Thông tin
Quiz

Triết học Mác-Lênin - Đề cương bài giảng và hướng dẫn ôn tập | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

Triết học Mác-Lênin - Đề cương bài giảng và hướng dẫn ôn tập | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

Môn:

Triết học Mác-Lênin (DHCT13) 97 tài liệu

Trường:

Học viện Phụ nữ Việt Nam 638 tài liệu

Thông tin:

142 trang 9 tháng trước

Tác giả:

Kim Oanh

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Triết học Mác-Lênin - Đề cương bài giảng và hướng dẫn ôn tập | Học Viện Phụ Nữ Việt Nam

109 55 lượt tải Tải xuống

Triết h c Mác-Lênin - c ng bài ọ Đề ươ

giảng và h ng d n ôn t p ướ ẫ ậ

LỜI NHÀ XU T B N Ấ Ả

Nghị quy t ế Đại h i IX cộ ủa Đảng Cộng sản Vi t Nam nêu rõ: “ ng và nhân dân ta ệ Đả

quyết tâm xây d t n c Viựng đấ ướ ệt Nam theo con ng xã h i ch ngh a trên n n tđườ ộ ủ ĩ ề ảng Ch ủ

nghĩa Mác-Lênin và T tư ưởng H Chí Minh”. i v i ồ Đố ớ Đả ậ ụ ạng ta, kiên trì, v n d ng sáng t o và

phát tri n Ch ngh a Mác-Lênin là v n ể ủ ĩ ấ đề có tính nguyên tắc. Trung thành với Ch ngh a ủ ĩ

Mác-Lênin, có ngh a là n m v ng b n ch t cách m ng và khoa h c c a Ch ngh a Mác-ĩ ắ ữ ả ấ ạ ọ ủ ủ ĩ

Lênin, v n d ng m t cách n, phù h p v i ậ ụ ộ đúng đắ ợ ớ điều kiện t nđấ ướ đố ớ ực, nhất là i v i s

nghiệp đổi mới hiện nay ã góp ph n phát tri n Ch ngh a Mác-Lênin m t cách sáng t o. đ ầ ể ủ ĩ ộ ạ

Là m t trong ba b ph n lý lu n cộ ộ ậ ậ ấu thành Ch nghủ ĩa Mác-Lênin, Tri t h c Mác-ế ọ

Lênin là m t môn h c h t sộ ọ ế ức quan trọng, c ng và Nhà n c ta quan tâm ch o, đượ Đả ướ ỉ đạ

không ng ng nâng cao ch t lừ ấ ượng từ khâu biên so n giáo trình, giạ ảng d y, h c t p, nghiên ạ ọ ậ

cứu trong h th ng giáo d c c a nệ ố ụ ủ ướ đc ta. Triết học Mác-Lênin ã và ang c tu i tr h c đ đuợ ổ ẻ ọ

đườ ộ đả ế đó ậng, cán b , ng viên và toàn dân ta ti p n nhiệt tình, say mê học t p và nghiên c u ứ

nghiêm túc.

Trước đòi h i nhu cỏ ầu phát triển c a s nghi p giáo d c - o t o và nâng cao h n ủ ự ệ ụ đà ạ ơ

nữa ch t l ng gi ng dayï, h c t p Tri t h c Mác-Lênin trong các trấ ượ ả ọ ậ ế ọ ường đạ đẳi học, cao ng

hiện nay theo tinh th n "t ng b c chu n hoá giáo trình quầ ừ ướ ẩ ốc gia" c a môn h c. Trên th c ủ ọ ự

tế, quá trình giảng dạy, h c t p Tri t h c Mác-Lênin không thu c chuyên ngành tri t h c ọ ậ ế ọ ộ ế ọ

hiện nay ở các trường đạ đẳ ũi học và cao ng c ng có những khó kh n, nh t là giáo trình, tài ă ấ

liệu tham khảo.

Chính vì v y, cu n: ậ ố “Triết h c Mác-Lênin - c ng bài gi ng và h ng d n ôn ọ Đề ươ ả ướ ẫ

t p”ậ của t p th các tác gi là các gi ng viên tri t h c các trậ ể ả ả ế ọ ở ườ đạ ồng i học ở thành phố H

Chí Minh, do TS. o Duy Thanh ch biên là m t n l c r t Đà ủ ộ ỗ ự ấ đáng hoan nghênh.

Trên c s kơ ở ế th a, ti p từ ế ục nâng cao, i m i và t ng bu c cđổ ớ ừ ớ ụ th hoá giáo trình ể

quốc gia môn Tri t h c Mác-Lênin, cu n sách này th hi n k t qu tinh th n làm vi c khoa ế ọ ố ể ệ ế ả ầ ệ

học nghiêm túc c a các tác giủ ả. Trong quá trình biên so n các tác giạ ả đã tham kh o, ch n ả ọ

lọc nhi u tài liề ệu và cũng đã tuân th nguyên t c trình bày rõ ràng, lôgíc các nguyên lý tri t ủ ắ ế

học c b n c a Tri t hơ ả ủ ế ọc Mác-Lênin phù h p v i giáo trình qu c gia d i d ng h th ng các ợ ớ ố ướ ạ ệ ố

câu h i và trỏ ả lời. Vì vậy, có th nói y là m t tài li u khoa h c, h th ng và c b n, h u ích ể đâ ộ ệ ọ ệ ố ơ ả ữ

trong vi c ph c v h c t p, nghiên c u cệ ụ ụ ọ ậ ứ ủa sinh viên và b n ạ đọc.

Nhà Xu t b n Chính tr qu c gia, trân tr ng gi i thi u cu n sách: ấ ả ị ố ọ ớ ệ ố “Triết h c Mác-ọ

Lênin - cĐề ương bài giảng và h ng d n ôn tướ ẫ ập” của tập th các tác gi do TS. o Duy ể ả Đà

Thanh ch biên n ng o b n ủ đế đô đả ạ đọc.

NHÀ XU T B N CHÍNH TR QU C GIA Ấ Ả Ị Ố

LỜI NÓI U ĐẦ

Là m t trong ba b ph n c u thành Ch nghộ ộ ậ ấ ủ ĩa Mác-Lênin, ng C ng s n ViĐả ộ ả ệt Nam

vận d ng sáng t o Triụ ạ ết học Mác – Lênin vào thực tiễn Vi t Nam, t o ra vệ ạ ũ khí tinh thần s c ắ

bén trong cu c ộ đấu tranh giải phóng dân t c, th ng nhộ ố ất T qu c, xây d ng t n c ti n lên ổ ố ự đấ ướ ế

chủ nghĩa xã h i. ộ

Để nâng cao chất l ng giượ ảng d y và h c t p Tri t hạ ọ ậ ế ọc Mác – Lênin trong các tr ng ườ

đại học và cao ng hi n nay, theo tinh th n t ng b c chu n hoá giáo trình qu c gia, chúng đẳ ệ ầ ừ ướ ẩ ố

tôi biên so n cu n: ạ ố “Triết h c Mác – Lênin – c ng bài gi ng và h ng d n ôn tọ Đề ươ ả ướ ẫ ập”,

một m t nhặ ằm p ng yêu cđá ứ ầu thống nh t vấ ề ch ng trình, th i gian trong qui trình o t o; ươ ờ đà ạ

mặt khác còn là tài li u h ng d n giúp cho giệ ướ ẫ ảng viên, sinh viên th c hi n ng theo qui ch ự ệ đú ế

học v trong quá trình gi ng d y và hụ ả ạ ọc t p môn Tri t hậ ế ọc Mác – Lênin.

Tài li u này c biên so n v i s tham kh o ch yệ đượ ạ ớ ự ả ủ ếu t bừ ộ giáo trình “Tri t h c ế ọ

Mác-Lênin” c a B Giáo d c và o tủ ộ ụ Đà ạo năm 2002 và giáo trình Tri t h c Mác – Lênin c a ế ọ ủ

Hội ng Trung ng chđồ ươ ỉ đạo biên so n giáo trình qu c gia các b môn khoa h c Mác-Lênin, ạ ố ộ ọ

Tư t ng Hưở ồ Chí Minh, n m 1999. Th c hiă ự ện nội dung: “Ch ng trình môn Triươ ết học Mác –

Lênin”, dùng trong các tr ng i hườ đạ ọ ộc do B Giáo dục và o t o ban hành tháng 8/2002 – Đà ạ

Tài liệu dùng trong lớp t p huậ ấn gi ng viên Mác-Lênin các tr ng i hả ườ đạ ọc và cao ng khu đẳ

vực phía Nam, tháng 8 n m 2002. Và nh t là quá trình thă ấ ực hiện “Giáo trình Tri t h c Mác – ế ọ

Lênin”, dùng trong các tr ng i h c, cao ng c a B Giáo d c và o tườ đạ ọ đẳ ủ ộ ụ Đà ạo, Nxb Chính tr ị

quốc gia, Hà N i, 2002. ộ

Chươ đượng trình Triết học Mác – Lênin c sắp xếp theo lôgíc n i t i c a b n thân tri ộ ạ ủ ả

thức tri t hế ọc. c ng bài giĐề ươ ảng là ph n gi i thi u ch ng trình môn h c và ng th i ầ ớ ệ ươ ọ đồ ờ

trong tài liệu này chúng tôi biên so n hạ ệ thống những câu h i theo t ng bài gi ng giúp cho ỏ ừ ả để

sinh viên t nghiên c u nâng cao ch t l ng h c t p c a mình và ng thự ứ ấ ượ ọ ậ ủ đồ ời h ng d n cho ướ ẫ

sinh viên ôn t p thi môn Tri t h c Mác – Lênin ngày m t tậ để ế ọ ộ ốt hơn.

Việc giảng dạy ch ng trình Triươ ết học Mác – Lênin hiện nay các tr ng i h c và ở ườ đạ ọ

cao đẳng cũng không thống nhất do tính c thù cđặ ủa mỗi tr ng. Trên thườ ực t có tr ng dế ườ ạy

môn l ch s tri t h c là m t môn c lị ử ế ọ ộ độ ập; nhưng a sđ ố các trường không giảng d y môn L ch ạ ị

sử triết học. Chính vì v y, khi biên so n cu n sách này chúng tôi r t quan tâm n n i dung ậ ạ ố ấ đế ộ

của ph n Lầ ịch s tri t h c. M c dù n i dung c a ph n này c chúng tôi trình bày mang tính ử ế ọ ặ ộ ủ ầ đượ

khái quát, nhưng nó phản ánh t ng i y và có h th ng toàn b lươ đố đầ đủ ệ ố ộ ịch sử triết học, t để ừ

đó sinh viên m i hiớ ểu c tính tđượ ất yếu khách quan và qui lu t quá trình hình thành và phát ậ

triển c a Tri t hủ ế ọc Mác – Lênin. Và nh v y, chúng tôi cho r ng sinh viên không chư ậ ằ ỉ có tài

liệu tham khảo khi nghiên c u Triứ ết học Mác – Lênin trong l ch s phát tri n c a tri t h c, ị ử ể ủ ế ọ

mà nó còn có ý ngh a trong quá trình t nghiên c u c a sinh viên i v i l ch s tri t h c, ĩ ự ứ ủ đố ớ ị ử ế ọ để

sinh viên có thể t so sánh, t liên h m r ng thêm khi lu n ch ng v nh ng nguyên lý c ự ự ệ ở ộ ậ ứ ề ữ ơ

bản c a Tri t h c Mác – Lênin. ủ ế ọ

Cuốn sách này c phân công biên so n nhđượ ạ ư sau: TS. o Duy Thanh: ch biên, Đà ủ

biên so n ạ chương 1, 2, 3, 10 và 15; TS. Lê Th Kim Chi, biên soị ạn ch ng 4, 11 và 14;ươ TS.

Phạm V n Boong, biên so n că ạ hương 5, 6, 9 và 12; Th c s inh Huy Nhân, biên so n cạ ĩ Đ ạ hương

7, 8 và 13.

Trong quá trình biên so n, chúng tôi ã cạ đ ố gắng giáo trình qutừng b c chu n hoá ướ ẩ ốc

gia môn Tri t hế ọc Mác – Lênin, song khó tránh khỏi những h n ch . Các tác giạ ế ả mong nhận

được những ý kiến ng góp cđó ủa bạn c kđọ để ịp thời sửa ch a, b sung trong nh ng l n tái ữ ổ ữ ầ

bản sau.

Thư từ, ý kiến trao i xin vui lòng liên hđổ ệ với B môn Mác – Lênin, Khoa Khoa hộ ọc

cơ bản, Trường i h c Lu t thành ph HĐạ ọ ậ ố ồ Chí Minh (số 2 Nguyễn Tất Thành, quận 4, thành

phố Hồ Chí Minh).

Thành ph Hố ồ Chí Minh, tháng 7 năm 2004

TS. O DUY THANHĐÀ

MỤC L C Ụ

Chương1

Triết h c và vai trò c a tri t h c trong ọ ủ ế ọ đời sống xã h i ộ

Câu h i 1. c tr ng c a tri th c tri t h c và sỏ Đặ ư ủ ứ ế ọ ự biến i i t ng đổ đố ượ

nghiên c u c a triứ ủ ết học qua các giai n lđoạ ịch sử?

Câu h i 2. V n c b n c a tri t hỏ ấ đề ơ ả ủ ế ọc. Cơ ở s để phân bi t ch ngh a duy v t và ch nghệ ủ ĩ ậ ủ ĩa

duy tâm?

Câu hỏi 3. So sánh ph ng pháp bi n ch ng và ph ng pháp siêu hình? ươ ệ ứ ươ

Câu hỏi 4. Trình bày vai trò th gi i quan, ph ng pháp lu n c a tri t h c và vai trò c a triế ớ ươ ậ ủ ế ọ ủ ết

học Mác - Lênin?

Chương 2

Khái l c l ch s tri t h c tr c Mác ượ ị ử ế ọ ướ

Câu h i 5. Nhỏ ững tư t ng cưở ơ b n c a tri t h c Ph t giáo? ả ủ ế ọ ậ

Câu h i 6. Cu c u tranh gi a tri t h c duy v t và tri t h c duy tâm trong tri t hỏ ộ đấ ữ ế ọ ậ ế ọ ế ọc Trung

Hoa c i? ổ đạ

Câu h i 7. Trình bày nỏ ội dung c b n nhơ ả ững t t ng triư ưở ết học Aâm d ng – Ng hành? ươ ũ

Câu h i 8. Trình bày nỏ ội dung c b n tri t hơ ả ế ọc Nho giáo?

Câu h i 9. Trình bày nỏ ội dung c b n c a t t ng o gia? ơ ả ủ ư ưở Đạ

Câu h i 10. Trình bày nhỏ ững t t ng c b n c a triư ưở ơ ả ủ ết học Pháp gia?

Câu h i 11. Trình bày nhỏ ững nội dung th hi n l p tr ng duy v t và duy tâm c a t t ng ể ệ ậ ườ ậ ủ ư ưở

triết h c Vi t Nam? ọ ệ

Câu hỏi 12. Trình bày những nội dung c a t t ng yêu n c Viủ ư ưở ướ ệt Nam?

Câu h i 13. Trình bày nh ng quan ni m v “ o” làm ng i c a nh ng t t ng tri t h c ỏ ữ ệ ề Đạ ườ ủ ữ ư ưở ế ọ

Việt Nam?

Câu h i 14. ỏ Đ ềi u kiệ ến kinh t - xã hội và c m tri t h c Hy L p c i? đặ điể ế ọ ạ ổ đạ

Câu h ỏi 15. Đ ềi u kiệ ến kinh t xã h i và c ộ đặ điểm triết học Tây Âu th i kờ ỳ Trung c ? ổ

Câu hỏi 16. c Đặ điểm kinh t - xã h i và tri t h c th i Ph c h ng và c n i? ế ộ ế ọ ờ ụ ư ậ đạ

Câu h i 17. c ỏ Đặ điểm kinh tế - xã hội và triết học c a tri t hủ ế ọc duy v t Pháp th kậ ế ỷ XVIII?

Câu h i 18. c m kinh t - xã h i và tri t h c c a tri t hỏ Đặ điể ế ộ ế ọ ủ ế ọc cổ điển Đức thế kyÛ XVIII

nửa đầu thế kyÛ XIX?

Câu h i 19. M t sỏ ộ ố các nhà tri t h c tiêu bi u cế ọ ể ủa triết họ đc cổ iển Đức?

Chương 3

Sự ra i và phát tri n cđờ ể ủa tri t h c Mác - Lênin ế ọ

Câu h i 20. Nhỏ ững u kiđiề ện l ch sị ử của s ra i triự đờ ết học Mác?

Câu h i 21. Ý nghỏ ĩa bước ngo t cách m ng do Mác thặ ạ ực hiện trong tri t h c? ế ọ

Câu h i 22. Lênin phát tri n triỏ ể ết học Mác?

Chương 4

Vậ ất ch t và ý th c ứ

Câu h i 23. Phân tích n i dung, ý ngh a ph ng pháp lu n nh ngh a vỏ ộ ĩ ươ ậ đị ĩ ật chất c a Lênin? ủ

Câu h i 24. T i sao nói v n ng là ph ng th c t n t i c a v t ch t, là thu c tính c h u c a ỏ ạ ậ độ ươ ứ ồ ạ ủ ậ ấ ộ ố ữ ủ

vật ch t? ấ

Câu h i 25. Tính th ng nhỏ ố ất v t ch t c a thậ ấ ủ ế giới?

Câu h i 26. Phân tích phỏ ạm trù ý th c, ngu n g c c a ý thứ ồ ố ủ ức?

Câu h i 27. Phân tích b n chỏ ả ất c a ý thủ ức và vai trò của tri thức khoa h c? ọ

Câu h i 28. Phân tích k t c u c a ý th c? ỏ ế ấ ủ ứ

Câu h i 29. Phân tích n i dung, ý ngh a m i quan h biỏ ộ ĩ ố ệ ện ch ng gi a v t ch t và ý th c? ứ ữ ậ ấ ứ

Chương 5

Phép bi n ch ng duy v t v mệ ứ ậ ề ố ổi liên h phệ bi n và s phát tri n ế ự ể

Câu h i 30. S ra i cỏ ự đờ ủa phép bi n ch ng duy vệ ứ ật?

Câu h i 31. Phân tích n i dung, ý ngh a nguyên lý m i liên h ph bi n và nguyên lý v s ỏ ộ ĩ ố ệ ổ ế ề ự

phát tri n? ể

Chương 6

Các cặp phạm trù c bơ ản của phép bi n ch ng duy v t ệ ứ ậ

Câu hỏi 32. nh ngh a phĐị ĩ ạm trù và phân bi t s khác nhau giệ ự ữa phạm trù triết học và phạm

trù c a khoa h c c thủ ọ ụ ể?

Câu h i 33. Phân tích n i dung, ý ngh a c p ph m trù cái chung và cái riêng? ỏ ộ ĩ ặ ạ

Câu h i 34. Phân tích n i dung, ý ngh a c p ph m trù nguyên nhân và k t qu ? ỏ ộ ĩ ặ ạ ế ả

Câu h i 35. Phân tích n i dung và ý ngh a c p phỏ ộ ĩ ặ ạm trù t t nhiên và ng u nhiên? ấ ẫ

Câu h i 36. Phân tích n i dung và ý ngh a c p phỏ ộ ĩ ặ ạm trù nội dung và hình thức?

Câu hỏi 37. Phân tích nội dung, ý nghĩa c p ph m trù khặ ạ ả n ng và hi n th c? ă ệ ự

Câu hỏi 38. nh ngh a qui lu t và vai trò các qui lu t c b n c a phép bi n ch ng duyĐị ĩ ậ ậ ơ ả ủ ệ ứ

Chương 7

Các qui lu t c b n cậ ơ ả ủa phépbi n ch ng duy vệ ứ ật

Câu h i 39. Phân tích n i dung, ý ngh a qui lu t nhỏ ộ ĩ ậ ững thay i vđổ ề l ng dượ ẫn n thay i đế đổ

chất và ngược lại?

Câu h i 40. Phân tích n i dung, ý ngh a qui lu t th ng nh t và u tranh c a các m t i l p? ỏ ộ ĩ ậ ố ấ đấ ủ ặ đố ậ

Câu h i 41. Phân tích n i dung, ý ngh a qui lu t phỏ ộ ĩ ậ ủ định c a ph ủ ủ định?

Chương 8

Lý lu n nh n th c ậ ậ ứ

Câu h i 42ỏ . Trình bày nh ng quan m c b n vữ điể ơ ả ề nhận thức của tri t hế ọc tr c Mác và quan ướ

niệm v nh n th c c a ch nghề ậ ứ ủ ủ ĩa duy v t bi n ch ng? ậ ệ ứ

Câu hỏi 43. T i sao th c ti n là c s , ng l c và là tiêu chuạ ự ễ ơ ở độ ự ẩn c a nhủ ận thức?

Câu h i 44. Phân tích n i dung, ý ngh a biỏ ộ ĩ ện ch ng c a quá trình nh n thứ ủ ậ ức?

Câu h i 45ỏ . Phân tích n i dung, ý ngh a m i quan h bi n ch ng gi a nh n th c kinh nghi m ộ ĩ ố ệ ệ ứ ữ ậ ứ ệ

và nh n th c lý lu n? ậ ứ ậ

Câu hỏi 46. Chân lý và các tímh chất của chân lý?

Câu hỏi 47. Trình bày n i dung các ph ng pháp nhộ ươ ận th c khoa hứ ọc?

Chương 9

Xã h i và t nhiên ộ ự

Câu hỏi 48. T i sao nói xã h i là m t b ph n c thù và là s n ph m cao nh t cùa t nhiên? ạ ộ ộ ộ ậ đặ ả ẩ ấ ự

Câu h i 49. Phân tích nh ng c m c a qui lu t xã h i? ỏ ữ đặ điể ủ ậ ộ

Câu h i 50. Phân tích n i dung s tác ng qua lỏ ộ ự độ ại gi a xã h i và t nhiên? ữ ộ ự

Câu h i 51. Vai trò cỏ ủa dân s i v i s phát tri n c a xã h i? ố đố ớ ự ể ủ ộ

Câu h i 52. Vai trò cỏ ủa môi tr ng i vườ đố ới sự phát tri n c a xã hể ủ ội?

