VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT TRONG NHẬN THỨC VÀ THỰC TIỄN
VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT TRONG NHẬN THỨC VÀ THỰC TIỄN
Môn: Kinh tế chính trị Mác - Lênin 244 tài liệu
Trường: Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2.9 K tài liệu
Tác giả:
Preview text:
2 môc lôc Trang MỞ ĐẦU 3 I.
CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT 4 1.
Quan niệm chủ nghĩa duy vật mác xít 4 2.
Nội dung, đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật mác xít. 4
VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT II.
ĐỐI VỚI NHẬN THỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THỰC 9 TIỄN QUÂN SỰ 1.
Vai trò của chủ nghĩa duy vật mác xít đối với nhận thức 9
Vai trò của chủ nghĩa duy vật mác xít đối với nhận thưc 2. 16
và hoạt động thực tiễn quân sự KẾT LUẬN 17
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 18 3 MỞ ĐẦU
Chủ nghĩa duy vật thời kỳ cổ đại co khuynh hướng chung là đi tìm một
vật thể ban đầu co tính chất cảm tính trực tiếp, coi đo là cái tạo ra mọi sự vật,
hiện tượng của thế giới vật chất. Chủ nghĩa duy vật siêu hình thế kỷ XVII -
XVIII đưa ra quan niệm triết học vê thế giới vật chất mang tính siêu hình, cơ
giới, máy moc. Các nhà triết học siêu hình thời kỳ này đã cố gắng đi tìm những
bản nguyên cuối cùng và xu hướng muốn khoác cho phạm trù vật chất những
thuộc tính vật lý bất biến, lẫn lộn vật chất với tư cách là một phạm trù nhận thức
luận với cấu tạo của no như là đối tượng của khoa học cụ thể. Những khái quát
triết học vê phạm trù vật chất rút ra từ phương pháp trên đây đã bị vật lý học
hiện đại cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX phủ nhận.
Chủ nghĩa duy vật mácxít ra đời là đinh cao của tư duy nhân loại được các
nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin khái quát thành hệ thống lý luận khoa
học và cách mạng. Chủ nghĩa duy vật mácxít ra đời đã kế thừa toàn bộ tinh hoa
trí tuệ của nhân loại, những “hạt nhân hợp lý” của các nhà triết học trong lịch sử;
tận dụng triệt để những thành tựu của khoa học nhiên để đưa ra những quan
niệm đúng đắn vê chủ nghĩa duy vật. Cách tiếp cận của C.Mác đối lập với quan
điểm duy tâm, siêu hình của L.Phoiơbắc. Chủ nghĩa duy vật mácxít khẳng định
trong vũ trụ không co gì khác ngoài những quá trình vật chất đang vận động.
Vật chất thể hiện dưới nhiêu hình thức, muôn hình, muôn vẻ, no là thực tại
khách quan, độc lập với ý thức con người. 4
I. CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT
1. Quan niệm về chủ nghĩa duy vật mácxít
Sự ra đời của chủ nghĩa duy vật mácxít là một cuộc cách mạng trong
phương pháp tư duy triết học - phương pháp tư duy biện chứng duy vật trong
nhận thức và thực tiễn. C.Mác và Ph.Ăngghen đã tiếp thu tinh hoa của chủ nghĩa
duy vật trong lịch sử triết học mà trực tiếp là chủ nghĩa duy vật của L.Phoiơbắc,
chủ nghĩa duy vật mácxít trở thành một tất yếu đối với khoa học tự nhiên.
C.Mác và Ph.Ăngghen đã khái quát vê mặt triết học toàn bộ những thành tựu
khoa học tự nhiên thế kỷ XIX để xây dựng nên chủ nghĩa duy vật biện chứng của mình.
Chủ nghĩa duy vật mácxít giải quyết khoa học, triệt để vấn đê cơ bản của
triết học. Trong lịch sử triết học, việc giải quyết mặt thứ nhất vấn đê cơ bản của
triết học đã phân chia các nhà triết học và học thuyết triết học thành hai trường
phát lớn: chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Chủ nghĩa duy vật cho rằng,
thế giới là vật chất, thế giới thống nhất ở tính vật chất; vật chất co trước, ý thức co
sau, vật chất quyết định ý thức. Vật chất tồn tại khách quan, ở bên ngoài và độc
lập với ý thức của con người, loài người, còn ý thức là sự phản ánh thế giới khách
quan vào bộ oc con người. Trái lại, chủ nghĩa duy tâm khẳng định ý thức co
trước, vật chất co sau, ý thức quyết định vật chất.
Từ những quan niệm, thế giới quan của chủ nghĩa duy vật mácxít vê vũ
trụ, thấy rằng chủ nghĩa duy vật mácxít là một bộ phận của chủ nghĩa duy vật
biện chứng co quan hệ thống nhất với lý luận nhận thức mácxít và phép biện
chứng duy vật, V.I.Lênin cho rằng: “Mác áp dụng lôgic phép biện chứng và lý
luận nhận thức [không cần ba từ: đo là cùng một cái duy nhất] của chủ nghĩa
duy vật vào một khoa học duy nhất. .”.
Theo đo co thể định nghĩa, chủ nghĩa duy vật mácxít là một hệ thống thế
giới quan khoa học và cách mạng về thế giới và vị trí, vai trò của con người
trong thế giới đó, về chính bản thân cuộc sống con người và loài người trong
mỗi giai đoạn lịch sử nhất định.
2. Nội dung, đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật mácxít
Thứ nhất, nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật mác xít.
