Văn mẫu lớp 10: Phân tích truyện Chiến thắng Mtao Mxây (3 Dàn ý + 8 mẫu) | Cánh diều

Văn mẫu lớp 10: Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây tuyển chọn 3 gợi ý cách viết kèm theo 8 mẫu cực hay. Giúp cho các em học sinh tự học để mở rộng, nâng cao kiến thức biết cách phân tích đánh giá tác phẩm và thông điệp mà nhà văn muốn gửi đến bạn đọc.

33 17 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Dàn ý phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây

Dàn ý số 1

I. Mở bài

• Giới thiệu khái quát về sử thi “Đăm Săn” và vị trí đoạn trích “Chiến thắng

Mtao Mxây”: Sử thi “Đăm Săn” là bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể về

cuộc đời và sự nghiệp của tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao

Mxây” nằm ở phần giữa của tác phẩm, kể chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây

cứu vợ trở về.

• Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Chiến thắng Mtao

Mxây”: Đoạn trích kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu

được vợ, đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích thể hiện được

những đặc điểm nghệ thuật của thể loại sử thi anh hùng.

II. Thân bài

1. Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì Mtao Mxây đã cướp vợ của điều này chứng

tỏ Đăm săn là người trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình;

bộ tộc.

b. Cuộc chiến giữa hai tù trưởng

* Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bắt đầu trận chiến:

- Đăm Săn là người khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái

sàn hiên của nhà người ta bổ đôi”, “lấy cầu thang…ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà

của nhà ngươi”.

=> Thông minh, tự tin, đường hoàng, bản lĩnh và có khí phách.

- Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta

đang đi lắm”.

=> Dữ tợn nhưng sợ sệt, hèn nhát, do dự trước kẻ thù.

* Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

- Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô,

chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là

tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ => Mtao Mxây kém

cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác.

• Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm

Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua

đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía

đông, vun vút qua phía tây.” => Bình tĩnh, thản nhiên, tài năng và bản lĩnh.

- Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng

cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp,

“chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn

đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu. Miếng trầu là phần thưởng cho

Đăm Săn, là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng thủy chung của vợ. => Đăm Săn

là người có sức mạnh phi thường và tài năng.

- Hiệp đấu thứ ba: Nhờ Trời mách kế, Đăm Săn đuổi theo và đánh thắng được Mtao

Mxây. Ông Trời là hình ảnh tượng trưng cho công lý, sức mạnh trí tuệ của đấng tối

cao, sự thiên vị rõ ràng đối với Đăm Săn và là lời khẳng định chính nghĩa thuộc về

chàng. Đồng thời, chi tiết ông Trời còn thể hiện mối quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết

giữa con người với thần linh.

=> Với lối mô tả song hành, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh; bút pháp phóng

đại… đã giúp chúng ta thấy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức lực,

phong độ, phẩm chất. Sự chiến thắng của Đăm Săn làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của

người anh hùng sử thi Đăm Săn.

2. Đăm Săn cùng nô lệ trở về sau chiến thắng

- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau b lần

và mỗi lần ấy đều có sự khác nhau. Qua đó, thể hiện lòng mến phục, sự hưởng ứng

tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.

- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ trở về:

• Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng với

quyền lợi, khát vọng của tập thể cộng đồng.

• Thể hiện lòng yêu mến, cảm phục của toàn thể cộng đồng đối với người anh

hùng. Đó chính là ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê.

⇒ Sự ngưỡng mộ và tình cảm mến phục của nhân dân dành cho người anh hùng

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Lời ra lệnh mở tiệc: Sự tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của thị tộc mình.

- Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng: thể hiện niềm vui chiến thắng và sự giàu có, sung

túc, trang trọng cùng vẻ đẹp tinh thần, vật chất của tù trưởng và của cả thị tộc.

- Quang cảnh nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đông nghịt, tôi tớ chật ních cả nhà. Tác

giả dân gian sử dụng nghệ thuật phóng đại, qua đó thể hiện sự tự hào về một bộ tộc

giàu mạnh và sự đồng tâm, thống nhất của cả cộng đồng.

- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết

no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

=> Hình ảnh Đăm Săn trở thành trung tâm của bức tranh hoành tráng về cảnh chiến

thắng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên đẹp một cách mạnh mẽ, oai hùng, có sự lớn lao cả

về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ, mến

phục, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

4. Nghệ thuật thể hiện

- Ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối

thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả

của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và

hình ảnh.

- Nghệ thuật kể xem lẫn tả.

- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập...

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:

- Đoạn trích đã thể hiện những đặc trưng cơ bản của thể loại sử thi: ngôn ngữ trang

trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu.

- Qua đó giúp chúng ta nhận thức được lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi

chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng động.

Dàn ý số 2

I. Mở bài

• Giới thiệu về nội dung và giá trị của sử thi Đăm săn và vị trí đoạn trích chiến

thắng Mtao-Mxây: Là sử bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê Đê kể về câu chuyện

cuộc đời của tù trưởng Đăm Săn cũng chính là câu chuyện về cộng đồng thị tộc

trong buổi đầu lịch sử. Đoạn trích thuộc phần giữa tác phẩm.

• Khái quát chung về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Kể chuyện Đăm Săn

đánh tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ và đem lại vinh quang cho cộng đồng.

II. Thân bài

1. Cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

• Cuộc chiến xảy ra do Mtao - Mxay cướp vợ của Đăm Săn đó là Hơ Nhị.

