Văn nghị luận và tư duy cá nhân | Môn Văn học - Trường Cao đẳng Công nghệ Và Quản trị Sonadezi

lOMoAR cPSD| 58702377 Chú ý:
-Xu hướng đề ngày càng mở, học sinh có thể tự do bày tỏ tư duy, quan điểm cá
nhân của mình, miễn là thuyết phục người đọc. (Vĩ nhân chưa chắc đã đúng )
- Dẫn chứng NLXH phải phù hợp, mới mẻ và đa chiều. Nên lấy dẫn chứng ở
nhiều lĩnh vực khác nhau như: Lịch sử, Chính trị, Địa lí, Kinh tế,… - Dẫn chứng
NLVH phải tiêu biểu, khái quát và xứng đáng.
- Chú ý những chữ in nghiêng trong đề -> gợi ý của người làm đề.
-Luôn luôn nhìn cuộc sống bằng hai mặt: +Tích cực +Tiêu cực
- Đặc biệt phải thể hiện được cái tôi và cá tính sáng tạo của bản thân. Không nhất
thiết phải trình bày theo form của đáp án truyền thống. Giọng văn phải thật tư
nhiên và tự tin thì mới có sức thuyết phục cao.
I, NGHỊ LUẬN XÃ HỘI:
*Những vấn đề trọng tâm:
1. Quan điểm về con người cá nhân, đời sống hiện đại:
- Con người đều chấp nhận sự khác biệt của mình và tôn trọng sự khác biệt của
người khác.Chỉ cần không vi phạm một trong 2 điều: +Luật pháp. +Đạo đức con người.
Con người hiện đại không ai có quyền được làm chuẩn, không ai được quyền trở
thành “Tự kỉ trung tâm luận”, lấy mình làm trung tâm, làm thước đo cho tất cả
giá trị và mọi người. Mỗi người đều có quyền chịu trách nhiệm trước cuộc đời
mình. Mình tôn trọng mình và mình có quyền yêu cầu người khác tôn trọng mình.
Ai cũng có quyền lựa chọn con đường của mình, lựa chọn mình. Từ đầu thế kỉ
XX, Trung Quốc vẫn đang giữ chế độ phong kiến với những quy định hà khắc,
nhất là đối với người phụ nữ. Vậy mà Lỗ Tấn đã để cho nhân vật Tử Quân (“Tiếc
thương những ngày đã mất”) nói với người yêu mình rằng:“Đời em là của em. lOMoAR cPSD| 58702377
Không ai có quyền can thiệp vào đời em cả”. Nàng Tử Quân dù sống trong lòng
xã hội ngột ngạt, kìm hãm sự phát triển của con người ấy vẫn ý thức về nữ quyền,
về sự bình đẳng nam-nữ. Câu nói như một lời tuyên chiến để đấu tranh đòi quyền
sống, quyền tự do của một con người.
“Đừng tìm điều kì diệu đâu. Chính bạn là điều kì diệu”. Bản thân chúng ta là một
vũ trụ bí ẩn mà chúng ta là những nhà thám hiểm chính mình. Nếu ta không hiểu
mình, thì ta không thể tự tin, tự chủ cuộc đời mình. Muốn hiểu mình, thì phải
thành thật, mà thành thật với người khác đã khó, thành thật với mình còn khó
hơn. Khi bạn đã hiểu mình, bạn mới có thể tự tin khoe cá tính, cái “tôi”, tự làm
chủ bản thân, làm chủ cuộc đời.
“Bạn hãy giữ lấy cái gì là riêng của mình, làm sao cho nó phát triển một cách tự
do. Lúcmột người không có cái gì là của riêng mình thì phải thấy người đó chẳng
có gì hết”(Macxim Gorki).Khi tất cả mọi người đều như nhau, thì xã hội sẽ như
thế nào? Mỗi người đều có cái “tôi” cá nhân của mình, không phải là một “bản
sao” nào khác. Trong cuộc sống, nhất là xã hội hiện đại, điều tối kị nhất là lặp lại
người khác. Một nhà báo người Mỹ đã nhận xét sau cuộc đi “bão” mừng chiến
thắng U23 rằng: “Việt Nam có cái hâm mộ theo “bầy đàn” (Từ “bầy đàn” dành
cho xã hội nguyên thủy, khi con người vẫn chưa nhận thức hết được thế giới và
chưa định hình được bản thân vậy mà lại được dùng để nói về một xã hội hiện đại
). Họ không biết vì sao mình lại làm thế, không biết bản thân cần gì mà chỉ thấy
người khác làm thì làm theo. Xã hội ngày càng phát triển, con người càng phải
triệt để “Tư duy đồng phục” thì mới có thể vươn tới những tầm cao mới. Muốn
thế, con người phải có bản lĩnh, dám nghĩ, dám làm, phải để mất đi nỗi sợ hãi làm sai.