Chương 10

Hình thái kinh t – xã h i ế ộ

Câu h i 53. Trình bày vai trò cỏ ủa sản xu t vấ ật ch t i v i s t n t i và phát tri n c a xã h i? ấ đố ớ ự ồ ạ ể ủ ộ

Câu h i 54ỏ . Phươ ứng th c sản xuất là nhân t quyố ế địt nh s t n t i, v n ng và phát tri n c a ự ồ ạ ậ độ ể ủ

xã h i? ộ

Câu h i 55. L c l ng s n xu t là gì? T i sao nói trong thỏ ự ượ ả ấ ạ ời i ngày nay khoa h c tr thành đạ ọ ở

lực lượng sản xu t tr c ti p? ấ ự ế

Câu h i 56. Quan h s n xu t là gì? Trình bày các lo i hình quan h s n xu t c b n hiỏ ệ ả ấ ạ ệ ả ấ ơ ả ện nay

ở Việt Nam?

Câu h i 57. Qui lu t quan h s n xu t phù h p vỏ ậ ệ ả ấ ợ ới tính chất và trình cđộ ủa l c l ng s n ự ượ ả

xuất?

Câu h i 58. N i dung, ý nghỏ ộ ĩa m i quan h bi n ch ng gi a c s h t ng và ki n trúc ố ệ ệ ứ ữ ơ ở ạ ầ ế

thượng t ng? ầ

Câu h i 59. S phát tri n các hình thái kinh t - xã h i là m t quá trình l ch s t nhiên? ỏ ự ể ế ộ ộ ị ử ự

Chương 11

Giai c p và các hình th c cấ ứ ộng ng ng i trong l ch sđồ ườ ị ử

Câu hỏi 60. Phân tích các c tr ng cđặ ư ơ b n trong nh ngh a giai c p c a Lênin? ả đị ĩ ấ ủ

Câu h i 61. Phân tích ngu n g c, k t c u giai c p. Ý nghỏ ồ ố ế ấ ấ ĩa c a v n này trong giai n ủ ấ đề đoạ

hiện nay n c ta? ở ướ

Câu h i 62. T i sao nói u tranh giai c p là m t ng l c c a s phát tri n xã hỏ ạ đấ ấ ộ độ ự ủ ự ể ội có giai

cấp?

Câu h i 63. Nỏ ội dung các hình thức cộng ng ng i trong l ch s ? đồ ườ ị ử

Câu h i 64. Thỏ ế nào là mối quan hệ giai c p - dân t c và giai c p - nhân lo i? ấ ộ ấ ạ

Chương 12

Nhà n c và cách m ng xã h i ướ ạ ộ

Câu h i 65. Phân tích ngu n g c, b n chỏ ồ ố ả ất của nhà n c? ướ

Câu h i 66. Phân tích nh ng c tr ng và ch c n ng c a nhà n c? ỏ ữ đặ ư ứ ă ủ ướ

Câu h i 67. Phân tích các ki u và hình thỏ ể ức nhà n c trong l ch s ? ướ ị ử

Câu h i 68. T i sao cách m ng xã hỏ ạ ạ ội là ph ng thươ ức thay th các hình thái kinh t - xã h i ế ế ộ

khác nhau?

Chương 13

Ý th c xã h i ứ ộ

Câu h i 69. Ýù th c xã h i và k t c u c a ý th c xã h i? ỏ ứ ộ ế ấ ủ ứ ộ

Câu h i 70. Biỏ ện chứng gi a t n t i xã h i và ý thữ ồ ạ ộ ức xã hội?

Câu h i 71. Ý thỏ ức chính tr và vai trò c a ch ngh a Mác-Lênin và t t ng H Chí Minh ị ủ ủ ĩ ư ưở ồ

trong s nghi p i m i hiự ệ đổ ớ ện nay n c ta? ở ướ

Câu hỏi 72. Ý thức pháp quyền và vai trò hệ ư ưở t t ng pháp quyền xã h i ch ngh a hi n nay ộ ủ ĩ ệ

ở nước ta?

Câu h i 73. Ý th c o c và vai trò c a o c c ng s n ch ngh a? ỏ ứ đạ đứ ủ đạ đứ ộ ả ủ ĩ

Câu h i 74. Ý th c tôn giáo? ỏ ứ

Câu hỏi 75. Ý thức thẩm mỹ và v n nh hấ đề đị ướ ị ệng th hiếu ngh thu t trong quá trình xây ậ

dựng n n v n hoá tiên ti n, m b n s c dân t c? ề ă ế đậ đà ả ắ ộ

Câu hỏi 76. Khoa h c và ch c n ng c a khoa h c? ọ ứ ă ủ ọ

Chương 14

Vấn đề con ng i trong tri t hườ ế ọc Mác - Lênin

Câu hỏi 77. Phân tích các quan ni m c b n vệ ơ ả ề con người trong l ch s tri t h c tr c Mác? ị ử ế ọ ướ

Câu h i 78. Phân tích quan niỏ ệm c a tri t hủ ế ọc Mác - Lênin v b n ch t c a con ng i? ề ả ấ ủ ườ

Câu hỏi 79. T i sao nhân cách là b n s c c o, riêng bi t c a m i cá nhân? ạ ả ắ độ đá ệ ủ ỗ

Câu h i 80. M i quan hỏ ố ệ gi a cá nhân và xã h i? ữ ộ

Câu h i 81. Vai trò c a qu n chúng nhân dân và cá nhân ( lãnh t ) i vỏ ủ ầ ụ đố ới s phát triự ển c a ủ

xã h i ? ộ

Chương 15

Một s trào l tri t h c ph ng Tây hi n i ố ưư ế ọ ươ ệ đạ

Câu hỏi 82. Trình bày ngu n gồ ốc và những lu n m c b n c a chậ điể ơ ả ủ ủ ngh a th c chĩ ự ứng?

Câu hỏi 83. Trình bày ngu n g c và nh ng lu n ồ ố ữ ậ điểm cơ bản của chủ nghĩa hi n sinh? ệ

Câu h i 84. Trình bày ngu n gỏ ồ ốc và những lu n ậ điểm c b n c a ch nghơ ả ủ ủ ĩa Th c d ng? ự ụ

Câu hỏi 85. Trình bày ngu n gồ ốc và những lu n m c b n c a chậ điể ơ ả ủ ủ ngh a Tômát mĩ ới?

TÀI LI U THAM KHỆ ẢO

Chương 1

TRIẾT H C VÀ VAI TRÒ C A TRI T H C Ọ Ủ Ế Ọ

TRONG I S NG XÃ HĐỜ Ố ỘI

A. C NG BÀI GI NG ĐỀ ƯƠ Ả

I. TRI T H C LÀ GÌ? Ế Ọ

1. Tri t h c và ế ọ đối t ng nghiên c u c a tri t h c ượ ứ ủ ế ọ

2. Tri t h c - h t nhân lý luế ọ ạ ậ ủn c a thế gi i quan ớ

II. V N C B N C A TRI T H C Ấ ĐỀ Ơ Ả Ủ Ế Ọ

CHỦ NGH A DUY V T VÀ CHĨ Ậ Ủ NGH A DUY TÂM Ĩ

1. V n c b n c a tri t h c ấ đề ơ ả ủ ế ọ

2. Ch ngh a duy vủ ĩ ật và chủ ngh a duy tâm ĩ

3. Thuy t không th bi t ế ể ế

III. PHƯƠ ỨNG PHÁP BIỆN CH NG VÀ PH NG PHÁP SIÊU HÌNH ƯƠ

1. S i lự đố ập gi a ph ng pháp bi n chữ ươ ệ ứng và ph ng pháp siêu hình ươ

2. Các giai đ ạo n phát tri n c a phép bi n ch ng ể ủ ệ ứ

IV. VAI TRÒ C A TRI T H C TRONG I S NG XÃ H I Ủ Ế Ọ ĐỜ Ố Ộ

1. Vai trò th gi i quan và ph ng pháp lu n c a tri t h c ế ớ ươ ậ ủ ế ọ

2. Vai trò c a Tri t h c Mác – Lênin ủ ế ọ

B. CÂU H I H NG D N ÔN T P Ỏ ƯỚ Ẫ Ậ

Câu h i 1. c tr ng c a tri th c tri t h c và s bi n i i t ng nghiên c u c a tri t ỏ Đặ ư ủ ứ ế ọ ự ế đổ đố ượ ứ ủ ế

học qua các giai đoạn lịch s ? ử

1. Khái ni m “Tri t h c”, ngu n g c cệ ế ọ ồ ố ủa tri t h c ế ọ

Triết h c v i tính cách là mọ ớ ộ ọt khoa h c xu t hiấ ện r t s m trong thấ ớ ời kỳ c i, tuy ổ đạ

nhiên s hình thành và phát tri n c a tri t h c, quan ni m vự ể ủ ế ọ ệ ề triết học cũng thay i và phát đổ

triển g n li n vắ ề ới nh ng u kiữ điề ện lịch s xã h i nh t nh. ử ộ ấ đị

Triết h c xu t hi n chọ ấ ệ ở ế độ chi m h u nô l , kho ng th kế ữ ệ ả ế ỷ th VIII - VI tr c công ứ ướ

nguyên. S ra i c a tri t h c có ngu n gự đờ ủ ế ọ ồ ốc nh n th c và ngu n g c xã hậ ứ ồ ố ội.

Ngu cồn g c nh n thố ậ ứ khẳng nh triđị ết học chỉ xu t hi n khi mà trình nhấ ệ độ ận thức c a ủ

con người có khả năng khái quát và tr u t ng hóa nh ng cái riêng lừ ượ ữ ẻ, cụ thể để n m b t ắ ắ

được cái chung, cái b n ch t và qui lu t c a hi n thả ấ ậ ủ ệ ực. Bởi, i t ng tri t h c là th giđố ượ ế ọ ế ới v t ậ

chất và con người c nó nghiên c u d i d ng các qui lu t chung và ph bi n c a t nhiên, đượ ứ ướ ạ ậ ổ ế ủ ự

xã h i và t duy. ộ ư

Ngu iồn g c xã hố ộ kh ng nh tri t h c ch xu t hi n khi xã h i phân chia thành giai ẳ đị ế ọ ỉ ấ ệ ộ

cấp. B i, nó ph n ánh và b o v l i ích cho nh ng giai c p, nhở ả ả ệ ợ ữ ấ ững lực l ng xã hượ ội nhất

định. Cho nên, tri t hế ọc mang tính giai cấp.

Những ngu n gồ ốc trên có quan hệ mật thiết với nhau mà s phân chia chúng cự ũng ch ỉ

có tính t ng i. ươ đố

Thu cật ng triữ ết họ theo t nguyên ch Hán có ngh a là bao hàm s hi u bi t ừ ữ ĩ “trí”, ự ể ế

sâu r ng c a con ngộ ủ ười v hi n thề ệ ực và vấn o lý cđề đạ ủa con ng i. Còn theo gườ ốc Hy lạp có

nghĩa là “yêu m n sế ự thông thái” ho c “làm b n vặ ạ ới trí tu ”, xu t phát t m t thành ngệ ấ ừ ộ ữ La

tinh c có tên là: ổ philosophia.

Nh y, nư vậ ội dung thu t ngậ ữ tri t hế ọc bao hàm hai yếu tố: là yđó ếu tố nhận thức (sự

hiểu biết c a con ng i, s giủ ườ ự ải thích hi n th c b ng hệ ự ằ ệ th ng t duy lôgíc) và yố ư ếu tố nhận

định (đánh giá v m t ề ặ đạo lý có thái và hành ng) vđể độ độ ề m t xã h i. Cho nên, dù ặ ộ ở

phươ Đông ng hay ph ng Tây, ngay t u, tri t h c bi u hi n kh nươ ừ đầ ế ọ ể ệ ả ăng nhận th c và nh ứ đá

giá c a con ng i, nó t n t i v i tính cách là m t hình thái ý th c xã h i. ủ ườ ồ ạ ớ ộ ứ ộ

Khái quát lại, theo quan m c a tri t h c Mác - Lênin thì điể ủ ế ọ triết h c là h thọ ệ ống tri

thức lý lu n chung nh t c a con ng i v th gi i; v v trí, vai trò cậ ấ ủ ườ ề ế ớ ề ị ủa con ng i trong th ườ ế

giới y. ấ

Hệ th ng tri th c lý lu n chung nh t c a con ngố ứ ậ ấ ủ ười v th gi i là các h th ng lý lu n ề ế ớ ệ ố ậ

của tri t h c v i tính cách là m t khoa hế ọ ớ ộ ọc và nó khác v i h th ng lý lu n c a các khoa h c ớ ệ ố ậ ủ ọ

cụ thể ở tính ch t chung và ph biấ ổ ến nhất của nó về hiện thực.

Hệ thống tri th c lý lu n chung nh t c a con ng i vứ ậ ấ ủ ườ ề v trí, vai trò cị ủa con ng i ườ

không chỉ kh ng nh con ng i có kh n ng nh n th c các qui lu t c a t nhiên, xã h i và t ẳ đị ườ ả ă ậ ứ ậ ủ ự ộ ư

duy; mà còn khẳng nh vai trò cđị ủa triế ạt học t o nên khả năng cải t o th giạ ế ới của con ng i ườ

thông qua ho t ng th c ti n và con ng i là chạ độ ự ễ ườ ủ ủ thể c a lịch sử.

2. Sự bi n ế đổ đối i t ng c a tri t h c qua các giai ượ ủ ế ọ đoạn l ch sị ử

Đố ượi t ng của triết h c là th giọ ế ới vật chất và con ng i ườ đượ ế ức tri t học nghiên c u

dưới d ng các qui lu t chung và phạ ậ ổ biến c a t nhiên, xã hủ ự ội và t duy. Tuy nhiên, i ư đố

tượng nghiên c u c a triứ ủ ết h c c ng thay i và phát triọ ũ đổ ển có tính ch t l ch s . Nh ng tri t ấ ị ử ư ế

học bao gi c ng t ra và gi i quyờ ũ đặ ả ế ật bằng lý lu n những vấn vđề ề thế giới quan, nh v n ư ấ đề

mối quan hệ gi a vữ ật ch t và ý th c, vấ ứ ề ả b n chất và tính th ng nh t th gi i cố ấ ế ớ ủa vật chấ ềt, v

khả n ng nh n thă ậ ức c a con ngủ ười.

Khi m i ra i, tri t h

ớ đờ ế ọc thời cổ đạ đượi c gọi là tri t hế ọc t nhiên , bao hàm trong nó ự

tri thức về ấ t t cả các l nh vĩ ực không có i t ng riêng. y là nguyên nhân sâu xa làm n y đố ượ Đâ ả

sinh quan ni m sau này coi ệ triết h c là khoa h c c a các khoa h c. ọ ọ ủ ọ Tuy nhiên, triết học thời

kỳ này ã t c nhi u thành t u và nó nh h ng to l n i vđ đạ đượ ề ự ả ưở ớ đố ơi s l ch s phát tri n c a ự ị ử ể ủ

các khoa h c. ọ

Thời trung c , Tây âu khi quyổ ở ền l c cự ủa giáo h i bao trùm m i l nh v c c a i ộ ọ ĩ ự ủ đờ

ống xã hội thì tri t hế ọc tự nhiên b thay th b i tri t h c kinh viị ế ở ế ọ ện

, phụ thuộc vào thần học

chỉ còn nhi m v lý giệ ụ ải và chứng minh cho Kinh thánh.

Sự phát tri n m nh m c a khoa h c thể ạ ẽ ủ ọ ở ế kỷ XV, XVI ã t o ra c s vđ ạ ơ ở ững chắc cho

sự ph c h ng tri t h c và p ng yêu c u c a th c tiụ ư ế ọ đá ứ ầ ủ ự ễn, các khoa h c chuyên ngành, nh t là ọ ấ

khoa h c th c nghi m ã ra i v i tính cách là nh ng khoa h c c l p so vọ ự ệ đ đờ ớ ữ ọ độ ậ ới triết học. Chủ

nghĩa duy v t d a trên c s tri thậ ự ơ ở ức của khoa h c th c nghi m ã phát tri n nhanh chóng và ọ ự ệ đ ể

đã đạ đỉt tới nh cao th kở ế ỷ XVII – XVIII như ch nghủ ĩa duy vật của Ph. Bêc n, T. Hơ ốpxơ,

Điđrô, Xpinôza, v.v… trong cu c u tranh ch ng ch ngh a duy tâm và tôn giáo. Mộ đấ ố ủ ĩ ặt khác,

tư duy tri t hế ọc cũng c phát tri n trong ch ngh a duy tâm mà đượ ể ủ ĩ đỉnh cao là triết học

Hêghen.

Điều kiện kinh t – xã h i và s phát tri n c a khoa h c u th kế ộ ự ể ủ ọ đầ ế ỷ XIX ã d n n s đ ẫ đế ự

ra i c a triđờ ủ ế ạt học Mác, đo n tuyệt với quan niệm triết học “khoa h c c a các khoa họ ủ ọc”.

Triết học mácxít xác nh i t ng nghiên c u c a mình là ti p t c giđị đố ượ ứ ủ ế ụ ải quyết mối quan h ệ

giữa vật chất và ý th c trên lứ ập tr ng duy vườ ật triệt và nghiên c u các qui lu t chung nh t để ứ ậ ấ

của t nhiên, xã h i và t duy. ự ộ ư

Xem: triết học thời cổ đại.

Xem: triết học Tây âu thời trung cổ.

Triết h c phọ ương Tây hi n i mu n t b quan niệ đạ ố ừ ỏ ệm truyền thống về triết h c, xác ọ

định i t ng nghiên c u riêng cho mình, nhđố ượ ứ ưng triết học bao gi c ng t ra và gi i quyờ ũ đặ ả ết

bằng lý lu n nh ng vậ ữ ấn vđề ề thế giới quan, nh v n m i quan hư ấ đề ố ệ gi a vữ ật chất và ý th c, ứ

về b n ch t và tính th ng nh t thả ấ ố ấ ế giới c a vủ ật chất, về khả năng nhận thức của con ng i. ườ

Câu h i 2. V n c b n c a tri t h c. C s phân bi t ch ngh a duy v t và ch ngh a ỏ ấ đề ơ ả ủ ế ọ ơ ở để ệ ủ ĩ ậ ủ ĩ

duy tâm?

1. V n c b n c a tri t h c ấ đề ơ ả ủ ế ọ

Trong tác ph m “Lút vích Phoiẩ ơbách và s cáo chung c a tri t h c c n ự ủ ế ọ ổ điể Đức”,

Ăngghen ã vi t: “V n c b n lđ ế ấ đề ơ ả ớn của mọi triết học, nhất là triết học hi n i là vệ đạ ấn đề

quan h gi a t duy và t n t i”. V n c b n c a tri t h c có hai m t: ệ ữ ư ồ ạ ấ đề ơ ả ủ ế ọ ặ

M tặt th nhứ ấ trả lời câu h i, giỏ ữa ý th c hay vứ ật chất thì cái nào có trước, cái nào có

sau và cái nào quyết nh cái nào? đị

Mặt th haiứ tr l i câu h i, con ngả ờ ỏ ười có kh nả ăng nhận th c c th gi i hay ứ đượ ế ớ

không?

Mối quan h giệ ữa v t ch t và ý th c là v n c b n c a tri t h c: B i vì, v t chậ ấ ứ ấ đề ơ ả ủ ế ọ ở ậ ất và

ý th c là hai phứ ạm trù r ng l n nh t c a tri t h c và ng th i nó c ng là n i dung c b n ộ ớ ấ ủ ế ọ đồ ờ ũ ộ ơ ả

nhất được xác nh trong i t ng nghiên c u c a triđị đố ượ ứ ủ ết học. Giải quyết mối quan hệ giữ ậa v t

chất và ý thức là một tiêu chu n phân bi t s gi ng nhau, khác nhau gi a các tr ng phái ẩ để ệ ự ố ữ ườ

triết học, giữa triết học và khoa h c. Gi i quyọ ả ết mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là cơ sở

lý lu n chung v th gi i quan và ph ng pháp lu n c a tri t h c. ậ ề ế ớ ươ ậ ủ ế ọ

2. Ch ngh a duy vủ ĩ ật và chủ ngh a duy tâm ĩ

Giải quyết m t thặ ứ nhấ ấ ảt v n cđề ơ b n của triết học là c s phân nh các tr ng phái ơ ở đị ườ

triết h c. Có ba cách giọ ải quyết:

Một là, vật ch t có trấ ước quyết nh ý th c, v t chđị ứ ậ ất quyết nh ý thđị ức. Cách gi i ả

quyết này th a nh n tính th nh t c a v t ch t, tính th hai c a ý th c. ừ ậ ứ ấ ủ ậ ấ ứ ủ ứ

Hai là, ý th c có tr c, v t có sau, ý th c quyứ ướ ậ ứ ế ật nh vđị t chấ ảt. Cách gi i quyết này

thừa nh n tính th nh t c a ý thậ ứ ấ ủ ức, tính th hai c a vứ ủ ật ch t. ấ

Ba là, v t chậ ất và ý thức tồn t i c lạ độ ập, chúng không n m trong quan hằ ệ s n sinh, ả

cũng không n m trong quan hằ ệ quyế địt nh nhau.