• Người Ê-Đê lại tôn thờ chế độ mẫu hệ, cho nên việc bị cướp vợ không còn là

nỗi đau của cá nhân, của gia đình mà nó trở thành nỗi sỉ nhục lớn của cộng

đồng. Vì thế cuộc chiến của Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ là cuộc chiến

là cuộc chiến để giành lại vợ mà còn là cuộc quyết đấu để bảo vệ danh dự cộng

đồng .

b. Diễn biến cuộc chiến giữa hai tù trưởng

- Đăm Săn khiêu chiến và thái độ của Mtao-Mxây

+ Lời khiêu chiến của Đăm Săn: “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ “bổ đôi” sàn hiên, “chẻ

ra kéo lửa” cầu thang, “hun” nhà, ví Mtao Mxây như lợn nái, trâu

⇒ Thái độ quyết liệt, tự tin

+ Thái độ của Mtao- Mxây: “Không xuống vì bận ôm vợ hai chúng ta”, sợ bị đâm khi

đang đi, không dám múa khiên trước

⇒ Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự

- Vào cuộc chiến

* Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao-Mxây:

+ Múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp

+ Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học

thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ.

⇒ Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn

• Đăm Săn

+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây

+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía

Đông, vút qua phía Tây

⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường

* Hiệp đấu thứ hai: Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao

gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ,..., đâm

trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng

đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng.

⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn.

* Hiệp đấu thứ ba: Nhờ sự giúp đỡ của ông trời Đăm Săn đã tìm ra điểm yếu và chiến

thắng kẻ thù.

Chi tiết sự trợ giúp của ông trời trong đoạn trích cho thấy, ở thời kì này con người và

thần linh có liên quan mật thiết với nhau, đó là dấu vết của tư duy thần thoại, tuy

nhiên ở thời đại của sử thi thần linh chỉ góp phần tương hỗ, trợ giúp chứ không hoàn

toàn quyết định.

⇒ Qua đây vẫn đề cao sức mạnh người anh hùng.

2. Lễ ăn mừng chiến thắng.

a. Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng:

• Ba cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và dân làng vừa có sự trùng lặp vừa có sự tăng

tiến.

• Qua những lời đối thoại ấy cho thấy thái độ yêu mến ngưỡng mộ, thán phục,

một lòng đi theo Đăm Săn của dân làng.

• Cho thấy mối quan hệ thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng, đề cao vai trò

của người anh hùng trong sự hợp nhất, mở rộng thị tộc, bộ lạc đem lại sự phồn

vinh cho cộng đồng.

b. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Âm thanh: Tiếng cồng chiêng nhộn nhịp đó là nét đẹp truyền thông, bản sắc văn hóa

của người Ê-đê. Âm thanh ấy thể hiện sự sung túc, giàu sang, là sức mạnh, vẻ đẹp của

vật chất, tinh thần của cộng đồng.

- Con người

+ Người tới ăn mừng: Các tù trưởng từ phương xa đến, khác “đông nghịt”, tôi tớ “chật

ních cả nhà”

⇒ Cho thấy niềm vui, sự đồng tâm, thống nhất trong cộng đồng

+ Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết

say, ăn không biết lo, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng

xà ngang…

⇒ Đó là vẻ đẹp sức mạnh mộc mạc, giản dị nhưng rất gần gũi với rừng núi, oai phong,

dũng mãnh khác thường. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ sùng kính, tự hào

của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

3. Nghệ thuật thể hiện

• Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn

ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.

• Nghệ thuật kể xem lẫn tả

• Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập

III. Kết bài

• Khái quát, nhấn mạnh nội dung và nghệ thuật đoạn trích

• Mở rộng vấn đề: Khái quát về giá trị của sử thi Đăm Săn và các sử thi khác

trong đời sống văn học.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 1

Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích

“Chiến thắng Mtao Mxây” nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ

những phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó

còn là sự gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy,

ta thấy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn

trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.

Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù

trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng

cường lực lượng, khẳng định quyền uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc

giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với

Mtao Mxây có tính chất điển hình hơn cả.

Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm. Tuy võ nghệ không

thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ “túc trí đa mưu”, lấy sự sắc sảo, khôn

ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp

vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích “Ta

không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta…”.

Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: “Bà con xem, khiên hắn tròn

như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần”.

Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm

Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do

dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối “quân tử phòng thân” luôn đề phòng

bất trắc.

Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái

độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: “Ta như gà làng mới

mọc cựa, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”.

Võ nghệ ấy là chắp vá: “Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học

thần Rồng”. Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: “Thế ngươi không biết ta

đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quên đi xéo nát đất đai thiên

hạ hay sao?”. Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay từ đầu

đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng giàu

mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?

Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa “kêu lạch xạch

như quả mướp khô”), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề (“bước cao bước thấp”) nhưng

Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của

Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây “chém phập

một cái”, chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém

quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại “chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu”.

Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che

thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn

đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao

Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ

trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.

Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết

hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn chuyện. Riêng với nhân

vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ thuật nữa. Bằng

cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng ngời.

Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy

khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người

đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng (“không được đàm ta khi ta đang đi

xuống”) là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của

chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà

ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”. Và đối lập với những ý nghĩ vẩn

đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.

Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lý do khiêu chiến, nhưng

chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận

bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gai mắt

khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm

Săn mới thực sự rung khiên.

Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng.

Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa.

Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với

cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi

tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô” là những đường gươm chậm

chạp, nặng nề của Mtao Mxây: “bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông”.