Nhưng tôn trọng, đề cao cá nhân khác với chủ nghĩa cá nhân ích kỉ, vị kỉ. Trong
một bức tranh nếu một màu chiếm quá nhiều thì bức tranh đó sẽ trở nên đơn điệu,
tẻ nhạt và không có giá trị. Phải biết hòa hợp, cân bằng giữa cá nhân với cộng
đồng, giữa cá thể với tập thể để cuộc sống tốt đẹp hơn. -
Con người có một sự cố chấp đến đáng sợ đối với quá khứ. Họ mang tâm
lí ngại thay đổi, không dám thay đổi và sợ thay đổi. Xã hội ngày càng phát triển,
nếu cứ giữ mãi lối tư duy cũ kĩ, lạc hậu thì sẽ chẳng tiến bước được đến tương
lai. Thay đổi lối tư duy, tự do bộc lộ mình để mình càng phát triển hơn.
D/c: + Lỗ Tấn, lá cờ đầu của văn học Cách mạng, người đặt nền móng cho Văn
học hiện thực Trng Quốc. Những tác phẩm của ông đều chứa đựng những tư tưởng
lớn lao về xã hội và con người. Nhưng giáo dục Trung Quốc mảng THCS đã bỏ lOMoAR cPSD| 58702377
các tác phẩm của Lỗ Tấn ra khỏi chương trình, thay vào đó là những tác phẩm mới mẻ, đặc sắc.
+ Năm 1936, Vũ Trọng Phụng cho ra đời cuốn “Làm đĩ” đã gây ra bao cuộc
tranh cãi. Giới phê bình Việt Nam xếp nó là sách ba xu, rẻ tiền, không đáng đọc
nhưng giới phê bình phương Tây lại cho rằng đây là một cuốn sách có tầm, đáng đọc.
=> Sự khác biệt trong nhận thức về lĩnh vực văn chương. Thay đổi cách nhìn
nhận, đánh giá một vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. -
Đời sống càng hiện đại, con người càng tới gần với xu hướng sống thực
dụng mà xem nhẹ tình cảm, rung động của tâm hồn. Có một câu hỏi đặt ra rằng:
Khi mà đầu óc nhân tạo có thể thay thế con người thì chúng ta sẽ mất gì? Đó là
mất đi cảm xúc, mất đi những rung động trước cuộc sống. Dần dần, con người rồi
cũng sẽ trở thành một phiên bản robot tiếp theo, đẩy con người đến bờ vực của
sự hủy diệt một cách nhanh chóng “Mối nguy hiểm của quá khứ là con người bị
biến thành nô lệ. Mối nguy hiểm của tương lai là con người có thể trở thành robot” (Erich Fromm) 2. Tình cảm con người:
- Đó có thể là tình cảm gia đình: vợ chồng, cha con, mẹ con,... nhưng cũng có thể là tình cảm đôi lứa.
< Chủ đề này rất ít khi ra (10 năm trở lại đây mới có một đề), cần giọng văn hướng
nội, chân thành và có những suy nghĩ, cảm nhận của chính mình >
3. Vai trò và tầm quan trọng của tri thức:
“Mọi người sinh ra đều binh đẳng, khác nhau về học vấn” (Yushichi).
- William Shakespeare đã từng viết : “Kì diệu thay hai tiếng con người”. Mọi
người đều bình đẳng trong tư cách của một con người, có quyền được mơ, được
sống, được khát vọng hạnh phúc. Điều tạo nên sự khác biệt, chính là học vấn, là
những tri thức có được từ quá trình tiếp thu ở trường học, sách vở và đặc biệt là
ở cuộc sống. Từ thế ki V TCN, Khổng Tử đã đưa ra lời răn dạy: “Nhân bất học
bất tri lí”(Người không học không biết lẽ phải)hay Nguyễn Trãi (Thế kỉ XV) cũng
đã nói: “Nên thợ nên thầy nhờ có học”. Xã hội hiện đại, người ta thường đặt ra
câu hỏi rằng: “Học giỏi để làm gì?” nhưng người ta không biết rằng những tri
thức ta tích lũy được sẽ là hành trang theo ta suốt cuộc đời. lOMoAR cPSD| 58702377
Một quốc gia, một dân tộc mạnh mẽ không phải có diện tích rộng lớn, không phải
có nhiều tài nguyên, cũng không phải dân số lớn mà là một đất nước phải có trình độ cao.
+Singapore vào năm 1960 đang là một bang thuộc Malaysia, nhưng đến năm
1965, nhờ sự đấu tranh và sự lãnh đạo kiệt xuất, Singapore đã tách ra khỏi
Malaysia, khai sinh ra nước Cộng hòa Singapore. Họ không có lịch sử, không có
một khoảng sản gì, diện tích chỉ bằng một hòn đảo của Việt Nam (đảo Phú Quốc),
số dân cũng chỉ bằng một tỉnh của Việt Nam. Người dân Singapore chỉ có hai thứ
không phải mua, đó là: khí trời và nước biển. Vậy mà đã vươn lên và phát triển
vững mạnh, trở thành một trong bốn quốc gia phát triển nhất châu Á, một con
rồng châu Á nhờ sức mạnh của tri thức.