Chủ nghĩa duy vật mácxít ra đời đã thể hiện một trình độ tư duy sâu sắc,
một thế giới quan duy vật triệt để, xem xét các vấn đê dưới ánh sáng của khoa 5
học hiện đại và giải quyết triệt để trên tất cả mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội, tư
duy. Do đo, nội dung của no rất toàn diện, được biểu hiện ở các nguyên lý cơ bản sau: 6
Một là, nguyên lý vật chất có trước, ý thức có sau; vật chất là tính thứ
nhất, ý thức là tính thứ hai
Chủ nghĩa duy vật mácxít xác lập nhận thức luận cơ bản vê mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức trên lập trường thế giới quan khoa học. Khắc phục những
sai lầm của chủ nghĩa duy tâm và những hạn chế của chủ nghĩa duy vật trước
Mác; đồng thời kế thừa và phát triển phép biện chứng của G.V.Ph.Hêghen và
thế giới quan duy vật của L.Phoiơbắc các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác đã
xây dựng hệ thống triết học mới, khẳng định vật chất là tất cả những gì tồn tại
khách quan, ở bên ngoài và độc lập với ý thức của con người. Vật chất là thế
giới vô cùng, vô tận, vô hạn các sự vật, hiện tượng, quá trình,. .luôn vận động,
biến đổi, phát triển trong không gian và thời gian. Vật chất là cái co trước, là cái
thứ nhất no quyết định ý thức của con người, ý thức là cái thứ hai tác động tích cực đến vật chất.
Hai là, nguyên lý ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất, trình độ phản
ánh cao nhất của một dạng vật chất đặc biệt đó là óc người.
Ý thức là sự phản ánh vật chất vào bộ oc người. Đây là quá trình phản ánh
chủ động, tích cực và sáng tạo làm nên hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.
Ý thức do vật chất sinh ra và quyết định, xong no co tính độc lập tương đối nên no
tác động trở lại vật chất, thông qua hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người.
Ý thức là sự tổng hợp toàn bộ tri thức, tư tưởng, tình cảm, niêm tin, ý chí
quyết tâm của con người phản ánh hiện thực khách quan. Sự tồn tại đặc biệt của
ý thức thể hiện ở những đặc trưng đo là: ý thức là hiện tượng tinh thần của đời
sống con người và loài người, ý thức hiện hữu một cách trực tiếp trong bộ não
của mỗi con người nhưng không phải hiện tượng tinh thần thần bí mà no được
“vật chất hoa” (khách quan hoa) dưới dạng ngôn ngữ, ký hiệu, biểu tượng, khái
niệm, phạm trù. .và ý thức tác động tích cực trở lại vật chất thông qua hoạt động
thực tiễn của con người.
Ba là, nguyên lý về tính thống nhất vật chất của thế giới, bản chất của thế
giới là vật chất, thống nhất ở tính vật chất. 7
Thế giới vật chất tồn tại khách quan, không do ai sinh ra, độc lập với ý
thức con người, được ý thức con người phản ánh. Chủ nghĩa duy vật mácxít
khẳng định chi co một thế giới duy nhất và thống nhất là thế giới vật chất. Sự
tồn tại của vật chất được thể hiện dưới những hình thức đa dạng và phong phú,
chủ nghĩa duy vật biện chứng khái quát các hình thức cơ bản của tồn tại đo là:
tồn tại của giới tự nhiên; tồn tại của xã hội và tồn tại của ý thức, tinh thần của
con người. Nhưng xét đến cùng mọi bộ phận của thế giới co mối quan hệ vật
chất thống nhất với nhau, chúng đêu là những dạng cụ thể của vật chất, là sản
phẩm của vật chất, cùng chịu sự chi phối của những quy luật khách quan, phổ
biến của thế giới vật chất. Trong thế giới vật chất các sự vật, hiện tượng luôn
luôn vận động, biến đổi không ngừng và chuyển hoa lẫn nhau, là nguồn gốc,
nguyên nhân và kết quả của nhau.
Bốn là, nguyên lý thế giới là một chỉnh thể động, luôn vận động theo
những quy luật khách quan vốn có của nó.
Chủ nghĩa duy vật mácxít khẳng định thế giới vật chất là một chinh thể
thống nhất luôn luôn vận động, biến đổi. Thế giới vật chất từ những thiên thể
khổng lồ đến những hạt vô cùng nhỏ, từ giới vô cơ đến hữu cơ, từ hiện tượng tự
nhiên đến hiện tượng xã hội, tất cả đêu ở trạng thái vận động, biến đổi không
ngừng. Bởi vì, bất cứ sự vật, hiện tượng nào cũng là một thể thống nhất co kết
cấu nhất định, giữa các nhân tố, các mặt, các khuynh hướng, các bộ phận khác
nhau, đối lập nhau trong hệ thống luôn tác động, ảnh hưởng lẫn nhau và chính
sự ảnh hưởng, tác động qua lại lẫn nhau ấy tạo thành động lực bên trong gây ra
sự biến đổi noi chung, tức sự vận động. Như vậy, vận động của vật chất là tự
thân vận động và mang tính phổ biến đối với mọi sự vật, hiện tượng của vũ trụ.