Cách gi i quyả ết thứ ấ nh t và th hai tuy i l p nhau vứ đố ậ ề n i dung nh ng gi ng nhau ộ ư ố ở

chỗ, chúng đều thừa nhận tính thứ nhất củ ộa m t nguyên th c v t ch t, ho c ý th c) Hai ể(hoặ ậ ấ ặ ứ

cách gi i quyả ết này thu c vộ ề triết họ ấc nh t nguyên.

a) Ch nghiã duy v t ủ ậ có ba hình th c c b n: ứ ơ ả

- Tri t h c duy v t cế ọ ậ ổ ậ i(duy vđạ t chất phác – ngây th ) ơ

Chủ nghĩa duy v t c i còn g i là ch ngh a duy v t ch t phác, ngây th , xuậ ổ đạ ọ ủ ĩ ậ ấ ơ ất hiện

trong chế độ chiếm h u nô l Aán , Trung Hoa, Hyl p. B i vì, xét v thữ ệ ở Độ ạ ở ề ế giới quan là

duy v t có ý nghậ ĩa chống lại những t t ng sai l m c a tri t hư ưở ầ ủ ế ọc duy tâm và tôn giáo; nhưng

xét v m t ph ng pháp lu n thì ch a có c sề ặ ươ ậ ư ơ ở khoa học, bởi nó mang tính tr c quan, c m ự ả

tính ch y u d a vào tri th c kinh nghiủ ế ự ứ ệm của chính b n thân các nhà tri t hả ế ọc hơn là những

khái quát khoa họ ủc c a b n thân tri th c tri t hả ứ ế ọ ục. Quan ni m vệ ề th giế ới là vũ tr , là vạn

vật… vật chấ ật là v t thể c thụ ể ho c thu c tính c a v t th c thặ ộ ủ ậ ể ụ ể, v.v… còn ý th c là linh ứ

hồn, là c m giác, v.v… ả

Aênghen vi t: “Quan niế ệm v th gi i m t cách nguyên th y, ngây th , nhề ế ớ ộ ủ ơ ưng căn

bản là ng y, là quan ni m c a các nhà tri t h c Hy l p th i cđú ấ ệ ủ ế ọ ạ ờ ổ, và nguời u tiên di n đầ ễ đạt

được rõ ràng quan ni m y là Héraclite: m i v t ệ ấ ọ ậ đều t n t i nh ng ng thh i l i không t n ồ ạ ư đồ ờ ạ ồ

tại, vì m i v t u trôi i, mọ ậ đề đ ọi vật u không ng ng thay i, m i vđề ừ đổ ọ ật đều luôn trong quá ở

trình xu t hi n và bi n i”, ho c là quan ấ ệ ế đ ặ điểm về nguyên t c a Démocrite v.v… ử ủ ,

Tóm lại, Ch nghủ ĩa duy v t ch t phác là k t qu nh n th c c a các nhà tri t hocï duy ậ ấ ế ả ậ ứ ủ ế

vật c i. Ch ngh a duy v t th i kổ đạ ủ ĩ ậ ờ ỳ này trong khi th a nh n tính th nh t c a v t ch t và ã ừ ậ ứ ấ ủ ậ ấ đ

đồng nh t v t ch t v i m t s chấ ậ ấ ớ ộ ố ấ ểt cụ th và những k t lu n c a nó mang n ng tính tr c quan ế ậ ủ ặ ự

nên ngây thơ, chất phác. Tuy còn nhiều hạn chế, nhưng ch nghủ ĩa duy v t ch t phác c i v ậ ấ ổ đạ ề

cơ bản là ng vì nó ã l y gi i t nhiên giđú đ ấ ớ ự để ải thích v giề ới tự nhiên, không viện n th n đế ầ

linh hay Th ng . ượ đế

- Ch ngh a duy vủ ĩ ật siêu hình

Siêu hình là thu t ng tri t h c ph n ánh khuynh h ng phát triậ ữ ế ọ ả ướ ển c a tri t h c duy ủ ế ọ

vật t th i kừ ờ ỳ ph c hụ ưng n thđế ời c n i, còn c g i là tri t h c t nhiên. Xét vậ đạ đượ ọ ế ọ ự ề mặt thế

giới quan là duy v t, nhậ ưng xét về m t ph ng pháp lu n l i nh h ng b i ph ng pháp ặ ươ ậ ạ ả ưở ở ươ

nghiên c u c a khoa h c t nhiên (phứ ủ ọ ự ương pháp th c nghiự ệm)của th i kờ ỳ này, nh t là khoa ấ

học vật lý. Cho nên, nó còn c g i là phép siêu hình đượ ọ “Méthaphisiqie” – “Méthode

Dialectique”

Chủ nghĩa duy vật siêu hình là hình th c c b n th hai c a ch nghứ ơ ả ứ ủ ủ ĩa duy v t, th ậ ể

hiện khá rõ các nhà tri t hở ế ọc thế kỷ XV n thđế ế k XVIII và nh cao th kỷ đỉ ở ế ỷ XVII –

XVIII. y là thĐâ ời kỳ c h c c n thu c nh ng thành t u r c r nên trong khi tiơ ọ ổ điể đượ ữ ự ự ỡ ếp tục

phát tri n quan m duy v t th i c i, chể điể ậ ờ ổ đạ ủ nghĩa duy vật giai n này chđoạ ịu sực tác ng độ

mạnh m c a ph ng pháp t duy siêu hình, máy móc – phẽ ủ ươ ư ươ ếng pháp nhìn nhận th giới nh ư

một t ng th các s v t, hi n t ng t o nên trong tr ng thái bi t lâp, t nh t i. ổ ể ự ậ ệ ượ ạ ạ ệ ĩ ạ

Trước đây, tri th c c a các l nh v c khoa h c còn là m t b phứ ủ ĩ ự ọ ộ ộ ận tr c tiự ếp của tri t ế

học. Đến th i kờ ỳ này n y sinh nhu c u các ngành hoa hả ầ ọ ụ ỏc c thể tách ra kh i tri t h c tr ế ọ ở

thành các ngành khoa h c c th , c l p; dùng ph ng pháp nghiên c u th t chi ti t nhọ ụ ể độ ậ ươ ứ ậ ế ằm

phát hi n các thu c tính, nh ng qui lu t c a v t ch t nh tính n ng, tác d ng, b n v t li u, ệ ộ ữ ậ ủ ậ ấ ư ă ụ độ ề ậ ệ

v.v… T làm xu t hi n ph ng pháp m i trong khoa hừ đó ấ ệ ươ ớ ọc t nhiên – ph ng pháp th c ự ươ ự

nghiệm và c ng trên cũ ở đó ấ xu t hi n s th ng tr c a ph ng pháp t duy siêu hình. Ph ng ệ ự ố ị ủ ươ ư ươ

pháp này xem xét s vự ật trong tr ng thái cô l p, t nh t i, không vạ ậ ĩ ạ ận ng, không bi n i, độ ế đổ

không phát tri n, v.v… là h quể đó ệ ả c a u ki n lủ điề ệ ịch s phát triử ển c a khoa hủ ọc th kở ế ỷ

XVII – XVIII.

Triết h c duy v t th i kọ ậ ờ ỳ này đại di n cho nh ng t t ng c a giai c p tệ ữ ư ưở ủ ấ ư s n ti n b , ả ế ộ

họ đã ti n hành u tranh ch ng ch nghế đấ ố ủ ĩa kinh vi n, nhà th trung c . Trong s các i bi u ệ ờ ổ ố đạ ể

cơ bản c a triủ ết học duy v t th i kậ ờ ỳ này là triết học duy v t Pháp vậ ới những quan điểm của La

Mettrie, Diderot Denis, Holbach Paul Henri, Helvétus Claude Adrie - ch ngh a duy v t ủ ĩ ậ

Pháp th k XVIII,ế ỷ v.v… chi m m t v trí c bi t quan tr ng. ế ộ ị đặ ệ ọ

- Ch ngh a duy vủ ĩ ật Biện ch ng ứ

Chủ nghĩa duy v t biậ ện chứng là hình th c c b n th ba c a chứ ơ ả ứ ủ ủ ngh a duy v t, do ĩ ậ

Mác – Aênghen xây d ng vào nh ng n m 40 c a thự ữ ă ủ ế kỷ XIX, sau c Lênin phát triđó đượ ển.

Với s kự ế th a tinh hoa c a các h c thuyừ ủ ọ ết triết học tr c và vướ đó ận d ng tri t thành t u ụ ệ để ự

của khoa học ng thđươ ời, chủ nghĩa duy v t bi n ch ng, ngay t khi m i ra i ã khậ ệ ứ ừ ớ đờ đ ắc phục

được những hạn chế của chủ ngh a duy v t ch t phác c i, ch ngh a duy v t siêu hình th ĩ ậ ấ ổ đạ ủ ĩ ậ ế

kỷ XVII – XVIII và nó ã thđ ể hi n c s thệ đượ ự ống nhất giữa thế giới quan duy vật khoa học

và ph ng pháp nh n thươ ậ ức khoa học.

Giải quyết mặt thứ nhất trong vấn đề c b n c a tri t h c thì ch nghơ ả ủ ế ọ ủ ĩa duy v t u ậ đề

thừa nh n vậ ật chất là tính th nhứ ất, là cái có tr c, cái quyướ ết nh i vđị đố ới ý thức còn ý thức là

tính thứ hai, cái có sau, cái ph thu c vào vụ ộ ật chất. Và gi i quyả ết m t thặ ứ hai trong v n c ấ đề ơ

bản c a tri t h c thì ch ngh a duy v t kh ng nh con ng i có kh n ng nhủ ế ọ ủ ĩ ậ ẳ đị ườ ả ă ận thức th giế ới.

b. Ch ngh a duy tâm có hai hình thủ ĩ ức:

- Ch ngh a duy tâm ch quan ủ ĩ ủ cho r ng cằ ơ sở hết thảy m i sọ ự vật tồn t i là c m ạ ả

giác, biểu t ng và ý th c c a cá nhân, c a chượ ứ ủ ủ ủ ủ th . T t ng tiêu bi u cể ư ưở ể a tr ng phái này ườ

là i c n i) v i quan m không th a nh n bên ngoài c m giác v n t n t i Berkeley(Thờ ậ đạ ớ điể ừ ậ ở ả ẫ ồ ạ

những s vự ậ ệt, hi n t ng thượ ực tại, c lđộ ập với con ng i, tác ng vào giác quan c a con ườ độ ủ

người hình thành c m giác, nh n th c, v.v… ả ậ ứ

- Ch ngh a duy tâm khách quan ủ ĩ thì c s c a h t thơ ở ủ ế ảy m i s v t t n t i không ọ ự ậ ồ ạ

phải là ý thức cá nhân, chủ quan là m t th ý th c “khách quan” và th n bí nào t n t i ộ ứ ứ ầ đó ồ ạ

thuần túy tr u t ng có tr c và quyừ ượ ướ ế ất nh tđị t cả, kể cả con ng i và ý th c c a con ngườ ứ ủ ười.

Tiêu bi u cho nh ng quan ể ữ điểm này ph i k n (Hy l p c i) và t h c ả ể đế Platon ạ ổ đạ Héghel(Triế ọ

C iổ đ ển c). Đứ

Như vậy, sự khác nhau c n b n gi a ch ngh a duy tâm ch quan và chă ả ữ ủ ĩ ủ ủ nghĩa duy

tâm khách quan ch yủ ếu th hi n trong quan ni m v ý th c, nh ng hể ệ ệ ề ứ ư ọ ố lại gi ng nhau về m t ặ

nguyên t c khi gi i quyắ ả ế ất v n cđề ơ b n c a tri t h c. ả ủ ế ọ

Giải quyế ứt mặt th nhất trong v n c b n c a triấ đề ơ ả ủ ết học thì họ đều thừa nhận ý thức

là tính th nhứ ất, là cái có tr c, cái quyướ ế ật nh vđị t ch t còn v t chấ ậ ất là tính th hai, cái có sau, ứ

cái ph thu c vào ý th c. ụ ộ ứ

Giải quyế ứt mặt th hai trong v n c b n c a tri t h c, chấ đề ơ ả ủ ế ọ ủ nghĩa duy tâm không

phủ nh n khậ ả năng nh n thậ ức của con người nh ng h coi kh nư ọ ả ăng phđó ụ thu c vào chính ộ

bản thân ý th c (c m giác ch quan thu n túy) ho c l c l ng siêu nhiên (ý niứ ả ủ ầ ặ ự ượ ệm - ý ni m ệ

tuyệt đối).

Như v y, ch nghậ ủ ĩa duy vật và chủ ngh a duy tâm là quan m B i ĩ điể nh n.ất nguyên luậ ở

vì, m i m t tr ng phái u xu t phát t quan m duy nhỗ ộ ườ đề ấ ừ điể ấ ật là th a nhừ n vật chất, ho c ý ặ

thức là cái có tr c cái quyướ ế địt nh, làm nguyên lý xuất phát v i tính cách là c s lý lu n ớ ơ ở ậ

chung cho h th ng lý lu n triệ ố ậ ết học của mình. Trong l ch s triị ử ết học còn có tr ng phái ườ Nhị

nguyên lu n, Thuy t không th bi t và tri t h c Tôn giáo;ậ ế ể ế ế ọ nh ng chư ủ yếu vẫn là cuộc u đấ

tranh giữa ch ngh a duy v t và ch ngh a duy tâm. ủ ĩ ậ ủ ĩ

Câu h i 3. So sánh ph ng pháp bi n ch ng và ph ng pháp siêu hình? ỏ ươ ệ ứ ươ

Phương pháp hiểu theo ngh a chung nhĩ ất là hệ thống các nguyên t c ắ đượ ửc s dụng

nhất quán trong ho t ng nói chung c a con ngạ độ ủ ườ ươi. Ph ng pháp bao g m có phồ ương pháp

nhận th c và ph ng pháp th c ti n. Ph ng pháp c a tri t h c là ph ng pháp nh n thứ ươ ự ễ ươ ủ ế ọ ươ ậ ức thế

giới hi n th c. Trong l ch s phát tri n c a tri t h c, ã t n t i hai ph ng pháp nh n thệ ự ị ử ể ủ ế ọ đ ồ ạ ươ ậ ức

đối l p nhau: là ậ đó phương pháp bi n ch ng và phệ ứ ương pháp siêu hình.

Phương pháp biện chứng là phương pháp nh n th c th gi i v i quan m cậ ứ ế ớ ớ điể ơ bản

cho r ng, s t n t i c a m i s vằ ự ồ ạ ủ ọ ự ật và hiện t ng c a thượ ủ ế gi i khách quan nói chung ớ đều ở

trong nh ng m i liên h , trong s vữ ố ệ ự ận ng và phát tri n theo nhđộ ể ững qui lu t khách quan v n ậ ố

có c a nó. ủ

Phương pháp siêu hình là ph ng pháp nhươ ận th c th giứ ế ới với quan m c b n cho điể ơ ả

rằng, m i s v t và hi n t ng c a th gi i v t ch t ọ ự ậ ệ ượ ủ ế ớ ậ ấ đều tồn tạ ẫi cô lập l n nhau, cái này bên ở

cạnh cái kia và nó luôn trong tr ng thái t nh không có s v n ng và phát tri n. Nhở ạ ĩ ự ậ độ ể ưng nếu

như có thừa nhận sự phát triể ẳn thì ch ng qua chỉ là m t quá trình t ng ho c gi m v s lộ ă ặ ả ề ố ượng.

Mặt khác, quan m này không th a nh n mâu thu n bên trong b n thân các sđiể ừ ậ ẫ ả ự vật và hiện

tượng.

Sự đối l p gi a ph ng pháp bi n ch ng và ph ng pháp siêu hìnhậ ữ ươ ệ ứ ươ trong l ch s tri t ị ử ế

học ch yủ ếu về ặ m t nguyên t c và ph ng pháp nh n th c th gi i khách quan. Trong vi c ắ ươ ậ ứ ế ớ ệ

nghiên c u c a khoa h c t nhiên, thì v n phân chia th gi i hi n th c thành các thu c ứ ủ ọ ự ấ đề ế ớ ệ ự ộ

tính, b ph n, h th ng t nh t i và tách r i nhau u là nh ng u ki n c n thiộ ậ ệ ố ĩ ạ ờ đề ữ điề ệ ầ ết cho nh n ậ

thức khoa học. Nhưng s không ng, n u t rút ra k t lu n cho r ng phép siêu hình là th ẽ đú ế ừ đó ế ậ ằ ế

giới quan khoa h c và ng n nhọ đú đắ ất. C n ph i phân bi t m t bên là ph ng pháp tr u t ng ầ ả ệ ộ ươ ừ ượ

hoá t m th i cô l p s v t và hi n t ng khạ ờ ậ ự ậ ệ ượ ỏi mối liên h chung, tách kh i s vệ ỏ ự ận ng và độ

phát tri n nghiên c u chúng, v i m t bên là phép siêu hình v i t cách là th giể để ứ ớ ộ ớ ư ế ới quan c a ủ

triết h c. ọ

Câu hỏi 4. Trình bày vai trò th gi i quan, ph ng pháp lu n c a tri t h c và vai trò c a ế ớ ươ ậ ủ ế ọ ủ

triết h c Mác - Lênin? ọ

1. Vai trò th gi i quan và ph ng pháp lu n c a tri t h c ế ớ ươ ậ ủ ế ọ

Thế giới quan cũng là m t h th ng nhộ ệ ố ững quan niệm mang tính khái quát về thế giới

và v vai trò c a con ng i i v i th gi i. Nó có ý nghề ủ ườ đố ớ ế ớ ĩa nh h ng cho ho t ng nói đị ướ ạ độ

chung c a con ng i, là c s cho vi c hình thành nh ng quan ni m, lý t ng xã hủ ườ ơ ở ệ ữ ệ ưở ội, o đạ

đứ ỹc, thẩm m v.v... Thế gi i quan có c u trúc ph c t p, bao g m ớ ấ ứ ạ ồ tri th c, t t ng, lý t ng, ứ ư ưở ưở

niềm tin v.v... thể hi n trong các l nh vệ ĩ ực: chính tr , o c, tri t hị đạ đứ ế ọc, khoa học và tôn giáo,

v.v... Trong tri t h c là c s lý lu n, h t nhân c a th gi i quan. B i vì, v n chđó ế ọ ơ ở ậ ạ ủ ế ớ ở ấ đề ủ yếu

của mọi thế giới quan c ng là v n cũ ấ đề ơ bản c a triủ ết học, là gi i quyđó ả ết mối quan h gi a ệ ữ

vật ch t và ý thấ ức.

Triết h c là họ ạt nhân lý lu n c a th gi i quan, làm cho th gi i quan phát tri n nh ậ ủ ế ớ ế ớ ể ư

một quá trình t giác d a trên sự ự ự t ng kổ ết kinh nghiệm th c ti n và tri thự ễ ức do các khoa h c ọ

đưa lại. là chĐó ức năng thế giới quan c a tri t h c. Chủ ế ọ ủ nghĩa duy v t, ch ngh a duy tâm là ậ ủ ĩ

cơ sở lý lu n c a hai thậ ủ ế giới quan tri t hế ọc i lđố ập nhau.

Mỗi quan điểm lý lu n c a tri t h c ng thậ ủ ế ọ đồ ời là những nguyên t c trong viắ ệc xác

định phương pháp và lý lu n v ph ng pháp. S phát triậ ề ươ ự ển c a th c tiủ ự ễn và khoa học đã dẫn

đế ự đờn s ra i m t lộ ĩnh vực c thù cđặ ủa tri th c tri t h c và khoa h c lý thuyứ ế ọ ọ ết - là ph ng đó ươ

pháp lu n. Tri t h c th c hi n ch c n ng phậ ế ọ ự ệ ứ ă ương pháp lu n chung c a toàn b nh n thậ ủ ộ ậ ức

khoa h c, trong b n thân th gi i quan c ng mang m t ý ngh a v m t ph ng pháp luọ đó ả ế ớ ũ ộ ĩ ề ặ ươ ận.

2. Vai trò c a tri t h c Mác - Lênin ủ ế ọ

Sự th ng nhố ất gi a th giữ ế ới quan duy v t và ph ng pháp bi n chậ ươ ệ ứng làm cho ch ủ

nghĩa duy v t tr nên tri t , và phép bi n ch ng tr thành lý lu n khoa h c; nh mà tri t ậ ở ệ để ệ ứ ở ậ ọ ờ đó ế

học Mác - Lênin có kh n ng nhả ă ận thức ng n v hi n thđú đắ ề ệ ực.

Triết h c Mác - Lênin ọ đoạn tuyệt với quan ni m xem tri t h c là “khoa h c cệ ế ọ ọ ủa các

khoa h c” nh tham v ng c a các tr ng phái tri t họ ư ọ ủ ườ ế ọc t nhiên tr c kia, mà xem sự ướ ự gắn bó

với khoa h c c thọ ụ ể là m t u kiộ điề ện tiên quyết cho s phát triự ển của triết học. Triết học Mác

- Lênin v i th gi i quan duy v t và ph ng pháp lu n khoa hớ ế ớ ậ ươ ậ ọc của mình có ý ngh a nh ĩ đị

hướng chung cho s phát triự ển của khoa h c và càng tr nên ọ ở đặc biệt quan tr ng trong th i ọ ờ

đại khoa h c - công ngh hi n nay. ọ ệ ệ

Trong th i i c a cách m ng khoa h c - công ngh , các trào lờ đạ ủ ạ ọ ệ ưu cách m ng xã hạ ộ đi ã

và ang t o nên s biđ ạ ự ến i sâu sđổ ắc và hết s c n ng ng trên m i l nh vứ ă độ ọ ĩ ực i s ng xã hđờ ố ội.