+ Hay Nhật Bản, đất nước “đồng văn, đồng chủng” với Việt Nam, trước năm
1868, tình hình nước Nhật rơi vào khủng hoảng và bế tắc trầm trọng. Nhờ có cuộc
Duy tân Minh trị cải cách về nhiều mặt, nhất là giáo dục, Nhật Bản dần đi lên và
đứng thứ ba thế giới sau Mỹ và Trung Quốc.
Tri thức không chỉ tạo nên sự khác biệt giữa người với người mà còn tạo nên sự
khác biệt giữa các quốc gia, các nền văn minh trên thế giới. Mỗi người đều có
nghĩa vụ tiếp nhận tri thức để giúp mình, giúp đời : “Non sông Việt Nam có trở
nên tươi đẹp hay không , dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh
vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở
công học tập của các em.”(Thư gửi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu
tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1945 của Chủ tịch Hồ
Chí Minh). Ta chỉ là ta khi ta tự đứng lên bằng chính tri thức và đôi chân của
mình. Sự thành công được tạo ra từ ba yếu tố: may mắn(5%), nghị lực(25%) và
tri thức(70%). Không có giấc mơ của ông Bụt, bà tiên nào có thể nâng đỡ chính
chúng ta mà do chúng ta tự tạo nên. -
Học không phải (nếu ở Việt Nam là không những) để thi mà học để biết, để
làm việc, để tồn tại. Nhưng học cũng giống như theo đuổi một ai đó, nếu không
nghiêm túc, không có tình yêu và đam mê thì suốt đời ta chỉ sống tầm thường mà thôi. -
Trí tuệ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của con người nhưng
không phải là tuyệt đối. “Hãy cẩn trọng và cẩn thận, đừng biến trí tuệ thành chúa
chúng ta” (Albert Einstein). Khi con người càng đến gần với những “bí ẩn” thế
giới thường mang tâm lí xem thường tất cả, tự phụ, cho mình là nhất. Điều này
sẽ gây ra nhiều điều tiêu cực đối với chính ta và cuộc sống. lOMoAR cPSD| 58702377
4. Truyền thống và hiện đại:
- Truyền thống: là những gì thuộc về quá khứ, có cả mặt tích cực, tốt đẹp, có giá
trị nhưng mặt khác có chứa những phần tiêu cực, phản giá trị. => Thái độ:
+Kế thừa và phát huy những giá trị tích cực và tiến bộ như truyền thống tương
thân tương ái, tôn sư trọng đạo, ăn quả nhớ kẻ trồng cây,…
+Kiên quyết loại bỏ những giá trị lạc hậu, phản giá trị để mở đường cho sự tiến bộ của con người. C/m:
+Thời phong kiến quan niệm rằng phẩm hạnh của người phụ nữ đồng nghĩa với
trinh tiết. Đây là một quan niệm sai lầm. Giá trị con người dựa vào những giá trị
bên trong, không phải là những điều tùy thân bên ngoài.
+Tư tưởng “trọng nam khinh nữ”. Con người sinh ra đều có quyền bình đẳng, ai
cũng như nhau. Vậy nên phải loại bỏ tư tưởng này ngay nếu không sẽ dẫn tới
những vấn đề tiêu cực trong xã hội như: gia tăng dân số, tỉ lệ nam-nữ có sự chênh
lệch lớn (trước là 1:1, hiện nay là 3:1),…
- Hiện đại: không có một nền văn minh nào không bắt nguồn từ truyền thống.
Những gì xảy ra hôm nay sẽ là quá khứ của ngày mai. Vậy nên phải biết kế thừa
quá khứ nhưng phải hướng đến tương lai bằng khát vọng, ước mơ, hành động và
tri thức của mình. Muốn loại bỏ được những điều lạc hậu cần phảic có bản lĩnh
bởi tâm lí của con người thường tiếc thương quá khứ và sợ thay đổi. C/m:
+Trong văn học, các nhà thơ, nhà văn hiện kế thừa từ văn học dân gian để sáng
tạo nên tác phẩm của mình.
+ Những thành tựu khoa học kĩ thuật đều dựa trên cơ sở của các giả thuyết từ quá
khứ: Galile kế thừa học thuyết của Copecnich để hoàn thiện hơn, Anhxtanh vì
đọc được thuyết tuyệt đối của Niutơn mà nghiên cứu và chứng minh ra thuyết tương đối,…
5. Môi trường sống hôm nay:
* Môi trường tự nhiên: là bầu sinh quyển mà con người tồn tại và phát triển. Co
người không thể thoát ra khỏi môi trường đó. lOMoAR cPSD| 58702377
- Con người chỉ có thể nắm bắt được quy luật của tự nhiên, nương tựa vào tự
nhiên để phát triển chứ không thể “chinh phục thiên nhiên”.
+ Một Nhật Bản văn minh, hiện đại về tất cả mọi mặt, đứng thứ ba thế giới chỉ
sau Mỹ và Trung Quốc thế nhưng cũng không bao giờ chống lại được sóng thần,
động đất,…mà chỉ nắm bắt quy luật của nó để phòng tránh.
