Văn mẫu lớp 8: Phân tích truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh (Sơ đồ tư duy) Ngữ Văn 8 | Cánh diều

Phân tích truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh
Sơ đồ tư duy Phân tích Tôi đi học
Dàn ý phân tích truyện ngắn Tôi đi học
Dàn ý chi tiết số 1 A. Mở bài:
● Giới thiệu tác giả, tác phẩm: “Tôi đi học” là truyện ngắn nổi tiếng của nhà văn Thanh Tịnh.
● Khái quát nội dung, nghệ thuật chính của tác phẩm: Tác phẩm là dòng hồi
tưởng về những kỉ niệm trong sáng của ngày đầu tiên đi học. B. Thân bài: 1
Luận điểm 1: Cảm nhận về nội dung: Diễn biến tâm trạng nhân vật “tôi”
trong ngày đầu tiên đến trường
* Tâm trạng nhân vật tôi trên con đường tới trường
- Thiên nhiên: Những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên trong đời được nhân
vật “tôi” nhớ lại là thời điểm cuối thu, cây cối đang mùa thay lá. Những chiếc lá
khô xào xạc trên đường tưởng như vô tri vô giác ấy đã trở thành những màu sắc
thông điệp, thanh âm riêng hối gọi lòng người nhớ về ngày khai trường đầu tiên.
- Con người: Hình ảnh trực tiếp tác động đến tác giả để tác giả nhớ tới buổi khai
trường của chính mình đó là hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè trong lần đầu tiên tới trường - Tâm trạng nhân vật:
● Nhớ về những kỉ niệm mơn man thuở bé của mình
● Vui sướng, háo hức như buổi khai giảng của chính mình
- Những kỉ niệm của nhân vật tôi:
● Tác giả nhớ rất rõ từng chi tiết trong khung cảnh trên con đường đến
trường, sương thu và gió lạnh với con đường dài và hẹp dường như trở
nên khác lạ trong đôi mắt trẻ thơ bởi một điều vô cùng đơn giản: “Hôm nay tôi đi học”.
● Những suy nghĩ, hành động, từng cảm nhận về chính bản thân mình, từ
bộ quần áo đến những hành trang mang theo đều cho thấy sự thay đổi,
khôn lớn trong cậu bé nhưng đâu đó vẫn còn nét hồn nhiên, ngây thơ của một đứa trẻ lên 5.
* Tâm trạng nhân vật “tôi” khi tập trung ở sân trường 2
● Cảm nhận của cậu học trò về ngôi trường đã có sự thay đổi rõ rệt, cậu vừa
ngỡ ngàng, vừa cảm thấy nhỏ bé, lo sợ trước một ngôi trường đầy uy
nghi, trang trọng trước mắt.
● Cả cậu bé và những người bạn xung quanh đều “như con chim con đứng
bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”.
Hình ảnh so sánh thể hiện sự hồn nhiên, ngây thơ trong tâm hồn cậu bé và
tâm trạng lo sợ, hoang mang trong bước đi đầu tiên của cuộc đời.
● Những suy nghĩ, cảm nhận của cậu bé trước tất cả sự thay đổi, trước bạn
bè, trước thầy cô vừa thể hiện sự hồn nhiên, ngây thơ, vừa bộc lộ tâm
trạng bối rối, cảm xúc vừa háo hức vừa có chút bơ vơ, lạc lõng bởi đây là
lần đầu tiên cậu xa mẹ.
* Tâm trạng nhân vật khi vào lớp và học bài học đầu tiên
● Lớp học là một thế giới khác biệt, cách biệt với thế giới ở bên ngoài
khung cửa. Ngồi trong lớp, cậu bé thấy xốn xang những cảm giác lạ và
quen đan xen, trái ngược nhau bởi đó là giây phút sang trang của một tâm
hồn trẻ dại, tạm biệt thế giới ấu thơ chỉ biết nô đùa, nghịch ngợm để bước
vào thế giới tuổi học trò nghiêm chỉnh đầy khó khăn mà biết bao hấp dẫn. D
⇒ iễn biến tâm trạng nhân vật “tôi” để lại nhiều cảm xúc trong lòng người
đọc, không chỉ bởi sự hồn nhiên, ngây thơ mà còn bởi nó khiến mỗi chúng ta
nhớ về tuổi thơ của chính bản thân mình.
Luận điểm 2: Cảm nhận về nghệ thuật
● Nghệ thuật khắc họa tâm ký nhân vật vô cùng tinh tế
● Sự kết hợp giữa phương thức tả và kể giúp cho cảm xúc, tâm trạng nhân
vật được thể hiện một cách tự nhiên hợp lí. C. Kết bài: 3
● Khẳng định lại giá trị tác phẩm: “Tôi đi học” không chỉ hấp dẫn người
đọc ở nghệ thuật kể chuyện, xây dựng hình ảnh, mà còn khơi gợi trong
mỗi chúng ta những kỉ niệm riêng, đẹp đẽ, trong sáng của ngày tựu trường.
● Liên hệ, đánh giá: Truyện ngắn “Tôi đi học” làm nên thành công cho nhà văn Thanh Tịnh.
Dàn ý chi tiết số 2 I. Mở bài
● Giới thiệu đôi nét về tác giả Thanh Tịnh: Nhà văn với những sáng tác toát
lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
● Vài nét về văn bản “Tôi đi học”: in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản 1941,
kể lại những kỉ niệm và cảm xúc của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên II. Thân bài
1. Cơ sở để nhân vật tôi có những liên tưởng về ngày đầu tiên đi học của mình
● Biến chuyển của cảnh vật sang thu: Cuối thu, thời điểm tựu trường, cảnh
thiên nhiên với lá rụng nhiều, mây bàng bạc khiến lòng người nhẹ nhàng mà bồi hồi nhớ lại
● Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường,… gợi ⇒
nhớ, cơ sở liên tưởng tương đồng tự nhiên
2. Những hồi tưởng của nhân vật tôi
a. Tâm trạng khi cùng mẹ đi trên đường đến trường
● Cảnh vật, con đường vốn rất quen nhưng lần này cảm thấy lạ. 4
● Tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình, cảm thấy trang trọng, đứng đắn hơn. ● Bỡ ngỡ, lúng túng T
⇒ ừ ngữ gợi tả, nghệ thuật so sánh, chọn lọc chi tiết tiêu biểu, cụ thể: tâm
trạng bỡ ngỡ của “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên
b. Khi đứng giữa sân trường và nghe gọi tên vào lớp học
● Không khí của ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng.
● Cảm thấy nhỏ bé so với trường, lo sợ vẩn vơ.
● Hồi hộp, lo sợ chờ nghe gọi tên mình.
● Khi sắp vào lớp học thì lo sợ, bật khóc D
⇒ iễn tả sinh động tâm trạng của nhân vật “tôi” với từng cung bậc, cảm xúc,
có nhiều trạng thái cảm xúc đối lập, tâm trạng phức tạp
c. Khi ngồi trong lớp học
● Cảm thấy vừa xa lạ, vừa gần gũi với mọi vật, với người bạn ngồi bên …
● Làm quen, tìm hiểu phòng học, bàn ghế, … ⇒ thấy quyến luyến. T
⇒ âm trạng, cảm giác của nv “tôi” khi ngồi trong lớp học, đón nhận giờ học
đầu tiên hợp tự nhiên, sinh động, hấp dẫn.
3. Hình ảnh những người lớn
● Ông đốc: hình ảnh một người thầy, một người lãnh đạo rất hiểu tâm lý trẻ, hiền từ, bao dung
● Thầy giáo trẻ vui vẻ, giàu lòng yêu thương 5 T
⇒ hể hiện rõ trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ trẻ,
đồng thời tạo môi trường giáo dục thân thiện, là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn các em. T
⇒ ruyện kết thúc tự nhiên, khép lại bài văn nhưng mở ra một bầu trời mới, một
khoảng không gian mới, tình cảm mới. III. Kết bài
● Khẳng định lại những nét tiêu biểu về nghệ thuật làm nên thành công của
đoạn trích: Miêu tả tinh tế, chân thật diễn biến tâm trạng, ngôn ngữ giàu
yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo và giọng điệu trữ tình, trong sáng.
● Đoạn trích ngắn gọn nhưng để lại trong lòng người bao niềm bồi hồi, xúc
động khi nhớ về ngày đầu tiên đi học của mình.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 1
Chắc hẳn mỗi chúng ta đều có những kỉ niệm đáng nhớ về thời học sinh hồn
nhiên trong sáng. Và một trong những kỉ niệm đó là những phút giây xôn xao
trong buổi tựu trường đầu tiên khi đến trường. Những rung động ấy đã được
Thanh Tịnh thể hiện rõ nét qua tác phẩm đặc sắc của ông “Tôi đi học”.
Ngay mấy dòng đầu tác phẩm, nhà văn đã so sánh một cách ấn tượng: “Tôi
quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy
cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”. Câu văn như cánh cửa dịu
dàng mở ra, dẫn người đọc vào một thế giới đầy ắp những sự việc, những con
người, những cung bậc tâm tư tình cảm đẹp đẽ, trong sáng, rất đáng nhớ, đáng chia sẻ và mến thương.
Mạch cảm xúc được nói ra hết sức tự nhiên. Nghệ thuật so sánh được tác giả sử
dụng khéo léo, kết hợp với những hình ảnh giàu sức gợi cảm đã vẽ nên một bức 6
tranh thiên nhiên mùa thu thơ mộng với sắc lá vàng phai, với màu mây bạc lãng
đãng trôi trên bầu trời mênh mông, xanh thẳm. Hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè nấp
dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường khiến cho nhà văn nhớ lại ngày đầu tiên
đi học không thể nào quên của mình.
Tâm trạng hồi hộp, cảm giác mới mẻ của cậu bé khi được mẹ dắt đi trên con
đường tới trường được diễn tả rất tinh tế: Con đường này tôi đã quen đi lại lắm
lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ… cảnh vật chung quanh đều thay đổi. Cậu
bé đã nhanh chóng tìm ra nguyên nhân của sự lạ lùng ấy: vì chính lòng tôi đang
có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
Từ điểm nhấn là “sự thay đổi lớn” ấy, nhà văn đi vào chi tiết trên đường “tôi”
theo mẹ đến trường bằng lối miêu tả hình ảnh xen lẫn với biểu cảm. Các hình
ảnh lại được miêu tả theo kiểu dây chuyền bằng cái nhìn tinh tế. “thấy mấy cậu
nhỏ trạc bằng tuổi tôi… trao sách vở cho nhau xem". Họ “ôm sách vở nhiều lại
kèm cả bút thước nữa” mà chẳng thấy khó khăn gì trong lúc chỉ cầm hai quyển
vở mới mà “tôi đã bắt đầu thấy nặng.
Tôi bậm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi
xuống đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Ở đoạn văn ấy, nhà văn cứ nhìn sự
việc, sự vật của người rồi cảm nhận ở mình cùng với sự vật, sự việc ấy. Đấy là
một ý nghĩ “vừa non nớt vừa ngây ngô” thật dễ thương chỉ xuất hiện ở trẻ thơ.
