạp vỡ, thì việc bị rơi vỡ là ngẫu nhiên. + ● MỐI TƯƠNG QUAN
Phạm trù tất nhiên có quan hệ với phạm trù "cái chung", "nguyên nhân", tính
quy luật, nhưng không đồng nhất với những phạm trù đó. Cái tất yếu là cái chung,
nhưng không phải mọi cái chung đều là tất yếu. Tất nhiên có mối liên hệ với cái
chung, nhưng cái chung không phải lúc nào cũng là tất nhiên, bởi cái chung có thể thể
hiện vừa trong hình thức của tất nhiên vừa trong hình thức của ngẫu nhiên.
Ví dụ: Sinh viên có nhu cầu học tập là cái chung tất nhiên, một số sinh viên có sở
thích giống nhau về âm nhạc, màu sắc, phong cách là cái chung ngẫu nhiên. lOMoAR cPSD| 58137911
3. Ý NGHĨA PHƯƠNG PHÁP LUẬN
- Thứ nhất, trong nhận thức và thực tiễn, trước hết và chủ yếu cần dựa vào cái tất nhiên.
Trong hoạt động thực tiễn cần dựa vào tất nhiên chứ không thể dựa vào ngẫu nhiên.
Nhiệm vụ của khoa học là tìm cho được mối liên hệ tất nhiên của hiện thực khách quan.
- Thứ hai, tất nhiên không tồn tại dưới dạng thuần túy
Trong hoạt động nhận thức chỉ có thể chỉ ra được tất nhiên bằng cách nghiên cứu
những ngẫu nhiên mà tất nhiên phải đi qua.
( Đừng vội vàng kết luận hễ sự vật, hiện tượng nào diễn ra đều là tất nhiên Ví dụ:
Trong lịch sử đã có nhiều tấn bi kịch xảy ra do sự nhận định vội vàng của các nhà khoa
học, khét tiếng phải kể đến phẫn thuật thùy não nhằm chữa bệnh thần kinh của Antonio
Egas Moniz và Walter Freeman, khiến cho có tới gần 70.000 người trên toàn thế giới
trở thành nạn nhân của nó, trong số đó có cả em gái của cựu Tổng thống Mỹ John Kennedy.) Nguon anh 1: Wikipedia
- Thứ ba, ngẫu nhiên có ảnh hưởng đến nhịp độ phát triển thậm chí còn có thể
làm cho tiến trình phát triển của sự vật, hiện tượng đột ngột biến đổi
Không nên bỏ qua ngẫu nhiên mà phải có những phương án dự phòng trường hợp
các sự cố ngẫu nhiên xuất hiện bất ngờ.
- Thứ tư, ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ là tương đối
Sau khi nhận thức được các điều kiện có thể tạo ra sự chuyển hóa trên, có thể tạo ra
điều kiện thuận lợi để cản trở hoặc thúc đẩy sự chuyển hóa của tất nhiên và ngẫu
nhiên theo mục đích nhất định trong thực tiễn.
(- Dựa vào cái tất nhiên không đồng nghĩa với bỏ qua cái ngẫu nhiên
- Ngẫu nhiên vẫn có thể ảnh hưởng đến nhịp độ phát triển, trong điều kiện nhất
địnhthậm chí có thể chuyển hóa thành cái tất nhiên.)
4. VẬN DỤNG THỰC TIỄN Trong học tập: lOMoAR cPSD| 58137911
- Nếu ta có một quá trình rèn luyện, nỗ lực, cố gắng học tập tốt từ thời THPT, bản
thân ta là người có ý thức trong việc đưa ra quyết định quyết tâm thi vào trường đại
học DHCT …và có thể kể đến những yếu tố khác như sức khỏe ,tâm lý ngày thi rất
tốt thì việc đỗ vào trường sẽ là điều tất nhiên.
- Cùng học 1 lớp, 1 chuyên ngành nhưng có bạn tốt nghiệp chỉ sau 3 năm có bạn
thì 5 năm mới tốt nghiệp đó là ngẫu nhiên do ý chí, sự quyết tâm, phương pháp học tập của mỗi người.
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Triết học Mác - Lênin
2. NHỮNG CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN
3. Quan hệ giữa tất nhiên và ngẫu nhiên
4. Một số vấn đề cơ bản về phạm trù tất nhiên và ngẫu nhiên
Những nội dung cơ bản của phép biện chứng duy vật * Chú thích
- Màu đỏ là những ý đã tóm để đưa lên ppt, tóm ý ngắn hơn được nữa thì càng tốt.
- Màu xanh dương là tùy vào bạn làm ppt, đưa lên ppt cùng được, dùng hình ảnh,
không dùng chữ, còn bạn thuyết trình thì cần nói nhé. lOMoAR cPSD| 58137911
TỔNG HỢP HÌNH ẢNH lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 Friedrich Engels lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911 lOMoAR cPSD| 58137911