Năm là, nguyên lý vật chất phát triển theo những quy luật khách quan và
có thể nhận thức được. 8
Chủ nghĩa duy vật mácxít khẳng định động lực của sự vận động, phát
triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới vật chất là tự thân. Sự phát triển
của các sự vật, hiện tượng mang tính khách quan do nguồn gốc bên trong của sự
vật, hiện tượng quy định. Tuy nhiên, sự phát triển không phải ngẫu nhiên, tùy
tiện mà no tuân theo quy luật phổ biến đo là quá trình phát triển bao giờ cũng đi
từ tích lũy dần dần vê lượng rồi đến thay đổi vê chất; động lực của sự phát triển
là do quá trình thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập; sự phát triển tất yếu
sẽ cho ra đời cái mới phủ định cái cũ kế thừa cái cũ nhưng khác vê chất so với cái cũ.
Thứ hai, những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật mácxít
Một là, chủ nghĩa duy vật mácxít có sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật
và phép biện chứng.
Sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng là một nội
dung của bước ngoặt cách mạng trong triết học. Để xây dựng triết học duy vật
biện chứng, C.Mác đã cải tạo chủ nghĩa duy vật cũ, mà hạt nhân là chủ nghĩa
duy vật Phoiơbắc và phép biện chứng duy tâm của Hêghen, từ đo tạo nên sự
thống nhất hữu cơ giữa thế giới quan duy vật và phương pháp biện chứng; giữa
thế giới quan và phương pháp luận; giữa lý luận và phương pháp. Như vậy, chủ
nghĩa duy vật mácxít là chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng
mácxít là phép biện chứng duy vật. Chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện
chứng duy vật là bình đẳng với nhau, đồng nhất với nhau xét vê ý nghĩa cơ bản
của no. Duy vật và biện chứng là hai yếu tố liên hệ khăng khít với nhau, không
tách rời nhau trong triết học mácxít khẳng định bản chất cách mạng và khoa
học của toàn bộ học thuyết được biểu hiện trong từng nguyên lý, từng luận
điểm được các nhà kinh điển khái quát.
Hai là, chủ nghĩa duy vật mácxít là chủ nghĩa duy vật triệt để cả trong tự nhiên và xã hội. 9
Với việc giải quyết đúng đắn vấn đê cơ bản của triết học trên quan điểm
thực tiễn, chủ nghĩa duy vật mácxít đã xuất phát từ vấn đê cơ bản của triết học
để xác lập thế giới quan, phương pháp luận khoa học trong nhận thức và thực
tiễn của con người. Khẳng định vật chất co trước, ý thức co sau, vật chất suy
cho cùng quyết định ý thức; mặt khác, ý thức cũng tác động trở lại đối với vật
chất. Ý thức phản ánh hiện thực không chi trong quá trình hiện thực tác động
một cách giản đơn lên no mà điêu quan trọng là phản ánh trong quá trình con
người cải tạo, biến đổi hiện thực, đo là sự tác động qua lại trên cơ sở thực tiễn.
Vật chất muốn được di chuyển và cải biến trong bộ oc phải thông qua hoạt
động thực tiễn; ngược lại, ý thức muốn tác động vào thế giới vật chất để làm
biến đổi no thì cũng phải thông qua hoạt động thực tiễn.
Chủ nghĩa duy vật mácxít ra đời đã giải quyết triệt để không những trong
tự nhiên mà còn triệt để trong lĩnh vực xã hội. Khi nghiên cứu và phát triển chủ
nghĩa duy vật, C.Mác đã mở rộng học thuyết nhận thức tự nhiên đến nhận thức
xã hội loài người làm cho chủ nghĩa duy vật trở thành triệt để, sáng tạo ra chủ
nghĩa duy vật lịch sử là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học, V.I.Lênin
cho rằng “lần đầu tiên đã tạo ra khả năng co được một thái độ hết sức khoa học
đối với những vấn đê lịch sử và xã hội”1. Chủ nghĩa duy vật lịch sử đã khắc
phục được toàn bộ quan điểm của chủ nghĩa duy tâm và duy vật siêu hình khi
xem xét xã hội. Như vậy, với quan niệm duy vật vê lịch sử của C.Mác, loài
người tiến bộ đã co một công cụ vĩ đại trong nhận thức và cải tạo xã hội theo
khuynh hướng tiến bộ, vì con người.
Ba là, chủ nghĩa duy vật mácxít có sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn,
thống nhất giữa tính khoa học với tính cách mạng
Trong quá trình hoạt động để phát triển và tồn tại thì để thỏa mãn nhu cầu
hiểu biết của mình vê thế giới con người luôn tìm mọi cách để thỏa mãn nhu cầu
đo để nhằm mục đích cải biến thế giới. Chủ nghĩa duy vật mác xít là sự thống
nhất giữa lý luận và thực tiễn để cho ra đời một học thuyết không chi nhận thức
thế giới mà còn cải tạo thế giới. Từ thực tiễn các nhà kinh điển khái quát thành
lý luận, sau đo lý luận của lại quay vê cải tạo và định hướng hoạt động thực tiễn.
Sự thống nhất giữa tính khoa học và tính cách mạng của chủ nghĩa duy vật mác
xít, được biểu hiện: Tính khoa học co sự thống nhất với tính cách mạng, no đòi
1 V.I.Lênin, Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.161. 10
hỏi phải chi ra được quy luật vận động khách quan của lịch sử, đồng thời luôn
đấu tranh chống lại sự bảo thủ, sự áp bức bất công cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã
hội mới. Tính cách mạng trong chủ nghĩa duy vật mác xít bao hàm tính khoa học
để chống xã hội cũ, xây dựng xã hội mới thì phải tôn trọng và hoạt động theo
quy luật khách quan, phải dựa vào khoa học. 11
Bốn là, chủ nghĩa duy vật mác xít là thế giới quan của giai cấp công nhân
và nhân dân lao động trên toàn thế giới.