Sự th c hi n nh ng nhi m vự ệ ữ ệ ụ to lớn nhằm mục tiêu tiến bộ xã hội do th i i t ra òi h i ờ đạ đặ đ ỏ

con người ph i có th giả ế ới quan khoa h c v ng chọ ữ ắc và n ng l c t duy sáng t o. Vi c n m ă ự ư ạ ệ ắ

vững triết học Mác - Lênin giúp chúng ta t giác trong quá trình trau d i phự ồ ẩm ch t chính tr , ấ ị

tinh thần và tư duy sáng t o c a mình. còn là òi h i c p bách c a s nghi p xây d ng ạ ủ Đó đ ỏ ấ ủ ự ệ ự

chủ nghĩa xã h i nói chung và c a công cu c ộ ủ ộ đổi mới hiện nay n c ta nói riêng. ở ướ

Chương 2

KHÁI L C LƯỢ ỊCH S TRI T H C TR C MÁC Ử Ế Ọ ƯỚ

A. C NG BÀI GI NG ĐỀ ƯƠ Ả

I. TRI T H C N CẾ Ọ Ấ ĐỘ Ổ ĐẠI

1. Hoàn c nh ra i và c m c a tri t h c n c ả đờ đặ điể ủ ế ọ Ấ Độ ổ đại

2. Các t t ng tri t h c c b n c a các trư ưở ế ọ ơ ả ủ ường phái: (1) Trường phái ; (2) Sàmkhuya

Trường phái Mimànsà; (3) Trường phái ; (4) Tr ng phái ; (5) TrVedànta ườ Yoga ường phái

Nyàya - Vai’sesika; (6) Tr ng phái ; (7) Tr ng phái ; (8) Tr ng phái ườ Jaina ườ Lokàyata ườ Phật

giáo

II. TRI T H C TRUNG HOA C - TRUNG I Ế Ọ Ổ ĐẠ

1. Hoàn c nh ra i và c m c a tri t h c c a Trung Hoa c i ả đờ đặ điể ủ ế ọ ủ ổ đạ

2. M t s h c thuy t tiêu bi u c a tri t h c Trung Hoa cộ ố ọ ế ể ủ ế ọ ổ đại: (1) Thuyết Âm -

Dương, Ng hành Nho giaũ ; (2) ; (3) ; (4) Đạo gia Mặc gia Pháp gia; (5)

III. L CH S T T NG TRI T H C VI T NAM Ị Ử Ư ƯỞ Ế Ọ Ệ

1. Hoàn c nh ra i và c m t tả đờ đặ điể ư ưở ọng triết h c Việt Nam

2. Nh ng tữ ư t ng triưở ết học c bơ ản

IV. L CH SỊ Ử T NG TRI T H C TÂY ÂU TRƯỞ Ế Ọ ƯỚC MÁC

1. Tri t h c Hy L p c ế ọ ạ ổ đại

2. Tri t h c Tây Âu th i Trung cế ọ ờ ổ

3. Tri t h c th i k ph c h ng và c n i ế ọ ờ ỳ ụ ư ậ đạ

4. Tri t h c c ế ọ ổ điể Đứn c

B. CÂU H I H NG D N ÔN T P Ỏ ƯỚ Ẫ Ậ

Câu h i 5. Nh ng t t ng c b n cỏ ữ ư ưở ơ ả ủa tri t h c Ph t giáo? ế ọ ậ

Phật giáo là m t trào l u t t ng lộ ư ư ưở ớn n c i. Xu t hi n vào th k VI tr c ở Ấ Độ ổ đạ ấ ệ ế ỷ ướ

công nguyên. Ng i sáng l p ra Ph t giáo là Buddha (Ph t) còn có ngh a "giác ng ". Ông ườ ậ ậ ậ ĩ ộ

sinh kho ng n m 623 tr c công nguyên, s ng g n 80 n m. Sau khi ông m t, các h c trò c a ả ă ướ ố ầ ă ấ ọ ủ

ông ã phát tri n t t ng c a ông thành h th ng tôn giáo - triđ ể ư ưở ủ ệ ố ết học lớn ở Ấn có nh Độ ả

hưởng r ng rãi, sâu s c trong i s ng tinh th n và tâm linh c a nhân lo i. ộ ắ đờ ố ầ ủ ạ

Kinh n Phđiể ật giáo hiện nay r t sấ đồ ộ, gồ ộm ba b phận gọi là Tripitaka (Tam T ng) ạ

gồm kinh (Sùtra) - T ng kinh, c coi là s ghi l i l i c a Buddha thuyạ đượ ự ạ ờ ủ ết pháp; lu tậ

(Vinaya) - T ng lu t t c là nhạ ậ ứ ững điều mà giáo oàn Ph t giáo phđ ậ ải tuân theo và (Sàstra) luận

- T ng lu n, t c là s lu n gi i các vạ ậ ứ ự ậ ả ấn Phđề ật giáo của các học giả - cao tăng v sau. Nghiên ề

cứu t t ng tri t h c Ph t giáo trên hai ph ng di n: ư ưở ế ọ ậ ươ ệ

1. B n th lu n ả ể ậ

Phật giáo cho r ng các s v t và hi n t ng, c ng nh con ngằ ự ậ ệ ượ ũ ư ười là không có thực, là

ả ảo gi do vô minh em l i. Th giđ ạ ế ới (nhất là th gi i hế ớ ữu sinh - con ng i) c c u t o do ườ đượ ấ ạ

sự t ng h p c a các yổ ợ ủ ế ậ ấ ầu tố v t ch t (sắc) và tinh th n (danh). Danh và s c c chia làm 5 ắ đượ

ếu tố (gọi là ng uũ ẩn)

Danh và s c chắ ỉ tụ hội với nhau trong m t th i gian ng n r i l i chuy n sang tr ng ộ ờ ắ ồ ạ ể ạ

thái khác. Cho nên, không có cái tôi (vô ngã). B n ch t t n t i c a th gi i là m t dòng bi n ả ấ ồ ạ ủ ế ớ ộ ế

chuyển liên t c (vô th ng), không th tìm ra nguyên nhân u tiên và không th có cái v nh ụ ườ ể đầ ể ĩ

hằng.

Thế gi i (sớ ự vật và hiện t ng) luôn biượ ến i theo chu trình: đổ Sinh - Tr - Di - Diụ ệt

(hoặc: Thành - Tr - Ho i - Không) theo lu t nhân quụ ạ ậ ả. Khái ni m “Duyên” c a Ph t giáo ệ ủ ậ

được coi vừa là kết qu (quá trình c ) và là nguyên nhân (quá trình m i). ả ũ ớ

2. Nhân sinh quan

Phật giáo bác b Brahman(Th n sáng t o) và Atman(cái tôi) nh ng l i ti p thu t ỏ ầ ạ ư ạ ế ư

tưởng luân hồi và nghiệp củ ốa Upanisad. Mục ch cuđí i cùng c a Ph t giáo là tìm ra con ủ ậ

đường gi i thoát a chúng sinh ra kh i vòng luân h i b t t n. i t i gi i thoát, Phả đư ỏ ồ ấ ậ Để đ ớ ả ật nêu

lên "T Di u " t c là b n chân lý tuyứ ệ đế ứ ố ệt di u, thiêng liêng mà m i ng i ph i nh n thệ ọ ườ ả ậ ức

được.

a) Kh : ổ đế Phật giáo cho r ng cu c i là b khằ ộ đờ ể ổ ồ, bao g m 8 thứ kh , g i là "Bát ổ ọ

khổ":

(1) Sinh; (2) Lão; (3) B nh; (4) T ; (5) Th bi t ly: Yêu thị ử ụ ệ ương nhau ph i xa nhau; (6) ả

Oán t ng h i: Ghét nhau ph i h i t vă ộ ả ộ ụ ới nhau; (7) Sở c u bầ ất c: Muđắ ốn mà không c; (8) đượ

Thủ ng u n: Kh vì có s t n t i c a thân xác. ũ ẩ ổ ự ồ ạ ủ

b) Nhân đế

Nhân còn g i là t p , vì cho r ng m i cái kh đế ọ ậ đế ằ ọ ổ đều có nguyên nhân. là 12 nhân Đó

duyên, còn g i là ọ "Thập nhị nhân duyên":

(1) Vô minh là không sáng su t, không nh n th c c thố ậ ứ đượ ế giới, s v t và hiự ậ ện

tượng u là o gi mà c cho là thđề ả ả ứ đó ực. Thế giới (sự vậ ượ đềt, hiện t ng) u do các Duyên hòa

hợp với nhau t o nên. ạ

(2) Duyên hành là ho t ng c a ý th c, sạ độ ủ ứ ự giao ng c a tâm, cđộ ủ ủa khuynh

hướng, và ã có m m m ng (manh nha) c a nghiđ ầ ố ủ ệp.

(3) Duyên th c là ứ tâm thức t chừ ỗ trong sáng cân b ng tr nên ô nhiằ ở ễm, m t cân ấ

bằng. Cái tâm thức tùy theo nghi p l c mà tìm n các nhân duyên khác hiđó ệ ự đế để ện hình,

thành ra m t ộ đời khác.

(4) Duyên danh - s c ắ là s h i t c a các yự ộ ụ ủ ếu tố vật ch t và tinh th n. ấ ầ

(5) Duyên l c nh p ụ ậ là quá trình tiếp xúc v i l c tr n (l c c n: cớ ụ ầ ụ ă ơ quan c m giác; ả

lục trần: s c, thanh, h ng, v , xúc, pháp). ắ ươ ị

(6) Duyên xúc là s ti p xúc giự ế ữa lục căn, lục tr n. ầ

(7) Duyên thụ là c m giác do ti p xúc mà n y sinh ra yêu ghét bu n vui. ả ế ả ồ

(8) Duyên ái là yêu thích, y ch s n y sinh d c v ng. ở đâ ỉ ự ả ụ ọ

(9) Duyên thủ mu n gi lố ữ ấy, chiếm lấy.

(10) Duyên hữu là xác nh ch thđị ủ ể ế chi m hữu (cái ta) thì phải t n t i (h u) t c là ồ ạ ữ ứ

đã có hành ng t o nghi p. độ ạ ệ

(11) Duyên sinh: Đã có t o nghiạ ệ ệp, tức là có nghi p nhân t có nghi p qu , t c là ắ ệ ả ứ

(1) S c (vắ ật ch t). (2) Thấ ụ (cảm giác). (3) Tưởng (ấn tượng); (4) Hành (tư duy nói chung); (5) Thức (ý thức).

Cũng có thuyết cho con người là do lục đại (sáu yếu t ) t t, các ch t khoáng); (2) Th c, ố ạo nên: (1) Địa (đấ ấ ủy (nướ

các ch t l ng); (3) H a (l a, nhi t); (4) Phong (gió, không khí, th ); (5) Không (kho ng tr ng); (6) Th c (ý ấ ỏ ỏ ử ệ ở ả ố ứ

thức, tư duy).

phải sinh ra ta.

(12) Duyên lão - tử: Có sinh t t có già và chấ ế ết đi. Sinh - lão - tử là k t qu cuả ối

cùng c a m t quá trình, nh ng ng th i c ng là nguyên nhân c a m t ki p trong vòng luân ủ ộ ư đồ ờ ũ ủ ộ ế

hồi m i. ớ

c) Di t ệ đế là kh ng nh cái kh có thẳ đị ổ ể tiêu di t c, có th ch m d t c luân ệ đượ ể ấ ứ đượ

hồi.

d) Đạo đế

Tu thành Ph t qu , nh p để ậ ả ậ được Niết bàn, là quả cao nh t c a ng i tu Ph t và c ng ấ ủ ườ ậ ũ

là m c ch duy nhụ đí ất c a Ph t h c. Nh ng vì nghiủ ậ ọ ư ệp lành d không gi ng nhau, tri thữ ố ức

không u nhau mà Ph

đề ật giáo chia các pháp môn thành 5 lo i g i là n m TH . Khái quát ạ ọ ă ỪA

tất c các môn pháp trên chúng ta có thả ể coi con đường gi i thoát, diả ệt khổ ủ c a Ph t giáo bao ậ

gồm 8 con đường (Bát đạo chính):

(1) Chính kiến: Hi u bi t ể ế đúng n nh t là T di u . đắ ấ ứ ệ đế

(2) Chính t duy:ư Suy ngh ng n. ĩ đú đắ

(3) Chính ngữ: Gi l i nói chân chính. ữ ờ

(4) Chính nghi

ệp: Nghiệp có tà nghi p và chính nghiệ ệp. Tà nghi p: ph i gi gi . ệ ả ữ ới

Chính nghi p: ệ Thân nghi p - Kh u nghi p - Ý nghi p. ệ ẩ ệ ệ

(5) Chính mệnh: Ph i ti t ch d c vả ế ế ụ ọng và gi giữ ới (gi các ữ điều r n). ă

(6) Chính tinh tiến: Phải hăng hái, tích c c trong vi c tìm kiự ệ ếm và truyền bá Phật

giáo.

(7) m: Chính niệ Phải thường xuyên nh Phớ ật, niệm Phật.

(8) nh: Chính đị Ph i t nh lả ĩ ặng, tập trung t t ng mà suy ngh v t diư ưở ĩ ề ứ ệu đế, về vô

ngã, vô thường và nỗi khổ.

Với " Bát chính o" con ngđạ ườ ệ ừ đượi có thể di t tr c vô minh, giải thoát và nhập vào

Niết bàn là tr ng thái hoàn toàn yên t nh, sáng su t, chạ ĩ ố ấm d t sinh t luân hứ ử ồi.

3) Ph t giáo Vi t Nam ậ ệ

Phật giáo truyề ản vào Việt Nam kho ng th kế ỷ đầu công nguyên n nay ã hđế đ ơn 2000

năm. Ph t giáo ã tậ đ ạo ra tín ng ng, v n hoá, phong t c t p quán cho n nhân sinh quan t ưỡ ă ụ ậ đế ừ

tư tưởng đến tình cảm c a con ng i Vi t Nam. ã có th i kủ ườ ệ Đ ờ ỳ Ph t giáo t n t i song song ậ ồ ạ

với Kh ng giáo, Lão giáo t o thành thổ ạ ế giới quan của ngườ ệi Vi t. Ngày nay ã khác Nho giáo đ

và Lão giáo còn ch ng ch t n t i nh m t tàn d . Nhă ỉ ồ ạ ư ộ ư ưng Phật giáo với tính cách là m t tín ộ

ngưỡng, m t tôn giáo dân t c v n còn t n t i, nó có nguyên nhân v m t l ch s và nhộ ộ ẫ ồ ạ ề ặ ị ử ững

điều kiện xã hội, nhận thức về Phật giáo.

Ngày nay khi nghiên c u vứ ề lịch s Ph t giáo Vi t Nam và nh giá v vai trò c a ử ậ ệ đá ề ủ

Phật giáo Việt Nam có nhiề ểu quan đi m khác nhau. Nh ng s hình thành và phát tri n c a ư ự ể ủ

Phật giáo Vi t Nam không th tách r i m t quá trình tệ ể ờ ộ ừ m t tôn giáo ngo i lai n b n ộ ạ đế ả địa, t ừ

một vùng n nhiđế ều vùng, t m t s ít ng i tin theo n i a s mừ ộ ố ườ đế đạ đ ố ọi ng i trong n c ườ ướ

ngưỡng m , tộ ừ thô s , n gi n n sâu s c và b th . Nó c ng tr i qua nhiơ đơ ả đế ắ ề ế ũ ả ều thăng trầm của

những biến cố lịch sử, nh ng Ph t giáo ã nh hư ậ đ ả ưởng tr c tiự ếp n n n v n hoá truyđế ề ă ền th ng ố

Nhơn thừa - Thiên th - ừa Thinh Văn - Duyên giác và Bồ Tát. Từ thấp đến cao, trước hết là Nhơn thừa và

Thiên thừa. Tu theo Nhơn thừa th ở lại làm người để hưởng phúc báo. Tu theo Thiì tr ên thừa cũng sẽ trở lại làm

người nhưng sinh ở c ời nên sung sướng hơn. Nhưng cõi tr õi người hay cõi trời cũng không bền vững chỉ l ạnh à h

phúc hữu hạn. Bởi vậy con người muốn đạt được ạnh phúc vô lâu, th h ì phải tu theo Thinh văn, Duyên giác và

Bồ Tát.

Cấm sát sinh, cấm đạo tặc, cấm tà dâm, cấm vọng ngữ, cấm tửu.

của ngườ ệi Vi t trong quan niệm về cái vô th ng, vô ngã, thuyườ ết nhân quả, t t ng t bi bác ư ưở ừ

ái, v.v...

Sự truyền bá Phật giáo vào Việt Nam là c m t quá trình lâu dài v m t l ch s , nh ng ả ộ ề ặ ị ử ư

lúc u tr c ti p t n sang tđầ ự ế ừ Ấ Độ ừ h ng Tây nam sau thay th t h ng B c xu ng. Do ướ đó ế ừ ướ ắ ố

đó, các Tông phái Thi n tông Trung Qu c l n l t c a vào Vi t Nam. Viề ở ố ầ ượ đượ đư ệ ệc du nhập

diễn ra v i nhi u h ng khác nhau, nhiớ ề ướ ều thời điểm khác nhau, nhi u tông phái khác nhau, ề

tình hình ã l i d u n trong các giai n phát tri n c a phđó đ để ạ ấ ấ đoạ ể ủ ật giáo Việt Nam. Rõ ràng,

đó là một trong những cơ sở t o nên nét c thù c a Ph t giáo Vi t Nam. ạ đặ ủ ậ ệ

4. V trí cị ủa phật giáo trong văn hoá tinh th n truy n th ng Vi t Nam ầ ề ố ệ

Văn hoá tinh th n truyầ ền thống bao g m: Ch ngh a yêu n c và ý chí b t khu t u ồ ủ ĩ ướ ấ ấ đấ

tranh d ng ngđể ự ước và giữ nước, tinh thần nhân ngh a, truyĩ ền thống oàn kđ ết, t ng thân, ươ

tương ái, tính l c quan yêu , tính c n cù d ng c m, v.v… ạ đờ ầ ũ ả

Phật giáo: T t ng v tha(t tha), t bi bác ái, c u kh c u n n, t ng thân, t ng ái. ư ưở ị ự ừ ứ ổ ứ ạ ươ ươ

Nếp s ng trong s ch, gi n dố ạ ả ị ch m lo làm ă điều thiệ ền, v.v…V tinh thần nhân o trong m i đạ ọ

quan h ng i v i ng i, m nét nhệ ườ ớ ườ đậ ất là sắc thái tình ngh a. Tình, y là tình th ng, lòng ĩ ở đâ ươ

yêu th ng nhau trong khươ ổ đau, hoạn nạn theo tri t lý nhân sinh ph t giáo. ế ậ

Nhân b n lu n ph t giáo có m t vả ậ ậ ộ ị trí c bi t trong v n hoá tinh th n truyđặ ệ ă ầ ền th ng ố

Việt Nam với các giá tr t t ng tôn giáo – tri t hị ư ưở ế ọc – đạo c dân t c. Các giá tr t t ng đứ ộ ị ư ưở

này c th hi n r t a dđươ ể ệ ấ đ ạng thành các giá tr vị ăn học, nghệ thuật, quan ni m sệ ống, lố ối s ng,

đạo lý làm phong phú thêm v n hoá truyă ền thống của ng i Viườ ệt. là các giá tr cao tính Đó ị đề

nội tâm, h ng nướ ội của con ng i… ch ng h n, lườ ẳ ạ ối sống nội tâm như t t ng t tha(chư ượ ự ấp

ngã – vô ngã) n v tha b i s h ng thi n qua d ng sinh, th thi n, tranh thi n, th pháp, đế ị ở ự ướ ệ ưỡ ơ ề ề ư

trà đạo, hoa o, vô o… c nh giá nhđạ đạ đượ đá ư nh ng ng góp c o c a phữ đó độ đá ủ ật giáo vào v n ă

hoá tinh th n tuy n thầ ề ống Việt nam.

Tư t ng “hi n g p lành”, “ác giưở ở ề ặ ả ác báo”, “không ai giàu ba họ không ai khó ba

đờ đế ệi”, v.v… cho n vi c hình thành nh ng phong t c t p quán v viữ ụ ậ ề ệc thờ cúng t tiên k t ổ ế

hợp v i tín ng ng phớ ưỡ ật giáo trong tín ngưỡng dân gian ng i Viườ ệt cũ ộng là m t nét p cđẹ ủa

văn hoá cổ truyền…

Trong b i c nh toàn c u hoá hiố ả ầ ện nay, việc xây d ng m t nự ộ ền văn hoá tiên ti n m ế đậ

đà bản sắc dân tộc và làm cho h t t ng - v n hoá có th b o t n, phát huy và hoàn thiệ ư ưở ă ể ả ồ ện

các giá tr tuy n th ng, không th không ti p thu tinh hoa v n hoá c a nhân lo i và góp ph n ị ề ố ể ế ă ủ ạ ầ

làm phong phú thêm n n v n hoá c a nhân lo i. ng th i ph i kiên quyề ă ủ ạ Đồ ờ ả ết u tranh s xâm đấ ự

nhập c a vủ ăn hoá c hđộ ại, c a các giá trủ ị ngo i lai ph n ti n b . Và chạ ả ế ộ ỉ trên c s , các giá ơ ở đó

trị nhân b n ti n b cả ế ộ ủa phật giáo mới có thể giữ gìn và phát huy v i t cách nh ng nét c ớ ư ữ độ

đáo so với các giá tr v n hoá khác trong tuyị ă ền thống văn hoá tinh th n Vi t nam. ầ ệ

Câu h i 6. Cu c u tranh gi a tri t hỏ ộ đấ ữ ế ọ ậc duy v t và tri t h c duy tâm trong tri t h c Trung ế ọ ế ọ

Hoa c i? ổ đạ

Những biểu t ng tôn giáo và tri t h c ã xu t hi n r t s m xã h i Trung Hoa c ượ ế ọ đ ấ ệ ấ ớ ở ộ ổ

đạ Đó ượi. là các biểu t ng v " ", "Thề Đế ượ đếng ", "Thiên m nh" và "Quệ ỷ thần", "Âm dương",

"Ngũ hành". Cu c u tranh gi a ch ngh a duy v t và ch nghộ đấ ữ ủ ĩ ậ ủ ĩa duy tâm c ng di n ra xung ũ ễ

quanh nh ng bi u t ng . Và cu c u tranh ch yữ ể ượ đó ộ đấ đó ủ ếu diễn ra xung quanh các vấn đề

khởi nguyên c a th giủ ế ới, vấn c b n cđề ơ ả ủa tri t hế ọc, v n con ng i, o c, tri thấ đề ườ đạ đứ ức và

biến dịch.

1. V n kh i nguyên c a th gi i và vấ đề ở ủ ế ớ ấ đề ơn c bản của triết học

Chủ nghĩa duy tâm cho r ng th gi i bên ngoài là do Tr i, Th ng sáng t o. Con ằ ế ớ ờ ượ đế ạ

người c ng do Tr i sinh ra và quyũ ờ ết nh sđị ố phận của h . Nguọ ợc l i, ch nghạ ủ ĩa duy v t cho ậ

rằng v n v t trong th gi i do "ng hành" ho c do âm d ng giao c m t o nên tr i t và vạ ậ ế ớ ũ ặ ươ ả ạ ờ đấ ạn

vật.

Vấn c bđề ơ ản c a triủ ết học c giđượ ải quyết qua các việc giải quyết vấn vđề ề m i ố

quan hệ ạ giữa các ph m trù: " Hình" và "Thần"; "Tâm" và "Vật"; "Lý" và "Khí". Các nhà duy

vật cho r ng "Hình" có tr c "Th n"; "V t" có tr c "Tâm"; "Khí" có tr c "Lý"; "Th n" ằ ướ ầ ậ ướ ướ ầ

phải dựa vào "Hình", "Tâm" ph i d a vào "Vả ự ật", "Lý" ph i d a vào "Khí". Các nhà duy tâm ả ự

cho r ng "Th n" có trằ ầ ước "Hình". "Tâm" có tr c "V t", "Lý" có tr c "Khí", "Hình" ph ướ ậ ướ ụ

thuộc vào "Thần", "Vật" phụ thuộc vào "Tâm", "Khí" ph thuụ ộc vào "Lý".