- Thái độ ứng xử ở mỗi giai đoạn nhất định có sự khác biệt:
+ Trong truyền thống phương Đông xưa, thiên nhiên được xem là nơi di dưỡng
đời sống tâm hồn con người. Thiên nhiên là nơi con người tìm đến trong một mối
quan hệ tương giao thân thiết:
“Núi láng giềng, chim bầu bạn
Mây khách khứa, nguyệt anh tam”
(Thuật hứng bài 19 – Nguyễn Trãi)
“Nước biếc non xanh thuyền gối bãi, Đêm
thanh nguyệt bạc khách lên lầu”.
(Bảo kính cảnh giới bài số 26 – Nguyễn Trãi)
• Lí Công Uẩn (Lí Thái Tổ) khi lên ngôi (1009) đã ban hành một trong những
đạo luật đầu tiên: cấm săn bắn vào mùa xuân, kể cả quý tộc. Ông đưa ra
hình phạt rất nặng cho những ai vi phạm. Từ thế kỉ thứ X đã ý thức được
tầm quan trọng của thiên nhiên.
• Đến năm 1428, Nguyễn Trãi viết cáo Bình Ngô đã chỉ ra tội ác của giặc
Minh: hủy hoại thiên nhiên, cây cỏ. Đối với dân tộc, xâm hại thiên nhiên
là một tội ác cực lớn và không gì có thể bồi đắp, tái tạo lại được.
• Bác Hồ - vị Chủ tịch nước đầu tiên của Việ Nam luôn gần gũi, giao hòa,
lấy thiên nhiên làm bạn dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất:
“Hĩnh tí tuy nhiên bị khẩn bang
Mãn sơn điểu ngữ dữ hoa hương
Tự do lãm thưởng vô nhân cấm
Lại thử chinh đồ giảm tịch lương.”
(Mặc dù chân tay bị trói chặt, lOMoAR cPSD| 58702377
Nhưng đầy núi chim hót và hoa thơm;
Tự do thưởng ngoạn, không ai cấm được,
Nhờ thế, đường xa cũng bớt quạnh hiu.)
( Lộ thượng - Hồ Chí Minh) Tố
Hữu đã từng viết về Bác:
“Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa” (Bác ơi)
Thiên nhiên luôn luôn có lợi cho con người. Một nhành cây nhỏ dù không cho
trái ngọt nhưng để bóng mát cho đời. Bảo vệ thiên nhiên là điều cần thiết đối với mọi thời đại.
+ Xã hội ngày càng phát triển về nhiều mặt nhưng con người lại có những
hành động hủy hoại thiên nhiên, ô nhiễm môi trường. Rừng khô (du canh du cư;
phát rừng làm nương; khai thác tài nguyên rừng bừa bãi;…), suối cạn biển chết (
đánh bắt thủy hải sản trái phép; chất thải của các khu công nghiệp chưa qua xử
lí;…), bầu khí quyển ô nhiễm nghiêm trọng (chất thải từ các nhà máy, khói bụi từ
phương tiện giao thông, từ các vụ cháy nổ,…)
• Cá chết hàng loạt ở Việt Nam 2016 (Sự cố Formosa) là hiện tượng cá chết
hàng loạt tại vùng biển Vũng Áng (Hà Tĩnh) bắt đầu từ ngày 6 tháng 4 năm
2016và sau đó lan ra vùng biển Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế.
Trên bờ biển Quảng Đông, Vũng Chùa có đến hàng trăm cá thể cá mú loại
từ 40 – 50 kg trôi dạt vào bờ và chết. Đến ngày 25 tháng 4, tỉnh Hà Tĩnh
có 10 tấn, Quảng trị 30 tấn, đến ngày 29 tháng 4 Quảng Bình hơn 100 tấn
cá biển bất ngờ chết dạt bờ.Thảm họa này gây ảnh
hưởng lớn đến sản xuất và sinh hoạt của ngư dân, đến những hộ nuôi thủy
sản ven bờ, ảnh hưởng đến du lịch biển và cuộc sống của cư dân miền
Trung, làm 450 héc ta rạn san hô bị hủy hoại từ 40 đến 60% . Nguyên
nhân do nguồn thải lớn chứa độc tố từ tổ hợp nhà máy của Công ty
Formosa Hà Tĩnh thải trực tiếp ra môi trường.
• Bức ảnh con thuyền được thủ phục bằng vải trắng với chủ đề “Ngư dân để
tang cho biển” nói lên được tình hình môi trường biển ngày càng nghiêm
trọng và có nguy cơ bị hủy hoại. Bức ảnh đã được trao giải nhất báo Tuổi trẻ. lOMoAR cPSD| 58702377
* Môi trường xã hội(sinh thái tinh thần): Là không khí của đời sống xã hội,những
ứng xử văn hóa của con người trong môi trường sống của mình. Với cách hiểu
đó, môi trường xã hội hôm nay luôn đặt ra những vấn đề bên cạnh những yếu tố
tích cực, những điểm sáng đã phơi bày những khoảng tối, những tiêu cực có nguy
cơ hủy hoại môi trường sống của con người. - Tích cực :
+Xã hội hiện đại, con người sống năng động hơn, tiến bộ, văn minh hơn.