Triết học mácxít là thế giới quan khoa học của giai cấp công nhân và nhân
loại tiến bộ. Với sự ra đời của triết học Mác, lần đầu tiên trong lịch sử, giai cấp
công nhân, nhân dân lao động co được một hệ thống lý luận của mình. Giai cấp vô
sản đã tìm thấy ở triết học Mác vũ khí tinh thần của mình, cũng giống như triết học
Mác đã tìm thấy giai cấp vô sản như là vũ khí vật chất của mình. Đo là thế giới
quan khoa học và cách mạng, là vũ khí tư tưởng của cuộc đấu tranh giải phong giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi áp bức boc lột.
Chủ nghĩa Mác noi chung và triết học Mác noi riêng là sự kết hợp trong
chính bản thân lý luận của no, sự kết hợp nội tại khăng khí giữa tính cách mạng
và tính khoa học. Triết học Mác là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, một hệ tư
tưởng đã được luận chứng bằng khoa học, phản ánh những quy luật phát triển
khách quan của lịch sử xã hội. No không chi giải thích thế giới mà còn cải tạo thế
giới thông qua hoạt động thực tiễn ở trình độ tự giác của gai cấp và lực lượng cách mạng.
Năm là, chủ nghĩa duy vật mácxít là thế giới quan cho khoa học hiện đại phát triển.
Chủ nghĩa duy vật mácxít đã dựa trên cơ sở thành tựu của khoa học tự
nhiên trong lịch sử để khái quát những luận điểm duy vật triệt để. Từ khi ra
đời, những quan niệm biện chứng duy vật được hình thành nhờ vào những phát
minh trong khoa học tự nhiên, đặc biệt là ba phát minh vĩ đại: việc phát minh
ra tế bào; phát minh ra quy luật tuần hoàn và chuyển hoá năng lượng; phát
minh ra thuyết tiến hoá của Đácuyn. Đến lượt no, chủ nghĩa duy vật mácxít lại
là thế giới quan duy vật lại là thế giới quan khoa học, phổ biến để soi sáng cho
khoa học tự nhiên phát triển. Con người không chi là sản phẩm của tự nhiên,
sinh ra từ giới tự nhiên, nằm trong lòng giới tự nhiên và bị những quy luật tự
nhiên chi phối mà con người còn là chủ nhân của thế giới, luôn luôn vươn tới
cải tạo, biến đổi giới tự nhiên phục vụ cho những mục đích, nhu cầu của mình.
Chính trong quá trình học hỏi, biến đổi tự nhiên mà tư duy, trí tuệ con người ngày càng phát triển.
Sáu là, chủ nghĩa duy vật mácxít có vai trò đấu tranh chống lại chủ nghĩa
duy tâm biểu hiện dưới mọi hình thức. 12
Chủ nghĩa duy vật mácxít khẳng định lập trường nhất nguyên duy vật, đấu
tranh không khoan nhượng với chủ nghĩa duy tâm trong lịch sử và hiện tại.
Trong lịch sử triết học, luôn diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa
chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm với tính cách là hai trường phái cơ bản.
Thực tiễn cho thấy, bất cứ học thuyết triết học nào cũng thuộc vê một trong hai
trường phái noi trên. Cuộc đấu tranh giữa hai trường phái bao giờ cũng tỏ rõ tính
đảng trong triết học. V.I.Lênin nhấn mạnh: “Triết học hiện đại cũng co tính đảng
như triết học hai nghìn năm vê trước”.
II. VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁC XÍT ĐỐI VỚI
NHẬN THỨC VÀ THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG QUÂN SỰ
1. Vai trò của chủ nhĩa duy vật mác xít đối với nhận thức
Một là, chủ nghĩa duy vật mác xít là sự thống nhất giữa thế giới quan duy
vật và phương pháp luận biện chứng cung cấp cho ta “một công cụ nhận thức vĩ đại”.
Hệ thống quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng trở thành nhân tố
định hướng cho hoạt động nhận thức và thực tiễn, trở thành những nguyên tắc
xuất phát điểm của phương pháp luận. Đặc biệt, chủ nghĩa duy vật mácxít chi ra
phương pháp tiếp cận thế giới vật chất bằng thế giới quan duy vật và phương pháp
biện chứng. C.Mác chi ra cần phải co một thế giới quan mới, thế giới quan duy
vật biện chứng đo là xem xét từ tồn tại xã hội đến ý thức xã hội, từ đời sống vật
chất đến đời sống tinh thần, từ xã hội công dân đến nhà nước. Chi co thế giới
quan biện chứng duy vật mới cho phép mọi sự khái quát và triển khai nghiên cứu
đúng hướng và sâu sắc, C.Mác nhấn mạnh: những con người hành động, hiện
thực là điểm xuất phát của mọi sự nghiên cứu. Do vậy, việc đê xuất những
nguyên lý của Mác thể hiện một thế giới quan mới thế giới quan duy vật biện
chứng, đo là “Các nguyên lý không phải là điểm xuất phát của sự nghiên cứu mà
là kết quả cuối cùng của no; những nguyên lý ấy không phải được ứng dụng vào
giới tự nhiên và lịch sử loài người, mà được trừu tượng hoa từ giới tự nhiên và
lịch sử loài người; không phải là giới tự nhiên và loài người phải phù hợp với các
nguyên lý mà trái lại các nguyên lý chi đúng trong chừng mực chúng phù hợp với
tự nhiên và lịch sử”. Do vậy, đây là cơ sở lý luận khoa học quan trọng cung cấp
cho quá trình nhận thức thế giới của con người được tiến hành nhanh hơn, đúng
bản chất hơn, khoa học hơn. 13
Hai là, chủ nghĩa duy vật mác xít là cơ sở lí luận về mặt thế giới quan
duy vật và phương pháp luận khoa học để nghiên cứu lịch sử, nghiên cứu con người.