2. V n con ng i, ấ đề ườ đạ đứo c và tri thức

Vấn tính ngđề ười và s ph n c a con ng i là v n nố ậ ủ ườ ấ đề ổi bật nh t trong l ch s tri t ấ ị ử ế

học Trung Hoa C i. V ngu n g c và kh nổ đạ ề ồ ố ả ăng nhận thức của con ng i(tính ngườ ười) theo

chủ nghĩa duy v t thì con ng i có ngu n gậ ườ ồ ốc từ "Ngũ hành", t t ng, tình c m và tâm lý ư ưở ả

của con người là do hoàn c nh bên ngoài sinh ra. Ch ngh a duy tâm thì ng c l i, con ng i ả ủ ĩ ượ ạ ườ

là do Tr i sinh ra, t t ng, tình c m, tâm lý (tính ng thu c vào Tr i. V s ph n con ờ ư ưở ả ười)phụ ộ ờ ề ố ậ

người các nhà duy tâm g n li n v i m nh tr i; vắ ề ớ ệ ờ ới số kiếp. Còn các nhà duy v t thì cho r ng ậ ằ

Trời là giới t nhiên, o tr i và m nh tr i là do s v n hành có tính qui lu t c a gi i t ự đạ ờ ệ ờ ự ậ ậ ủ ớ ự

nhiên không liên quan gì n s m nh c a con ng i. đế ố ệ ủ ườ

Những phạm trù đạo c nh : - đứ ư Nhân Lễ - Ngh a ĩ được các nhà tri t h c c biế ọ đặ ệt chú

ý. L ng vai trò quan tr ng nhễ đó ọ ất trong i s ng o c và i s ng chính tr . Trong quan đờ ố đạ đứ đờ ố ị

hệ gi a lữ ễ và nhân, nhân c coi là nđượ ền, là nội dung, l là hình thễ ức là biểu hiện c a nhân. ủ

Nghĩa là l phẽ ải, là hành ng ng c a o lý. độ đú ủ đạ Nhân - L - Ngh a ễ ĩ có quan hệ m t thiậ ết với

nhau trong cu c s ng c a con ngộ ố ủ ười và xã hội.

Vấn tri th c bàn v kh n ng nh n th c c a các h ng ng i c a xã hđề ứ ề ả ă ậ ứ ủ ạ ườ ủ ội: Thánh

nhân - phàm nhân, th ng trí - h ngu; ng i quân t - tiượ ạ ườ ử ểu nhân. Các nhà duy tâm cho r ng ằ

chỉ có b c thánh nhân th ng trí sinh ra ã bi t (có th th u hiậ ượ đ ế ể ấ ểu việc trời t) còn kđấ ẻ phàm

nhân, hạ ngu dù có h c c ng không bi t c. Các nhà duy vọ ũ ế đượ ật thì cho r ng ai c ng ph i hằ ũ ả ọc

mới có s hiự ểu biết. Cho nên, phàm là thánh nhân hay phàm nhân u phđề ả ại học. H n chế

chung c a tri t hủ ế ọ ổc Trung Hoa c đại trong v n nhấ đề ận th c là không l y gi i t nhiên là i ứ ấ ớ ự đố

tượng nghiên cứu, vì vậy nhậ ận thức lu n của họ không tr thành công cở ụ đắ ực l c, khám phá

và c i t o giả ạ ới t nhiên. ự

3. Phép bi n ch ng v bi n d ch ệ ứ ề ế ị

Trong "D ch h c" các nhà bi n ch ng Trung Hoa c i u cho r ng tr i, t, vị ọ ệ ứ ổ đạ đề ằ ờ đấ ạn

vật luôn trong quá trình bi n i không ng ng và có tính qui lu t. Nguyên nhân c a m i s ở ế đổ ừ ậ ủ ọ ự

biến hóa là do sự giao cảm của âm dươ ướng, n c, lửa, t, tr i. T t c s sinh - hóa c a vđấ ờ ấ ả ự ủ ạn

vật trong vũ trụ đều nằm trong ch d ch mà ra. Tr i trên ữ ị ờ đất d i, sáng t i phân bi t, nam n ướ ố ệ ữ

khác nhau là , t n t i và tr ng t n luôn có s trao i giđó bất dịch để ồ ạ ườ ồ ự đổ ữa hai phái i nhau đố

(âm d ng) là , sau khi giao nhau n y sinh ra cái m i là . V y ch ươ đó giao dịch ả ớ đó bi chến dị ậ ữ

dịch bao g m: b t dồ ấ ịch (không thay i), giao d ch (trao i l n nhau) và bi n d ch (bi n i). đổ ị đổ ẫ ế ị ế đổ

Trong bi n dđó ế ịch ng vai trò quan tr ng nh t, vì c t yđó ọ ấ ố ếu của d ch là s bi n i không ị ự ế đổ

ngừng c a v n vủ ạ ật. Xã hội c ng bi n i theo qui lu t c a tũ ế đổ ậ ủ ự nhiên; tuy nhiên s h n ch ự ạ ế

thiếu sót c a quan ni m bi n ch ng s khai trong tri t h c Trung Hoa C i là th a nh n ủ ệ ệ ứ ơ ế ọ ổ đạ ừ ậ

biến i có tính ch t tu n hoàn theo chu kđổ ấ ầ ỳ khép kín không có s phát triự ển.

Câu h i 7. Trình bày n i dung c b n nh ng t tỏ ộ ơ ả ữ ư ưởng triết học Aâm d ng – Ng hành? ươ ũ

Aâm D ng – Ng hành là hai ph m trù c b n trong t t ng tri t h c trung Hoa c ươ ũ ạ ơ ả ư ưở ế ọ ổ

đại, là những khái ni m có tính khái quát, tr u tệ ừ ượ đầng u tiên trong quan niệm của cổ nhân về

sự s n sinh, bi n hoá c a v tr . y cả ế ủ ũ ụ Đâ ũng là một b c tiướ ến bộ hình thành quan niệm duy vật

và bi n biệ ện chứng v v tr cề ũ ụ ủa người trung Hoa c i, nh m thoát kh i s kh ng ch v t ổ đạ ằ ỏ ự ố ế ề ư

tưởng do các quan ni m Th ng ệ ượ đế, Qủy th n truyầ ền thống em lđ ại.

1. H c thuy t Aâm - D ng ọ ế ươ

“Dương”, nguyên ngh a là ánh sáng m t tr i, hay nh ng gì thu c vĩ ặ ờ ữ ộ ề ánh sáng m t tr i ặ ờ

và ánh sáng, “Aâm”, có nghĩa là thiếu ánh sáng m t trặ ời, t c là bóng râm hay bóng tứ ối. V ề

sau, Aâm – D ng c coi nhươ đượ ư hai khí; hai nguyên lý hay hai th l c(thái c c) cế ự ự ủa vũ tr : ụ

biểu thị giống đực, ho t ạ động h i nóng, ánh sáng, khôn ngoan, rơ ắn rỏi, v.v… t c là D ng; ứ ươ

giống cái, th ng, khí l nh, bóng t i, m t, m n m ng, v.v… ụ độ ạ ố ẩ ướ ề ỏ tức là Aâm. Chính do s tác ự

động qua l i gi a chúng là ngu n g c c a vạ ữ ồ ố ủ ạn vật. Trong Kinh d ch sau này có b sung thêm ị ổ

lịch trình bi n hoá c a vế ủ ũ ụ tr có kh i ở điểm là . TThái cực ừ Thái c c mà sinh ra ự Lưỡng nghi

(Âm – D ng), r i ươ ồ Tứ tượng, r i V y, ngu n gồ Bát quái. ậ ồ ố ủc c a vũ trụ là Thái c c ch không ụ ứ

phải Aâm – Dương. a s các hĐ ố ọc giả ằ v sau u cho rề đề ng Thái cực là thứ khí “Tiên Thiên”,

trong ti m ph c hai yđó ề ụ ếu tố ngược nhau v tính ch t là Aâm – D ng. y là m t quan ề ấ ươ Đâ ộ

niệm ti n b so v i quan niế ộ ớ ệm Th ng làm ch v tr cượ đế ủ ũ ụ ủa các các quan niệm c x a v ổ ư ề

nguồn g c v vố ề ũ trụ.

Hai th l c Aâm – D ng không t n t i biế ự ươ ồ ạ ệt l p mà th ng nhậ ố ất, c chướ ế lẫn nhau nh ư

một một mâu thu n theo các nguyên lý sau: ẫ

(1). Aâm – D ng th ng nhươ ố ất thành Thái c c. Nguyên lý này nói lên tính toàn v n, ự ẹ

tính ch nh th , cân b ng c a cái a d ng c a cái duy nh t. Chính nó bao hàm t t ng v s ỉ ể ằ ủ đ ạ ủ ấ ư ưở ề ự

thống nh t giấ ữa cái bất bi n và cái bi n i trong s bi n dế ế đổ ự ế ịch trong v tr . ũ ụ

(2). Trong Aâm có D ng và ngu c l i. Nguyên lý này không chươ ợ ạ ỉ nói lên s th ng ự ố

nhất Aâm - Dương, mà trong s th ng nh t ự ố ấ đó là s d u tranh c a nh ng m t i lự ấ ủ ữ ặ đố ập của mâu

thuẫn trong sự bi n i c a Aâm – d ng c a Thái c c. ế đổ ủ ươ ủ ự

Các nguyên lý trên được khái quát bằng vòng tròn khép kín, có hai hình en tr ng đ ắ

tượng tr ng cho Aâm – D ng, hai hình này tuy cách biư ươ ệ ật nhau, i lđố p nhưng ôm l y nhau, ấ

xoắn l y nhau. u c bi t, ch hình en ph ng ra có m t ấ Điề đặ ệ ỗ đ ồ ộ điểm trắng, và ng c l i chượ ạ ỗ hình

trắng phồng ra c ng có m t m en; chũ ộ điể đ ỗ hình en ph ng ra là ch hình tr ng thót l i, còn đ ồ ỗ ắ ạ

chỗ hình trắng phồng ra thì hình en thót l i. Hình di n t : Aâm th nh dđ ạ đó ễ ả ị ần và Du ng suy ươ

dần, ngược lại D ng thươ ịnh dần và Aâm suy d n; khi Aâm cầ ực th nh ị đã có một mần

dương( iđ ểm sáng) xu t hi n r i, khi D ng c c th nh c ng có m t m n âm( m en) xuấ ệ ồ ươ ự ị ũ ộ ầ điể đ ất

hiện.

Để ả gi i thích l ch trình biị ến hoá trong vũ trụ, ng i Trung Hoa c i ã khái quát cái ườ ổ đạ đ

lôgíc t t nh: Thái c c sinh L ng nghi (Aâm – D ng), L ng nghi sinh T t ng [Thái ấ đị ự ưỡ ươ ưỡ ứ ượ

Dương – Thi u Aâm – Thiế ế ếu D ng – Thiươ u Aâm – Thái Aâm] và T t ng sinh Bát quái ứ ượ

[càn, Kh m, C n, Ch n, T n, Ly, Khôn, oài], Bái quát sinh ra v n vả ấ ấ ố Đ ạ ật (vô cùng, vô t n). ậ

Tư tuởng tri t hế ọc Aâm – D ng t tươ đạ ới m c hứ ệ thống hoàn ch nh trong tác phỉ ẩm

Kinh d ch. Tinh hoa c a Kinh dị ủ ịch là D ch, T ng, T vị ượ ừ ới nguyên lý Aâm- D ng. Trong ươ

đó ị, “D ch” là biến hoá c a vủ ạn v t. Quy lu t bi n hoá y là t không rõ ràng rõ ràng ậ ậ ế ấ ừ  

sâu s c k ch li t cao ắ  ị ệ  đi mể  m t trái. “T ng” ch biặ ượ ỉ ến d ch c a v n v t bi u hi n qua ị ủ ạ ậ ể ệ

các qu . Tám qu , ba vẻ ẻ ạch t ng tr ng cho ý nghượ ư ĩa nào vđó ề s vự ật, hiện t ng gượ ọi là

“Tượng”. “T ” là biừ ể ệu th “T ng” vị ượ ề ph ng diươ n lành hay d , ng hay t nh. Nguyên lý ữ độ ĩ

Aâm – D ng coi s giao c m bi n hoá c a Aâm – Dươ ự ả ế ủ ương trong Thái c c là nguyên nhân ự

căn b n t o nên bi n hoá trong vả ạ ế ũ ụ tr .

2. H c thuy t Ng hành ọ ế ũ

Từ “Ng hành” c dũ đượ ịch là n m y u t : Kim – M c – Th y – Ho – Th . Song ă ế ố ộ ủ ả ổ

chúng ta không nên coi là nh ng yđó ữ ế ĩu tố t nh mà là n m thă ế l c ng có tác ng qua lự độ độ ại

lẫn nhau: Kim M ộc Th ủy Ho ả  Th . T “Hành” có ngh a là làm, “ho t ng”, ổ ừ ĩ ạ độ

cho nên t “ Ngừ ũ hành” theo ngh a en là n m ho t ng, hay n m tác nhân. ĩ đ ă ạ độ ă

Tư t ng tri t h c v Ng hành có xu h ng phân tích c u trúc c a vưở ế ọ ề ũ ướ ấ ủ ạn vật và quy nó

về nh ng yữ ếu tố khởi nguyên v i nh ng tính ch t khác nhau, nhớ ữ ấ ưng t ng tác vươ ới nhau. là Đó

năm yếu tố: Kim – M c – Thộ ủy – Ho – Th , trong Kim t ng tr ng cho tính ch t tr ng, ả ổ đó ượ ư ấ ắ

khô, cay, phía Tây, v.v… Th y t ng tr ng cho tính chủ ượ ư ất đen, m n, phía B c, v.v… M c ặ ắ ộ

tượng tr ng cho tính ch t xanh, chua phía ng, v.v… Hoư ấ Đô ả t ng tr ng cho tính ch t , ượ ư ấ đỏ

đắng, phía Nam, v.v… Th t ng tr ng cho tính chổ ượ ư ấ ằt v ng, ngọt, ở gi a, v.v… ữ

Năm yếu tố này không t n t i bi t lồ ạ ệ ập tuyệt i mà trong m t h th ng nh h ng đố ộ ệ ố ả ưở

Sinh – Kh c vắ ới nhau theo các nguyên t c sau ắ đây:

(1). T ng sinh (sinh hoá cho nhau): ươ Thổ sinh Kim; Kim sinh Th y; Th y sinh M c, ủ ủ ộ

Mộc sinh ho , Ho sinh Th , v.v…ả ả ổ

“Ngũ hành t ng sinh” là quá trình các yươ ế độu tố tác ng, chuyển hoá cho nhau, t o ra ạ

sự bi n chuy n liên hoàn trong v tr , v n v t. t sinh ra các thế ể ũ ụ ạ ậ Đấ ể rắn bi n thành kim lo i. ế ạ

Kim lo i nóng chạ ảy sinh ra n c. Thướ ủy là ngu n g c c a s sồ ố ủ ự ống c a g . Gủ ỗ ỗ cháy sinh ra lữa.

Lửa thiêu cháy m i sinh v t sinh ra t, v.v… ọ ậ đấ

(2). T ng kh c (chươ ắ ế ẫ ước l n nhau): Thổ khắc Thủy, Th y kh c Hoủ ắ ả, Ho kh c Kim, ả ắ

Kim kh c M c, và M c kh c Th , v.v… ắ ộ ộ ắ ổ

“Ngũ hành t ng kh c” là quá trình các yươ ắ ếu tố ũ ng hành i l p, tđố ậ ạo ra s ràng bu c ự ộ

chế ước lẫn nhau giữa chúng. Thủy khắc Hoả ạ vì n c lướ nh làm hạ nhi t và d p t t l a. Ho ệ ậ ắ ử ả

khắc Kim vì l a làm nóng ch y, bi n d ng kim lo i và các thử ả ế ạ ạ ể rắn. Kim khắc Mộc vì vì kim

khí có thể c a, chư ặt cây c i. M c khố ộ ắc Thổ vì r cây n sâu vào t, v.v… ễ ă đấ

Thuyết Aâm – D ng và Ngươ ũ hành kết hợp với nhau làm m t vào th i Xuân thu ộ ờ

Chiến qu c. Các nhà Aâm D ng gia, Ng hành dùng các nguyên t c T ng sinh – T ng ố ươ ũ ắ ươ ươ

khắc c a Ngủ ũ hành để giải thích v n v t và t phát sinh ra ra quan ni m duy tâm vạ ậ ừ đó ệ ề “Ngũ

đứ ừ đó ềc”. T v sau, các nhà th ng tr có ý th c phát tri n thuy t Aâm – D ng, Ng hành ố ị ứ ể ế ươ ũ

biến thành m t tri t lý Th n h c, ch ng h n nh thuyộ ế ầ ọ ẳ ạ ư ế ảt “Thiên nhân c m ứng” của ng Đổ

Trọng Th , ho c “Ph ng m nh tr i” cư ặ ụ ệ ờ ủa các triều đạ đời sau i Hán.

Câu h i 8. Trình bày n i dung c b n tri t h c Nho giáo? ỏ ộ ơ ả ế ọ

Nho giáo là thuật ngữ b t ngu n t ch "Nho". Theo Hán t , "Nho" là chắ ồ ừ ữ ự ữ "Nhân"

đứng c nh ch "Nhu" mà thành. Nhân là ngạ ữ ười, Nhu là c n dùng, t c là m t hầ ứ ộ ạng ng i bao ườ

giờ c ng c n dùng n giúp cho nhân - qu n - xã h i biũ ầ đế để ầ ộ ết ng đườ ăn, và hành ng cho ở độ

hợp l tr i. Chẽ ờ ữ Nhu, nghĩa là chờ đợ đói, là những ng i tài gi i, i ngườ ỏ đợ ườ đếi ta cần n, dùng

đến đem tài trí của mình mà giúp i. Nho gia còn c g i là nhà Nho, ng i ã c thđờ đượ ọ ườ đ đọ ấu

sách thánh hi n, c thiên h tr ng d ng, d y b o cho mề đượ ạ ọ ụ ạ ả ọi ng i sườ ống hợp luân thườ đạng, o

lý.

Nho giáo xu t hi n r t s m, lúc u nó ch là nh ng t t ng và tri th c chuyên hấ ệ ấ ớ đầ ỉ ữ ư ưở ứ ọc

văn chương và l c ngh góp ph n tr vì t n c. n th i Kh ng T , ã ụ ệ ầ ị đấ ướ Đế ờ ổ ử đ được Khổng T h ử ệ

thống hóa thành h c thuyọ ết, còn gọi là Khổng họ ổc. Kh ng T ã phát huy h c thuyử đ ọ ết của Nho

gia và nh rõ nhđị ững t t ng ch yư ưở ủ ếu của nó:

(1) Nói v ch D CH, s bi n hoá c a v tr , quan h n v n m nh c a con ề ữ Ị ự ế ủ ũ ụ ệ đế ậ ệ ủ

người;

(2) Nói về những m i luân th ng o lý c a xã h i; ố ườ đạ ủ ộ

(3) Nói về các lễ nghi trong việ đấc tế tự trời – t; quỷ – th n. ầ

Nho giáo phát triển qua các th i i khác nhau, m i giai n ờ đạ ỗ đoạ đều có nh ng ữ đại bi u ể

nhất định, nh ng ư Khổng Tử, Mạnh T , Tuân Tử ử c coi là nh ng i nho. đượ ữ đạ

1. Tác ph m kinh n ẩ điể

a) Bộ T Thứ ư

(1) i hĐạ ọc: Nguyên v n c a Khă ủ ổ ồng T gử m 205 chữ do Tăng T chép l i và chú ử ạ

giải. N i dung chính là tu thân - xộ ử thế sao cho nhân o phù hđạ ợp với thiên o. đạ Đó là t ư

tưởng tu thân, t gia, tr qu c bình thiên h . ề ị ố ạ

(2) Trung dung: Sách tri t lý ph thông, 33 ch ng do T T cháu cế ổ ươ ử ư ủa Khổng T ử

chép l i. Tri t lý hành ng cao trung dung và biạ ế độ đề ết chờ thời.

(3) Lu n ngậ ữ: L i giờ ảng của Khổng T do các môn ghi chép l i, g m 10 ử đồ ạ ồ

quyển, 20 chương.

(4) M nh Tạ ử: 7 quyển, 14 ch ng, ghi nh ng lươ ữ ời chú giải của M nh T làm ạ ử để

sáng t h c thuyỏ ọ ết c a Kh ng T . Ba n i dung chính là tâm h c (tính thi n), chính tr h c ủ ổ ử ộ ọ ệ ị ọ

(nhân ái) và công c M nh T . đứ ạ ử

b) Ng kinh

(1) Kinh Thi: S u t m nh ng bài ca dao, phong dao t th i th ng c n th i ư ầ ữ ừ ờ ượ ổ đế ờ

Chu Bình Vương (770 tr c công nguyên). G m 300 thiên, chia làm 3 ph n: Phong (phong ướ ồ ầ

tục các nước); Nhã (vi c nhà Chu); T ng (dùng trong vi c t lệ ụ ệ ế ễ).

(2) Kinh Thư: 28 chương, ghi chép những lời d y, các th , m nh c a các lãnh ạ ệ ệ ủ

chúa, hi n thân t Nghiêu, Thu n n ng Chu. y là s liề ừ ấ đế Đô Đâ ử ệu quý giá v quá trình diề ễn

biến c a dân t c Trung Hoa. ủ ộ

(3) Kinh Dịch: Sách vi t v l biế ề ẽ ến hoá của tr i t, v n v t xét oán H a - Phúc - ờ đấ ạ ậ đ ọ

Thành - Suy c a i ng i. Sách g m 2 quyủ đờ ườ ồ ển: Kinh gồm 2 quyển có 8 qu l n, 64 qu kép, ẻ ớ ẻ

284 hào, v.v... Truy n g m 10 thiên lý gi i các l biệ ồ ả ẽ ến d ch huyị ền o cả ủa tạo hoá.