Đi hết con đường làng, cậu học trò nhỏ tới sân trường. Nhìn quang cảnh nhà
trường, khi nghe gọi tên, rồi phải rời tay mẹ đi vào lớp học, tâm trạng ngỡ
ngàng, cảm xúc mới lạ trong “tôi” thực sự vô cùng xáo động. Trước mắt cậu là
cả một thế giới mới mẻ, lạ lùng. Cậu và đám bạn cùng trang lứa nào có khác chi
những con chim đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn
ngập ngừng e sợ… thèm vụng và ước ao thầm được như những người học trò
cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ. 7
Đang trong cử chỉ và tâm trạng đó thì “ông đốc” (thầy hiệu trưởng) xuất hiện.
Ông đọc tên từng người, rồi dặn dò phải chăm học. Rồi ông “nhìn chúng tôi với
cặp mắt hiền từ và cảm động". Từ ngoài đường, từ trong lớp học hầu như ai ai
cũng ngắm nhìn khiến các cậu học trò mới “càng lúng túng hơn". Cao điểm của
tâm trạng là lúc ông đốc bảo: “-Thôi, các em lên đứng đây sắp hàng để vào lớp. ”,
Ấy là tâm trạng “trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này".
Và chính vì có cảm giác như thế nên “Một cậu đứng đầu ôm mặt khóc. Tôi bất
giác quay lưng lại rồi dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo. Tôi nghe sau
lưng tôi, trong đám học trò mới, vài tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ.
“Họ như con chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời muốn bay nhưng còn ngập ngừng e sợ”.
Hình ảnh so sánh thứ ba này của tác giả thật tinh tế. Nó vừa tả đúng tâm trạng
của nhân vật, vừa gợi cho người đọc liên tưởng về một thời thuở nhỏ đứng giữa
mái trường thân yêu. Nếu các em là đầu đi học là những cánh chim đang chập
chững rời tổ để bay vào bầu trời bao la nhiều nắng gió, thì thầy cô giáo chính là
những bàn tay nâng đỡ, những làn gió đưa, những tia nắng soi đường để cánh
chim được cất lên mạnh dạn, khoáng đạt trên bầu trời. Nhờ những bàn tay vững
vàng, những làn gió mát, những tia nắng chan chứa tình thương và trách nhiệm
ấy, cậu học trò trong câu chuyện đã nhanh chóng hòa nhập vào thế giới kì diệu của mái trường.
Truyện ngắn "Tôi đi học" sống mãi với thời gian bởi nó được tạo nên từ cảm
xúc trong sáng, hồn nhiên và bút pháp nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế
của nhà văn. Bằng câu chuyện của mình, Thanh Tịnh đã nói thay tất cả chúng ta
cái cảm giác kì diệu của buổi học đầu tiên đã trở thành kỉ niệm đẹp đẽ, để lại ấn
tượng sâu sắc trong cuộc đời mỗi người. 8
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 2
Tôi đi học là truyện ngắn mang màu sắc hoài niệm và đậm đà chất thơ của nhà
văn Thanh Tịnh in trong tập “Quê mẹ” xuất bản năm 1941. Theo dòng hồi
tưởng, tác giả kể lại những kỷ niệm mơn man, êm đềm sâu sắc của tuổi thơ
trong buổi tựu trường đầu tiên trong đời, khi ông được mẹ dẫn đi đưa vào lớp
Năm, lớp đầu tiên của cấp tiểu học của trường Pháp – Việt trước năm 1945.
Mở đầu truyện là hai câu văn rất gợi cảm đã tạo thành hai đoạn văn:
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những
đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như
mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
Cứ mỗi độ cuối thu, khi tiết trời se lạnh, những chiếc lá vàng rơi, những đám
mây bàng bạc thì kỉ niệm mơn man, nhè nhẹ, lâng lâng của buổi tựu trường đầu
tiên lại hiện về trong kí ức của tác giả và của tất cả những ai đã từng cắp sách
đến trường. Để rồi những cảm trong sáng lại nảy nở trong lòng như những cành
hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng. Hình ảnh so sánh nhân hóa đầy ấn
tượng và có sức biểu cảm. Câu văn như cánh cửa dịu dàng mở ra dẫn người đọc
vào một thế giới đầy ắp những sự việc, những con người, những cung bậc tâm
tư tình cảm đẹp đẽ, trong sáng, rất đáng nhớ, rất đáng chia sẻ và mến thương.
Trung tâm của thế giới ấy là cậu học trò ngày đầu tiên tới trường, trong lòng nảy
nở biết bao ý nghĩa, tình cảm xao xuyến, mới lạ, suốt đời không bao giờ quên.
Buổi xa xưa ấy thật là đáng nhớ. Trên con đường cùng mẹ tới trường, nhân vật
tôi – cậu bé lớp Năm, lớp đầu tiên của cấp học ấy – nhìn cảnh vật xung quanh
và cảm thấy tâm trạng mình khó tả. Buổi mai ấy, một buổi mai đầy sương thu
và gió lạng… Con đường làng dài và hẹp vốn rất quen thuộc, tự nhiên cậu bé 9
thấy lạ, thấy cảnh vật xung quanh đều thay đổi. Vì sao vậy? Vì chính lòng tôi
đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. Đi học quả là một sự kiện lớn, một
đổi thay quan trọng đánh dấu bước ngoặt của tuổi thơ. Đặc biệt là đối với một
em hôm qua chỉ biết chơi đùa, qua sông thả diều, ra đồng chảy nhạy với bạn…
Vì thế tôi cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo mới, với mấy quyển
vở trên tay. Tôi muốn thử sức mình xin mẹ cho được cầm bút, thước như các
bạn. Một ý nghĩ non nớt, ngây thơ nảy nở trong đầu chắc chỉ người thạo mới
cầm nổi bút thước. Ý nghĩ ấy thoáng qua… trôi nhẹ như một làn mây lướt trên
ngọn núi. Cái trừu tượng (ý nghĩ) được so sánh với cái thực (làn mây) nhưng
không làm mất đi sự duyên dáng và thú vị. Một nét đẹp, dịu dàng, trong sáng và
khát vọng vươn tới của tâm hồn trẻ thơ.
Đi hết đường làng, cậu học trò nhỏ tới sân trường. Nhìn quang cảnh trường, khi
được gọi tên, rồi phải rời tay mẹ vào lớp học, tâm trạng ngỡ ngàng, cảm giác
mới lạ của nhân vật tôi mới xáo động làm sao? Thanh Tịnh đã dùng nhiều hình
ảnh, nhiều chi tiết cụ thể biểu hiện những cung bậc tâm trạng của cậu bé. Trước
hết cậu thấy ngôi trường trông vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm… Sân nó rộng,
mình nó cao sừng sững như cái đình làng. Rồi cảm thấy mình nhỏ bé và đâm ra
lo sợ vẩn vơ. Tiếp sau, cậu bé thấy học trò, thầy cô giáo, người lớn, trẻ con đông
đúc. Thấy mấy bạn mới cũng đang sợ sệt, lúng túng e ngại như mình. Họ như
con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay nhưng còn ngập
ngừng e sợ. Lại một hình ảnh so sánh thú vị nữa! Nó vừa tả đúng tâm trạng
nhân vật, vừa gợi cho người đọc liên tưởng về một thời nhỏ đứng giữa ngôi
trường thân yêu. Ngôi trường đẹp như một tổ ấm, mỗi học trò ngây thơ, hồn
nhiên như một cánh chim đầy khát vọng và biết bao bồi hồi lo lắng nhìn bầu trời
rộng, nghĩ tới những chân trời học vấn mênh mang…
Khi nghe gọi đến tên mình, cậu học trò tự nhiên giật mình và lúng túng. Động
từ đặc tả tâm trạng được sử dụng liên tục: ngập ngừng, e sợ, rụt rè, lúng túng,
dềnh dàng, run run… Từ láy lúng túng điệp tới bốn lần: Chung quanh là những 10
cậu bé… lúng túng. Nghe gọi đến tên tôi, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng.
Chúng tôi được người ta ngắm nhìn… đã lúng túng… càng lúng túng hơn.
Điệp từ diễn tả tâm trạng có ý nghĩa khái quát, miêu tả chân thực cử chỉ, ánh
mắt, ý nghĩ, cảm giác… hồn nhiên trong sáng của cậu học trò trong buổi tựu
trường đầu tiên gợi cho người đọc chúng ta sống lại những kỷ niệm tuổi thơ đẹp
đẽ. Nó giúp chúng ta hiểu sâu thêm nỗi lòng nhân vật và tài năng kể chuyện của
tác giả. Đỉnh cao của tâm trạng lúng túng là khi các cậu học trò nhỏ rời bàn tay,
buông chéo áo của người thân để đứng vào hàng chuẩn bị vào lớp thì… một cậu
ôm mặt khóc, tôi dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc theo… và … trong đám học
trò mới vài tiếng thút thít đang ngập ngừng… Thật buồn cười nhưng rất đáng
yêu! Vừa lúc nãy, cảm thấy hãnh diện vì được nhiều người chú ý, vậy mà giờ lại
khóc. Tiếng khóc như một phản ứng dây chuyền, rất tự nhiên, rất ngây thơ và
nhiều ý nghĩ. Nó là sự tiếc nuối những ngày chơi thoải mái, sự lưu luyến những
người thân yêu… Nó cũng là những e sợ trước một thời kỳ thử thách không ít
khó khăn, hay nó cũng là một niềm vui, niềm quyết tâm để bước vào một thế
giới khác lạ mà đầy hấp dẫn? Với bao cấp độ của khóc: ôm mặt khóc, nức nở
khóc và khóc thút thít, cây bút văn xuôi Thanh Tịnh truyền cảm biết bao, trữ
tình biết bao và thấu tỏ lòng người! Có phải Thanh Tịnh đang sống lại những kỷ
niệm của chính bản thân mình, giãi bày tuổi thơ của mình thì có những trang
viết xốn xang lòng người đọc đến vậy.
Ngồi trong lớp học, đây là những giây phút cuối cùng của buổi tựu trường, cảm
giác càng trong sáng và chân thực hơn. Một cảm giác lạ và quen đan xen, trái
nhau. Thấy một mùi hương lạ xông lên trong lớp, hình gì treo trên tường tôi
cũng thấy lạ”, những cậu bé nhìn bàn ghế chỗ mình ngồi tự nhiên lạm nhận làm
vật riêng của mình, nhìn người bạn ngồi bên không cảm thấy xa lạ chút nào…
Đoạn văn kết thúc câu chuyện ngắn gọn mà hiện lên nhiều hình ảnh đẹp, giàu ý
nghĩ. Một chú chim nhỏ hót mấy tiếng rụt rè, vỗ cánh bay cao, mắt tôi thèm
thuồng nhìn theo… Kỷ niệm bầy chim giữa đồng lúa vẫy gọi… Tiếng phần và 11
chữ viết của thầy giáo nhắc nhở, níu giữ, đưa… chú về với thực tại! Cuối cùng
là tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần bài tập
viết: Tôi đi học. Đây là bài học đầu tiên trong buổi tựu trường thời thơ ấu của
chú bé. Kỷ niệm ấy như một dấu son trong tâm hồn tươi sáng.