Chủ nghĩa duy vật lịch sử là một bộ phận cơ bản của triết học Mác-Lênin,
là một phát kiến vĩ đại trong nghiên cứu vê xã hội loài người. Là học thuyết triết
học duy vật biện chứng vê lĩnh vực xã hội. Đo là sự kết hợp giữa thế giới quan
duy vật biện chứng và phương pháp luận biện chứng duy vật vào nghiên cứu đời
sống xã hội và sự vận động, phát triển của loài người trong lịch sử.
Việc đem chủ nghĩa duy vật biện chứng vào nghiên cứu xã hội là một bước
tiến trong lịch sử triết học. Khác với các triết thuyết trước đây, Chủ nghĩa duy
vật lịch sử lý giải sự thay đổi của xã hội loài người bằng sự phát triển của trình
độ sản xuất, bắt đầu bằng sự cải tiến của công cụ lao động. Trình độ sản xuất
thay đổi khiến quan hệ sản xuất cũng thay đổi dẫn đến những mối quan hệ xã
hội thích ứng với những quan hệ sản xuất đo cùng với những tư tưởng nảy sinh
ra từ những quan hệ xã hội đo cũng thay đổi. Khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì kiến
trúc thượng tầng được xây dựng trên no cũng sẽ biến đổi theo. Sự vận động của
kinh tế kéo theo sự thay đổi ở hệ thống chính trị.
Như vậy, chính chủ nghĩa duy vật mác xít đã cung cấp cơ sở lý luận khoa
học cho các nhà kinh diển nghiên cứu vê lịch sử xã hội loài người, cho ra đời
một học thuyết vĩ đại đo chính là chủ nghĩa duy vật lịch sử. Từ đây, chủ nghĩa
duy vật lịch sử đã trở thành phương pháp luận của nhiêu nhà nghiên cứu trong
các bộ môn như kinh tế học, lôgic học, sử học, xã hội học…
Ba là, chủ nghĩa duy vật mác xít cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp biện
chứng cho các ngành khoa học phát triển.
Sự phát triển của khoa học tạo điêu kiện cho sự phát triển của triết học.
Ngược lại, triết học Mác - Lênin chung, và chủ nghĩa duy vật mác xít noi riêng
đem lại thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn cho sự phát triển khoa học.
Chủ nghĩa duy vật mác xít là công cụ nhận thức chung nhất, duy nhất đúng
đắn của các ngành khoa học, là cơ sở lý luận đúng đắn để xây dựng lý thuyết và
lý giải các thành tựu của các ngành khoa học. Các ngành khoa học tất yếu phải co
hệ thống phương pháp nghiên cứu từ phương pháp cụ thể đặc thù, phương pháp
luận bộ môn đến phương pháp luận chung nhất. Co phương pháp trong tay, nhà
khoa học co công cụ hiệu nghiệm trên con đường tìm tòi chân lý. Các phương 14
pháp luận đo chính là công cụ nhận thức quan trọng để no phát triển một cách tự
giác, đạt hiệu quả cao nhất.
Bốn là, vai trò của chủ nghĩa duy vật mácxit đối với nhận thức còn được thể
hiện thông qua các nguyên tắc mà hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người phải tuân theo.
Nguyên tắc khách quan là nguyên tắc hàng đầu của triết học mácxít, no là hệ
quả tất yếu rút ra từ mối quan hệ giữa vật chất và ý thức của chủ nghĩa duy vật
mácxít. Nguyên tắc này khẳng định con người muốn đạt được mục đích không co
cách nào khác là phải nhận thức được và tác động vào thế giới khách quan đúng
như no co. Con người không được dựa vào ý muốn chủ quan một cách tùy tiện hay
ảo tưởng. Tức là phải dựa vào điêu kiện khách quan, lấy khách quan làm cơ sở, làm
phương tiện cho hoạt động co mục đích của mình và phải biết nhận thức, vận dụng
quy luật khách quan một cách chủ động, sáng tạo, tự giác với ý chí không ngừng
tiến công trong cải tạo hiện thực khách quan.
Nguyên tắc phương pháp luận quan trọng hàng đầu đòi hỏi chủ thể phải tôn
trọng khách quan, xuất phát từ thực tế khách quan. Những mục đích, chủ trương,
giải pháp của con người đê ra chi co phản ánh đúng thế giới khách quan thì mới co
khả năng thực hiện được. Nếu chi xuất phát từ nguyện vọng chủ quan, bất chấp
hiện thực khách quan ắt sẽ rơi vào chủ quan duy ý chí. Quán triệt và vận dụng
nguyên tắc này, Đảng ta khẳng định: “tôn trọng quy luật khách quan, xuất phát từ
thực tiễn, bám sát thực tiễn” . Xuất phát từ khách quan, lấy hiện thực khách quan
làm cơ sở và tôn trọng điêu kiện, yêu cầu, khả năng, quy luật khách quan đo là thực
chất của nguyên tắc khách quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn.