(4) Kinh Lễ: Ghi chép lễ nghi, bi u l tình c m t t, ti t ch d c tình, nuôi dể ộ ả ố ế ế ụ ưỡng

tình c m thiêng liêng, phân chia tr t t , thang b c xã h i. G n ba ph n: ả ậ ự ậ ộ ồ ầ

+ (quan hôn tang l ); Nghi lễ ễ

+ (nghi l nhà Chu); Chu Lễ ễ

+ (ý ngh a các nghi l ). Hai ph n u ã b thLễ ký ĩ ễ ầ đầ đ ị ất l c, ch còn phạ ỉ ần L ký.ễ

(5) Kinh Xuân Thu: Tương truyền do chính Kh ng T biên so n. là b sổ ử ạ Đó ộ ử th i ờ

Đông Chu. V a có tính biên niên s v a có tính triừ ử ừ ết lý chính tr vì có nh ng lị ữ ời chú giải và

phê phán c a Kh ng T . Và cu n này ông vi t: “ Thiên hủ ổ ử ố ế ạ bi t tế ới ta là do Kinh Xuân Thu,

thiên h kạ ết tội ta c ng do Kinh Xuân Thu”. ũ

2. Nh ng t t ng tri t h c cữ ư ưở ế ọ ơ bản

Nho giáo là m t h c thuyộ ọ ế đạ đứt o c - chính tr xã h i d y v cách hành x c a m t ị ộ ạ ề ử ủ ộ

“Chính nhân quân t ” trong xã h i, t c là cách ng i quân t t ch c, cai trử ộ ứ ườ ử ổ ứ ị xã h i. Nho giáo ộ

lấy vi c t o s n nh và s phát triệ ạ ự ổ đị ự ển làm tr ng, b ng cách s d ng ng l i c tr và L ọ ằ ử ụ đườ ố Đứ ị ễ

trị đã có từ th i Nhà Chu. xây d ng ng l i c tr và L tr Kh ng t ã xây d ng h c ờ Để ự đườ ố Đứ ị ễ ị ổ ử đ ự ọ

thuyết: Nhân - Lễ - Chính danh. y là ba ph m trù quan tr ng nhĐâ ạ ọ ất trong học thuyết của

Khổng t . Nhân là n i dung, Lử ộ ễ là hình th c còn Chính danh là con ng t n ứ đườ đạ đế điều nhân.

a. Thuy t vế ề “Nhân”

Tương truyền do Khổng Tử “san Thi, dịch Thư, tán Dịch, dịch Lễ, bút Xuân Thu”, nghĩa l ọn kinh Thi, à rút g

chọn lọc Kinh Thư, giải rộng Kinh dịch, qui định Kinh Lễ, sáng tác Kinh Xuân Thu.

Nhân là nguyên lý o c c b n qui nh b n tính con ng i th hi n viđạ đứ ơ ả đị ả ườ ể ệ ệc quan h ệ

giữa người và người. Nhân có thể được xét theo hai khía cạnh:

Th t,ứ nhấ về mặt thể, nhân là nhân tính, - cái tính t nhiên tr i cho, khiự ờ ến con ng i ườ

khác v i con v t “nhân gi , nhân giã”, ng i th c hi n c tính nhân thì m i th c là ngớ ậ ả ườ ự ệ đượ ớ ự ười.

Nhưng nhân là nhân tính không ch thỉ ể hiện trong m i cá nhân mà còn thỗ ể hi n tính cách ệ ở

nhân lo i “ i ng”, theo ngh a “T h i giai huynh ”. H n n a, nhân là m t trongạ Đạ đồ ĩ ứ ả đệ ơ ữ ộ Tam

tài: “Thiên - a - Nhân”(thiên th i - a l i - nhân hoà). Nh v y, bi t c tính nhân, thì Đị ờ đị ợ ư ậ ế đượ

biết được tính người, bi t c tính vế đượ ạn vậ ết, bi t c l sinh tr ng biđượ ẽ ườ ến hoá của trời t c a đấ ủ

con ng i. ườ

Th d ng,ứ hai, về mặt ụ - nhân là lòng th ng ngươ ườ ửi, là s a mình theo lễ, hạ ến ch dục

vọng, ích kỷ, hành ng theo tr t t l nghi o c. Mu n làm độ ậ ự ễ đạ đứ ố điều tốt và làm điều t t cho ố

người khác, r ng: “ằ Điều gì muốn thành công cho mình, thì nên giúp người khác thành công”.

Nhân là ph m trù cao nh t c a luân lý, ạ ấ ủ đạo c, là ph m trù trung tâm trong hđứ ạ ọc

thuyết đạ đứo c - chính tr c a nho giáo. Nhân tùy thu c vào ph m h nh, n ng l c, hoàn c nh ị ủ ộ ẩ ạ ă ự ả

mà th hi n. Trong xã h i luôn t n t i hai h ng ng i i l p nhau: quân t - tiể ệ ộ ồ ạ ạ ườ đố ậ ử ểu nhân v ề

chính trị, luân lý, đạo c: đứ “ K quân t b t nhân thì c ng có, nh ng ch a bao gi l i có k ẻ ử ấ ũ ư ư ờ ạ ẻ

tiểu nhân l i có nhân c ”. ạ ả

b. Thuy t vế ề “L ” ễ

"Lễ" đóng vai trò quan tr ng nh t trong i s ng ọ ấ đờ ố đạo c và i s ng chính trđứ đờ ố ị. Lễ

theo quan ni m c a Kh ng T v a là nghi l v a là t l , v a là th ch chính tr v a là qui ệ ủ ổ ử ừ ễ ừ ế ễ ừ ể ế ị ừ

phạm đạ đứo c. Theo các ngh a r ng ch l ã nh trên, thì tác d ng c a l có th chia ra ĩ ộ ữ ễ đ đị ở ụ ủ ễ ể

làm b n chố ủ đích như: Là hàm d ng tính tình; là gi nh ng tình c m cho thích h p để ưỡ để ữ ữ ả ợ

đạo trung; là nh l ph i trái và là ti t chđị ẽ ả ế ế cái th ng tình c a con ngườ ủ ười.

Như v y, l là s tôn tr ng lậ ễ ự ọ ẫn nhau, ý nghĩa sâu xa c a chủ ữ l là cách i nhân xễ đố ử thế

trong đạo làm ngườ đói, trong là cách i x kính c n vđố ử ẩ ới ng i khác và hàm d ng tinh thườ ưỡ ần

cho chính mình. Kh ng t nói: “ u gì không ph i thì ng nhìn, không ph i l thì ng ổ ử Điề ả đừ ả ễ đừ

nghe, không ph i l thì ng nói, không ph i lả ễ đừ ả ễ đừ thì ng làm”.

Trong nho giáo, Nhân và L không tách r i nhau, chúng có quan h m t thiễ ờ ệ ậ ết v i ớ

nhau. Nhân là n i dung, l là hình th c, l bi u hi n c a nhân. Vì v y, không th ngộ ễ ứ ễ ể ệ ủ ậ ể ười có

tính nhân mà vô l c. Khễ đượ ổng tử nói: “M t ngày bi t nén mình theo l thì thiên hộ ế ễ ạ sẽ quay

mình v nhân v y”. ề ậ

c. Thuy t chính danh ế

Khổng t cho r ng thiên h b r i lo n vì vua không ra vua, tôi không ra tôi, cha ử ằ ạ ị ố ạ

không ra cha, con không ra con, v.v... T ông a ra hừ đó đư ọc thuyế ật “Chính danh nh phđị n”

làm c n b n cho vi c tr qu c. ă ả ệ ị ố

Chính danh là (tên g i, ch c v , a v , th b c, v.v...) và (ph n s , nghDanh ọ ứ ụ đị ị ứ ậ Phận ậ ự ĩa

vụ, quyền lợi) phải phù hợp vớ ợi nhau. Danh không phù h p là . Danh và phloạn Danh ận c a ủ

một ngườ ưới tr c hết do nh ng m i quan h xã h i qui nh (ng luân(tam c ng) và ng ữ ố ệ ộ đị ũ ươ ũ

thường). Để chính Danh, nho giáo không dùng pháp tr mà dùng c tr , là dùng luân lý, o ị đứ ị đạ

đứ ềc đi u hành xã h i. ộ

Ý ngh a sâu xa c a chính danh th ng th hi n m t d ng v i ba khía c nh: Tr c ĩ ủ ườ ể ệ ở ặ ụ ớ ạ ướ

hết, là phân bi t cho ng tên gệ đú ọi. M i s v t c ng nhỗ ự ậ ũ ư con người phải thể hiện ng b n đú ả

tính c a mình, m i cái tên bao hàm thái , trách nhi m, b n ph n, v.v... ủ ỗ độ ệ ổ ậ để th c hi n b n ự ệ ả

tính vốn có của nó. Th hai, Thứ phân bi t cho ng danh ph n, ngôi vệ đú ậ ị. ứ ba, danh mang tính

phê phán khẳng định chân lý, phân bi t ng sai, t t, xệ đú ố ấu, v.v...

3. Nho giáo Vi t Nam ệ

Sự du nhập nho giáo và s nh hự ả ưởng của nó có ý ngh a r t l n trong h th ng chính ĩ ấ ớ ệ ố

trị - v n hoá truyă ền thống Việt Nam xét c m t tích c c và tiêu c c c a nó. Nho giáo v i h ả ặ ự ự ủ ớ ệ

thống t t ng, chính tr c a mình ã giúp xây d ng các nhà nư ưở ị ủ đ ự ướ ươ ậc trung ng t p quyền

mạnh và m t h th ng qu n lý xã h i ch t ch , v.v... Nho giáo ã o t o các t ng l p Nho s ộ ệ ố ả ộ ặ ẽ đ đà ạ ầ ớ ĩ

Việt Nam yêu nước, tài n ng ki t xu t phă ệ ấ ụ ốc vụ ổ cho s nghiự ệ ảp xây dựng b o vệ t qu c và

phát tri n kinh tể ế, văn hoá xã hội.

a. Nh ng giá tr ữ ị

Triết h c Nho giáo là triọ ết lý hành ng, t t ng nhđộ ư ưở ập thế, hành o giúp i. Lý đạ đờ

tưởng v m t xã hề ộ ội bình tr , m t “th gi i i ng” là tri t lý nhân sinh, tu thân d ng tính. ị ộ ế ớ đạ đồ ế ưỡ

Đề cao văn hoá, l giáo, t o ra truyễ ạ ền thống hiếu h c, v.v… T t ng này th hiọ ư ưở ể ện trong các

tư tưởng: Nhân – L – Ngh a – B n tính con ng i - Chính danh ngễ ĩ ả ườ ười

Nho giáo h ng qu ng i qu n chúng nhân dân vào vi c giáo d c, tu d ng o c ướ ả đạ ầ ệ ụ ưỡ đạ đứ

theo luân thườ đạng o lý, giúp xây d ng các quan h xã h i có tính n nh, b n ch t, có tôn ti ự ệ ộ ổ đị ề ặ

trật t , v.v… nhự ất là quan h gia ình. Nho giáo giúp xây d ng tinh th n trung quân ái qu c ệ đ ự ầ ố

nhưng không mù quáng trung quân mà v n t ái qu c lên hàng u, coi tr ng vẫ đặ ố đầ ọ ận mệnh

quốc gia cao h n các quan h xã h i khác. ơ ệ ộ

Nho giáo v i các nguyên lý chính tr – o c xã h i c a nó ã p ng c các ớ ị đạ đứ ộ ủ đ đá ứ đượ

yêu c u ng th i. Lý thuyầ đươ ờ ết “Tam c ng”, “Ng th ng” c a nho giáo t o cho xã h i m t ươ ũ ườ ủ ạ ộ ộ

ý th c tr t tứ ậ ự, kỷ c ng, phù hươ ợ ớp v i ch phong kiế độ ến. Con ng danh – l i c a nho giáo đườ ợ ủ

mở r ng vộ ề con đường học vấn làm quan phò vua và ph ng sđể để ụ ự đất nước, v.v… Những

nguyên t c i nhân xắ đố ử thế uyển chuyển ã ch ra con ng thoát khi th t th , làm yên tâm đ ỉ đuờ ấ ế

mọi ngườ ướ đười rên b c ng ho n l . Do vạ ộ ậy, kẻ s u ch n con ng o Nho và luôn ĩ đề ọ đườ đạ đề

cao đạo làm ngườ Đại của o Nho.

b. Nh ng m t tiêu c c: ữ ặ ự

+ Tin vào s m nh b i t t ng tri t lý nh mố ệ ở ư ưở ế đị ệnh. C s lý luơ ở ận, xu t phát t ấ ừ

KINH D CH, là s hoà h p giỊ đó ự ợ ữa trong tam tài: THIÊN – A – đạo tr i và o ngờ đạ ười ĐỊ

NHÂN (thiên th i - a l i – nhân hoà), thì con ng i là trung gian, ng i là c c a tr i t ờ đị ợ ườ ườ đứ ủ ờ đấ

(tính tr

ời)

, nơi giao nhau của âm d ng; tr i t có qui lu t c a tr i o tr i), con ng i ươ ờ đấ ậ ủ ờ đấ đạt( ờ ườ

thể hi n thiên mệ ệnh, thiên lý nơi hành ng cđộ ủa mình trong các quan h xã h i nên c ng có ệ ộ ũ

đạo người, r ng ằ đạo người phải hợ ờp với o trđạ i ho c Phù h p v i O TRUNG. là t ặ ợ ớ ĐẠ Đó ư

tưởng t trong kinh d ch ph n ánh ltrung dung ừ ị ả ẽ t nhiên trong s bi n hoá c a tr i t, có ự ự ế ủ ờ đấ

trước – sau, trên – dười, trong – ngoài, không thiên l ch, thái hoá, b t c p. Trung chính là ệ ấ ậ

việc nh n th c, v n d ng các qui lu t cậ ứ ậ ụ ậ ủa t o hoá trong ho t ng nói chung c a con ng i. ạ ạ độ ủ ườ

+ Nho giáo quá coi tr ng nông nghiọ ệp, bài xích th ng nghi p, có tính b o thươ ệ ả ủ

không chịu tiếp nh n nh ng cái m i có tính u vi t h n, v.v…ậ ữ ớ ư ệ ơ

+ Không coi tr ng con ng i trong cu c s ng i th ng mà có khuynh họ ườ ộ ố đờ ườ ướ đềng

cao vai trò c a c a các vủ ủ ĩ nhân, nh ng b c thánh nhân… và Th ng . ữ ậ ượ đế

+ Trong luân lý xem nhẹ cá nhân, coi tr ng gia t c, cá nhân ch a c phát hiọ ộ ư đượ ện.

+ Tr ng danh ph n nh ng ch u nhân nh ng c yên thân. ọ ậ ư ị ượ để đượ

+ Thiếu tinh thần ti n th . ế ủ

+ B o thả ủ, trì trệ i l p vđố ậ ới dân chủ…

Ngày nay, tuy không còn nh h ng nhiả ưở ều n i s ng chính tr , nh ng t t ng nho đế đờ ố ị ư ư ưở

giáo tác ng rđộ ất l n trong i s ng v n hoá truyớ đờ ố ă ền th ng c a con ngố ủ ườ ệi Vi t Nam. S nh ự ả

hưởng đó không chỉ th hi n v m t tâm linh, phong t c t p quán mà còn trên nh ng t ể ệ ề ặ ụ ậ ữ ư

tưởng: v.v... trong các quan h xã h i c a con ng i Vi t Nam hi n nay.Nhân - L - Nghễ ĩa, ệ ộ ủ ườ ệ ệ

Câu h i 9. Trình bày n i dung c b n c a t t ng ỏ ộ ơ ả ủ ư ưở Đạo gia?

Cha sinh con, trời sinh tính.

Đạ ưo gia là một trào l u triết học lớn trong l ch s t t ng Trung Hoa c i. Nó nh ị ử ư ưở ổ đạ ả

hưởng sâu sắc không ch n t t ng mà c truyỉ đế ư ưở ả ền thống văn hóa c a h u h t các dân t c ủ ầ ế ộ

châu Á. S hình thành và phát tri n c a tr ng phái tri t h c o gia g n li n v i tên tu i c a ự ể ủ ườ ế ọ Đạ ắ ề ớ ổ ủ

nhiều nhà tri t h c lế ọ ớn như Lão T , D ng Chu và Trang Chu. ử ươ

Đạo gia chia ra nhi u tr ng phái, t t ng c a h phong phú và a d ng nh ng u ề ườ ư ưở ủ ọ đ ạ ư đề

thống nhất v i nhau m t m là bàn v lớ ở ộ điể ề ợi ích cao nh t c a cá nhân là gì? Làm th nào ấ ủ ế để

đạt tới lợi ích cho cá nhân? Tri t h c o gia nói chung u ch tr ng "v ngã". ế ọ Đạ đề ủ ươ ị

1. Lão T , Trang T con ng i và tác ph m ử ử ườ ẩ

Lão T ng i n c S (nay thu c t nh Hà Nam). Ông tên là Lý an, t ng làm quan

ử ườ ướ ở

ộ ỉ Đ ừ

giữ kho. Ông sinh n m 570 và m t khoă ấ ảng n m 490 tr c công nguyên. Tác ph m c a Lão ă ướ ẩ ủ

Tử r t ít, chấ ưa y 5 nghìn ch , ng i sau gđầ ữ ườ ọi là Ng Thiên t c ng có tên gũ ự ũ ọi là o c Đạ đứ

kinh. o c kinh là tác ph m vi t theo lĐạ đứ ẩ ế ối văn vần, với cách trình bày ng n g n, cô ng, ắ ọ đọ

hàm súc b ng nhi u bi u tằ ề ể ượng, hình nh, châm ngôn, n d , t t ng tri t hả ẩ ụ ư ưở ế ọ ủc c a Lão T ử

mang tính ch t bi n ấ ế ảo, g i m mà thâm tr m sâu sợ ở ầ ắc.

Trang T tên Chu ngử ười Mông ấp, nướ ước Tống (khoảng 365-290 tr c công nguyên).

Trang T xu t thân t thành ph n nghèo kh , không ra làm quan. Tác ph m c a ông có ử ấ ừ ầ ổ ẩ ủ

"Trang T ". Lão T và Trang T là hai tri t gia th i kử ử ử ế ờ ỳ c i Trung Hoa. Tuy hai tri t gia có ổ đạ ế

những điểm dị biệt nhưng nói chung có nhiề ểu đi m t ng ng cho nên ng i ta thươ đồ ườ ường g i ọ

chung là h c thuy t Lão -Trang. ọ ế

2. Nh ng t t ng tri t h c Lão - Trang ữ ư ưở ế ọ

a) Quan ni m vệ ề o đạ

Quan ni m vệ ề Đạo của Lão - Trang g n nh quan ni m v logos c a Hêrac lít Hy ầ ư ệ ề ủ ơ ở

Lạp cổ đại. Theo Lão-Trang thì khái ni m o c ng ch là cách g i không chính xác. B i vì ệ Đạ ũ ỉ ọ ở

đã là o thì vô cùng huyđạ ền bí, với nhi u ý nghề ĩa và tính chất khác nhau: “Thiên o", “Nhân đạ

đạo"," o c" (nh ng khái ni m này ã xu t hiĐạ đứ ữ ệ đ ấ ện tr c thướ ời Lão - Trang), nh ng khái ni m ư ệ

"Đạo" của Lão - Trang có n i sung sâu s c h n, hoàn ch nh h n. ộ ắ ơ ỉ ơ

Lão Tử nói: "Đạo mà có th nói c thì không ph i là o t n t i v nh vi n. Tên mà ể đượ ả Đạ ồ ạ ĩ ễ

có th t c thì không ph i tên v nh vi n". Trang T nói:" o ch ng có thể đặ đượ ả ĩ ễ ử Đạ ẳ ể nghe c, đượ

nghe c không còn là nó nđượ ữa. o chĐạ ẳng có th th y c, th y c không còn ph i là nó ể ấ đượ ấ đượ ả

nữa. Đạo chẳng có thể nói c, nói c không phđượ đượ ải là nó n a". Tuy v y, cái mà Lão - ữ ậ

Trang nói v n m nh danh là o. Có nghẫ ệ Đạ ĩa là trong sự biế ạn d ch cị ủa v n vật phải n m l y cái ắ ấ

bất bi n (quy lu t). Có ngh a là qui lu t mang tính ph biế ậ ĩ ậ ổ ến. o không nhĐạ ững vĩnh viễn,

không m t i mà còn có tr c tr i ấ đ ướ ờ đấ ữt n a.