Tôi đi học là dòng hồi ức về ngày tựu trường của tuổi ấu thơ, rất thơ và rất xúc
động. Có lẽ đây không phải là ông viết văn, mà là những kỉ niệm của chính
mình đã sống lại trong nhà văn, là một tiếng lòng man mác, bâng khuâng với
những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường. Chính vì vậy, đã hơn 60 năm trôi
qua, tác phẩm vẫn sống và còn sống mãi.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 3
Hồi đầu năm lớp 7, học bài cổng trường mở ra, hẳn mỗi chúng ta không quên
tấm lòng người mẹ biết bao bồi hồi xao xuyến trong ngày đầu dẫn con đi học.
Người mẹ ấy bồi hồi xao xuyến vì đang được sống lại những kỉ niệm ngày đầu
tiên cắp sách đến trường: "Hằng năm cứ vào cuối thu. Mẹ tôi âu yếm nắm lấy
tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp...". Câu văn đầy ắp kỉ niệm tuổi
thơ trong sáng ấy đã ngân nga, trầm bổng trong lòng người mẹ và vương vấn
khôn nguôi trong tâm trí học sinh chúng ta. Nhiều bạn thắc mắc: đó là vãn của
ai, ở trong tác phẩm nào ? Giờ đây, vào ngay trang đầu của sách Ngữ văn 7,
chúng ta tìm được xuất xứ và tác giả của câu văn ấy. Thú vị quá! Thú vị hơn
nữa là, qua truyện ngắn đậm chất hồi kí Tôi đi học của nhà văn Thanh Tịnh,
chúng ta được sống lại những kỉ niệm tuổi thơ mơn man, trong sáng ở buổi tựu trường đầu tiên.
Ngay mấy dòng đầu tác phẩm, nhà văn đã so sánh một cách ấn tượng: "Tôi quên
thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành
hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng". Câu văn như cánh cửa dịu dàng
mở ra, dẫn người đọc vào một thế giới đầy ắp những sự việc, những con người,
những cung bậc tâm tư tình cảm đẹp đẽ, trong sáng, rất đáng nhớ, đáng chia sẻ 12
và mến thương. Trung tâm của thế giới ấy là cậu học trò nhỏ ngày đầu tiên tới
trường, trong lòng nảy nở biết bao ý nghĩ, tình cảm xao xuyến, mới lạ, suốt đời không thể quên.
Trên con đường cùng mẹ tới trường, nhân vật "tôi" - cậu bé lớp năm, lớp đầu
cấp tiểu học ấy - đã nhìn cảnh vật xung quanh và cảm thấy tâm trạng mình thế
nào ? Buổi mai ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Con đường làng dài
và hẹp vốn rất quen thuộc, tự nhiên cậu bé thấy lạ, thấy cảnh vật xung quanh
đều thay đổi. Vì sao vậy ? Vì chính "lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay
tôi đi học". Đối với một em bé mới chỉ biết chơi đùa, qua sông thả diều, ra đồng
chạy nhảy với bạn, đi học quả là một sự kiện lớn, một đổi thay quan trọng, đánh
dấu bước ngoặt của tuổi thơ. Vì thế "tôi" cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ
quần áo, với mấy quyển vở mới trên tay. Vì thế, "tôi" muốn thử sức mình, xin
mẹ cho được cầm bút, thước như các bạn khác. Một ý nghĩ non nớt, ngây thơ
nảy nở trong đầu: "chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước". Ý nghĩa ấy
thoáng qua nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. Lại một so
sánh thú vị nữa ! Ý nghĩ của một em nhỏ mới cắp sách tới trường muốn nhận
thức về một nhiệm vụ trong cuộc sống, được mường tượng trong hình ảnh "một
làn mây lướt ngang trên ngọn núi" như muốn biểu hiện nét dịu dàng, trong sáng
và khát vọng vươn tới của một tâm hồn trẻ thơ.
Đi hết con đường làng, cậu học trò nhỏ tới sân trường. Nhìn quang cảnh nhà
trường, khi nghe gọi tên, rồi phải rời tay mẹ đi vào lớp học, tâm trạng ngỡ
ngàng, cảm giác mới lạ trong "tôi" mới thực sự vô cùng xáo động. Nhà văn đã
dùng nhiều hình ảnh, nhiều chi tiết cụ thể biểu hiện những cung bậc tâm trạng
ấy của cậu bé. Trước hết, cậu thấy "ngôi trường trông vừa xinh xắn vừa oai
nghiêm sân nó rộng, mình nó cao", sừng sững "như cái đình làng". Rồi cảm
thấy mình nhỏ bé làm sao và "đâm ra lo sợ vẩn vơ". Tiếp sau, cậu bé thấy học
trò, thầy cô giáo, người lớn, trẻ con đông đúc, thấy mấy bạn mới cũng đang sợ
sệt lúng túng, e ngại như mình. "Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn 13
quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ". Hình ảnh so sánh thứ
ba này của tác giả thật tinh tế. Nó vừa tả đúng tâm trạng nhân vật, vừa gợi cho
người đọc liên tưởng về một thời tuổi nhỏ đứng giữa mái trường thân yêu. Mái
trường đẹp như cái tổ ấm, mỗi học trò ngây thơ, hồn nhiên như một cánh chim
đấy khát vọng và biết bao bồi hồi lo lắng nhìn bầu trời rộng, nghĩ tới những
chân trời học vấn mênh mang. Vì thế, khi nghe gọi đến tên mình, cậu học trò
"tự nhiên giật mình và lúng túng". Nhà văn đã dùng rất nhiều động từ đặc tả tâm
trạng của nhân vật: ngập ngừng, e sợ, rụt rè, lúng túng, dềnh dàng, run run.
Riêng từ láy lúng túng điệp tới bốn lần: "Chung quanh là những cậu bé... lúng
túng" ; "Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng"; "Chúng tôi được
người ta ngắm nhìn đã lúng túng, càng lúng túng hơn". Đây là một từ có nghĩa
khái quát, đã được nhà văn sử dụng chính xác, diễn tả nhiều tâm trạng, miêu tả
chân thực từ chỉ, ánh mắt, ý nghĩ, cảm giác,hồn nhiên, trong sáng của cậu học
trò trong buổi tựu trường đầu tiên. Nó gợi cho người đọc chúng ta nhớ lại những
kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ. Nó giúp chúng ta hiểu sâu thêm nỗi lòng nhân vật và tài
năng kể chuyện của tác giả. Đỉnh cao của tâm trạng lúng túng là khi các cậu học
trò nhỏ rời bàn tay, buông chéo áo của người thân. để đứng vào hàng chuẩn bị
vào lớp thì"một cậu ôm mặt khóc", "tôi dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc theo."
và "trong đám học trò mới vài tiếng thút thít đang ngập ngừng...". Thú vị làm
sao ! Vừa lúc nãy, trên đường tới trường, các cô, các cậu náo nức, muốn tỏ ra
mình đã lớn, cũng vừa lúc nãy, cảm thấy hãnh diện vì mình được nhiều người
chú ý, vậy mà giờ đây lại khóc. Tiếng khóc như một phản ứng dây chuyền, rất
tự nhiên, rất ngây thơ và giàu ý nghĩa. Nó là sự tiếc nuối những ngày chơi đùa
thoải mái, sự lưu luyến những người thân yêu. Nó cũng là những e sợ trước một
thời kì thử thách không ít khó khăn, hay nó cũng là một niềm vui, niềm quyết
tâm để bước vào một thế giới khác lạ mà đầy hấp dẫn ? Miêu tả cụ thể ba dạng
khóc: "ôm mặt khóc", "nức nở khóc" và "thút thít", thêm một lần nữa, cây bút
văn xuôi Thanh Tịnh truyền cảm biết bao, trữ tình biết bao, thấy tỏ lòng người
biết bao ! Thực ra, đây đâu phải ông viết vãn, mà là ông đang sống lại những kỉ 14
niệm của chính mình, ông giãi bày tuổi thơ của chính mình. Những kỉ niệm ấy
trong sáng và chân thực vô cùng.
Đến những phút cuối của buổi tựu trường, cảm giác của nhà văn (cũng là của
nhân vật "tôi", cậu học trò nhỏ) càng trong sáng và chân thực hơn. Ngồi trong
lớp, cậu bé thấy xốn xang những cảm giác lạ và quen đan xen, trái ngược nhau.
Thấy "một mùi hương lạ xông lên trong lớp", "hình gì treo trên tường tôi cũng
thấy lạ", nhưng cậu bé nhìn bàn ghế chỗ mình ngồi "tự nhiên lạm nhận làm vật
riêng của mình", nhìn người bạn ngồi bên "không cảm thấy xa lạ chút nào". Có
thể nói, đoạn văn kết thúc câu chuyện ngắn gọn mà hiện lên nhiều hình ảnh rất
đẹp và giàu ý nghĩa. Một chú chim nhỏ hót mấy tiếng rụt rè, vỗ cánh bay cao.
Mắt "tôi" thèm thuồng nhìn theo... Kỉ niệm bẫy chim giữa đồng lúa vẫy gọi.
Tiếng phấn và chữ viết của thầy giáo nhắc nhở, níu giữ, đưa về. Cuối cùng là
"tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc...".
Phải chăng đây là phút sang trang của một tâm hồn trẻ dại, tạm biệt thế giới ấu
thơ chỉ biết nô đùa, nghịch ngợm để bước vào thế giới tuổi học trò nghiêm
chỉnh đầy khó khăn mà biết bao hấp dẫn.
Dẫn dắt, đón chào các em vào cái thế giới ấy là những người mẹ, những phụ
huynh, các thầy, cô giáo. Mẹ "tôi" nắm tay "tôi" đưa từ nhà đến trường. Các phụ
huynh khác đều chuẩn bị chu đáo mọi thứ cho con em, đều trân trọng tham dự
buổi lễ khai trường. Trái tim mỗi người như cũng bồi hồi, xao xuyến theo từng
nhịp đập trái tim của con trẻ. Còn các thầy cô giáo từ "ông đốc" - thầy hiệu
trưởng - đến người thầy giáo trẻ phụ trách lớp năm và các thầy, cô giáo khác, ai
cũng dịu dàng, từ tốn, bao dung đón chào và động viên các em nhập trường, vào
học, theo từng lớp. Nếu ví các bạn nhỏ ngày đầu đi học là những cánh chim
đang chập chững rời tổ để bay vào bầu trời bao la nhiều nắng gió thì cha mẹ,
các thầy, cô giáo chính là những bàn tay nâng đỡ, những làn gió đưa, những tia
nắng soi đường để cánh chim được cất lên mạnh dạn, khoáng đạt trên bầu trời.
Nhờ những bàn tay vững vàng, những làn gió mát, những tia nắng chan chứa 15
tình thương và trách nhiệm ấy, cậu học trò trong câu chuyện này đã nhanh
chóng hoà nhập vào cái thế giới kì diệu của mái trường. Và bạn đọc chúng ta,
khi đọc tác phẩm, cũng thích thú biết bao khi được sống lại những kỉ niệm trẻ
thơ mơn man trong buổi tựu trường đầu tiên.