Cùng với nguyên tắc khách quan trong hoạt động thực tiễn chủ nghĩa duy
vật mácxít còn chi rõ trong nhận thức và hoạt động, con người phải phát huy tính
năng động chủ quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Trong nhận thức và
hoạt động thực tiễn, chúng ta phải chống quan điểm, thái độ tiêu cực, thụ động, vin
vào điêu kiện khách quan, ngồi chờ không giám hành động; đồng thời chống bệnh
chủ quan, duy ý chí, nôn nong, tùy tiện, bất chấp quy luật khách quan, bỏ qua điêu
kiện khách quan vi phạm nguyên tắc.
2. Vai trò của chủ nghĩa duy vật mác xít đối với nhận thưc và hoạt
động thực tiễn quân sự
Hoạt động thực tiễn quân sự là một lĩnh vực hoạt động xã hội, bởi vì no
gắn với hoạt động của con người, do vậy no vừa tuân thủ những quy luật của tự 15
nhiên, của xã hội mặt khác do đặc điểm của chiến tranh do vậy no phải tuân thủ
quy luật đặc thù của chiến tranh. Vì vậy chủ nghĩa duy vật mác xít cũng cung
cấp những nguyên tắc, phương pháp luận khoa học và cách mạng trong thực tiễn
hoạt động quân sự, đo là nguyên tắc: nguyên tắc khách quan; nguyên tắc phát
huy vai trò nhân tố chủ quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn quân sự.
Lĩnh vực quân sự căn bản khác với các hiện tượng khác của đời sống xã hội.
Bản chất của chiến tranh, tính đặc thù và những điêu kiện trong chiến tranh được
tiến hành quy định bằng hình thức biểu hiện đặc biệt của những nhân tố chủ
quan và nhân tố khách quan trong lĩnh vực quân sự.
Chủ nghĩa duy vật mác xít co vai trò to lớn đối với nhận thức và hoạt
động thực tiễn quân sự, điêu này được biểu hiện qua một số nội dung sau:
Một là, khẳng định chủ nghĩa duy vật mác xít là cơ sở lý luận chủ yếu và
trực tiếp của thế giới quan duy vật
Trong các loại thế giới quan như thế giới quan tôn giáo, thế giới quan duy
tâm, thế giới quan duy vậy… đêu đê cập đến các vấn đê cơ bản của triết học đo
là, vật chất và ý thức cái nào co trước cái nào, cái nào quyết định và con người
co thể nhận thức được thế giới vật chất hay không?. Xung quanh vấn đê đo, chủ
nghĩa duy vật mác xít đã cung cấp cơ sở lý luận trực tiếp cho thế giới quan duy
vật khi cho rằng, vật chất là cái co trước quyết định ý thức, ý thức là cái co sau,
thế giới vật chất tồn tại khách quan bên ngoài và độc lập với ý thức con người;
thừa nhận khả năng nhận thức được thế giới của con người.
Chủ nghĩa duy vật mác xít là cơ sở lý luận chủ yếu và trực tiếp của thế
giới quan của giai cấp vô sản noi chung và của quân đội noi riêng, tạo nên tính
thống nhất giữa tính cách mạng và tính khoa học, giữa hệ tư tưởng với lý luận
khoa học trong triết học Mác-Lênin. Chủ nghĩa mác xít là hiện thân của thế giới
quan khoa học hiện đại; hiện nay quan niệm khoa học vê thế giới của con người
đã co những bước tiến lớn, tuy nhiên thế giới quan khoa học hiện đại tiếp tục
cần được bổ sung thêm bằng những phát minh khoa học cụ thể, quá trình đo chủ
nghĩa duy vật mác xít cung cấp cơ sở lý luận trực tiếp cho nhận thức và hoạt
động thực tiễn của con người. Trong đo, hoạt động quân sự là một yêu cầu quan
trọng, nhất là trong việc trang bị thế giới quan duy vật cho quân nhân trong hoạt
động thực tiễn quân sự. 16
Hai là, chủ nghĩa duy vật mác xít là cơ sở lý luận trực tiếp của mối quan
hệ giữa nhân tố khách quan với nhân tố chủ quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn quân sự
Tính tất yếu phải giải quyết mối quan hệ khách quan và chủ quan: Con
người tham gia cải tạo thế giới hiện thực thông qua hoạt động vật chất hay hoạt
động thực tiễn, quá trình đo được ý thức chi đạo do vật no vừa co mặt khách
quan vừa co mặt chủ quan do đo đòi hỏi con người phải giải quyết mối quan hệ
nay nếu tiếp tục muốn nhận thức và cải tạo thế giới. Chủ nghĩa duy vật mác xít
mà nội dung trực tiếp là mối quan hệ vật chất và ý thức chính là cơ sở lý luận
trực tiếp của mối quan hệ khách quan và chủ quan trong nhận thức và hoạt động
thực tiễn. Mối khách quan và chủ quan là hai mặt không thể tách rời, tác động
qua lại lẫn nhau và suy đến cùng thì khách quan quyết định chủ quan, chủ quan
tác động biện chứng trở lại khách quan thông qua hoạt động thực tiễn của con người.
Khách quan quyết định sự ra đời, quyết định nội dung, quyết định phạm
vi giới hạn, quyết định sự biến đổi của chủ quan. Chủ quan tác động trở lại
khách quan thông qua các biểu hiện như, biến cái khách quan ở trạng thái xu
hướng co thể thành hiện thực để thỏa mãn tốt nhất nhu cầu lợi ích của chủ thể,
tác động nhanh làm rút ngắn tiến trình phát triển của sự vật mà vẫn đảm bảo tính
lịch sử tự nhiên của no, co thể kết hợp khéo léo sự tác động của quy luật khách
quan để đạt được mục đích sự tác động trở lại phụ thuộc vào điêu kiện lịch sử xã hội…vv.