Thứ hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ

thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần

múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ.

Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy “vun vút” (“vun vút qua phía đông, vun vút

qua phía tây”) thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại

một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng

múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cầy cối chết rụi. Khi chàng múa

dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa

khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ

bay tung…”. Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó

làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như

Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng

cũng đạt đến độ cao.

Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn

quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lý ngay cả trong tư duy có yếu tố thần

thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời,

ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt

cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về

phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái “gót chân A-sin” của địch thủ. Chỉ tới lúc đó,

Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây

rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái

chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với

một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách

của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì

đáng sợ nữa.

Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khắc họa một phương diện của Đăm

Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở

ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.

Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đám Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính

vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn) cũng là

danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh

dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi

tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây

nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn.

Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà

ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một

lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở

đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng

lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của

Đăm Săn): “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có

đi với ta không?”. Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): “Không đi sao được! Tù trưởng

chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”... Câu hỏi thứ hai

(của Đăm Săn): “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các

ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy

đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!”. Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo

nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm một.

Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ

ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa

nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới

ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng

với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho

một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh

ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của “Lươn trong hang, giun

trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng”. Ếch nhái cũng

hoan hỷ, vui mừng, cùng kỳ nhông ngoài bãi “kêu rên inh ỏi suốt ngày đêm”. Không

gian cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian

của danh tiếng Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều

từ phương xa đến”. Lại nữa: “Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu

đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”.

Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị

thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiền tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm

trên võng nghỉ ngơi “Tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa”.

Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với “Ngực quấn chéo một tấm mên chiến,

mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm,

đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ,

dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, “một trang tù trưởng mới giàu lên,

đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy”.

Về nghệ thuật kể chuyện trong đoạn văn có những đặc điểm nổi bật như kể chuyện kết

hợp với miêu tả tạo nên hứng thú của cảm giác liền mạch nhưng lại có điểm dừng, vừa

bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. Ở đây còn một sự kết hợp thứ hai giữa câu

chuyện được kể và người kể nhằm cá thể hóa vai trò chủ quan vừa tạo không khí đang

diễn ra vừa gây được sự đồng cảm của những người nghe trong hình thức diễn xướng.

Riêng ngôn ngữ sử thi thì đoạn văn là một ví dụ điển hình. Ngôn ngữ ấy vừa giàu chất

hội họa (thông qua hình ảnh) vừa giàu chất âm nhạc (thông qua nhịp điệu). Hình ảnh

thì có khi là tả thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng về âm nhạc

thì tuy đoạn văn được kể dưới hình thức văn xuôi nhưng rất gần với thơ ở nhịp điệu,

tiết tấu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chứng minh những điều nhận định

trên đây không khó. Có điều chắc chắn là với cách kể ấy, với ngôn ngữ ấy, ta được

lắng nghe một thứ phối hợp của nhiều thể loại, một thứ hòa thanh của nhiều nhạc cụ,

làm thức dậy nhiều giác quan. Sức hấp dẫn của nó là không thể nào cưỡng nổi. Đó là

dấu hiệu của một tác phẩm sử thi đạt tới đỉnh cao trong sự sáng tạo tuyệt vời.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 2

“Đăm Săn” là sử thi anh hùng nổi tiếng nhất của dân tộc Ê-đê nói riêng và của Việt

Nam nói chung. Tác phẩm cho thấy vẻ đẹp ngoại hình và sức mạnh phi thường của

người anh hùng Đăm Săn, không chỉ vậy người anh hùng Đăm Săn còn mang trong

mình nhiều phẩm chất cao quý, lập nhiều chiến công lừng lẫy. Tất cả vẻ đẹp đó đã

được tái hiện một cách đầy đủ trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.

Khi Đăm Săn cùng nô lệ của mình lên rẫy làm nương, Mtao Mxây - một tù trưởng

tham lam, độc ác đã nhân cơ hội đó bắt cóc Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đến tận nhà

chiến đấu đòi lại vợ, sau khi chiến thắng đã đưa nô lệ của Mtao Mxây về hợp nhất với

bộ tộc của mình để trở nên hùng mạnh hơn. Đoạn trích đã thể hiện được vẻ đẹp phẩm

chất anh hùng của Đăm Săn và sự hèn nhát, thất bại thảm hại của Mtao Mxây.

Trước và trong trận chiến đã bộc lộ đầy đủ vẻ đẹp phẩm chất của Đăm Săn và sự hèn

nhát, tự kiêu của Mtao Mxây. Vợ bị bắt, Đăm Săn ngay lập tức dẫn dân làng đến nhà

của Mtao Mxây để khiêu chiến với hắn, giọng điệu của Đăm Săn hết sức khinh bỉ kẻ

thù: “Ơ diêng! Ơ diêng! Xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”. Gọi Mtao

Mxây là “diêng” - người bạn kết nghĩa với hàm ý mỉa mai, bởi họ trước đây đã từng là

bạn bè tốt nhưng Mtao Mxây tráo trở lại đến cướp vợ của bạn. Trước lời khiêu chiến

của Đăm Săn, Mtao Mxây sợ hãi từ chối không dám xuống, dáng điệu hết sức rụt rè,

đắn đo “ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Trái ngược với thái

độ rụt rè của Mtao Mxây, Đăm Săn khẳng khái khẳng định: “Sao ta lại đâm ngươi khi

ngươi đang xuống nhỉ? Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ?” Kèm theo thái

độ khinh bỉ: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất ta cũng không thèm

đâm nữa là. Ngươi xem đến con trâu nhà ngươi trong chuồng ta cũng không thèm đâm

nữa là”. Chỉ qua những lời nói, cử chỉ ấy ta cũng thấy hai tính cách hoàn toàn trái

ngược nhau, nếu như Đăm Săn chủ động, dũng cảm đối mặt với kẻ thù thì Mtao Mxây

lại bị động, hèn nhát, sợ hãi không đáng mặt làm anh hùng, làm tù trưởng của mọi

người.