Vậy đấy, học truyện ngắn Tôi đi học vào những ngày đầu của năm học, chúng
ta thấm thía rằng: Trong cuộc đời mỗi người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học
trò, nhất là ở buổi tựu trường đầu tiên, thường sẽ được ghi nhớ mãi. Nhà văn
Thanh Tịnh đã diễn tả dòng cảm nghĩ này bằng tâm hồn rung động thiết tha,
một ngòi bút giàu chất thơ, một bố cục thống nhất, với các cung bậc tâm trạng,
nhân vật, các sự việc, chi tiết, các hình ảnh và những biện pháp tu từ chặt chẽ,
hài hòa, tập trung vào chủ đề của tác phẩm.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 4
Tôi đi học là truyện ngắn giàu chất trữ tình của nhà văn Thanh Tịnh. Truyện
không đi vào những biến cố, những xung đột xã hội gay gắt mà đó là những
cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật tôi trong ngày đầu tiên đến trường.
Câu chuyện vì thế mặc dù nhẹ nhàng nhưng vẫn vô cùng sâu lắng, in những dấu
ấn đậm nét trong lòng người đọc.
Câu chuyện được bắt đầu bằng không gian thấm đẫm chất thu, không gian của
tiếng trống khai giảng, của những ngày cắp sách đến trường: “hàng năm cứ vào
cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc,
lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường”. Từ những
ngày của hiện tại, nhân vật tôi nôn nao nhớ về quá khứ, nhớ về ngày đầu tiên
đến trường của mình. Sự thay đổi cả về tâm trạng và nhận thức của nhân vật tôi
diễn ra theo từng chặng, phù hợp với cách đọc và tư duy của các bạn nhỏ,
nhưng vẫn khiến người lớn thấy xúc động vì được sống lại những cảm giác về
ngày đầu tiên đến trường của mình. 16
Sự thay đổi ấy trước hết là ở cảm giác về con đường đến trường: “con đường
này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung
quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi
học”. Nhân vật tôi tự thấy bản thân đã thay đổi, đã trưởng thành, bởi vậy không
chỉ khung cảnh thay đổi mà ngay cả những hoạt động hàng ngày của cậu như
thả diều hay ra đồng nô đùa với chúng bạn đã không còn nữa. Trong nhận thức
non nớt của mình, cậu bé nhận rằng bản thân đã chuẩn bị bước vào ngưỡng cửa
mới của cuộc đời, mình đã khôn lớn và trưởng thành hơn.
Trong bộ quần áo vải dù đen được mẹ bị chu đáo chuẩn bị, cậu thấy mình trang
trọng và đứng đắn hơn. Tác giả đã thật tinh tế khi dùng hai từ “trang trọng”
“đứng đắn” để diễn tả tâm trạng, sự trưởng thành của nhân vật tôi. Hành trình
thay đổi nhận thức còn được thể hiện trong hành động hết sức đáng yêu của cậu
bé, cậu cầm hai quyển vở trên tay đã thấy nặng nhưng còn yêu cầu “mẹ đưa bút
thước cho con cầm” với ý nghĩ ngây thơ “chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút
thước”. Ý nghĩ non nớt có chút buồn cười nhưng cũng thật đáng trân trọng của cậu bé.
Khi đến trường là một chuỗi những cung bậc cảm xúc khác nhau, cho thấy cậu
bé là một người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm. Trước sân trường Mĩ Lí dày đặc
người, ai cũng quần áo tươm tất, gương mặt tươi vui, sáng sủa, khiến cậu bé
đâm ra lo sợ vẩn vơ. Có lẽ đây là cảm giác của bất cứ ai vào ngày đầu tiên đến
trường, cảm giác cô đơn, lạc lõng, vừa muốn hòa cùng mọi người mà lại vừa lo
lắng, sợ hãi. Nhưng đâu chỉ có cậu bé, những người bạn như cậu cũng như
những chú chim non đứng nép bên người thân.
Khi đứng trước sân trường cảm giác “chơ vơ” lại dấy lên. Rồi khi được thầy
thống đốc gọi tên nhân vật tôi giật mình, lúng túng, quả tim như ngừng đập. Và
đáng yêu nhất chính là lúc cậu bé bất giác òa khóc lên nức nở khi sắp phải chia
tay mẹ để vào lớp học. Cậu bé được bước vào một thế giới mới, rời xa thế giới
quen thuộc có mẹ ở bên chăm sóc, đùm bọc. 17
Bước vào lớp học là cảm giác vừa xa lạ, vừa gần gũi, vừa ngỡ ngàng nhưng
cũng rất tự tin. Nhân vật tôi cảm thấy mùi hương lạ xông lên trong lớp, mọi thứ
xung quanh đều lạ, tự nhận chỗ ngồi làm của riêng, ngay cả người bạn lần đầu
tiên gặp cũng không hề có cảm giác lạ lẫm. Nhân vật tôi đã tái hiện một cách
đầy đủ, chân thật những cung bậc cảm xúc khác nhau về ngày đầu tiên đến
trường. Một cách thật tự nhiên, mỗi chúng ta dường như cũng được sống lại bầu
không khí của ngày tựu trường đầu tiên ấy.
Tác phẩm không chỉ đề cập đến cung bậc cảm xúc về ngày đầu đến trường của
các bạn nhỏ mà còn cho người đọc thấy chân dung của bậc phụ huynh, của thầy
cô để làm bật lên tầm quan trọng của giáo dục với thế hệ trẻ. Phụ huynh chuẩn
bị chu đáo cho con em vào ngày tựu trường: quần áo, sách vở tươm tất; cầm đồ
dùng học tập giúp con; tham dự buổi khai giảng của con. Các thầy cô hết sức
tận tình, nhân hậu, hiền từ với các em học sinh, đặc biệt là với các bạn học sinh
mới. Thầy hiệu trưởng từ tốn, bao dung, nhìn học sinh bằng cặp mắt hiền từ,
khuyên nhủ, động viên các em: “Các em đừng khóc. Trưa nay các em còn được
về nhà cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa”. Qua câu nói ta thấy
được thầy hiệu trưởng là người am hiểu tâm lí trẻ em lần đầu tới lớp, chưa quen
với việc học. Những lời động viên của thầy giúp những đứa trẻ bớt lo lắng và
vững tâm hơn. Còn thầy giáo trẻ là người vui tính, giàu tình yêu thương, gương
mặt luôn tươi cười, ân cần với các em.
Tác phẩm đã xây dựng một tình huống truyện thật đặc biệt – ngày đầu tiên đến
trường với biết bao cảm xúc, tâm trạng về dấu mốc quan trọng trong cuộc đời
mỗi người. Kết cấu câu chuyện phù hợp: theo dòng hồi tưởng. Kết hợp linh hoạt
các phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả, biểu cảm diễn tả đầy đủ và hợp lí các
cung bậc cảm xúc nhân vật. Ngôn ngữ nhẹ nhàng, sâu lắng, giọng văn thơ
mộng, mượt mà, tinh tế.
Với ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, nhẹ nhàng, giàu chất thơ, tác phẩm đã làm
sống dậy những cung bậc cảm xúc về ngày đầu tiên đến trường. Buổi tựu trường 18
sẽ là kỉ niệm ghi dấu ấn sâu đậm nhất trong lòng mỗi người. Đồng thời cũng
nhận thấy vai trò, tầm quan trọng của giáo dục đối với thế hệ tương lai.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 5
Tôi đi học là truyện ngắn của nhà văn Thanh Tịnh, in trong tập Quê mẹ và được
xuất bản năm 1941. Đây là một truyện ngắn thể hiện rất đầy đủ phong cách sáng
tác của tác giả: đậm đà chất trữ tình, đằm thắm, êm dịu, trong trẻo và tràn đầy
chất thơ. Truyện đã thể hiện một cách xúc động tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ
ngỡ của nhân vật tôi, chú bé được mẹ đưa đến trường lần đầu tiên trong ngày tựu trường.
Cảm xúc bắt đầu được khơi nguồn từ hiện tại với cảnh lá rụng vào cuối thu. Đó
là một buổi ban mai đầy sương thu và gió lạnh: Buổi tựu trường xa xưa ấy thật
đáng nhớ, cậu con trai bé bỏng được mẹ âu yếm nắm tay tôi dẫn đi. Con đường
đi đến trường là con đường làng dài và hẹp vốn đã quen đi lại lắm lần nhưng tự
nhiên chú bé thấy lạ. Cảnh vật quê nhà hình như đều thay đổi bởi lẽ vì chính
lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Chú bé bảy tám tuổi cảm thấy mình đã khôn,
không còn chơi bời lêu lổng lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra
đồng nô đùa như thằng Sơn nữa.
Làm sao quên được buổi tựu trường xa xưa đó. Chú bé cảm thấy mình trang
trọng và đứng đắn khi được mặc chiếc áo vải dù đen dài, cầm trong tay hai
quyển vở mới. Chú thêm cảnh mấy cậu học trò bằng tuổi mình áo quần tươm
tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem. Chỉ cần hai quyển
vở mới, dù tay ghì thật chặt mà chú vẫn cảm thấy nặng, rồi một quyển vở Xệch
ra và chênh đầu chúi xuống đất. Nhìn thấy mấy cậu ôm sách vở nhiều lại còn
kèm cả bút thước nữa, chú ngây thơ nghĩ chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút
thước. Ý nghĩ, tâm lý ấy của nhân vật tôi đã thoáng qua trí nhớ của mình một
cách nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. Hình ảnh so sánh
duyên dáng quá, không hề sáo mòn, công thức: so sánh cái ý nghĩ chắc chỉ 19
người thạo mới cầm nổi bút thước được so sánh với làn mây lướt ngang trên
ngọn núi đã làm nổi bật ý nghĩ non nớt và ngây thơ trong sáng của nhân vật tôi.
Khi đứng trước ngôi trường, chú bé càng hồi hộp, bỡ ngỡ. Chú ngạc nhiên trước
cảnh đông vui dày đặc cả người trước sân trường; ai cũng áo quần sạch sẽ,
gương mặt vui tươi sáng sủa. Chú đã từng đi bẫy chim quyên với thằng Minh,
và ghé lại trường một lần, đi quanh các lớp, cảm thấy trường xa lạ, cao ráo và
sạch sẽ hơn các nhà trong làng. Thế mà buổi tựu trường hôm nay, chú cảm thấy
trường Mĩ Lí của mình vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa ấp.
Đứng giữa sân trường rộng, chú bé đâm ra lo sợ vẩn Vơ. Phải chăng tâm trạng
bồi hồi, bỡ ngỡ là rất thực, rất điển hình đối với tuổi thơ trong buổi tựu trường
đầu tiên trong đời mình.
Chú bé cũng như những học trò khác bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, con
chim đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng, e
sợ. Hình ảnh so sánh đặc sắc quá! Tâm trạng vừa khao khát học hành, ước mơ
bay tới những chân trời xa. Chân trời ước mơ và hy vọng đã hiện về trong tâm
tưởng của tuổi thơ trong buổi tựu trường.
Tiếng trống trường, tiếng trống trường ngày khai giảng tiếng trống dù ở đâu và
bất cứ thời nào cũng gây chấn động, hồi hộp kỳ lạ. Hồi trống trường của trường
Mỹ Lí đã thúc vang dội cả lòng chú bé. Khi học sinh xếp hàng vào lớp, chú cảm
thấy mình chơ vơ. Và tất cả học trò đều bắt đầu vụng về lúng túng. Tưởng như
không đi mà bị kéo dìu tới trước. Co chân rồi duỗi chân, cứ dềnh dàng mãi.