Chính vì vậy trong nhận thức và hoạt động thực tiễn quân sự chúng ta
phải tôn trọng cái khách quan chi phối, như tình hình địch, địa hình, khí hậu,
thời tiết… xong không vì thế mà hạ thấp vai trò của những nhân tố chủ quan, mà
trái lại, việc nhận thức tốt và tôn trọng cái khách quan là để phát huy tính năng
động chủ quan của từng cán bộ chiến sĩ trong mọi hoạt động.
Ba là, chủ nghĩa duy vật mác xít là cơ sở khoa học để nghiên cứu tổng kết
những phát triển của nhận thức và thực tiễn hoạt động quân sự, từ đó bổ sung
hoàn thiện hệ thống lý luận về quân sự, nghệ thuật quân sự, nghệ thuật tác
chiến ngày càng hoàn chỉnh.
Đây được coi là nguyên tắc trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Thực
tiễn điêu này đã được Đảng ta vận dụng vào việc xem xét, đánh giá tình hình là
nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, noi rõ sự thật trong đánh giá tình 17
hình hiện nay trong Đảng. Đối với Quân đội, việc xác định đúng sức mạng của
đối phương, sức mạng của mình là một yêu cầu cực kỳ quan trọng, ngày nay
việc đánh giá đúng tình hình thực tiễn để co những quyết sách cho toàn quân là
một việc rất hệ trọng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm
kỳ 2020-2025 xác định: “Chủ động nghiên cứu, nắm, đánh giá, dự báo đúng tình
hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước co chủ trương, đối sách xử lý
thắng lợi các tình huống, không để bị động, bất ngờ. Nghiên cứu, đê xuất và tổ
chức thực hiện hiệu quả các chủ trương, giải pháp tổng thể, cơ bản, lâu dài ngăn
ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa”.
Việc tôn trọng quy luật khách quan, phát huy tính năng động chủ quan
còn là cơ sở khoa học để khắc phục sự bảo thủ, trì trệ và chủ quan duy ý chí
trong nghiên cứu, nắm bắt, tổng kết kinh nghiệm trong nhận thức và hoạt động
thực tiễn của đội ngũ cán bộ, lãnh đạo, chi huy các cấp trong toàn quân hiện nay.
Xác định: Từ QUTW, lãnh đạo Bộ Quốc phòng đến cấp ủy, chi huy các cấp thực
hiện tốt phương châm “trên làm gương mẫu mực, dưới tích cực làm theo". Kiên
quyết đấu tranh và xử lý nghiêm các biểu hiện quan liêu, mất dân chủ, dân chủ
hình thức, độc đoán, gia trưởng, quân phiệt và “bệnh thành tích”.
Bốn là, chủ nghĩa duy vật mác xít là điều kiện cần thiết để phát huy vai
trò nhân tố chủ quan trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, đồng thời là cơ sở
khách quan để phê phán những luận điệu xuyên tạc, quan điểm “phi chính trị
hóa” quân đội hiện nay
Đây là một trong những nội dung quan trọng để phát huy tính năng động
chủ quan của cán bộ, chiến sĩ toàn quân trong học tập, công tác, trong huấn
luyện chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu. Là cơ sở để xây dựng thế giới quan khoa
học, lập trường duy vật trong xử lý các vấn đê này sinh, đặc biệt là đấu tranh,
phản bác quan điểm của các thế lực thù địch hòng “phi chính trị hoa” quân đội
và lực lượng vũ trang hiện nay.
Trong xây dựng quân đội, xuất phát từ nhận thức sâu sắc bản chất cách
mạng và khoa học của chủ nghĩa duy vật mác xít để xây dựng Quân đội ta ngày
càng hùng mạnh, luôn luôn sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi, như phương
hướng trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-
2025 xác định: “Đổi mới, nâng cao công tác tư tưởng trong Đảng bộ Quân đội và
toàn quân. Coi trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến
thức mới cho các đối tượng. Phát huy sức mạnh tổng hợp, vai trò của các lực 18
lượng, nòng cốt là Ban Chi đạo 35, Lực lượng 47 các cấp, cơ quan thông tấn, báo
chí trong đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hoa” Quân
đội, nhất là trên Internet, mạng xã hội, giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội”.
Hiện nay trước tình hình thế giới và khu vực co nhiêu diễn biến nhanh,
phức tạp kho lường, do vậy nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc cũng phải đặt trong điêu
kiện mới. Vận dụng chủ nghĩa duy vật mác xít vào lĩnh vực quân đội hiện nay rất
đa dạng và phong phú song cần tập trung vào một số nội dung chủ yếu, đo là: Mọi
lĩnh vực hoạt động của quân đội đêu phải tuân theo những quy luật của chiến
tranh, những điêu kiện khách quan, chống áp đặt chủ quan, phát huy tính năng
động sáng tạo của mọi chủ thể. Xác định rõ nhiệm vụ của quân đội tới toàn thể
cán bộ chiến sĩ, làm tốt công tác tuyên truyên giáo dục nâng cao bản lĩnh chính
trị, lập trường giai cấp, xây dựng niêm tin, lòng trung thành với Đảng, nhà nước,
nhân dân. Tăng cường xây dựng quân đội vê chất lượng gắn với số lượng hợp lý.