+ Môi trường sống kết nối với mọi người nhờ sự phát triển của công nghệ 4.0.
Tất cả mọi thứ đều được phô bày, không giấu diếm trong “thế giới phẳng” đó.
+ Con người được thụ hưởng những tiến bộ, văn minh của nhân loại.
+Đặc biệt, xu hướng cá nhân ngày càng được tôn trọng, bình đẳng, đề cao. Quyền
sống, quyền mưu cầu hạnh phúc của con người ngày càng bảo đảm. - Tiêu cực:
+ Con người hiện đại đang đứng trước nguy cơ khủng hoảng niềm tin. Thật giả
lẫn lộn khiến con người hoài nghi tất cả. Mà trong tất cả mọi đổ vỡ, điều đau đớn
nhất là đổ vỡ niềm tin.
+ Hiện tượng loạn chuẩn và lệch chuẩn trong các thang bậc đời sống con người.
Có rất nhiều cái “chuẩn” được đưa ra khiến người tiếp nhận không thể phân biệt
được, dẫn đến những nhận định, chuẩn mực thiếu suy nghĩ, không hợp với thực tế.
+ Tự do cá nhân chưa được tôn trọng, chưa đến độ cần thiết cho sự phát triển.
Nền giáo dục Việt Nam gò ép, thiếu đi sự thực hành và vẫn chưa đạt đến độ mở
để học sinh có thể thỏa sức kiến tạo nên thế giới của mình.
+ Xu hướng lai căng văn hóa khiến cho những chuẩn mực văn hóa mất đi; những
giá trị đạo đức bị băng hoại (Quay lưng với văn hóa là quay lung lại với những giá trị đạo đức)
+ Sống gấp, tiếp nhận quá xô bồ, thiếu chuẩn mực, không hợp với thuần phong
mỹ tục, chỉ nhìn được thú vui, cái lợi trước mắt (“Thần tượng” Khá Bảnh; đua
đòi theo phong cách Hàn Quốc; thử cách sống của “người lớn”…)
II, NGHỊ LUẬN VĂN HỌC: lOMoAR cPSD| 58702377
1. Những tri thức cần thiết: -
Văn học dân gian Việt Nam - Văn học viết Việt Nam: + Văn học trung đại + Văn học hiện đại + Văn học đương đại - Văn học nước ngoài - Lí luận văn học
a) Văn học dân gian và văn học viết Việt Nam:
-“Các nhà văn học được văn trong truyện cổ tích và học được thơ trong ca dao”.
Lịch sử văn học phát triển trong sự nối dài của nhiều nền văn học. Văn học dân
gian và văn học viết vừa song hành, vừa tiếp nối nhau. Nền văn học ra đời sau
tất yếu phải tiếp thu những tinh hoa của nền văn học trước để sáng tạo nên những
tác phảm có giá trị. Ấy là quy luật sáng tạo của nghệ thuật.
Vay mượn ca dao, thành ngữ, tục ngữ, thể loại:
+ “Lo gì chuyện đó mà lo
Kiến bò miệng chén chứ bò đi đâu” Thành ngữ
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
“Truyện Kiều” là truyện thơ Nôm viết theo thể lục bát đã đạt đến độ kết tinh cao
nhất trong kho tàng văn học. Vay mượn cốt truyện:
+ “Truyền kì mạn lục” – Nguyễn Dữ
+ “Sự tích những ngày đẹp trời”
+ Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp (…) lOMoAR cPSD| 58702377
* Các tác giả trung đại nên nhớ: - Nguyễn Trãi
+ Cáo Bình Ngô (vượt xa tất cả những áng tuyên ngôn và những nền văn học
trước đó và sau này). Nêu chủ quyền dân tộc:
• Ý thức về văn hóa: Quan trọng hơn cả lãnh thổ. (Việt Nam với lịch sử
1000 năm Bắc thuộc, 20 năm nhà Minh xâm lược, năm 1884-1885, nhà
Nguyễn thỏa hiệp với thực dân Pháp -> Liên bang Đông Dương ra đời.
Việt Nam lúc này mang một bi kịch lịch sử đau đớn chính thức biến mất
trên bản đồ thế giới. Dù vậy, nền văn hóa cổ truyền của dân tộc mãi không mất đi)
• Không gian địa lí, lịch sử riêng • Lịch sử + Quốc âm thi tập
• Tư tưởng nhân nghĩa làm nên đại cục
• Con người với thiên nhiên
Nước biếc non xanh thuyền gối bãi, Đêm
thanh nguyệt bạc khách lên lầu.