Tính cách, phẩm chất của hai nhân vật càng được bộc lộ rõ hơn trong trận chiến. Với

tinh thần thượng võ, Đăm Săn nhường cho kẻ thù quyền chủ động tấn công. Trái với

dáng điệu Mtao Mxây “dữ tợn như một vị thần”, lời nói huênh hoang: “Ta là tướng

quen đánh trăm trận, quen giày xéo đất đai thiên hạ”, thực tế hắn lại chạy bước thấp

bước cao, hết sang bãi Đông lại bãi Tây, vung dao chém yếu ớt nên chỉ trúng vào chão

cột trâu. Còn Đăm Săn trước những hành động đó của kẻ địch chỉ đứng im thể hiện

thái độ khinh bỉ. Khi chàng múa khiên đã thể hiện tất cả vẻ đẹp dũng mãnh, oai hùng

của mình: “Một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt

một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Hiệp đấu thứ

ba đã quyết định thắng thua của cả hai nhân vật. Trong thế bí bách, Mtao Mxây yêu

cầu nàng Hơ Nhị ném cho miếng trầu nhưng vì kém cỏi nên hắn không bắt trúng. Còn

chàng Đăm Săn đã bắt trúng miếng trầu, khiến sức mạnh tăng lên gấp bội và chàng đã

giành chiến thắng, mang được người vợ yêu quý trở về.

Đăm Săn trở về trong chiến thắng vang dội. Trước khi cùng dân làng trở về, chàng đã

có những hành động, ứng xử hết sức đẹp đẽ: kêu gọi tôi tớ của Mtao Mxây đi theo

mình để xây dựng một cộng đồng lớn, giàu mạnh. Lời kêu gọi ấy vô cùng tha thiết,

hướng đến từng gia đình nhỏ để mong nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của họ.

Không chỉ vậy, lời kêu gọi ấy còn rất thấu tình, đạt lý: “Ơ tất cả dân làng này, các

ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn

ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Bởi

vậy, lời kêu gọi đó đã nhận được sự đồng thuận của tất cả dân làng, họ đều có chung

một mục đích xây dựng một cộng đồng to lớn, hùng mạnh để tất cả mọi người được

hưởng ấm no, hạnh phúc: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu,

phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ

về cùng Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn

như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ

đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Và khi trở về họ mở tiệc ăn

mừng vô cùng lớn, kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng các nơi tụ hội về chật ních người.

Hình ảnh đó cho thấy sự lớn mạnh của buôn làng Đăm Săn, đã giàu có nay lại càng

giàu có hơn. Tiếng tăm, vẻ đẹp phẩm chất và sức mạnh của chàng lại càng vang xa,

khiến ai cũng ngưỡng mộ.

Bên cạnh hai nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây cũng cần kể đến một số nhân

vật khác như: Hơ Nhị và ông Trời, đây là hai nhân vật trợ thủ, xuất hiện để giúp Đăm

Săn chiến thắng. Không chỉ vậy, họ còn giúp tôn vinh Đăm Săn, khẳng định tính chất

chính nghĩa của nhân vật này. Ngoài ra cũng cần kể đến nhân vật quần chúng, đám

đông, họ là những người hậu thuẫn cho Đăm Săn hoặc bị chàng thuyết phục bằng tài

năng, phẩm chất. Tất cả bọn họ đều có một mục đích chung tôn vinh vẻ đẹp sức mạnh

và phẩm chất của Đăm Săn.

Tác phẩm không chỉ hấp dẫn ở nội dung mà còn ở nghệ thuật xây dựng nhân vật. Mỗi

nhân vật đề có vai trò khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát

triển. Các nhân vật có một tính cách riêng. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ đặc sắc, linh

hoạt; ngôn ngữ người kể chuyện có xen lời đối thoại khiến cho tác phẩm thêm sinh

động, hấp dẫn. Nghệ thuật miêu tả sinh động, kết hợp linh hoạt các thủ pháp so sánh,

phóng đại.

Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ đặc sắc, đoạn trích đã làm nổi bật vẻ

đẹp anh hùng, dũng cảm của Đăm Săn. Vẻ đẹp của Đăm Săn là vẻ đẹp kết tinh của cả

cộng đồng, nhân vật hội tụ sức mạnh của nhân dân, đó là vẻ đẹp, sức mạnh của lòng

tự trọng, danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và luôn hướng đến mục đích cao cả

xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phục cho cộng đồng.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 3

Đã bao đời nay những giọng kể khan trầm hùng vẫn cứ vang lên bên bếp lửa của nhà

Rông các buôn làng Tây Nguyên, lưu truyền những truyền thuyết anh hùng Đam San,

Xinh Nhã… Hình như nó đã tạo nên sự mạnh mẽ, gan góc, liều lĩnh, kiêu hùng ở mỗi

người trai Tây Nguyên. Một trong những niềm tự hào của đồng bào Ê-đê chính là sử

thi Tây Nguyên. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã thể hiện rõ vẻ đẹp của thiên

sử thi này.