Toàn thân thì run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp. Và khi ông đốc gọi
tên, khi ông đốc nói, các em học trò vào lớp Năm đã lúng túng... càng lúng túng
hơn. Nhiều em ôm mặt khóc, nhiều em thút thít. Riêng chú bé thì cố bàn tay dịu
dàng đẩy tôi tới trước nhưng vẫn dúi đầu vào lòng mẹ tôi khóc nức nở. Có bao
giờ, chú quên được cái bàn tay yêu thương của mẹ vuốt nhẹ lên tóc mình. Tuy
vậy, chú bé khi xếp hàng vào lớp Năm, được thầy giáo trẻ tuổi tươi cười đứng 20
đón ở cửa lớp, nhưng chú vẫn cảm thấy lẻ loi: trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào
thấy xa mẹ tôi như lần này.
Cảm xúc hồi hộp bâng khuâng dâng lên man mác trong lòng khi ngồi trong lớp,
cảm thấy một mùi hương lạ xông lên. Chú thấy lạ và hay hay những hình treo
trên tường. Chú nhìn ra ghế và lạm nhận đó là vật của riêng mình, nhìn người
bạn tí hon ngồi cạnh không cảm thấy xa lạ mà quyến luyến tự nhiên. Có lúc chú
đưa mắt thèm thuồng một cánh chim. Chú vòng tay lên bàn lẩm nhẩm đánh vần
bài viết tập Tôi đi học. Tiếng phấn của thầy giáo đã đưa chú trở về thực tế.
Bằng trang hồi ức của mình, Thanh Tịnh đã diễn tả những kỷ niệm, những diễn
biến tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" trong buổi tựu
trường theo trình tự thời gian, không gian: lúc đầu là buổi sớm mai mẹ dẫn đi
trên con đường làng, sau đó là lúc đứng giữa sân trường, một hồi trống vang
lên, nghe ông đốc đọc tên và dặn dò, cuối cùng là khi thầy giáo trẻ đưa vào lớp.
Tôi đi học là trang văn đầy chất thơ, chất thơ của kỹ niệm thời thơ ấu ngày tựu
trường. Chất thơ ở giọng văn nhẹ nhàng, truyền cảm. Chất thơ ở sự lắng đọng
và khơi gợi tâm hồn kí ức thời cắp sách trong mỗi chúng ta. Tôi đi học là một
tiếng lòng man mác, bâng khuâng của một thời để nhớ, một thời để yêu. Kỷ
niệm ấy rất đẹp và sâu sắc, vì thế sau này Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài
đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao
nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 6
In đậm trong kí ức về một thời học trò có lẽ sẽ có rất nhiều những kỉ niệm đẹp
đẽ nhất đời. Đó là quãng thời gian ta được sống là chính mình, là sự vô tư hồn
nhiên còn luôn nở rộ trên khuôn mặt trẻ thơ. Và chắc hẳn còn là cả bầu trời kí
ức về ngày đầu tiên đi học của đời mình. Khoảnh khắc đáng nhớ ấy được tác giả
Thanh Tịnh tái hiện đầy xúc cảm qua truyện ngắn “Tôi đi học”. 21
Thanh Tịnh tên là Trần Văn Ninh (1911-1988) quê ở Huế. Là một người có
năng khiếu về văn chương nên đến năm 1933 ông đã bắt đầu sáng tác. Ông sáng
tác nhiều thể loại nhưng thành công nhiều hơn cả là ở truyện ngắn và thơ. Các
truyện ngắn của ông đều thấm đượm cảm xúc êm dịu, trong trẻo mà cũng man
mác buồn thương, vừa ngọt ngào sâu lắng. với giọng văn nhẹ nhàng như thủ thỉ
tâm tình mà thấm thía khó quên thực sự các tác phẩm mà Thanh Tịnh viết đều
làm đọng lại trong lòng người đọc chút bâng khuâng ít nhiều.
Trong đó truyện ngắn “Tôi đi học” in trong tập Quê mẹ xuất bản năm 1941 là
một tác phẩm như thế. Đây là thiên hồi ức xúc động về những kỉ niệm mơn man
của buổi tựu trường ba mươi năm về trước. Bài văn được sắp xếp theo trình tự
thời gian. Tâm trạng nhân vật phát triển song song cùng các sự kiện đáng nhớ
về ngày đầu tiên đi học.
Từ cảnh cậu bé được mẹ âu yếm dắt tay dẫn đi trên con đường tới trường, đến
cảnh cậu say mê nhìn ngắm ngôi trường; cảnh hồi hồi hộp nghe thầy giáo gọi
tên mình, lo lắng khi phải rời xa vòng tay mẹ để cùng các bạn vào nhận chỗ
trong lớp mới vào giờ học đầu tiên.
Với ngòi bút tâm tình cùng sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp tự sự, miêu tả, bộc
lộ cảm xúc đã tạo nên tính trữ tình đậm đà của bài văn. Mở đầu truyện ngắn, tác
giả phác họa khung cảnh thiên nhiên, khơi gợi dòng hồi tưởng trở về. Mùa thu
thường mang nét đẹp và buồn. Những biến chuyển của trời đất làm tác giả nhớ
về dĩ vãng xa xôi ngày xưa cũ: “Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng
nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ
niệm mơn man của buổi tựu trường…”
Mạch cảm xúc được mở ra hết sức tự nhiên nhưng cũng đầy thi vị. Nghệ thuật
so sánh được tác giả sử dụng khéo léo, kết hợp những hình ảnh giàu sức gợi đã
vẽ nên bức tranh thiên nhiên với những nét đơn giản nhưng cũng đủ để cho ta 22
thấy cái thi vị lãng mạn mơ mộng của không gian đất trời sang thu có sắc lá
vàng phai, mây bạc lãng đãng trôi trên bầu trời mênh mông xanh thẳm.
Hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè xuất hiện nấp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến
trường khiến nhà văn nhớ lại ngày đầu tiên đi học khó quên của mình. Thời gian
trôi qua mấy chục năm, tác giả- một cậu bé ngày xưa vẫn nhớ như in: Buổi mai
hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi
dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Tâm trạng bồi hồi, cảm giác mới mẻ của
cậu khi được mẹ dắt đến trường trên con đường được diễn tả rất tinh tế.
Con đường này tôi quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy là cảnh vật
xung quanh đều thay đổi. Cậu bé nhanh chóng tìm ra nguyên nhân của sự lạ
lùng ấy: vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. Đi học là
một sự kiện trọng đại trong đời. điều đó có nghĩa là cậu bé đã lớn và từ nay cậu
sẽ không được nô nghịch như đứa trẻ khờ dại vô ý thức. không còn được lội qua
sông thả diều như thằng Quý và không ra đồng nô đùa như thằng Sơn.
Ý nghĩ ngây thơ trong sáng và nghiêm túc của cậu học trò trong buổi đầu tiên đi
học thật hồn nhiên và đáng yêu biết chừng nào. Không chỉ thấy sự thay đổi
khung cảnh bên ngoài mà còn thấy cả sự thay đổi lớn lao trong con người mình.
Đoạn văn miêu tả diễn biến tâm ló và hành động của nhân vật cậu bé trên đường
tới trường thật chân thực và xúc động :“Trong chiếc áo vải dù đen dài, tôi cảm
thấy mình trang trọng và đứng đắn.
Dọc đường thấy mấy cậu nhỏ trạc tuổi tôi áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên
nhau hay trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm. Hai quyển vở mới đang ở trên
tay tôi đã bắt đầu nặng. tôi bặm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng
xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Mấy cậu
đi trước ôm sách vở nhiều lại kèm cả bút thước nữa. Nhưng mấy cậu không để
lộ vẻ khó khăn gì nốt…”. 23
Vào ngày đầu tiên đi học được mặc bộ quần áo mới, cậu thấy mình đã là người
lớn cho nên tất cả mọi thứ đều thay đổi. chính suy nghĩ và cảm nhận ấy khiến
hành động của cậu trở nên khác hơn thường ngày. Mọi cử củ, hành động đều trở
nên vụng về, lúng túng. Quan điểm của câu chuyện đi học không ghê gớm lắm
nhưng cũng có nghĩa là từ đây cậu không được tự do chạy nhảy. nhìn đám học
trò lớp trên nhí nhảnh cậu cố kìm nén lại càng thêm hơn.
Hai quyển vở có đáng gì mà cậu lại thấy nặng trong khi các bạn khác mang
nhiều đồ hơn lại không thấy khó khăn gì. Chính suy nghĩ không muốn thua kém
và tỏ ra mình lớn, cậu xin mẹ được cầm cả bút thước. nghe mẹ bảo để mẹ cầm
thì trong đầu cậu nảy ra ý nghĩ ngây thơ: chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút
thước. Hồi tưởng lại tâm trạng hồi ấy, tác giả đã thích thú mà nhận xét: Ý nghĩa
ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi.
Hình ảnh so sánh trong câu văn trên mới trong sáng, đẹp đẽ mà rất phù hợp tâm
lí trẻ thơ.Cậu bé choáng ngợp trước khung cảnh sân trường làng Mĩ Lí dày đặc
cả người. Người nào cũng quần áo sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa. Cậu
nhớ lại cảm tưởng của mình về ngôi trường lúc cậu chưa đi học, đó là thái độ
dửng dưng: “Trước đó mấy hôm, lúc đi ngang qua làng Hòa An bẫy chim quyên
với thằng Minh, tôi có ghé lại trường một lần, lần ấy trường đối với tôi là một nơi xa lạ…”.
Nhưng bây giờ đây lúc sắp sửa là học trò cậu bỗng thấy ngôi trường xinh xắn
vừa oai nghiêm khác thường và mình quá nhỏ bé so với nó. Vì vậy cậu đâm ra
lo sợ vẩn vơ. Trước mắt cậu là cả thế giới mới mẻ, những đứa bạn cùng trang
lứa với cậu không khác gì những con chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời
muốn bay nhưng còn ngập ngừng e sợ. Trí óc non nớt cậu không hình dung
những điều xảy ra trong ngôi trường đẹp đẽ này mà cậu lo sợ phập phồng, khao
khát tìm hiểu bạn bè thầy cô trong ngày đầu: “sau một hồi trống vang dội cả lòng tôi…”. 24
Đoạn văn với các hình ảnh được tả thực từng chi tiết. buổi học đầu tiên được tái
hiện đầy sinh động. giây phút đợi gọi tên cũng đầy thấp thỏm lo âu: “ trong lúc
ông ta đọc tên từng người, tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập. tôi quên cả
mẹ tôi đứng sau tôi…”. Cậu lo sợ khi sắp phải rời xa vòng tay mẹ nhưng rồi giờ
phút ấy cũng đến. khi ngồi yên trong lớp đón nhận giờ học đầu tiên, cậu cảm
thấy vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật xung quanh: “một mùi hương lạ xông lên trong lớp.
Trông hình gì treo trên tường tôi cũng cảm thấy là và hay. Để rồi ngỡ ngàng và
tự tin, cậu bé nghiêm trang bước vào giờ học đầu tiên của đời mình: “ tôi vòng
tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc”Như vậy truyện
ngắn “tôi đi học” để lại trong chúng ta chút bồi hồi bâng khuâng về buổi tựu
trường đầy lưu. Khoảnh khắc chẳng bao giờ phai nhạt trong tâm trí mỗi người.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 7
Cuộc đời là những chuỗi ngày dài nối tiếp nhau, ngày qua ngày chúng ta cứ
sống và trưởng thành, trải qua bao nhiêu gian nan bão táp để bước đi trên con
đường của mình. Nhưng sống đâu chỉ là miệt mài bước đi để rồi bỏ quên những
điều xưa cũ nhưng ẩn chứa vô vàn ý nghĩa.