(Bảo kính cảnh giới bài số 26)
- Nguyễn Du: Truyện Kiều
- Hồ Xuân Hương + Nguyễn Khuyến
->Nhân đạo(nhấn mạnh tình yêu thương với con người) – Nhân bản(Tất cả
thuộc về con người, lấy con người làm gốc) – Nhân văn(Đề cao con người:
ngoại hình, trí tuệ và đặc biệt là tâm hồn) *Các tác giả hiện đại nên nhớ: Thơ Mới: - Xuân Diệu (thơ tình)
- Chế Lan Viên (vì thơ ông đậm chất trí tuệ và màu sắc suy tưởng nên đối
tượngtiếp nhận chủ yếu thơ Chế Lan Viên là những trí thức, học sinh, sinh viên) - Hàn Mặc Tử Thơ lOMoAR cPSD| 58702377 - Phạm Tiến Duật
+ Trước 1975: Huyền thoại Trường Sơn, gương mặt xuất sắc nhất viết về con
đường Trường Sơn. Giọng thơ phơi phới, lạc quan, yêu đời -> Cổ vũ người lính
ra trận. Bởi chiến tranh rất khốc liệt, buộc phải làm thế.
+ Sau 1975: Những khía cạnh khác của chiến tranh
- Nguyễn Khoa Điềm: thơ ông là lối tự sự xen lẫn trữ tình, tiếp nhận và sang
tạonhững điều mới mẻ, đâm chất suy tưởng và chất trữ tình. Tác phẩm tiêu biểu
nhất là Trường ca mặt đường khát vọng. Văn xuôi:
- Vũ Trọng Phụng ( Số đỏ và Giông tố)
- Nam Cao ( Chí Phèo, Đời thừa, Giăng sáng)
- Nguyễn Minh Châu (Dấu chân người lính)
- Nguyễn Huy Thiệp (truyện ngắn)
- Bảo Ninh (Nỗi buồn chiến tranh) - Dương Hướng (Bến không chồng) b) Văn học nước ngoài
- William Shakespeare (Hamlet và Otenno) -> đạt đến độ mẫu mự của tiểu thuyết Phục Hưng - Kafka (lâu đài) - Tagore (thơ tình)
- Y. Kawabata (Người đẹp say ngủ, Cố đô, Xứ tuyết, Ngàn cánh hạc) c) Lí luận văn học:
1. Một số vấn đề trọng tâm:
- Mối quan hệ giữa văn học và hiện thực lOMoAR cPSD| 58702377 2. Chủ thể sáng tạo 3. Tác phẩm văn học 4. Tiếp nhận văn học lOMoAR cPSD| 58702377 GIẢI ĐỀ
Câu 1: ( 6 điểm): Ngạn ngữ Nga có câu “Đối xử với bản thân bằng lí trí, đối xử
với người khác bằng tấm lòng”.
Trình bày ý kiến của anh/chị về câu nói trên.
Câu 2: (12điểm): Bàn về thơ, nhà phê bình văn học Bi- ê- lin- xki( 1811- 1848)
cho rằng: “Thơ trước hết là cuộc đời, sau đó là nghệ thuật”.
Anh/chị suy nghĩ như thế nào về ý kiến trên? Hãy phân tích và làm sáng tỏ điều
đó qua các tác phẩm thơ đã học trong SGK Ngữ văn 12. ĐÁP ÁN: Câu 1: Giải thích -
Đối xử với bản thân bằng lí trí: Cách ứng xử của con người với bản thân:
Tự nhận thức, tự đánh giá về bản thân một cách sáng suốt, tỉnh táo, nghiêm khắc,
thậm chí khắt khe. Có như vậy mới có thể phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế.
- Đối xử với người khác bằng tấm lòng: Nhận xét, đánh giá, cư xử với người khác
bằng tấm lòng bao dung, độ lượng, vị tha. Tự nguyện chịu thiệt thòi, vui vẻ chấp
nhận hi sinh, không phân vân, do dự. Chỉ khi đối xử với người khác bằng tấm
lòng ta mới có thể đón nhận những tấm lòng từ mọi người.
=> Bài học về cách ứng xử của con người với chính mình và người khác. Với bản
thân nghiêm khắc, với người khác bao dung, độ lượng. Bình luận -
Trong thực tế cuộc sống đối xử với bản thân bằng lí trí là cần thiết. Song
trongnhững tình huống cụ thể cũng cân đối xử với bản thân bằng tấm lòng. Cần
biết cách tự tha thứ cho mình. Một người biết sống khoan dung cho mình mới có
thể khoan dung với người khác. Cũng vậy, đối xử với người khác bằng tấm lòng
là đúng những có người, có việc cũng cần lí trí và nghiêm khắc.(1điểm) -
Cần tránh những cách ứng xử cực đoan 1,5điểm) lOMoAR cPSD| 58702377 lOMoAR cPSD| 58702377
+ Quá lí trí với mình dễ trở thành người sống nguyên tắc, cứng nhắc, rập khuôn.
+ Quá dễ dãi khi dành tấm lòng cho người khác, yêu thương không đúng cách,
bao dung không đúng việc, vị tha không đúng người có thể gây hại cho người
mình yêu thương và bị kẻ khác lạm dụng. -
Câu ngạn ngữ trên cần vận dụng linh hoạt, mỗi người cần biết cân nhắc, để
lựachọn cách ứng xử với mình hay người khác sao cho phù hợp.( 1điểm) Kết bài
Liên hệ, rút bài học nhận thức và hành động Câu 2: Giải thích
Nói “ Thơ trước hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật” nghĩa là như thế nào?
Tại sao “ Thơ trước hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật”? -
Thơ trước hết là cuộc đời: Yếu tố quan trọng đầu tiên của thơ là nội dung.
Thơlà một thể loại trữ tình, vì thế nội dung thơ phải là nội dung trữ tình. Thơ
trước hết là cuộc đời nghĩa là thơ phải mang âm vang, chứa đựng tiếng vọng của
cuộc sống. Cuộc sống mà nhà thơ phản ánh trong thơ phải là cuộc sống thực ngoài
đời đã được nâng lên ở một tầm cao mới, là cái nhụy, là tinh chất của cuộc sống. -
Sau đó mới là nghệ thuật: Được hiểu là hình thức thể hiện của thơ bao gồm
hình ảnh, từ ng, vần, nhịp, cấu tứ..Đây cũng là yếu tố không thể thiếu đối với thơ
nhưng vai trò của nó được xếp sau yếu tố nội dung, cảm xúc.
=> Bi- ê- lin-xki đã nhấn mạnh, đề cao vai trò quan trọng hàng đầu của yếu tố nội
dung cảm xúc trong tương quan với yêu tố hình thức nghệ thuật của thơ. Thơ cần
hai yếu tố nội dung và hình thức nhưng trước hết vẫn là nội dung cảm xúc. -
Đặc trưng của văn học: Mỗi tác phẩm là một chỉnh thể nghệ thuật được tạo
nên từ sự thống nhất của hai yếu tố nội dung và hình thức biểu hiện. trong đó nội
dung bao giờ cũng đóng vai trò quyết định việc lựa chọn hệ thống các phương
tiện biểu hiện của người viết. -
Đặc trưng của thơ với tư cách một thể loại trữ tình: lOMoAR cPSD| 58702377 lOMoAR cPSD| 58702377
+ Thơ là tiếng nói tình cảm. Đây là một chân lí đã được thừa nhận…hơ hơn bất
cứ thể loại nào cần sự chân cảm, chân thật.
+ Dòng cảm xúc chân thành, mãnh liệt nơi trái tim nhà thơ phải luôn được khơi
nguồn từ hiện thực đời sống. Thơ khởi nguyên là sự lên tiếng của trái tim, là rung
động tâm hồn của nhà thơ nhưng nó không mang âm vang cuộc sống thì khó trở
thành lòng chung của mọi người, khó thành tiếng gọi đàn, thành tiếng nói đồng
ý, đồng chí, đồng tình với người đọc. Chứng minh -
Đọc và đồng cảm với các nhà thơ qua những trang thơ, ta càng thấm thía
vai trò nội dung, cảm xúc trong thơ:
+ Tây Tiến: Nội dung cảm xúc trong thơ là nỗi nhớ sâu sắc, mãnh liệt của nhà
thơ về những kỉ niệm gắn với thiên nhiên, cuộc sống, con người miền Tây và
những đồng đội cũ trong đoàn quân Tây Tiến. Đó là những dòng thơ được viết ra
từ những kí ức về một thời Tây Tiến mà chính người viết đã trải qua trong những
tháng năm gian khổ nhất của cuộc kháng chiến chống Pháp.
+ Những trải nghiệm ngọt bùi, gian khổ thực sự thấm thía, xúc động trước ân
nghĩa, ân tình của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng chiến khu cách mạng.. VB
đã giúp Tố Hữu viết nên những trang thơ VB đằm thắm có sức cảm hóa lòng
người. Tiếng lòng nhà thơ trong cuộc chia tay lịch sử năm 1945 đã trở thành tiếng
lòng của tất cả những người Việt Nam đi kháng chiến, của cả dân tộc thể hiện sự
gắn bó sắt son thủy chung, sâu nặng không bao giờ đổi thay với VB với tất cả
những miền đất, những con người đã bảo vệ đã che chở cách mạng từ thuở trứng
nước, trong những ngày đen tối nhất…
+ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm được viết trong những năm kháng chiến
chống Mĩ ác liệt với những day dứt trăn trở của thế hệ nhà thơ trẻ về cội nguồn
của Đất Nước, Đất Nước là gì, ai là chủ nhân thật sự của Đất Nước trong suốt
trường kì lịch sử; Về trách nhiệm của thế hệ hôm nay- mai sau đối với Đất Nước.