Về sử thi, có hai loại sử thi. Đó là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng. Sử thi thần

thoại kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sự hình thành các dân tộc

và các vùng cư trú cổ đại của họ, sự xuất hiện nền văn minh buổi đầu. Nhân vật

thường là các thần thánh, gần với thần thoại. Sử thi anh hùng Kể về cuộc đời và sự

nghiệp của các tù trưởng anh hùng. Nhân vật là con người cụ thể, các anh hùng có sức

mạnh, có tài năng và vẻ đẹp phi thường tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, ý

chí của cả cộng đồng. Đăm Săn thuộc kiểu sử thi anh hùng.

Sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê-đê kể về những chiến công của người anh hùng Đăm

Săn, một tù trưởng hùng mạnh. Người anh hùng dám chống lại cả tục nối dây (chuê

nuê), chặt cả cây thần Smuk. Chiến thắng các tù trưởng thù địch, làm cho buôn làng

ngày càng giàu mạnh. Cuối cùng chàng chết trong rừng Sáp đen vì đi cầu hôn nữ thần

Mặt trời, thể hiện khát vọng phóng túng của một tù trưởng hùng mạnh. Đăm Săn Chết

nhưng con cháu của chàng tiếp tục con đường của cậu mình.

Thông qua nhân vật Đăm Săn, tác phẩm phản ánh những khát vọng to lớn của người

Ê-đê trong buổi đầu của lịch sử bộ tộc. Khát vọng chinh phục khám phá tự nhiên

huyền bí, họ đã bắt đầu chặt cây, đốt nương, biết xuống sông bắt cá, khát vọng có sức

mạnh phi thường để chiến thắng kẻ thù, khát vọng tự do (thoát khỏi tục chuê nuê) và

cuối cùng là khát vọng giàu có và hùng mạnh. Tác phẩm còn dựng lên một bức tranh

toàn cảnh về cuộc sống, con người của đồng bào Tây Nguyên, về thiên nhiên hùng vĩ

nơi đây. Đây là một cuốn sĩ thư hay với ngôn ngữ sử thi có nhiều hình ảnh so sánh,

phóng đại. Tác giả dân gian đã xây dựng thành công hình tượng người anh hùng Đăm

Săn, đại diện cho cộng đồng Ê đê về vẻ đẹp, sức mạnh, lòng dũng cảm. Kết cấu trùng

điệp. Mỗi khúc ca là một chiến công của người anh hùng Đăm Săn. Cốt truyện mang

màu sắc thần thoại.

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nằm ở phần giữa tác phẩm, ngay sau sự kiện Mtao

Mxây lợi dụng lúc Đăm Săn đi vắng, bắt người vợ xinh đẹp Hơ Nhị của chàng. Đoạn

trích được chia làm hai cảnh: Cảnh đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, cảnh ăn

mừng chiến thắng.

Toàn bộ diễn biến cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu tả khá giàu

kịch tích qua ba hiệp. Hiệp đấu thứ nhất diễn ra ở nhà Mtao Mxây. Với nghệ thuật so

sánh người kể chuyện đã miêu tả và làm nổi bật được thật cụ thể quang cảnh giàu có

của nhà Mtao Mxây: “Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên… không sợ chật”. Đăm Săn đang

phải đối diện với kẻ thù giàu mạnh. Nhưng với thái độ dũng cảm, chẳng e sợ, ngại

ngùng. Sự hùng mạnh của nhà Mtao Mxây chẳng có tác động gì tới chàng cả. Chàng

đến tận nhà của Mtao Mxây: “Ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà người đọ dao với ta

đấy”. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây cũng ngạo nghễ, khiêu khích Đăm

Săn: “Ta không xuống đâu, diềng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta ở trên

nhà này cơ mà”. Thái độ ấy như lửa dội thêm dầu, nó càng làm cho Đăm Săn trở nên

tức giận, khiêu chiến quyết liệt hơn “ Xuống, diêng ! Xuống, diêng ! Ngươi không

xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của

nhà ngươi ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà người cho mà xem”. Giọng điệu

thách thức của Đăm Săn bừng bừng hơi nóng của sự giận dữ, chứa đựng sức mạnh của

người có tính gan dạ, quả quyết, chàng đe dọa phá tan cái hiên nhà, cái cầu thang và

ngôi nhà. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây run sợ: “Người không được đâm

ta… Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang xuống…”. Đăm Săn thì đàng hoàng khẳng định

“ Sao ta lại phải đâm ngươi… Đến con lợn… thèm đâm”. Cảnh khiêu chiến đã cho ta

nhận thấy hai tính cách đối lập nhau. Nếu Mtao Mxây tỏ ra kém cỏi, hèn nhát thì Đăm

Săn đàng hoàng. Lời thoại còn cho ta thấy rõ thái độ kể chuyện của tác giả dân gian

đối với mỗi nhân vật. Ở đây, chân dung Mtao Mxây được miêu tả trực diện “Bà con

xem, khiên hắn… dày nút…”, dáng điệu cử chỉ lại rất tần ngần “Mỗi bước đi mỗi

bước đắn đo”. Tác giả dân gian đã sử dụng triệt để hiệu quả của thủ pháp đối lập làm

nổi bật được bản chất ở hai con người.

Lúc vào trận, cả hai bên đều múa khiên nhưng thật đối nghịch. Mtao Mxây múa khiên

trước nhưng hắn lại tỏ ra kém cỏi “Khiên hắn kêu… hắn múa một mình. Hắn bước

cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông…”, “Hắn vung dao… cái chão cột trâu”.