Thật vậy, mặc cho cuộc đời đẩy đưa nhưng những thứ đã hằn sâu vào tiềm thức
thì không thể nào phai nhạt được. Ai cũng có những điều bình dị như thế, và có
lẽ với Thanh Tịnh cũng vậy. Có phải như thế mà sau mấy chục năm trôi qua, dù
thấm đẫm nắng mưa cuộc đời thế nhưng những kỉ niệm về buổi tựu trường ấy
vẫn không phai nhạt, nó vẫn để lại trong ông bao xúc cảm, nghẹn ngào cùng
những dòng suy tư chạy chậm hòa với nhịp đập rộn ràng của con tim.
Mùa thu là mùa khai trường với những cảm xúc nghẹn ngào đến khó tả. Mùa
thu thường mang đến cho người ta một cảm giác se se lạnh, một chút hiu quạnh
và man mác buồn, và mùa thu cũng là mùa của những suy tư và kí ức. Thật vậy 25
cũng vào khoảng thời gian ấy 30 năm về trước có một cậu bé được mẹ dắt tay
đến trường, đó là những kỉ niệm ngọt ngào chẳng thể quên mà cho đến tận bây
giờ khi đã trưởng thành cậu vẫn không thể quên, những xúc cảm vẫn đưa tiềm
thức cậu trôi dạt về ngày tháng cũ, lòng vẫn bồi hồi, bối rối như ngày đầu tiên.
Truyện ngắn “Tôi đi học” được kể lại dựa theo trí nhớ của nhà văn về ngày tựa
trường hôm ấy, tuy đã 30 năm trôi qua thế nhưng các chi tiết truyện vẫn rõ ràng,
có trình tự thời gian, câu chuyện được kể lại dựa trên những kí ức đã xảy ra mấy
chục năm về trước thế nhưng chúng ta lại cảm nhận được như nó vừa mới diễn
ra cách đây không lâu vậy.
Người kể vẫn giữ được mạch truyện, mọi thứ vẫn rất rõ ràng tỉ mỉ từng chi tiết
một, từ khi cậu bé được mẹ dắt tay đến trường, nhìn ngắm ngôi trường rộng rãi
cho đến khi thầy giáo gọi tên mình và bước vào lớp học. Câu chuyện chẳng phải
đơn giản chỉ là kể lại mà còn là nhân vật tự đặt mình vào trong đó, tự mình trôi
dạt về quá khứ và để mặc cho những dòng hồi ức đẩy đưa để rồi lòng ông lại
thấy bồi hồi, xao xuyến theo.
Tâm trạng của con người có thể thay đổi, bị tác động bởi không gian và thời
gian. Thật vậy cứ mỗi mùa thu đến người nghệ sĩ ấy lại trải lòng mình ra để hồi
tưởng, để mà sống lại những tháng năm tuổi thơ êm dịu. “Hàng năm cứ vào
cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc,
lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường…”
“Hàng năm” vốn chỉ một khoảng thời gian mang tính lặp đi lặp lại, cứ mỗi năm
vào khoảng thời gian ấy người ta lại nghẹn ngào nhớ về quá khứ ngây dại của
mình để rồi thổn thức, bồn chồn. Cuộc sống bộn bề vốn đã mệt mỏi bởi nhớ nhớ
quên quên, con người có xu hướng thích những điều mới mẻ, xa lạ mà bỏ quên
những điều gần gũi và bình dị với mình thế nhưng trong biển người tấp nập ấy
lại có một người năm nào cũng vậy, cứ mỗi độ thu về là trong lòng lại trào dâng
cảm xúc, lại vẽ lên trong tim mình ánh lửa nhen nhóm về một thủa đến trường. 26
Nhưng không phải tự nhiên mà những kí ức ấy lại sống dậy một cách mãnh liệt
như vậy trong lòng tác giả, mọi thứ chỉ thực sự bắt đầu khi ông nhìn thấy mấy
em nhỏ rụt rè xuất hiện nấp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường để rồi con
người mấy chục năm tuổi đời bỗng chốc thu mình lại, tiềm thức hóa thành đứa
nhỏ vụng về được mẹ dắt đi trên con đường làng quen thuộc, con đường mòn ấy
vốn đã đi nhiều lần, quen thuộc quá đỗi thế nhưng sao lần ấy lại thấy lạ quá,
từng bước đi sao lạ lẫm quá, cảnh vật cũng thay đổi đến khác thường. Và chắc
hẳn chính cậu bé ấy cũng nhận ra thứ cảm xúc lạ lùng ấy là do trong nhận thức
của cậu đã có sự thay đổi, là do hôm nay cậu đi học.
Suy nghĩ của trẻ con thật lạ lùng và ngây thơ biết bao. Vốn chỉ là khoác trên
mình bộ quần áo mới thôi thế nhưng lại cảm thấy mình đã lớn, cảm thấy trên
mình có một trách nhiệm nặng nề nào đó. Rằng mình đã đi học, từ hôm nay
mình đã lớn, sẽ không còn chơi đùa như hồi còn bé, không thể ham chơi nghịch
ngợm với lũ bạn như thường ngày. Rồi lại đến khi muốn gánh vác trách nhiệm
cầm sách vở của mình nhưng rồi vì hậu đậu nên trách nhiệm cao cả ấy phải
nhường lại cho mẹ, vậy thôi mà cậu lại nghĩ “Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.”
Mọi chuyện trên đời đều diễn ra không theo một quỹ đạo nhất định nào cả và
chỉ đến khi con người ta tự mình trải nghiệm, tự cảm nhận mới biết được giá trị
của nó. Thật vậy đối với cậu bé ấy cũng vậy, chỉ vài hôm trước khi đi bẫy chim
chơi đùa cùng lũ bạn và ghé qua trường và cảm thấy ngôi trường là một thứ gì
đó rất xa lạ và “ không có cảm tưởng gì khác là trường cao ráo sạch sẽ hơn các
nhà trong làng”, thế nhưng hôm nay khi mình khoác trên vai bộ áo mới, khi sắp
trở thành một phần của ngôi trường và đặt chân vào trong đó cậu mới lại thấy
ngôi trường uy nghiêm và vĩ đại đến thế.
Cái ngôi trường xa lạ ngày nào thế nhưng hôm nay cậu lại thấy nó “vừa xinh
xắn vừa oai nghiêm như cái đình Hòa Ấp”. Bao nhiêu con người, bao nhiêu
cảnh vật đều xa lạ, mọi thứ đều mới toanh khiến cho đứa bé non nớt ấy bỗng 27
chốc cảm thấy lo sợ vẩn vơ để rồi lại bẽn lẽn nép sau lưng người thân như bao
cô cậu học trò khác. Nó cũng như bao đứa trẻ ngây dại kia muốn được hòa nhập
với ngôi trường, muốn được trở thành một phần của mái nhà rộng lớn ấy, có lẽ
vì vậy mà ngay lúc ấy tất cả đều ao ước mình được như những học trò cũ để biết
thầy biết lớp khỏi phải rụt rè trước cảnh lạ.
Bối rối, lo âu khiến cho đôi chân cậu khựng lại, cậu chẳng có đủ can đảm để
nhấc đôi chân lên sải từng bước dài về phía trước, tim đã đập loạn thành từng
hồi, đôi chân run lẩy bẩy nhấc từng bước nặng trịch tiến về phía trước. Và đỉnh
điểm của sự hỗn loạn trong cậu là khi nghe ông đốc trường Mĩ Lý gọi tên từng
đứa một, dường như lúc ấy cậu đã cảm thấy như tim mình ngừng đập, nặng
trịch từng mớ hỗn độn.
Và nỗi lo âu, thấp thỏm ấy khiến cho tâm trạng cậu nặng trĩu, bồn chồi, sợ
những thứ xa lạ khiến cho cậu vỡ òa khi phải chia tay mẹ vào lớp học, đôi chân
cậu chẳng muốn bước tiếp, đứa trẻ còn e dè cuộc sống trường lớp mới mẻ,
chênh vênh, lạc lõng giữa biển người xa lạ khiến cậu đã vỡ òa trong giây phút
đầy nghẹn ngào ấy. Nhưng rồi chuyện gì đến sẽ đến và con người không ngoại
trừ bất kì một ai đều phải trải qua để trưởng thành, và cuối cùng cậu bé cũng
bước vào giờ học đầu tiên của mình.
Cậu bỡ ngỡ, lạ lẫm với mọi thứ, tất cả đều khiến cho cậu tò mò và hứng thú, cậu
thấy một mùi hương lạ phảng phất trong lớp học rồi lại thấy những thứ treo
trong lớp thật lạ và hay, cứ như thế cậu dần làm quen với môi trường mới của
mình, cậu thích nghi với lớp học nhanh đến mức mà cậu chẳng dám tin là thật,
cứ thế và rồi đứa bé ấy bắt đầu giờ học đầu tiên của mình, bắt đầu cho một hành trình mới.
“Tôi đi học” là một truyện ngắn giàu cảm xúc và ý nghĩa, chắc hẳn ai cũng có
những ngày đầu tiên bỡ ngỡ và bồn chồn đến thế. Thời gian qua đi khiến cho
con người ta bỏ quên nhiều thứ, nhiều điều đã bị lãng quên thế nhưng những kí 28
ức về buổi đầu tiên đến trường thì không thể nào phai nhạt được, nó sẽ theo con
người ta đến hết cuộc đời để rồi khi bồi hồi nhớ lại ta lại xao xuyến vì mình
cũng đã từng có khoảng thời gian như thế. "Tôi đi học" là một trong những
truyện ngắn đặc sắc nhất của Thanh Tịnh viết về những cảm xúc trong trẻo, hồn
nhiên trong ngày đầu tiên đến trường.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 8
Thanh Tịnh được biết đến là cây bút truyện ngắn nhẹ nhàng, tinh tế mà sâu sắc.
Những câu văn của ông đậm chất trữ tình, dạt dào thứ tình cảm trong sáng, đằm
thắm. Nhắc đến Thanh Tịnh người ta sẽ nhớ đến trang văn “Tôi đi học”của ông.
Truyện ngắn Tôi đi học được bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi, diễn
tả cảm giác mới mẻ, trang trọng, tâm trạng náo nức, bỡ ngỡ của nhân vật “tôi”
theo trình tự thời gian của buổi tựu trường đầu tiên. Truyện ngắn có giọng văn
nhẹ nhàng, có sự kết hợp hài hòa giữa tự sự với miêu tả và biểu cảm.
Trang truyện ngắn mở ra bằng những câu văn hồi tưởng: “Hằng năm cứ vào
cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc,
lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường”. Nhân vật
“tôi” nhớ lại những kỉ niệm về mùa thu- mùa tựu trường trong cảm giác tự
nhiên nhất về thiên nhiên mùa thu. Mùa thu lá vàng nhẹ nhàng lượn một vòng
trên không gian rồi đáp xuống mặt đường, trở về với đất mẹ.