Cảm xúc nồng nàn, suy tư sâu lắng, giọng điệu thầm thì, như nhắn nhủ, như nhắc nhở... -
Nội dung cảm xúc chân thành và mãnh liệt trong các bài thơ này đã giúp
các nhà thơ biểu đạt bằng những dòng thơ tài hoa, hình ảnh thơ vừa lãng mạn vừa
bi tráng, ngôn ngữ giàu chất tạo hình trong Tây Tiến; những câu thơ tự do, bình
dị mà sáng tạo, bút pháp tạo hình vẽ cánh thiên nhiên; Những vần thơ lục bát biến
hóa dân dã cổ kính, mới mẻ hiện đại; giọng thơ tâm tình, ngọt ngào tha thiết, kết
cấu đối đáp trong Việt Bắc; Sử dụng sáng tạo chất liệu văn hoá văn học dân lOMoAR cPSD| 58702377 gian trong Đất Nước. Bình luận -
Ý nghĩa câu nói: Cả nội dung và hình thức đều có vai trò riêng khó thay thế
trong quá trình tạo nên một tác phẩm thơ, đều có những đóng góp riêng tạo nên
sức hấp dẫn, vẻ đẹp của một bài thơ. -
Ý kiến của Bi- ê- lin- xki là một gợi mở có giá trị đối với người làm thơ.
Nhà thơ là người sống giữa cuộc đời phải biết mở lòng ra đón lấy những vang dội
của cuộc đời; phải sống đã rồi viết...Đây không chỉ có là bài học có giá trị với
riêng người làm thơ mà còn cả người đọc thơ, đặc biệt là bài học chung cho mọi người nghệ sĩ.
Người đọc thơ từ ý kiến này mà có thêm nhiều căn cứ đánh giá về thơ. “ Thơ giữa
đời, ha giữa nắng”. Nắng tô điểm làm nên vẻ đẹp, sức sống của hoa. Thơ cũng
vậy chỉ đẹp và có sức sống khi nảy sinh từ cuộc đời, vì cục đời mà có. Kết luận
Khẳng định vấn đề nghị luận từ các bài thơ đã phân tích. Màu chữPhông chữ 80 nhận định về thơ lOMoAR cPSD| 58702377 1.
Anđecxen đã lượm lặt những hạt thơ trên luống đất của người dân cày,
ấp ủ chúng nơi trái tim ông rồi gieo vào những túp liều, từ đó lớn lên và nở ra
những đóa hoa thơ tuyệt đẹp, chúng an ủi trái tim những người cùng khổ. (Pauxtopxki) 2.
Nhà thơ như con ong biến trăm hoa thành mật ngọt. 3.
Mỗi giọt mật thành đòi vạn chuyến ong bay.(Chế Lan Viên) 4.
Vạt áo của triệu nhà thơ không bọc hết vàng mà đời rơi vãi. 5.
Hãy nhặt lấy chữ của đời mà góp nên trang.(Chế Lan Viên) 6.
Cuộc sống là cánh đồng màu mở để cho thơ bén rễ sinh sôi.(Puskin) 7.
Thơ ca mang đến cho con người những điều kỳ diệu 8.
Người giai nhân: bến đợi dưới cây già . Tình du khách: thuyền qua
không buộc chặt. (Xuân Diệu)
10. Thơ ca mang đến cho con người những điều kỳ diệu.
11. Thi ca là một tôn giáo không kì vọng.
12. Thơ là âm nhạc của tâm hồn, nhất là những tâm hồn cao cả, đa cảm. (Voltaire)
13. Thơ là viên kim cương lấp lánh dưới ánh mặt trời.(Sóng Hồng)
14. Thơ là thần hứng.(Platon)
15. Thơ là ngọn lửa thần. (Đecgiavin) lOMoAR cPSD| 58702377
16. Thơ ca là niềm vui cao cả nhất mà loài người đã tạo ra cho mình. (C. Mac)
17. Thơ trước hết là cuộc đời sau đó mới là nghệ thuật.(Bêlinxki)
18. Thơ là cái nhụy của cuộc sống, nên nhà thơ phải đi hút cho được
cái nhụy ấy và phấn đấu làm sao cho cuộc đời của mình cũng có nhụy. (Phạm Văn Đồng)
19. Bài thơ anh, anh làm một nửa mà thôi
20. Còn một nửa để mùa thu làm lấy21. Cái xào xạc hồn anh chính là xào xạc lá
22. Nó không là anh nhưng nó là mùa.(Chế Lan Viên)
23. Đối với nhà thơ thì cách viết, bút pháp của anh ta là một nửa
việc làm. Dù bài thơ thể hiện ý tứ độc đáo đến đâu, nó cũng nhất
thiết phải đẹp. Không chỉ đơn giản là đẹp mà còn đẹp một cách
riêng. Đối với nhà thơ, tìm cho ra bút pháp của mình – nghĩa là trở
thành nhà thơ. (Raxun Gamzatop)
24. Thơ chỉ bật ra trong tim khi cuộc sống đã thật tràn đầy.(Tố Hữu)
25. Làm thơ là cân một phần nghìn milligram quặng chữ.(Maiacopxki)
26. Một câu thơ hay là một câu thơ có sức gợi.(Lưu Trọng Lư)
27. Cái kết tinh của mỗi vần thơ và muối bể 28. Muối lắng ở ô
nề, thơ đọngở bể sâu.
(Nghĩ về thơ – Chế Lan Viên)
29. Hình thức cũng là vũ khí.
30. Sắc đẹp câu thơ cũng phải đấu tranh cho chân lí.(Nghĩ về thơ – Chế Lan Viên)
31. Đời thi sĩ là thơ, như đời một nông dân là lúa