Trong khi đó Đăm Săn thì rung khiên múa “Một lần xốc tới… vun vút qua phía tây”.

Lời lẽ của Mtao Mxây khoe khoang, Đăm Săn không kể tài mà chỉ thể hiện bằng hành

động. Nhưng mỗi lời chàng nói thể hiện sự khinh bỉ kẻ thù. Kết thúc hiệp đấu thứ nhất,

Đăm Săn vẫn tạm thời chưa đánh được kẻ thù.

Cuộc đọ sức càng quyết liệt từ khi Hơ Nhị ném miếng trầu, Đăm Săn dành được sức

khoẻ tăng lên gấp bội, chàng tiếp tục hiệp đấu thứ hai. Ở hiệp này Đăm Săn múa khiên

trước, hành động của chàng nhanh thoăn thoắt và dũng mãnh. Người kể chuyện sử

dụng những phóng đại kết hợp với so sánh bay bổng “chàng múa… bật rễ tung bay”.

Với hình ảnh này, tác giả đã ngợi ca, thần thánh hoá người anh hùng Đăm Săn sánh

ngang với sức mạnh gió bão thiên nhiên. Người kể chuyện có thái độ tôn vinh người

anh hùng Đăm Săn. Ở hiệp này, hai lần đâm trúng Mtao Mxây nhưng cả hai lần đều

đâm không thủng. Đăm Săn thấm mệt. Cuộc chiến vẫn tiếp diễn căng thẳng với hiệp

đấu thứ ba.

Chàng Đăm Săn nằm mơ thấy ông Trời. Trời chỉ cho cách đánh thắng Mtao Mxây

bằng cách ném cái chày mòn vào vành tai kẻ địch. Chàng nghe vậy bừng tỉnh chộp cái

chày mòn ném vào vành tai kẻ địch. Ngay lập tức “cái giáp của Mtao Mxây rơi

xuống… chuồng trâu” rồi nhanh chóng chàng đã đẩy Mtao Mxây đến chỗ phải cầu xin

và điều đình“. Kết thúc hiệp đấu thứ ba, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây bên ngoài

đường. Chàng trở thành người thắng trận. Như vậy, chúng ta thấy chiến thắng này của

Đăm Săn có vai trò trợ giúp đặc biệt của nhân vật ông Trời. Nhân vật ông Trời là một

kiểu nhân vật phù trợ thường thấy trong văn học dân gian giống như ông Tiên, Bụt ở

truyện cổ tích. Nhân vật này thường xuất hiện vào lúc con người bế tắc. Đó chỉ là phù

trợ còn quyết định chiến thắng phải là Đăm Săn.

Chiến thắng của Đăm Săn thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng cá

nhân anh hùng với quyền lợi khát vọng của cả cộng đồng. Thể hiện lòng yêu mến của

tập thể cộng đồng đối với cá nhân. Qua đó sử thi muốn nói đến ý chí thống nhất của

toàn thể cộng động Ê-đê. Một biểu hiện quan trọng của ý thức dân tộc.

Đòi lại vợ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc dẫn đến chiến tranh để mở

rộng bờ cõi. Ý nghĩa của sử thi là ở đó. Vì vậy thắng hay bại của người tù trưởng sẽ có

ý nghĩa quyết định tất cả. Cho nên lời nói của dân làng phía Mtao Mxây đều tình

nguyện đi theo Đăm Săn. Cho nên trong sử thi không nói nhiều về chết chóc mà chọn

cảnh ăn mừng chiến thắng.

Tiệc ăn mừng chiến thắng được mở ra trong bối cảnh đoàn người cùng chiến lợi phẩm

tấp nập vào buôn làng. Cảnh này được diễn tả bằng ngôn ngữ của người kể chuyện,

trùng điệp những hình ảnh so sánh : “Đông… kiến mối” mang theo bao nhiêu của cái

như “ong đi chuyển nước… cõng nước”. Đây đều là những chùm hình ảnh so sánh

mang tính cụ thể gần gũi với đời sống. Trong bối cảnh đó Đăm Săn hiện lên hòa cùng

với tôi tớ ăn mừng chiến thắng. Hướng tới cộng đồng, Đăm Săn tuyên bố chiến thắng

với lũ làng, chàng ra lệnh cho mọi người hãy dâng rượu, bắt trâu dâng lên thần linh :

“rượu năm ché… nhà giàu về”. Chàng kêu gọi mọi người đến đánh trống, chiêng ăn

mừng chiến thắng: “ Hỡi anh em… treo đèn trong nhà”. “ Hãy đánh lên… phải ngừng

kêu”.

Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả bằng cái nhìn ngưỡng mộ của nhân dân. Đó là vẻ đẹp

và sức mạnh của người anh hùng, thể hiện sức mạnh của cả thị tộc, sự thống nhất và

niềm tin của cả cộng đồng. Giữa quang cảnh ăn uống tấp nập, Đăm Săn nổi bật lên

“ tóc dài chảy đầy nong hoa”, “uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò

không biết chán”… “ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, ….tiếng tăm lừng lẫy”.

Những hình ảnh từ cơ thể được phóng đại “Bắp chân to bằng cây xà ngang… ngang

tàng từ trong bụng mẹ”. Ngôn ngữ mang âm hưởng ngợi ca, thể hiện ngưỡng mộ của

dân gian với người anh hùng. Người anh hùng có vẻ đẹp lý tưởng, phẩm chất anh

hùng dũng cảm, cao thượng được cả cộng đồng tôn kính, danh tiếng của Đăm Săn là

danh tiếng của cả cộng đồng.