Trên cao, bầu trời bảng lảng màu xanh của mây lững lờ Chính những cảm nhận
ấy về ngày mùa thu maf nhân vật tôi nhớ lại những ngày tựu trường. “Tôi không
thể nào quên được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy
cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.” Trong niềm cảm xúc ấy,
"tôi” nhớ lại những kỉ niệm ngày đầu tiên đi học của mình.
Tác giả gợi nhắc tâm trạng, cảm giác của “tôi” trên con đường cùng mẹ tới
trường. Đó là buổi sớm mùa thu “một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh”. Tôi 29
cùng mẹ nắm tay đi trên con đường quen thuộc. Cảnh vật xung quanh vẫn thế,
không thay đổi. Nhưng nhân vật tôi trong những cảm giác bồi hồi, nôn nao, hồi
hộp của lần đầu tiên đi học mà thấy những cảnh vật ấy từ quen thành lạ, từ gần gũi thành mới mẻ.
Đó là những cảm nhận chân thực, tinh tế của một tâm hồn trong sáng trẻ thơ.
Một đứa trẻ lớp 1 nhưng lại có cảm giác chững chạc, đứng đắn “Trong chiếc áo
vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn”. Đi học, đó là lí do
khiến nhân vật tôi trưởng thành, trở nên nghiêm túc hơn. Một cậu bé 6 tuổi, lần
đầu tiên đến trường mang tâm trạng náo nức, nhìn mọi vật mọi cảnh mọi người
xung quanh bằng ánh mắt của cậu bé vừa mang chút gì đó nghiêm túc, chững
chạc vừa chút gì đó ngây ngô.
Nhìn bạn bè cùng trang lứa tay cầm sách vở mà cậu nghĩ mình đủ lớn để cầm.
Cậu đòi mẹ cho cầm mặc dù thật khó đối với cậu. Nhưng nhân vật “tôi” hiểu,
cậu đã lớn, cậu không còn ngây ngô, ngây thơ nữa mà đủ trưởng thành để tự
mình cầm những quyển sách ấy. Nhưng vẫn còn là một đứa trẻ, cậu vẫn có
những suy nghĩ ngây thơ: “Chắc chỉ những người thành thạo mới cầm nổi bút
thước”. Nhưng chính cái suy nghĩ ấy của cậu bé mà khiến người đọc tự giác
mỉm cười bởi sự đáng yêu của cậu bé.
Đi hết con đường làng quen thuộc, ngôi trường của cậu hiện ra trước mắt. “Tôi”
tự nói, cậu đã từng đi đến đây, từng đi qua đây, nhưng với cậu ngôi trường lúc
ấy và bây giờ thật khác. Những câu văn miêu tả tâm trạng của cậu được viết ra
đầy tự nhiên: “Trước mặt tôi, trường Mỹ Lý vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như
cái đình Hòa Ấp. Sân nó rộng, mình nó cao hơn những buổi trưa hè đầy vắng lặng.
Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ.”. Cách so sánh cùng nhân hóa khiến ngôi trường
hiện lên vừa thân quen vừa mới lạ như một người bạn mới cho ta những cảm
giác vừa thân thuộc lại vừa mới mẻ. Dưới cái nhìn của một cậu bé chăm quan 30
sát, những bạn bè cùng trang lứa cũng e dè, cũng lạ lẫm đứng nép bên người
thân. Đó là những biểu hiện chân thực của những cậu bé lớp 1, còn bỡ ngỡ, còn xa lạ.
Dòng hồi tưởng của tác giả nhớ lại tiếng trống đầu tiên. Tiếng trống “vang rộn
lòng tôi”. Tiếng trống mạnh mẽ, tiếng trống của đầu tiên, của tâm hồn. Sau
tiếng trống là lời phát biểu của ông Tổng Đốc. Ấn tượng của “tôi” về ông tổng
đốc là một người cẩn thận, yêu thương con trẻ. Chính cái tình cảm, sự chăm sóc
chu đáo của ông mà cho ta thấy sự quan trọng của nền giáo dục, đồng thời cũng
là trách nhiệm của người dạy trẻ và trách nhiệm học tập của trẻ.
Truyện ngắn là dòng hồi tưởng của tác giả về ngày đầu tiên đi học. Một mốc
thời gian quan trọng của đời người. Một quãng hồn nhiên của tuổi thơ mà có lẽ
mỗi chúng ta chẳng thể nào quên.
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 9
Thanh Tịnh tên thật là Trần Văn Ninh, quê xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ông
học Tiểu học và Trung học ở Huế. Vốn có năng khiếu văn chương nên đến năm
1933, ông bắt đầu sáng tác. Thanh Tịnh viết được nhiều thể loại nhưng thành
công hơn cả là truyện ngắn và thơ. Các truyện ngắn của ông đều thấm đượm
cảm xúc êm dịu, trong trẻo, vừa man mác buồn thương, vừa ngọt ngào sâu lắng.
Giọng văn nhẹ nhàng thủ thỉ mà thấm thía khó quên. Truyện ngắn “Tôi đi học”
in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản năm 1941 là một tác phẩm như vậy. Đây là
thiên hồi ức rất xúc động về những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường ba mươi năm về trước.
Trung tâm của thế giới ấy là cậu học trò ngày đầu tiên tới trường, trong lòng nảy
nở biết bao ý nghĩ, tình cảm xao xuyến, mới lạ, suốt đời không thể quên. Trên
con đường cùng mẹ tới trường, nhân vật “tôi” – cậu bé lớp đầu cấp tiểu học ấy –
đã nhìn cảnh vật xung quanh và cảm thấy “lòng tôi đang có sự thay đổi lớn”: 31
Hôm nay tôi đi học. Đối với một em bé chỉ biết chơi đùa, qua sông thả diều, ra
đồng chạy nhảy với bạn…đi học quả là một sự kiện lớn, một đổi thay quan
trọng, đánh dấu bước ngoặt tuổi thơ. Vì thế “tôi” cảm thấy trang trọng, đứng
đắn với bộ quần áo, với mấy quyển vở mới trên tay. “Tôi” muốn thử sức mình,
xin mẹ cho được cầm bút, thước như các bạn khác. Một ý nghĩ non nớt, nảy nở
trong đầu: “chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước”. Ý nghĩ ấy thoáng qua
trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. Hình ảnh so
sánh trong câu văn trên mới trong sang, đẹp đẽ mà rất phù hợp tâm lí trẻ thơ.
Nhà văn đã dùng nhiều hình ảnh, nhiều chi tiết cụ thể biểu hiện những cung bậc
tâm trạng ấy của cậu bé. Trước hết, cậu thấy ngôi trường “trông vừa xinh xắn
vừa oai nghiêm… sân nó rộng, mình nó cao”, sừng sững như “cái đình làng”.
Rồi cảm thấy mình nhỏ bé làm sao và “đâm ra lo sợ vẩn vơ”. Tiếp sau, cậu bé
thấy học trò, thầy cô giáo, người lớn, trẻ con đông đúc, thấy mấy bạn mới cũng
đang sợ sệt, lúng túng, e ngại như mình. Mái trường đẹp như cái tổ ấm, mỗi học
trò ngây thơ, hồn nhiên, ngây thơ như một cánh chim đầy khát vọng và biết bao
bồi hồi lo lắng nhìn bầu trời rộng, nghĩ tới những chân trời học vấn mênh mang.
Vì thế khi nghe gọi đến tên mình, cậu học trò “tự nhiên giật mình và lúng túng”.
Nhà văn đã dùng rất nhiều động từ đặc tả tâm trạng của nhân vật: ngập ngừng, e
sợ, rụt rè, lúng túng, dềnh dàng, run run,… Riêng từ láy “lúng túng” điệp tới
bốn lần. Đây là một từ có ý nghĩa khái quát, đã được nhà văn sử dụng chính xác,
diễn tả nhiều tâm trạng, miêu tả chân thực cử chỉ, ánh mắt, ý nghĩ, cảm giác…
hồn nhiên trong sáng của cậu học trò trong buổi tựu trường đầu tiên. Đỉnh cao
của tâm trạng lúng túng là khi các cậu học trò nhỏ rời bàn tay, buông chéo áo
của người thân để đứng chuẩn bị hàng vào lớp thì “một cậu ôm mặt khóc”, “tôi
dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc theo” và “trong đám học trò mới vài tiếng thút
thít đang ngập ngừng”. Tiếng khóc như một phản ứng dây chuyền rất tự nhiên,
rất ngây thơ và giàu ý nghĩa. Nó là sự tiếc nuối những ngày chơi đùa thoải mái,
sự lưu luyến những người thân yêu…Nó cũng là sự lo sợ trước một thử thách 32
khó khăn, hay nó cũng là một niềm vui, niềm quyết tâm để bước vào một thế
giới khác lạ mà đầy hấp dẫn.
Đến những phút cuối của buổi tựu trường, cảm giác của nhà văn, cũng là của
nhân vật “tôi” càng trong sáng và chân thực hơn. Ngồi trong lớp, cậu bé thấy
xốn xang những cảm giác lạ mà quen đan xen, trái ngược nhau. Thấy “một mùi
hương lạ xộc lên trong lớp”, “hình gì treo trên tường tôi cũng thấy lạ” nhưng
cậu bé nhìn bàn ghế chỗ mình ngồi “tự nhiên lạm nhận vật của riêng mình”,
nhìn người bạn ngồi bên “không cảm thấy xa lạ chút nào”. Có thể nói đoạn văn
kết thúc câu chuyện ngắn gọn mà hiện lên rất nhiều hình ảnh đẹp và ý nghĩa.
Một chú chim nhỏ hót mấy tiếng rụt rè, vỗ cánh bay cao. Mắt “tôi” thèm thuồng
nhìn theo. Kỉ niệm bẫy chim giữa đồng lúa vẫy gọi. Tiếng phấn và chữ viết của
thầy giáo nhắc nhở, níu giữ, đưa về… Cuối cùng “tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ
nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc…” Phải chăng đây là phút sang trang
của một tâm hồn trẻ dại, tạm biệt thế giới ấu thơ chỉ biết nô đùa, nghịch ngợm
để bước vào thế giới tuổi học trò hồn nhiên, mơ mộng.
Dẫn dắt các em vào thế giới ấy là những người mẹ, những phụ huynh, các thầy
cô giáo. Trái tim mỗi người như cũng bồi hồi, xao xuyến theo nhịp đập trái tim
của con trẻ. Còn các thầy cô giáo từ “ông đốc”, “thầy hiệu trưởng”, đến thầy
giáo trẻ phụ trách lớp năm và các thầy cô giáo khác, ai cũng dịu dàng, từ tốn,
bao dung đón chào và động viên các em nhập trường, vào học theo từng lớp.
Truyện ngắn “Tôi đi học” luôn khiến người đọc thấm thía rằng: Trong cuộc đời
của mỗi con người, kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là ở buổi tựu
trường đầu tiên, thường sẽ được ghi nhớ mãi. Nhà văn Thanh Tịnh đã diễn tả
dòng cảm xúc này bằng tâm hồn rung động thiết tha, một ngòi bút giàu chất thơ,
một bố cục thống nhất, với các cung bậc tâm trạng, nhân vật, các sự kiện, chi
tiết, hình ảnh và những biện pháp tu từ chặt chẽ, hài hòa, tập trung vào chủ đề của tác phẩm. 33
Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 10
Trong đời học sinh của mỗi người, có lẽ ai ai cũng hơn một lần được cha hoặc
mẹ dắt tay đến trường trong tâm trạng sợ sệt, lo âu. Ký ức ấy tồn tại mãi. Rồi
mỗi năm, khi mùa tựu trường đến, ký ức ấy có dịp sống lại trong tâm trí mỗi
người. Nhưng để có những trang sách ghi lại những hồi ức đẹp làm xúc động
lòng người thì có lẽ chỉ có Thanh Tịnh với truyện ngắn Tôi đi học.
Bốn trang sách ghi lại hồi ức của nhà văn vào buổi sáng mùa thu trên đường từ
nhà đến ngôi trường làng trong buổi học đầu tiên sao mà nhẹ nhàng với những
chi tiết dễ thương của tuổi thơ lần đầu theo mẹ tới trường.
Trước hết, Thanh Tịnh nêu lý do có thể được xem là động lực thôi thúc ông viết
truyện ngắn này. Lý do mà nhà văn đã nêu trong truyện ngắn có cả thời gian
“hằng năm cứ vào cuối thu ”, có cả không gian “lá ngoài đường rụng nhiều và
trên không có những đám mây bàng bạc”, và có cả con người là “mấy em nhỏ
rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường".
Những hình ảnh gợi nhớ được miêu tả bằng những dòng văn nhẹ như thơ ấy đã
khiến lòng tác giả “lại nao nức nhớ lại những kỷ niệm mơn man", khiến tâm
trạng của nhà văn “lại tưng bừng rộn rã” về buổi tựu trường. Và tác giả đã nhớ
lại, những: hình ảnh trong ký ức hiện về như một cuốn phim quay chậm theo
trình tự thời gian, bắt đầu từ “Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh… ”
Đấy là mốc thời gian thay đổi đời sống tuổi thơ và cũng là cuộc đời của nhà văn
(và có thể của mọi người) sau này nên có khó thể nào quên được. Còn diễn biến
tâm trạng thì từ con đường làng cho tới lớp học. Thanh Tịnh đã tái hiện tất cả
vào những trang văn bằng nghệ thuật viết tự sự. cảnh làng quê, trên con đường
làng dài và hẹp, như nhà văn đã mô tả: Con đường này tôi đã quen đi lại lắm 34
lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì
chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.”
Mọi nét nhìn đều thay đổi, tâm trạng cũng diễn biến không ngừng đều do ở câu
văn ngắn gọn và dễ hiểu: “Hôm nay tôi đi học”. Cũng là con sông làng nhưng
giờ đây “tôi” không được “lội qua sông thả diều như thằng Quý". Cũng là cánh
đồng làng nhưng “tôi” không được ra đó nô đùa như thằng Sơn. Việc “đi học”
đã thay đổi con người “tôi”. Từ một đứa trẻ thích lội qua sông thả diều, nô đùa,
bẫy chim trên đồng ruộng, sáng hôm nay “Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm
thấy mình trang trọng và đứng đắn” hẳn lên.
Thay đổi từ cách ăn mặc cho tới tính cách của con người chẳng phải là “sự thay
đổi lớn” sao?! Cái hay của nhà văn là tạo ra điểm nhấn gợi đúng vào cảm xúc
của người đọc ấy. Dù không cùng hoàn cảnh, không cùng nơi chốn, thời điểm
với nhân vật “tôi” nhưng hàng triệu người vẫn thấy bóng dáng, cảm nhận của
mình khi đọc được dòng văn trên.
Từ điểm nhấn là “sự thay đổi lớn” ấy, nhà văn đi vào chi tiết trên đường “tôi”
theo mẹ đến trường bằng lối miêu tả hình ảnh xen lẫn với biểu cảm. Các hình
ảnh lại được miêu tả theo kiểu dây chuyền bằng cái nhìn tinh tế. “thấy mấy cậu
nhỏ trạc bằng tuổi tôi… trao sách vở cho nhau xem". Họ “ôm sách vở nhiều lại
kèm cả bút thước nữa” mà chẳng thấy khó khăn gì trong lúc chỉ cầm hai quyển
vở mới mà “tôi đã bắt đầu thấy nặng.
Tôi bậm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi
xuống đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Ớ đoạn văn ấy, nhà văn cứ nhìn sự
việc, sự vật của người rồi cảm nhận ở mình cùng với sự vật, sự việc ấy. Nhìn
thấy sách vở đã vậy, khi nhìn thấy “bút thước” mà mấy cậu học trò đang cầm
“tôi” cũng đòi mẹ đưa bút thước cho cầm. Khi nghe mẹ bảo để mẹ cầm cho
cũng được thì “tôi” lại nghĩ: “chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước". Đấy 35
là một ý nghĩ “vừa non nớt vừa ngây ngô” thật dễ thương chỉ xuất hiện ở trẻ thơ.
Theo thời gian và con đường đi tới, nhân vật “tôi” cùng mẹ đã đến nơi cần đến.
Hình ảnh đầu tiên đập vào mắt “tôi” là “Trước sân trường làng Mĩ Lí dày đặc cả
người. Thế là “tôi” nhớ lại chỉ mới trước đây mấy hôm thôi nhân đi bẫy chim
quyên cùng với bạn, “tôi” cũng đã vào quan sát kĩ từng phòng ngôi trường này,
và chỉ có cảm tưởng là “nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà khác trong
làng". Đó là nhận xét đúng với thực tế.
Vào thời buổi ấy, làng quê nào ở miền Trung cũng nhiều nhà tranh vách đất,
thỉnh thoảng mới bắt gặp một hai ngôi nhà ngói nhỏ. Duy chỉ có đình chùa và
trường học mới có vẻ cao ráo và sạch sẽ hơn tất cả các nhà khác trong làng.
Nhưng bây giờ thì nó lại khác. “trước mắt tôi trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn
vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp. Sân nỏ rộng, mình nó cao hơn trong
những buổi trưa hè đầy vắng lặng.
Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ". Tại sao thế, cũng là một ngôi trường ấy thôi mà!
Đấy cũng là cảm nhận của tuổi thơ về một sự vật ở hai thời điểm và hai hoàn
cảnh khác nhau. Ở thời điểm “trước đó mấy hôm”, nhân vật “tôi” tới trường Mĩ
Lí vào những ngày hè vắng lặng trong cảnh sông thả diều, bẫy chim thường
ngày, nên chỉ thấy nó cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng. Còn bây giờ thì khác.
Cái khác biệt trước nhất là ở cậu bé. Cậu sắp trở thành người học trò. Cậu đã bắt
đầu thay đổi từ môi trường gia đình qua môi trường trường học, từ môi trường
tự do bay nhảy đây đó dưới ngôi nhà và cánh đồng làng vào một lớp học trong
ngôi trường này để học đọc, học viết, học tính toán. Để “biết ba chữ với người
ta” như mong ước của cha mẹ. Cái khác thứ hai ấy là khung cảnh trước mắt dày đặc cả người. 36
Và “Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ
dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim con đứng bên
bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ, Nhà văn đã
so sánh tuổi thơ trong hoàn cảnh ấy “như con chim non… ” luôn ngập ngừng e
sợ trước cảnh lạ. Hoàn cảnh đã tác động vào tâm lý của con người. Cảnh đây là
cảnh ở trường học, nơi giảng dạy “tiên học lễ hậu học văn”. Người lớn bước
vào còn phải giữ phép tắc lễ nghĩa huống gì là trẻ con.
Tác giả đã nhớ lại và miêu tả cảnh, tình thật tinh tế, nhất là tâm trạng ‘lo sợ vẩn
vơ" của “mấy cậu học trò mới" cũng như nhân vật “tôi”. Nỗi lo sợ, cử chỉ ngập
ngừng càng tăng khi nghe “một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, khỉ học trò
cũ sắp hàng và đi vào lớp”, nhân vật “tôi” mới “cảm thấy mình chơ vơ”. Tất cả
các cậu học trò mới như “tôi” đều thụ động. Có lẽ đây là đoạn văn vừa tả cảnh
vừa tả tâm lý hay nhất của bài văn.
Tâm lý thì “lo sợ, ngập ngừng”, cử chỉ thì “rụt rè hai chân hết co lại duỗi.. ”,
“toàn thân cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp". Đang
trong cử chỉ và tâm trạng đó thì “ông đốc” (thầy hiệu trưởng) xuất hiện. Ông
đọc tên từng người, rồi dặn dò phải chăm học. Rồi ông “nhìn chúng tôi với cặp
mắt hiền từ và cảm động". Từ ngoài đường, từ trong lớp học hầu như ai ai cũng
ngắm nhìn khiến các cậu học trò mới “càng lúng túng hơn".
Cao điểm của tâm trạng là lúc ông đốc bảo: “-Thôi, các em lên đứng đây sắp
hàng để vào lớp.”, Ây là tâm trạng “trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa
mẹ tôi như lần này". Và chính vì có cảm giác như thế nên “Một cậu đứng đầu
ôm mặt khóc. Tôi bất giác quay lưng lại rồi dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở
khóc theo. Tôi nghe sau lưng tôi, trong đám học trò mới, vài tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ.
Nhưng rồi sự lúng túng, tâm trạng lo sợ ấy cũng nguôi dần đi là nhờ những
người thân, nhờ ông đốc học hiền từ, nhờ “người thầy trẻ tuổi, gương mặt tươi 37
cười đang đón chúng tôi trước cửa lớp". Nhờ sự an ủi, động viên của mẹ, ông
đốc và người thầy trẻ tuổi mà từ tâm trạng lo sợ, lúng túng, nhân vật “tôi ”
chuyển qua tâm trạng tò mò, gần gũi, và ấm áp lúc ngồi yên trong lớp học.
Từ mùi hương đến những tấm hình, cái gì cũng thấy lạ và hay hay. Từ sự lạm
nhận chỗ ngồi “là vật riêng của mình” đến việc nhìn người bạn ngồi bên cạnh,
“một người bạn tôi chưa hề quen biết, nhưng lòng tôi vẫn không cảm thấy sự xa
lạ chút nào". Như thế, trong vòng chưa đầy một buổi sáng, nhân vật “tôi ” gần
như thay đổi hoàn toàn do thay đổi môi trường hoạt động. Trường học tạo dựng
môi trường thân thiện trong sáng.
Hơn 70 năm sau khi "Tôi đi học" ra đời, đọc lại truyện hầu như ai cũng xúc
động. Ngoài lời văn ý vị và nhẹ nhàng như thơ trong nghệ thuật kết hợp hài hòa
giữa miêu tả gắn liền với cảm xúc là tài nhớ, chọn lựa và sắp xếp các chi tiết về
buổi học đầu tiên của nhân vật “tôi” thành một truyện ngắn tự sự và trữ tình.
Ai cũng nhận thấy có bóng dáng buổi học đầu tiên của mình ở trong truyện,
nhất là hình ảnh “Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm
đánh vần đọc” đọng lại ở cuối trang văn. 38
Document Outline

• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh
• Sơ đồ tư duy Phân tích Tôi đi học
• Dàn ý phân tích truyện ngắn Tôi đi học
  • Dàn ý chi tiết số 1
  • Dàn ý chi tiết số 2
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 1
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 2
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 3
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 4
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 5
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 6
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 7
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 8
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 9
• Phân tích truyện ngắn Tôi đi học - Mẫu 10