Nội dung c bơ ản qui nh trong khái niđị ệm o cĐạ ủa Lão - Trang là t nhiên, t nhiên ự ự

là khách th khác v i cái ch th con ngể ớ ủ ể ười. Tự nhiên có qui luật c a nó ( o) con ng i ch ủ Đạ ườ ỉ

có th theo nó ch không th ng c l i. Tuy nhiên, Lão - Trang ã tuyể ứ ể ượ ạ đ ệ đố ựt i hóa s phục tùng

của con ng i i vườ đố ới t nhiên. ự

Lão T cho r ng b n ch t c a o th hiử ằ ả ấ ủ Đạ ể ện hai tính chấ ầt: Tự nhiên thu n phác và

trống không. Lão T nói: " o pháp t nhiên", tính t nhiên c a o c hi u nh tính ử Đạ ự ự ủ Đạ đượ ể ư

khách quan, vốn như thế không ph thu c vào ý th c con ng i, nh ng nó không nhụ ộ ứ ườ ư ư khái

niệm t n t i khách quan trong triồ ạ ết học ph ng Tây: B i o chươ ở Đạ ứa ng và hòa ng cđự đồ ả cái

tồn t i và không t n t i, c cái t nh t i và cái bi n i, cái tuyạ ồ ạ ả ĩ ạ ế đổ ệt i và t ng i. Nó là t đố ươ đố ự

nhiên nh ng không ph i t n t i nh tính, hình thái mà là m t tr ng thái v nh c u, ch a ng ư ả ồ ạ đị ộ ạ ĩ ử ứ đự

tất c . Th n linh, th ng c ng tả ầ ượ đế ũ ừ Đạo mà ra, c linh thiêng c ng t mà có. đượ ũ ừ đó

Nếu ch d ng l i m t "Th " c a o, chúng ta s không phân bi t ỉ ừ ạ ở ặ ể ủ Đạ ẽ ệ được nó với phạm

Thời Xuân thu Chiến quốc.

trù "Chân không" c a Phủ ật giáo. S khác bi t c bi u hi n m t d ng cự ệ đượ ể ệ ở ặ ụ ủa o. "Không Đạ

tên là g c c a tr i t, có tên là m c a vố ủ ờ đấ ẹ ủ ạn v t" ( o c kinh, Th ng thiên). Cái không ậ Đạ Đứ ượ

tên là cái (b n chThể ả ất) c a o, nó chủ Đạ ỉ tr ng thái ban ạ đầu, nguyên th y c a o khi chủ ủ Đạ ưa

vận động, ch a bi u l tính ch t. Còn cái có tên, chính là d ng (công d ng n ng l c) c a o ư ể ộ ấ ụ ụ ă ự ủ Đạ

ấy. D ng c a o là tr ng thái v n ng, bi n i vụ ủ Đạ ạ ậ độ ế đổ ới năng l c s n sinh và huyự ả ền ng vđồ ạn

vật, v.v...

b) Ch ngh a tủ ĩ ương đố ủ Đại c a o gia

Đạ ừo gia không th a nhận chân lý khách quan. Không có cái gì làm tiêu chu n ng ẩ đú

sai cho nh n thậ ức của con ng i. Chườ ủ nghĩa t ng i c a o gia xu t phát t c sươ đố ủ Đạ ấ ừ ơ ở cho

rằng o không th bi t c. ã không thĐạ ể ế đượ Đ ể bi t c thì làm gì có tiêu chu n xác nh ế đượ ẩ để đị

cái bi t ng hay sai. Hế đú ơn nữa, theo o gia i ng i có hĐạ đờ ườ ạn, cho nên con người làm sao có

thể ch y theo cái c n bi t c. T ch cho r ng o không thạ ầ ế đượ ừ ỗ ằ Đạ ể biết n chđế ủ ngh a t ng i, ĩ ươ đố

đến chủ ngh a vô vi là lôgích t t yĩ ấ ếu c a o gia. o gia tri t tiêu m i nủ Đạ Đạ ệ ọ ỗ lực ch quan c a ủ ủ

con ng i. ườ

Câu h i 10. Trình bày nh ng t tỏ ữ ư ưởng c b n cơ ả ủa tri t h c Pháp gia? ế ọ

Hàn Phi T ng 280 – 233, tr c công nguyên) là công t nhà Hàn mi n tây ử(khoả ướ ử ở ề

tỉnh Hà Nam bây giờ. Oâng c Tđượ ần Thủy Hoàng tin dùng, nh ng do bài xích c a Lý T , b ư ủ ư ị

nhà T n b c t nầ ứ ử ăm 233 tr c công nguyên. T t ng triướ ư ưở ết học cơ bản của ông là t t ng ư ưở

Pháp tr – lý lu n vị ậ ề pháp lu t. ậ

Thời kỳ Xuân thu chi n qu c, xã hế ố ội Trung Hoa cổ đại đang chyển t hình thái kinh ừ

tế chiếm h u nô lữ ệ suy tàn sang chế độ phong ki n, làm tr t t xã h i ế ậ ự ộ đảo l n, ộ đạo c suy đứ

đồi. c i bi n xã h i h i y, n u Nho gia ch trĐể ả ế ộ ộ ấ ế ủ ương “nhân tr ”, M c gia l y “kiêm ái”, o ị ặ ấ Đạ

gia ch tr ng s ng theo o t nhiên, “vôvi” tr n c, thì Pháp gia v i nhủ ươ ố đạ ự để ị ướ ớ ữ ứng căn c lý

luận và lịch s c a mình, ã coi ử ủ đ hình pháp là công c quan tr ng cho sụ ọ ự ổn nh, phát tri n xã đị ể

hội và c ng c chủ ố ế độ chuyên ch Trung Qu c c i. ế ở ố ổ đạ

Căn c vào h c thuyứ ọ ết”đạo” và “lý” là s bi n i c a qui lu t phự ế đổ ủ ậ ổ ủ biến c a gi i t ớ ự

nhiên, Hàn Phi cho r ng, phép tr n c không thằ ị ướ ể vi n d n theo o ệ ẫ đạ đức và ph ng pháp c a ươ ủ

cổ nhân nh Nho gia, M c gia, Lão giáo ch tr ng. Theo ông, khi lý ã thay i thì ph ng ư ặ ủ ươ đ đổ ươ

pháp trị nướ ả độc, c i cách chế xã h i có tính t t yộ ấ ếu, là pháp tr . Không nh ng thđó ị ữ ế, trên

quan m duy v t, ông th a nh n r ng t nhiên không có ý chí; ý chí ch quan c a con điể ậ ừ ậ ằ ự ủ ủ

người c ng th s a i c qui lu t cũ ể ử đổ đượ ậ ủa t nhiên; v n m nh c a con ng i do chính con ự ậ ệ ủ ườ

người quyết nh. Vđị ới t t ng ư ưở ấy, ông đã k ch li t phê phán nh ng h c thuy t th n bí không ị ệ ữ ọ ế ầ

thể quyết nh c đị đượ đ ọ ủiều h a phúc c a con ng i và không có gì chườ ứng thự ực c sđượ hi n ệ

diện c a q y th n, v.v… ủ ủ ầ

Theo Hàn Phi, pháp tr là t ng h p gi a “pháp”, “thị ổ ợ ữ ế” và “thu t”. Trong “pháp là ậ đó

nội dung chính c a chính sách cai tr , “th ” và “thu t” nhủ ị ế ậ ư là phươ đểng tiện thực hiện chính

sách . C ba: Pháp – Th – Thu t u là công c quy n l c c a v ng. đó ả ế ậ đề ụ ề ự ủ đế ươ

“Pháp” là một phạm trù có th hiể ể ẹu theo ngh a hĩ p là qui nh, lu t lđị ậ ệ, hiến l nh có ệ

tính ch t khuôn m u mà m i ng i ph i tuân th ; theo ngh a r ng, pháp có th coi là th chấ ẫ ọ ườ ả ủ ĩ ộ ể ể ế,

chế độ chính tr xã hị ội. Vậy, “pháp” là tiêu chu n, cẩ ăn cứ khách quan nh rõ danh ph n, để đị ậ

phải trái, công, t i t m i ngộ ừ đó ọ ười biết bổn phận, trách nhiệm của mình i v i xã hđố ớ ội, v.v…

Trong ph ng pháp pháp tr cùng v i “pháp” còn có “th ”. theo quan ni m c a ươ ị ớ ế “Thế” ệ ủ

Hàn Phi là a v , th l c, quyđị ị ế ự ền uy của những ng i c m u chính th . ườ ầ đầ ể Địa v là c tôn, ị đó độ

gọi là “Tôn công quyền”. Muốn thi hành c pháp l nh t t ph i có “thđượ ệ ấ ả ế”. Th quan tr ng ế ọ

đế ứn m c có thể thay th c hi n nhân trế đượ ề ị n c, v.v… ướ

Có thế v , nhị ưng làm thế nào vua có thể điề ểu khi n c thiên h th c hiđượ ạ ự ện nghiêm

minh pháp lu t ã ban? Pháp gia cho r ng vua ph i dùng là cách th c, m u lậ đ ằ ả “Thu t”,ậ ứ ư ược

điều khiển việc, điển người… “thuật” của Pháp gia c ng là “chính danh”. “Chính danh” theo ũ

Khổng T là yêu c u m i ng i trong xã h i làm tròn b n ph n c a minh, thì Hàn Phi ử ầ ọ ườ ộ ổ ậ ủ ở

“chính danh” là ph ng sách trong “thu t” lãnh o c a vua, là m i ng i ph i làm vì ươ ậ đạ ủ ọ ườ ả

vua,v.v…

Tóm lại, Pháp gia là m t tr ng phái tri t hộ ườ ế ọc lớn c a Trung Qu c c i, ch tr ng ủ ố ổ đạ ủ ươ

dùng nh ng lu t l , hình pháp c a nhà n c là tiêu chu n u ch nh hành vi o c cữ ậ ệ ủ ướ ẩ điề ỉ đạ đứ ủa con

người và là công c quan tr ng cho s phát tri n i s ng xã h i thụ ọ ự ể đờ ố ộ ời Chi n qu c. Pháp gia là ế ố

tiếng nói đại di n cho t ng l p qúy t c m i, ti n hành u tranh quyệ ầ ớ ộ ớ ế đấ ế ệt li t chống l i tàn d ạ ư

của chế độ truyền thống công xã gia tr ng và t t ng b o th , mê tín tôn giáo ng th i. ưở ư ưở ả ủ đươ ờ

Học thuy t Pháp gia c a Hàn Phi là i bi u ã tr thành v khí tinh thế ủ đạ ể đ ở ũ ần nhà T n th c để ầ ự

hiện công cu c th ng nhộ ố ất Trung Qu c, thi t l p ch phong ki n trung ng t p quyố ế ậ ế độ ế ươ ậ ền c a ủ

mình.

Câu h i 11. Trình bày nh ng n i dung th hi n l p tr ng duy v t và duy tâm c a t ỏ ữ ộ ể ệ ậ ườ ậ ủ ư

tưởng tri t h c Vi t Nam? ế ọ ệ

Do u kiđiề ện l ch s cị ử ụ thể của các thời kỳ phong ki n Vi t Nam mà cu c u tranh ế ệ ộ đấ

giữa chủ nghĩa duy vật và ch ngh a duy tâm không th hi n trên bình di n chung trong m i ủ ĩ ể ệ ệ ọ

vấn đề c a triủ ết h c mà ch giọ ỉ ới hạn trong nh ng vữ ấn đề c thụ ể. Trong , có s kđó ự ết hợp gi a ữ

thế gi i quan duy tâm và th giớ ế ới quan tôn giáo; còn chủ ngh a duy vĩ ật và quan m vô thđiể ần

chỉ thể hi n trên t ng v n c th . ệ ừ ấ đề ụ ể

Cuộc đấu tranh gi a ch ngh a duy vữ ủ ĩ ật và chủ nghĩa duy tâm khi gi i quyả ế ất v n c đề ơ

bản c a tri t h c ch yủ ế ọ ủ ếu là gi i quyả ết mối quan h giệ ữ ậa tâm - v t; linh h n - th xác; gi a lý ồ ể ữ

- khí, v.v... Lập tr ng duy vườ ật - duy tâm trong l ch sị ử t t ng tri t h c Viư ưở ế ọ ệt Nam u gđề ắn

liền v i l ch s d ng n c và giớ ị ử ự ướ ữ nước với s h ng vong c a các triự ư ủ ều i, vđạ ới v n o ấ đề đạ

trời - đạo người, v.v,.

Dù có s khác nhau, nh ng l p tr ng duy v t và duy tâm ự ư ậ ườ ậ đều nh hả ưởng bởi thế giới

quan tôn giáo. Và s nh hự ả ưở đó đềng u có ngu n gồ ốc ở “Tam giáo” và tín ngưỡng dân gian

cổ truyền. Chủ nghĩa duy tâm là v khí t t ng c a thũ ư ưở ủ ế l c ngoự ại xâm bên ngoài, là công cụ

của giai c p th ng tr bên trong và bao g m c ni m tin c a qu n chúng nhân dân nghèo kh , ấ ố ị ồ ả ề ủ ầ ổ

thất h c. Ngọ ượ ệc lại, quan ni m duy vật và vô th n i lầ đố ậ ạ ệp l i quan ni m duy tâm, tôn giáo.

Chẳng h n, nh i l p vạ ư đố ậ ới quan điểm “M nh tr i” còn có quan niệ ờ ệm về ệ “Thời”, quan ni m

này ít nhi u ã c p n vai trò c a nh ng u ki n khách quan, qui lu t khách quan i ề đ đề ậ đế ủ ữ điề ệ ậ đố

với con ng i i vườ đố ới xã hội. D i mướ ột hình th c khác, th i còn thứ ờ ể hiện rõ trong quan ni m ệ

như: Thiên th i - a l i - Nhân hoà, c hi u nh là m t s k t h p nh ng ờ Đị ợ đượ ể ư ộ ự ế ợ ữ điều kiện khách

quan và điều kiện chủ quan trong ho t ng c a con ng i. ạ độ ủ ườ

Trong su t hàng ngàn n m c a ch phong ki n Vi t Nam, v c b n t n c ố ă ủ ế độ ế ệ ề ơ ả đấ ướ

chậm phát triển, khoa h c t nhiên không có ọ ự điều kiệ ận ra i; bđờ ởi v y cu c ộ đấu tranh giữa

chủ nghĩa duy vật và ch ngh a duy tâm ch d ng l i nhủ ĩ ỉ ừ ạ ở ững vấn có tính l p l i, quen đề ặ ạ

thuộc. Cho nên, cu c ộ đấu tranh gi a chữ ủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm chưa t n đạ đế

trình sâu s c và toàn diđộ ắ ện.

Câu h i 12. Trình bày nh ng n i dung c a t t ng yêu n c Vi t Nam? ỏ ữ ộ ủ ư ưở ướ ệ

Yêu n c là t t ng xuyên su t trong l ch s phát tri n t t ng Vi t Nam nói chung ướ ư ưở ố ị ử ể ư ưở ệ

và t t ng triư ưở ế ệt học Vi t Nam nói riêng. T t ng là truyư ưở đó ền thống, ý chí và là tình cảm xã

hội v c l p dân t c, v qu c gia có chề độ ậ ộ ề ố ủ quyền, v chiề ến l c, sách l c chi n th ng kượ ượ ế ắ ẻ thù,

về nhận thức và v n d ng qui lu t c a cu c chi n tranh gi n c, - t c là nh ng vậ ụ ậ ủ ộ ế ữ ướ ứ ữ ấn lý đề

luận c a chủ ủ nghĩa yêu n c Vi t Nam. N i dung c b n c a t tướ ệ ộ ơ ả ủ ư ưởng yêu n c ướ đượ ểc th

hiện các ph ng di n sau y: ở ươ ệ đâ

1. Nh ng nh n th c v dân t c và dân t c c l p ữ ậ ứ ề ộ ộ độ ậ

Sự hình thành cộng ng ngđồ ười Việt và dân t c Viộ ệt Nam c ng mang tính t t yũ ấ ếu

khách quan c a lủ ịch sử phát triển c a xã h i Vi t Nam. Cho nên, dân t c Vi t Nam c ng ủ ộ ệ ộ ệ ũ

được hình thành t th t c n b lừ ị ộ đế ộ ạc n b t c và dân t c. Do nh ng đế ộ ộ ộ ữ điều kiện l ch s cị ử ủa

quá trình hình thành và phát tri n c ng ng ng i Viể ộ đồ ườ ệt và dân tộc Việt Nam đã phải u đấ

tranh th ng xuyên v i các c ng ng khác n xâm l n, nhườ ớ ộ đồ đế ấ ấ đất là u tranh chống lại c ng ộ

đồng ngu i Hán lờ ớn hơn, mạnh h n n thôn tính. Ý thơ đế ức về dân tộc và c l p dân t c c a độ ậ ộ ủ

người Vi t c ng là m t quá trình. ệ ũ ộ

Trước hết, nó b t ngu n t cu c chi n u t v c a c ng ng ngắ ồ ừ ộ ế đấ ự ệ ủ ộ đồ ười Vi t và v n ệ ấ đề

đặt ra thường xuyên cho ng i Vi t ph i làm th nào chườ ệ ả ế ứng minh c cđượ ộng ng ng i Vi t đồ ườ ệ

khác v i c ng ng ng i Hán và ngang b ng v i c ng ng ngớ ộ đồ ườ ằ ớ ộ đồ ười Hán. T t ng nêu ư ưở đó

lên thành nh phđị ận (quan điểm của Lý Th ng Ki t), thành chân lý hi n nhiên không thườ ệ ể ể bác

bỏ c c a s riêng biđượ ủ ự ệt Việt, Hán xét về ế lãnh th , kinh tổ , ngôn ng , phong t c t p quán và ữ ụ ậ

văn hoá.

Trên l nh v c nhĩ ự ận thức lu n, nh n th c v dân t c và dân t c c lậ ậ ứ ề ộ ộ độ ập đã t ra nhiđặ ệm

vụ c a các nhà t t ng c a xã h i phong ki n Vi t Nam ph i nghiên c u sâu, khái quát, toàn ủ ư ưở ủ ộ ế ệ ả ứ

diện h n v c ng ng ng i Vi t, vai trò c a c ng ng ngơ ề ộ đồ ườ ệ ủ ộ đồ ười Việt. Nguyễn Trãi là ng i ườ

đã thực hiện c s m nh l ch s này. Lý lu n c a Nguyđượ ứ ệ ị ử ậ ủ ễn Trãi t tđạ ới nh cao c a quan đỉ ủ

niệm v dân t c và ề ộ độc l p dân t c dậ ộ ưới th i kờ ỳ phong ki n Vi t Nam, nh ng lý lu n trên l i ế ệ ư ậ ạ

tỏ ra b t lấ ực khi thực dân Pháp xâm lượ ệc Vi t Nam. Ph i h n nả ơ ửa thế kỷ sau, - t c là vào ứ

những n m 20 c a th k XX, H Chí Minh m i tìm ra lý lu n c u n c m i và Ngă ủ ế ỷ ồ ớ ậ ứ ướ ớ ười đã

làm cho khái ni m dân t c và dân t c c lệ ộ ộ độ ập có s c thái m i ngang t m th i i. ắ ớ ầ ờ đạ

2. Nh ng quan ni m v nhà n c cữ ệ ề ướ ủa một qu c gia c lố độ ập và ngang hàng v i ớ

phương B c ắ

Trước th i B c thu c, t c Vi t ã có nhà n c V n lang và Âu L c cờ ắ ộ ộ ệ đ ướ ă ạ ủa mình. Trong

thời kỳ B c thu c lãnh th c a t c Vi t tr thành m t b ph n c a ngắ ộ ổ ủ ộ ệ ở ộ ộ ậ ủ ườ ười Hán. Ng i Việt đã

đấu tranh ch ng lố ại s th ng trự ố ị c a ng i Hán khủ ườ để ẳng định quyền xây d ng nhà n c c a ự ướ ủ

một qu c gia c l p ngang b ng v i phu ng B c. Cho nên, v n ố độ ậ ằ ớ ơ ắ ấ đề Quốc hi u, Qu c , ệ ố đô Đế

hiệu, Niên hiệu là m t yêu c u khách quan c a l ch s d ng nộ ầ ủ ị ử ự ước và giữ nuớc của tộc Việt.

Vì v y, trong m i th i kậ ỗ ờ ỳ l ch s , sau khi giành c c l p các triị ử đượ độ ậ ều đại phong kiến

Việt Nam đều đáp ứng nh ng yêu c u trên. Chữ ầ ẳng hạn, Lý Bí đã từ bỏ luôn nh ng tên g i ữ ọ

mà ch phong kiế độ ến ph ng B c áp ươ ắ đặt cho nước ta nh : “Giao Ch ”; “Giao Châu”; “Nam ư ỉ

Giao”, v.v. nh ng tên g n liữ ắ ền với sự ph thu c vào phụ ộ ươ đặng Bắc, và t tên nước là Vạn

Xuân. Ti p n nhà inh g i là i C Vi t, nhà lý gế đế Đ ọ Đạ ồ ệ ọi là i Vi t ... Tên hiĐạ ệ ệu của người

đứ đầng u trong n c c ng c chuy n t Vướ ũ đượ ể ừ ươ Đế ừng sang , t Trưng Vuơng n Lý Nam đế Đế

(Hoàng ). Kinh c ng chuy n t C Loa n Hoa L , r i t Hoa L n Th ng Long. Đế đô ũ ể ừ ổ đế ư ồ ừ ư đế ă

Như v y, là th i kậ ờ ỳ đầu c lđộ ậ ệp, Vi t Nam - một qu c gia dân t c phong ki n v m t ch nh ố ộ ế ề ặ ỉ

thể từ Qu c hi u, hiố ệ Đế ệ đếu, n Niên hi u, Kinh ệ đô, v.v... đều c nh n th c y và đượ ậ ứ đầ đủ ở đó

mỗi tên g i là m t t th c a s ọ ộ ư ế ủ ự độ ực lập, t chủ và t c ng dân t c. ự ườ ộ

3. Nh ng nh n th c v ngu n g c v ng l c c a cu c chi n tranh cữ ậ ứ ề ồ ố ề độ ự ủ ộ ế ứu n c và giướ ữ

nước.

Lý lu n v dân t c c lậ ề ộ độ ập và quốc gia có chủ quyền là một vũ khí quan trọng trong

lịch sử dựng nướ ệc của dân tộc Vi t Nam, nhưng vấn mđề ột khoa học và mộ ủt nghệ thu t cậ a

cuộc chi n tranh giế ữ n c phướ ải c hình thành và phát triđượ ển c ng là m t yêu c u b c bách ũ ộ ầ ứ

của quá trình nh n th c vậ ứ ề ngu n g c v ng l c c a chiồ ố ề độ ự ủ ến tranh c u n c và giứ ướ ữ nước.