Nếu như miêu tả cảnh giao đấu ngôn ngữ sử thi chủ yếu là đối thoại, thì miêu tả cảnh

ăn mừng chiến thắng lại chủ yếu dùng những trường đoạn, câu cảm thán, hình ảnh so

sánh, phóng đại… làm nổi bật được sự sung sướng, vui vẻ, tưng bừng của cả cộng

đồng.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã mang đến cho người đọc, người nghe cái

nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn, đó không chỉ là người anh hùng có những

phẩm chất tuyệt vời mà còn là mẫu hình anh hùng lí tưởng của đồng bào Ê-đê, thể

hiện được khát vọng về một người thủ lĩnh tài giỏi, mang đến sự phát triển cho toàn

bộ lạc. Cuộc chiến đấu của Đăm Săn thực chất là sự lí giải về nguyên nhân của các

chiến tranh bộ lạc cũng như nhu cầu tất yếu của việc hợp nhất các bộ lạc thành một

dân tộc thống nhất.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 4

“Đăm Săn” là một sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể lại cuộc đời của tù trưởng Đăm

Săn. Trong đó, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã để lại nhiều ấn tượng cho

người đọc.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” kể về hành trình đòi lại vợ của Đăm Săn. Khi

nghe tin Đăm Săn cùng thuộc hạ rời khỏi bản làng. Mtao Mxây nghĩ ra cách cướp vợ

của chàng. Hắn giả làm khách qua đường tìm đến nhà Đăm Săn, chả vờ bỏ quên cái

con dao và nhờ nàng đem ra ngoài cho rồi bắt cóc Hơ Nhị đi. Đăm Săn nghe tin vô

cùng giận dữ, đem quân đến nhà Mtao Mxây quyết tâm đòi lại vợ cho bằng được. Tuy

nhiên, hắn không chịu ra ngoài giao chiến, Đăm Săn phải dọa phá nhà hắn mới chịu ra

giao chiến. Mtao Mxây múa khiên yếu ớt, còn Đăm Săn thì vô cùng khỏe mạnh, dũng

mãnh. Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng hắn mặc áo giáp nên không sao cả. Sau

một hồi chiến đấu, Đăm Săn đuối sức và mơ màng thấy ông trời chỉ kế đánh bại Mtao

Mxây. Chàng đánh bại được hắn và cứu lại được Hơ Nhị.

Trước hết, nguyên nhân diễn ra cuộc chiến xuất phát từ việc Mtao Mxây cướp vợ của

Đăm Săn - điều này đã chứng tỏ Đăm Săn là một người trọng danh dự cá nhân, công

đồng. Khi bước vào trận chiến, vì là người khiêu chiến nên Đăm Săn tỏ ra là một

người thông minh, có khí phách và dũng cảm: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”,

“ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”,

“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Còn Mtao Mxây thì tìm cách khiêu khích: “Mtao

Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, nhưng thực chất là vô cùng sợ hãi:

“ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước liên tiếp những lời đe dọa của Đăm

Săn, Mtao Mxây không còn cách nào khác là phải bước vào cuộc chiến.

Cuộc chiến đấu của hai tù trưởng diễn ra qua ba hiệp đấu - con số thường thấy trong

mỗi trận chiến. Qua đó khẳng định chiến thắng cuối cùng của Đăm Săn là vô cùng

xứng đáng. Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu

lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi

đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn

Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn

không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh.

Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua

phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của

Mtao Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi

Đăm Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị

quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh,

càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”.

Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người

hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp

thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra

kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình.

Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.

Sau khi kết thúc trận chiến, Đăm Săn đã có những hành động thật đẹp. Chàng kêu gọi

binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn

mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các

ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn

ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời

kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của dân làng, họ đều cùng chung một mục

đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc

cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ đã về cùng với

Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến,

như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển

hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn

mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo về.

Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của buôn làng dưới sự quản lý của tù

trưởng Đăm Săn.

Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây đã sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả xen

lẫn với kể chuyện cùng với việc xây dựng ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt,

hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn

ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại

của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh. Qua đó, đoạn trích đã khắc họa

hình ảnh nhân vật Đăm Săn - biểu tượng cho sức mạnh, vẻ đẹp của con người Ê-đê

không chỉ về tầm vóc mà còn về trí tuệ.

Tóm lại, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã khắc họa được hình ảnh người anh

hùng Đăm Săn - đại diện cho cộng đồng người dân Ê-đê. Một con người trọng danh

dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của

thị tộc.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 5

Đến với đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”, người đọc sẽ thấy được hình ảnh Đăm

Săn - một con người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với

cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. Đó chính là tình cảm cao cả nhất thôi thúc

Đăm Săn chiến thắng và chiến đấu với kẻ thù.

Nội dung chính của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” xoay quanh việc Mtao

Mxây ganh ghét vì Đăm Săn có vợ đẹp nên quyết tâm bắt Hơ Nhị. Hắn dò la thông tin,

khi biết được Đăm Săn đi vắng liền cải trang thành khách đến nhà Đăm Săn, khi trở

về nghĩ ra lý do là để quên con dao và bảo Hơ Nhị mang hộ ra ngoài để bắt cóc nàng.

Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn tức tốc trở về, đem quan đến đánh Mtao Mxây để

cứu vợ. Một cuộc chiến dữ dội diễn ra. Rút bài học từ tên Mtao Grư, Mtao Mxây mặc

áo giáp cẩn thận, cầm khiên phòng thủ, không chịu giao chiến. Chỉ khi Đăm Săn dọa

phá nhà, hắn mới dám ra giao chiến.