Luôn luôn cảnh giác, không bị mắc mưu kẻ thù, xử lý đúng mọi tình huống tác
chiến, xác định đúng đối tượng và đối tác, trong từng thời điểm cụ thể. Làm tốt
công tác bảo đảm chính sách, lợi ích giữa các đối tượng trong quân đội , xây dựng
bầu không khí dân chủ, tạo sự thống nhất vê ý chí và hành động. Gắn chặt nhiệm
vụ quân đội với nhiệm vụ của các cơ quan ban nghành khác của Đảng, nhà nước,
tạo sự đồng bộ thống nhất , thành một chinh thể, đặc biệt là với lực lượng công an nhân dân.
Chủ nghĩa duy vật mác xít cũng đòi hỏi phê phán những quan điểm duy
tâm, siêu hình trong xây dựng quân đội, không tuân theo quan điểm lịch sử, cụ
thể và phát triển, mà trái lại xây dựng một cách cắt xén, phiến diện, không thống
nhất đồng bộ, đê cao mặt này, hạ thấp mặt kia trong xây dựng và huấn luyện
chiến đấu do đo không tạo nên sức mạnh tổng hợp cho quân đội, không tạo nên
sự phát triển vê chất của quân đội. KẾT LUẬN
Từ bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa duy vật mác xít, no
trang bị cho chúng ta hệ thống thế giới quan khoa học và cách mạng vê thế giới
và vị trí, vai trò của con người trong thế giới đo, vê chính bản thân cuộc sống
con người và loài người trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định. Đồng thời chủ
nghĩa duy vật mác xít cũng co ý nghĩa phương pháp luận sâu sắc trong lĩnh vực 19
quân sự noi chung và trong việc xây dựng Quân đội ta noi riêng. Từ bản chất
của chủ nghĩa duy vật mác xít giúp chúng ta co nhận thức đúng đắn và nhất trí
cao với các chủ trương, biện pháp của Đảng, nhà nước ta vê xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại, đáp
ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong giai đoạn mới.
Những ý nghĩa to lớn và giá trị bên vững của chủ nghĩa duy vật mác xít
trong nhận thức và cải tạo thế giới là những di sản giá trị văn hoá tinh thần mang
bản chất cách mạng, khoa học. No đã và đang mãi mãi co ý nghĩa lý luận và
thực tiễn sâu sắc đối với lịch sử phát triển của xã hội loài người, no đã vượt ra
ngoài giới hạn một giai cấp, một quốc gia dân tộc để trở thành tài sản tinh thần
vô giá của nhân loại, trở thành công cụ vĩ đại của nhận thức khoa học, cải tạo thế giới.
Đối với những người cộng sản thì chủ nghĩa duy vật mác xít trở thành
công cụ quan trọng bậc nhất không thể thiếu của nhận thức và hành động để cải
tạo thế giới và cải tạo chính bản thân mình, là cơ sở khoa học để xây dựng tinh
thần lạc quan cách mạng, giữ vững niêm tin vào mục tiêu lý tưởng, con đường
đã lựa chọn. Đồng thời còn là cơ sở để nhận thức đúng đắn những biến đổi mau
lẹ, sâu sắc của tình hình thế giới nhằm đáp ứng những đòi hỏi cấp bách của sự
nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay. Mặt khác, chủ nghĩa duy vật mác xít còn là
vũ khí lý luận khoa học, cung cấp cho chúng ta phương pháp đấu tranh chống lại
các quan điểm cơ hội, xét lại, phản động của các thế lực thù địch, bảo vệ sự
trong sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối quan điểm của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh./. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội 2016, tr.104. 20
2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.
3. Đê cương Thông tin nhanh Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội, lần
thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025.
4. Học viện Chính trị, Tập bài giảng chủ nghĩa duy vật biện chứng lý luận và
vận dụng (Dùng cho đào tạo trình độ thạc sĩ chuyên ngành Triết học), Hà Nội, 2016.
5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, 6, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011.
6. Lương Thanh Hân (2018), Nhận diện các loại thế giới quan và vấn đê
bồi dưỡng thế giới quan khoa học ở nước ta hiện nay, Tạp chi Triết học, số 9/2018, tr.60 - 68.
7. C. Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, tập 20, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005.
8. V.I.Lênin, Toàn tập, tập 18, 29, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005.
9. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Một số vấn đê lý luận và thực tiễn vê
Chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Báo Nhân dân số ra ngày 17/5/2021.
Document Outline
- DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO18
- I.CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁCXÍT
- 1.Quan niệm về chủ nghĩa duy vật mácxít
- 2.Nội dung, đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa duy vật má
- Thứ nhất, nội dung cơ bản của chủ nghĩa duy vật má
- Thứ hai, những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa duy v
- II.VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT MÁC XÍT ĐỐI VỚI NHẬN
- 1.Vai trò của chủ nhĩa duy vật mác xít đối với nhận
- 2.Vai trò của chủ nghĩa duy vật mác xít đối với nhận
- KẾT LUẬN
Tài liệu liên quan:
-
Tiểu luận Cuối Kỳ Môn Xây Dựng Đảng - Tư Tưởng Hồ Chí Minh
3 2 -
Phân Tích Tư Tưởng Hồ Chí Minh Trong Cách Mạng VN Và Thế Giới (MND - T1)
8 4 -
Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên đại học (2021)
23 12 -
Phân Tích Nền Sản Xuất Hàng Hóa | Môn Kinh tế chính trị Mác - Lênin - Đại học Sư Phạm Hà Nội
21 11