Vấn khái quát t thđề ừ ực tế chiến u, c kđấ đú ế ữt nh ng kinh nghi m th c ti n thành lý ệ ự ễ

luận để truyền bá sâu rộng trong xã h i là m t yêu cộ ộ ầu khách quan c a các nhà chủ ỉ đạo cuộc

chiến tranh giữ nướ ịc trong l ch s dân t c. Chính u ã kh ng nh r ng ông cha ta r t ử ộ điề đó đ ẳ đị ằ ấ

coi tr ng s c m nh c a c ng ng và vi c phát huy sọ ứ ạ ủ ộ đồ ệ ức mạnh vì s thđó ự ống nhất gi a lữ ợi ích

của qu c gia v i l i c a dân t c và l i ích c a m i gia ình. T t ng ã c Tr n Qu c ố ớ ợ ủ ộ ợ ủ ọ đ ư ưở đó đ đượ ầ ố

Tuấn yêu c u: “Trên d i mầ ướ ột lòng, lòng dân không chia”, vì “Vua tôi ng lòng, anh em hoà đồ

mục, nước nhà góp s c, giứ ặ ắc tự b bị t”. Nguyễn Trãi cũng ã viđ ết: “Thết quân r u hoà n c, ượ ướ

trên d i u m t d nh con”. Và n Hướ đề ộ ạ ư đế ồ Chí Minh, nêu thành nguyên lý: “ oàn k t, oàn Đ ế đ

kết i oàn kđạ đ ết - Thành công, thành công i thành công”. đạ

Trong l ch s phát tri n c a dân t c d i các hình thị ử ể ủ ộ ướ ức khác nhau ông cha ta u có đề

những quan m tích c c trong vi c coi tr ng vai trò c a nhân dân. là nh ng t t ng điể ự ệ ọ ủ Đó ữ ư ưở

của Lý Công U n khi ông khẩ ẳng nh: “Trên vâng m nh tr i d i theo ý dân, th y thu n ti n đị ệ ờ ướ ấ ậ ệ

thì thay i”, Ho c Nguyđổ ặ ở ễn Trãi: “Vi c nhân nghệ ĩa c t yên dân”, v.v... T t ng ố ở ư ưở đó đã là

cơ s cho ng l i t t ng nhân nghở đườ ố ư ưở ĩa, cho i sách nhân h u, cho nh ng bi n pháp nhđố ậ ữ ệ ằm

hạn ch mâu thu n giai c p trong xã h i và tiế ẫ ấ ộ ến tới một sự th nh v ng chung c a qu c gia, ị ượ ủ ố

của dân t c. S phát tri n nh ng t ng ã t n m t trình cao h n và mang m t chộ ự ể ữ ưở đó đ đạ đế ộ độ ơ ộ ất

mới th i i n Hở ờ đạ đế ồ Chí Minh.

Câu hỏi 13. Trình bày nh ng quan niữ ệ ềm v “ o” làm ng i c a nh ng t t ng tri t Đạ ườ ủ ữ ư ưở ế

học Vi t Nam? ệ

Tư t ng vưở ề “ o” là m t trong nhĐạ ộ ững vấn mà các nhà t t ng Viđề ư ưở ệt Nam trong

lịch sử đặc bi t quan tâm. Sệ ự quan tâm đó được coi là c s tơ ở ư tưởng hành ng chính tr , để độ ị

để đố i nhân x th . Trong ba ử ế đạo truyền th ng: Nho, Ph t, Lão - Trang, thì sau th i Lý - ố ậ ờ

Trần, ngườ ướ đạ ướ ếi ta h ng về o Nho tr c h t.

Nho giáo v i các nguyên lý chính tr - o c xã hớ ị đạ đứ ộ đi của nó ã p ng c các yêu đá ứ đượ

cầu đương th i. Lý thuyờ ết “Tam c ng”, “Ngươ ũ ủ th ng” cườ a nho giáo t o cho xã h i m t ý ạ ộ ộ

thức tr t tậ ự, kỷ cương, phù h p v i chợ ớ ế độ phong ki n. Con ng danh - l i c a nho giáo ế đườ ợ ủ

mở rộng về đườ con ng h c v n làm quan phò vua và ph ng s t n c, v.v... Nhọ ấ để để ụ ự đấ ướ ững

nguyên t c i nhân xắ đố ử thế uyển chuyển ã ch ra con ng thoát khi th t th , làm yên tâm đ ỉ đuờ ấ ế

mọi ng i trên b c ng ho n lườ ướ đườ ạ ộ. Do vậy, k s u chẻ ĩ đề ọn con ng o Nho và luôn đườ đạ đề

cao đạo làm ngườ Đại của o Nho.

Trên cơ sở các nguyên lý c b n c a ơ ả ủ đạo Nho th hiể ện trong các tác ph m kinh ẩ điển,

nhưng s lự ựa chọn và gi i thích c a m i ng i có khác nhau. Các nhà nho yêu n c thả ủ ỗ ườ ướ ấm

nhuần chủ ngh a nhân o nh Nguyĩ đạ ư ễn Trãi, Nguyễn B nh Khiêm, Ngô Th i Nhi m, v.v... ỉ ờ ệ

thì th ng phát huy nh ng khái ni m nào c a nhà Nho có s c diườ ữ ệ đó ủ ứ ễn t c n i dung yêu đạ đượ ộ

nước, thương dân, yêu con người và tin n ng l c c a con ng i. Các nhà Nho khác thì chú ở ă ự ủ ườ

trọng n tôn ti, tr t t và ng cđế ậ ự đẳ ấp khắc nghi t c a Nho giáo. Do vệ ủ ậy, c ng u là các nhà ũ đề

nho nh ng giư ữa họ có những lập tr ng tri t h c khác nhau, th m chí i lườ ế ọ ậ đố ập nhau.

Cùng với Nho giáo thì Phật giáo l i có s c h p dạ ứ ấ ẫn riêng khi gi i quyả ết các vấn đề

sống - ch t, may - r i, phúc - h a, th ng - biế ủ ọ ườ ến, những v n g n v i cu c s ng i th ng ấ đề ắ ớ ộ ố đờ ườ

của m i ngỗ ườ đại thì o Nho không p ng c. o làm ngđá ứ đượ Đạ ười trong t t ng tri t h c ư ưở ế ọ

truyền thống Việt Nam đã lấy Phật giáo làm chỗ d a tinh thự ần. Và m t khác khi th t thặ ấ ế trên

đường danh lợi, ng i ta tìm n o Lão - Trang có ni m an i, t t i. Th gi i quan Nho ườ đế đạ để ề ủ ự ạ ế ớ

- Phật - Lão th ng là thườ ế giới quan chung c a quan ni m o làm ng i trong t t ng tri t ủ ệ đạ ườ ư ưở ế

học Vi t Nam. ệ

Khi th c dân Pháp xâm l c n c ta “ o” ự ượ ướ Đạ đượ ược xem là quốc hồn, là biểu t ng c a ủ

truyền thống yêu n c, th ng nòi. Yêu “ o” c coi là yêu n c, vì o mà chiướ ươ Đạ đượ ướ đạ ến u hy đấ

sinh b o vđể ả ệ độ đấc lập cho t n c. Nh ng vì “ o’ là th gi i quan c , không giúp các nhà ướ ư Đạ ế ớ ũ

nho yêu nướ đượ ước hiểu c xu h ng t t y u c a thấ ế ủ ời i. đạ

Những thành t u t c vự đạ đượ ề ặ m t lịch s tử ư t ng triưở ết học củ ộa dân t c là công lao

của các nhà lãnh o t n c, c a các nhà lý lu n trong l ch s . H ã v t qua bao nhiêu đạ đấ ướ ủ ậ ị ử ọ đ ượ

khó kh n và h n ch c a th i i c a b n thân xây d ng lý lu n v o trên n n t ng c a ă ạ ế ủ ờ đạ ủ ả để ự ậ ề đạ ề ả ủ

chủ nghĩa yêu n c Vi t Nam u tranh cho c l p và ch quyướ ệ đấ độ ậ ủ ền quốc gia. Ngày nay chúng

ta v i tri t h c Mác - Lênin và t t ng H Chí Minh là c s lý lu n khoa h c và cách m ng ớ ế ọ ư ưở ồ ơ ở ậ ọ ạ

có kh n ng gi i quyả ă ả ết những vấn lý lu n thđề ậ ực tiễn c a ủ đất n c phát huy nh ng giá tr ướ để ữ ị

đí ựch th c của quan niệm v “ o” làm ng i trong l ch s t t ng tri t h c c a dân t c ã ề Đạ ườ ị ử ư ưở ế ọ ủ ộ đ

có u kiđiề ện chuyển sang m t giai n m i, giai n i lên ch nghộ đoạ ớ đoạ đ ủ ĩa xã hội.

Câu h i 14. u ki n kinh t - xã h i và c ỏ Điề ệ ế ộ đặ đ ọiểm triết h c Hy Lạp c i? ổ đạ

1. Tiền kinh tđề ế - xã h i và nh ng c m tri t h c ộ ữ đặ điể ế ọ

Xã hội Hy L p c i là th i kạ ổ đạ ờ ỳ phát triển c a nh ng t t ng tri t h c l n, là m t ủ ữ ư ưở ế ọ ớ ộ

nền văn minh r c r c a nhân lo i. Xét v m t kinh t - xã hự ỡ ủ ạ ề ặ ế ội, xã hội Hy Lạp cổ đại có nền

sản xu t phát tri n. Trong ph i nói ấ ể đó ả đến s phát tri n c a s n xu t hàng hóa th ng m i ự ể ủ ả ấ ươ ạ

rộng. Phân công lao ng xã h i phát tri n, s xu t hi n t ng l p nhđộ ộ ể ự ấ ệ ầ ớ ững người chuyên s ng ố

bằng lao ng trí óc. M t s ngành khoa h c c th phát tri n nhđộ ộ ố ọ ụ ể ể ư toán học, v t lý hậ ọc, thiên

văn, v.v... Những khoa h c này òi h i s khái quát c a triọ đ ỏ ự ủ ết học.

Là th gi i quan và ý th c h c a giai c p ch nô th ng tr trong xã h i Hy Lế ớ ứ ệ ủ ấ ủ ố ị ộ ạp cổ i, đạ

thể hi n tính toàn v n, khái quát c a tri t hệ ẹ ủ ế ọc về mọ ủi l nh v c thĩ ự ế giới quan c a con người cổ

đại. Tuy nhiên, do s i lự đố ập lớn gi a lao ng trí óc và chân tay th i kữ độ ở ờ ỳ này, nên nhìn

chung các quan niệm tri t h c còn mang nế ọ ặ ệng tính tư bi n, chu n m c c a s "thông thái" ẩ ự ủ ự

được bàn đến khía c nh nh n th c. ở ạ ậ ứ

Coi tr ng v n con ngọ ấ đề ười. Mặc dù còn có nhiều mâu thu n v vẫ ề ấn này, nh ng h đề ư ọ

đều th a nh n con ngừ ậ ười là tinh hoa c a tủ ạo hóa. Tri t h c Hy L p c i là tính bi n ch ng ế ọ ạ ổ đạ ệ ứ

sơ khai.

2. Tri t h c c a Platon và Démocrite ế ọ ủ

a) Platôn (Platon, 427 - 347 tr c công nguyên) ướ

Platôn là nhà triết học duy tâm khách quan và là nhà t t ng kiư ưở ệ ất xu t nhất ở ờ th i c ổ

đạ ười, ng i mà theo Hêghen, có nh h ng to l n n ti n trình phát tri n t t ng nói chung ả ưở ớ đế ế ể ư ưở

của nhân lo i. Nạ ộ ọi dung cơ bản của triết h c Platôn là học thuyế ềt v “ý niệm”. Theo học

thuyết này Platôn chia thế giới làm hai: Một là th gi i các s vế ớ ự ật c m tính; hai là th giả ế ới ý

niệm.

Thế gi i ý ni m có trớ ệ ước quyế ết nh và sinh ra thđị giới vật c m tính. Nh n th c c a ả ậ ứ ủ

con ng i không ph i là sườ ả ự ph n ánh c a th gi i c m tính mà là nh n th c cái bóng c a th ả ủ ế ớ ả ậ ứ ủ ế

giới ý niệm. Khái niệm “Tồn t i”, “Không t n t i” theo Platôn là cái phi v t chạ ồ ạ ậ ất, cái c đượ

nhận thức bằ ệng trí tu siêu nhiên, là tính th nh t, còn “Không t n t i” là v t ch t, là tính thứ ấ ồ ạ ậ ấ ứ

hai so v i t n t i phi v t ch t. ớ ồ ạ ậ ấ

Về lý lu n nh n thậ ậ ức, tri th c theo Platôn là cái có tr c cái sứ ướ ự vậ ảt c m tính mà không

phải là sự khái quát kinh nghi m trong quá trình nh n thệ ậ ức các s v t . Nhự ậ đó ận th c c m tính ứ ả

có sau nh n th c lý tính (là s hậ ứ ự ồi t ng cưở ủa linh hồn t ki p tr c). Tri thừ ế ướ ức c phân làm đượ

hai lo i: Tri th c hoàn toàn ng n tin c y và tri th c m nh t. Lo i thạ ứ đú đắ ậ ứ ờ ạ ạ ứ nhất là tri th c ý ứ

niệm, tri thức c a linh hủ ồn tr c khi nhướ ập vào thể xác là s hự ồi t ng; lo i th hai là tri th c ưở ạ ứ ứ

nhận c nhđượ ờ tri thức c m tính, ả ở đó không th có chân lý. ể

Về xã hội, quan ni m c a ông t p trung vệ ủ ậ ề nhà nướ ưởc lý t ng; ông phê phán ki u nhà ể

nước đương thời và cho r ng nhà n c lý t ng v i ba l p ngằ ướ ưở ớ ớ ười làm việc khác nhau như:

Tầng l p th p nh t c a xã h i là nông dân, th th công và th ng nhân - T ng lớ ấ ấ ủ ộ ợ ủ ươ ầ ớp v quân ệ

làm công vi c chiệ ến tranh - Các nhà thông thái, các nhà tri t h c là nh ng ng i th a hành ế ọ ữ ườ ừ

xã hội. Sự t n t i c a nhà n c lý t ng d a trên s phát tri n c a s n xu t v t ch t, s phân ồ ạ ủ ướ ưở ự ự ể ủ ả ấ ậ ấ ự

công hài hòa các ngành ngh và gi i quyề ả ết các mâu thu n giẫ ữa các nhu c u xã h i. S vinh ầ ộ ự

quang c a nhà nủ ướ ẩc phụ thuộc vào các ph m ch t: S thông thái, d ng c m, chính ngh a và ấ ự ũ ả ĩ

phong duy trì chu n m c xã h i c a các nhà lãnh o. Trong s thông thái là tri th c độ ẩ ự ộ ủ đạ đó ự ứ

cao nh t là ni m vinh quang c a riêng các nhà tri t h c. ấ ề ủ ế ọ

Platôn là m t trong nhộ ững nhà t t ng v i nh t thư ưở ĩ đạ ấ ời cổ i Hy L p, là nhà tri t h c đạ ạ ế ọ

duy tâm khách quan phát tri n các t t ng cể ư ưở ủa và xây d ng nh ng nSocrate ự ữ ề ản t ng khách

quan c a ý thủ ứ ườc con ng i. Ông có công l n trong vi c nghiên c u ý th c xã h i và b c u ớ ệ ứ ứ ộ ướ đầ

xây d ng n n t ng c a các khái ni m, ph m trù và t duy lý lu n nói chung. Tuy nhiên, d i ự ề ả ủ ệ ạ ư ậ ướ

con m t c a Platôn cái ý ni m, cái lý tính, cái nhà nắ ủ ệ ướ ưởc lý t ng là nh ng cái mà n i dung ữ ộ

của nó ch a y mâu thu n mà chính ông c ng không th t mình gi i quyứ đầ ẫ ũ ể ự ả ết đượ đểc và khắc

phục cái h n ch thi u sót y, ông i n linh h n v tr , c coi là ngu n g c c a v tr . ạ ế ế ấ đ đế ồ ũ ụ đượ ồ ố ủ ũ ụ

b) môcrít (Démocrite, kho ng 460 - 370 tr c công nguyên) Đê ả ướ

Nổi b t nh t trong triậ ấ ết họ ọc của môcrít là hĐê c thuyết về nguyên t . Khái ni m ử ệ

nguyên t c xây d ng trên c s các khái ni m v "t n t i" và "không t n t i". Trái v i ử đượ ự ơ ở ệ ề ồ ạ ồ ạ ớ

quan ni m c a Platôn thì t n t i theo môcrít là cái c xác nh, cái a d ng, cái có ngo i ệ ủ ồ ạ Đê đượ đị đ ạ ạ

hình...

Đối lập với cái t n t i là cái không t n t i hay cái tr ng r ng. Cái tr ng r ng là cái ồ ạ ồ ạ ố ỗ ố ỗ

không xác nh, cái vô hình, b t ng và vô h n. Nó không nh h ng gì các vđị ấ độ ạ ả ưở ật th nể ằm

trong nó, nhờ đó mà vật thể ậ v n ng c trong cái tr ng r ng, cái ph n v t ch t thu c cái độ đượ ố ỗ ầ ậ ấ ộ

tồn t i mà không chạ ứa ng trong nó m t s tr ng r ng nào c g i là nguyên t . đự ộ ự ố ỗ đượ ọ ử

Nguyên t là hử ạt v t chậ ất không th phân chia c, nhể đượ ỏ bé có th cể ảm nhận c đượ

bằng tr c quan. Nguyên t là v nh c u, b t bi n. Nguyên t có tính a d ng, t thân không ự ử ĩ ử ấ ế ử đ ạ ự

vận động và khi kết hợp với nhau thì tạo thành vật thể. môcrít, cho r ng m i s v t trong Đê ằ ọ ự ậ

thế gi i u c tái t o t các nguyên t và kho ng không. S xu t hi n, t n t i và m t i ớ đề đượ ạ ừ ử ả ự ấ ệ ồ ạ ấ đ

của các dạng v t th là k t qu k t hậ ể ế ả ế ợp của các nguyên t hay phân tâm c a các nguyên t . ử ủ ử

Vũ tr nói chung theo ụ Đêmôcrít là m t kho ng không vô t n trong chộ ả ậ đó ứ đựa ng vô s th ố ế

giới khác nhau được cấu t o t vô vàn các lo i nguyên t . ạ ừ ạ ử

Trong lý lu n nh n th c, môcrít a ra khái niậ ậ ứ Đê đư ệm linh hồn coi là ho t ng tâm đó ạ độ

lý là tiêu chu n c b n phân bi t gi a thẩ ơ ả để ệ ữ ế giới vô sinh và h u sinh. Theo ông, linh hữ ồn

cũng là m t d ng vộ ạ ậ ất ch t, đượ ấc c u t o t các nguyên t c biạ ừ ử đặ ẹât có hình c u, linh ng ầ độ

như ng n lọ ửa, có v n t c l n luôn ch a ng và sinh ra nhiậ ố ớ ứ đự ệt làm c thơ ể h ng phư ấn và vận

động.

Quan điểm v linh hề ồn của môcrít là cái không b t t nó th hiĐê ấ ử ể ện cùng với s tự ồn

tại c a th xác con ngủ ể ười. Chức năng của linh h n là kh i u s vồ ở đầ ự ậ ạn ng và tđộ ồn t i của cơ

thể con người. Các hình thức phản ánh trong ho t ạ động nh n th c c a con ngậ ứ ủ ười theo

Đê đượmôcrít c thể hiện do các cơ quan cảm giác và nh n th c lý tính. S khác nhau giậ ứ ự ữa

nhận thức c m giác và lý tính là tính ch t, trình giả ở ấ độ ữa chúng, tuy nhiên môcrít ch a Đê ư

phân bi t c s khác nhau c b n gi a hai d ng nhệ đượ ự ơ ả ữ ạ ận th c, mà ch th y s khác nhau n ứ ỉ ấ ự đơ

thuần v lề ượng, c ng ch a th y ũ ư ấ được sự chuyển hóa giữa chúng, mà th c chự ất coi t duy ch ư ỉ

là s hự ỗn h p cái nguyên t trong c th con ng i. ợ ử ơ ể ườ

Trong l nh vĩ ực chính tr - xã hị ội, môcrít thĐê ể hi n l p tr ng c a t ng lệ ậ ườ ủ ầ ớp dân chủ

chủ nô, ông đấu tranh b o v n n dân chả ệ ề ủ Aten. Ông coi ch nô l là h p o lý, n n t ng ế độ ệ ợ đạ ề ả

của nó là nhà n c c a giai c p ch nô. Ông có nhướ ủ ấ ủ ững quan m ti n b v m t o c. điể ế ộ ề ặ đạ đứ

Phẩm chất con người theo ông không phải lở ời nói mà ở việc làm. M c tiêu c a con ng i, ụ ủ ườ

theo ông là hướng tới tự do và h nh phúc, nh ng h nh phúc không phạ ư ạ ải là s giàu có, mà là ự

sự thanh th n tâm h n ả ồ được t do. Vự ề v n ấ đề tôn giáo, môcrít và các nhà nguyên t lu n Đê ử ậ

nghiêng về lập tr ng vô th n. ườ ầ

3. Tri t h c Hy lế ọ ạp cổ ộ ố i là cuđạ c u tranh giđấ ữa ng lđườ i Démocrite và Platon

Nội dung c b n c a tri t h c Platôn là h c thuyơ ả ủ ế ọ ọ ết v ý niề ệm. Theo h c thuyọ ết này

Platôn chia thế giới làm hai: M t là thộ ế giới các s vự ậ ảt c m tính; hai là thế giới ý niệm. Thế

giới ý niệm có tr c quyướ ết nh và sinh ra th gi i v t c m tính. Nhđị ế ớ ậ ả ận thức của con ng i ườ

không ph i là s phả ự ản ánh của thế giới c m tính mà là nhả ận th c cái bóng c a th gi i ý ứ ủ ế ớ

niệm. Khái niệm “Tồn t i”, “Không t n t i” theo Plaôn là cái phi v t ch t, cái c nh n th c ạ ồ ạ ậ ấ đượ ậ ứ

bằng trí tuệ siêu nhiên, là tính th nh t, còn “Không t n t i” là vứ ấ ồ ạ ật chất, là tính th hai so vứ ới

tồn t i phi v t ch t. ạ ậ ấ

Trái v i quan ni m c a Platôn thì t n t i theo môcrít là cái c xác nh, cái a ớ ệ ủ ồ ạ Đê đượ đị đ

dạng, cái có ngo i hình... i l p vạ Đố ậ ới cái t n t i là cái không t n t i hay cái tr ng r ng. Cái ồ ạ ồ ạ ố ỗ

trống r ng là cái không xác ỗ định, cái vô hình, bất ng và vô h n. Nó không nh h ng gì độ ạ ả ưở

các v t th n m trong nó, nhậ ể ằ ờ đó ậ mà v t th v n ng c trong cái tr ng r ng, cái ph n vể ậ độ đượ ố ỗ ầ ật

chất thuộ ồc cái t n tại mà không chứa ng trong nó m t s tr ng r ng nào c g i là đự ộ ự ố ỗ đượ ọ

nguyên t . ử