Mtao Mxây yếu ớt, kém cỏi còn Đăm Săn thì mạnh mẽ, tài giỏi khiến ai cũng nể sợ.

Mtao Mxây sợ hãi bỏ chạy thì bị mũi lao đâm vào đùi, vào bụng nhưng do hắn mặc áo

giáo nên không sao. Cuộc chiến diễn ra không phân thắng thua. Đăm Săn mệt mỏi mơ

màng thì thấy ông trời bày cách tiêu diệt kẻ ác. Chàng liền làm theo. Đăm Săn lấy

chày mòn ném trúng vành tai Mtao Mxây. Áo giáp rơi ra và ngay lập tức Đăm Săn kết

thúc cuộc đời của kẻ thù nhanh chóng. Tù trưởng Mtao Mxây cầu xin Đăm Săn tha

mạng. Nhưng Đăm Săn kiên quyết phải trừng trị kẻ ác - kẻ đã cướp vợ người khác

một cách hèn hạ. Chàng chiến thắng vẻ vang danh tiếng nổi đình nổi đám.

Đăm Săn đã khiêu chiến với Mtao Mxây vì hắn cướp vợ của chàng là Hơ Nhị. Điều

này chứng tỏ Đăm Săn là một người coi trọng danh dự cá nhân cũng như danh dự

cộng đồng. Khi Đăm Săn đem quân đến, Mtao Mxay luôn tìm cách phòng thủ. Để dụ

hắn ra chiến đấu, Đăm Săn liên tiếp đe dọa: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”,

“ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”,

“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Nhưng Mtao Mxây lại tìm cách khiêu khích: “Mtao

Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, vì thực ra hắn đang sợ hãi: “ta sợ

ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước lời đe dọa của Đăm Săn, hắn buộc phải ra

chiến đấu.

Liên tiếp ba hiệp đấu diễn ra, hành động của cả hai nhân vật đều được khắc họa rõ nét.

Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch

như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự

xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn

thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề

nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần

xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía

tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của Mtao

Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi Đăm

Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị

quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh,

càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”.

Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người

hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp

thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra

kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình.

Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.

Kết thúc trận chiến, Đăm Săn kêu gọi binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình

cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và

tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi

đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt

voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của

dân làng, họ đều cùng chung một mục đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía

bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã

không còn nữa”. Họ đã về cùng với Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc

như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi

chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi

trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô,

tù trưởng khắp nơi đều kéo về. Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của

buôn làng dưới sự quản lý của tù trưởng Đăm Săn.

Không chỉ hấp dẫn về nội dung mà còn ở cả nghệ thuật. Mỗi nhân vật đề có vai trò

khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát triển. Các nhân vật có một

tính cách riêng. Ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang

trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân

vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh

Như vậy, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã đem đến cho người đọc cảm nhận

chân thực về hình ảnh người anh hùng trong sử thi “Đăm Săn” nổi tiếng của dân tộc

Ê-đê.

Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 6

Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích Chiến

thắng Mtao Mxây nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ những

phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự

gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy, ta thấy

nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn trích

Chiến thắng Mtao Mxây.

Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù

trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng

cường lực lượng, khẳng định quyền uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc

giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với

Mtao Mxây có tính chất điển hình hơn cả.

Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm: Tuy võ nghệ không

thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ "túc trí đa mưu", lấy sự sắc sảo, khôn

ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp

vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích "Ta

không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta..."

Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: "Bà con xem, khiên hắn tròn

như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần".

Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm

Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do

dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối "quân tử phòng thân" luôn đề phòng

bất trắc.

Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái

độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: "Ta như gà làng mới

mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất

cánh". Võ nghệ ấy là chắp vá: "Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng,

ta học thần Rồng". Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: "Thế ngươi không

biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất

đai thiên hạ hay sao?". Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay

từ đầu đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng

giàu mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh

suất?

Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa "kêu lạch xạch

như quả mướp khô"), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề ("bước cao bước thấp") nhưng

Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của

Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây "chém phập

một cái", chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém

quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại "chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu".

Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che

thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn

đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao

Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ

trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.

Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết

hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn truyện.

Riêng với nhân vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ

thuật nữa. Bằng cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng

ngời.

Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy

khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người

đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng ("không được đàm ta khi ta đang đi

xuống") là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của

chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: "Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà

ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!". Và đối lập với những ý nghĩ vẩn

đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.

Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lí do khiêu chiến, nhưng

chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận

bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gái mắt

khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm

Săn mới thực sự rung khiên.

Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng.

Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa.

Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với

cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn "Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi

tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô" là những đường gươm chậm chạp,

nặng nề của Mtao Mxây: "bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông". Thứ

hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ

thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần

múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ.

Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy "vun vút" ("vun vút qua phía đông, vun vút

qua phía tây") thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại

một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: "Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng

múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa

dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa

khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ

bay tung...". Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó

làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như

Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng

cũng đạt đến độ cao.

Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn

quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lí ngay cả trong tư duy có yếu tố thần

thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời,

ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt

cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về

phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái "gót chân A-sin" của địch thủ. Chỉ tới lúc đó,

Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây

rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái

chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với

một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách

của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì

đáng sợ nữa.

Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khắc họa một phương diện của Đăm

Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở

ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.

Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đăm Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính