Vật chất và ý thức - Triết học Mác - Lênin | Học viện Ngoại giao Việt Nam
Vật chất và ý thức - Triết học Mác - Lênin | Học viện Ngoại giao Việt Nam được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Triết học Mác - Lênin (FC.001.03) 121 tài liệu
Trường: Học viện Ngoại giao 0.9 K tài liệu
Tác giả:
Preview text:
21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức CH N ƯƠ G 2 – CH Ủ NGHĨA DUY V T Ậ BI N Ệ CH N Ứ G N I Ộ DUNG TÌM HI U Ể : V T Ậ CH T Ấ VÀ Ý TH C Ứ I. Đ n ị h nghĩa, ngu n ồ g c, ố b n ả chất c a ủ ý th c ứ 1. Đ n ị h nghĩa Ý thức là thu c ộ tính c a ủ v t ậ ch t ấ , nh n ư g không ph i ả c a ủ m i ọ d n ạ g v t ậ ch t ấ , mà là thu c
ộ tính của một dạng vật ch t ấ s n ố g có t ổ ch c ứ cao nh t ấ là b ộ óc ng i ườ . B ộ óc ng i ườ là khí quan v t ậ ch t
ấ của ý thức, ý thức là ch c ứ năng c a ủ b ộ óc ng i ườ . M i ố quan h ệ gi a ữ bộ óc ng i ườ ho t ạ đ n ộ g bình th n ườ g và ý th c ứ không th ể đ n ồ g nh t ấ và tách r i ờ b ộ óc. Ý thức là ch c ứ năng của bộ não ng i ườ hoạt đ n ộ g bình th n ườ g. 2. Ngu n ồ g c ố a. Ch ủ nghĩa duy tâm
CNDTKQ: ý thức của con ng i ườ là sự h i ồ t n ưở g v ề th ế gi i ớ ý ni m ệ . CNDTCQ: ý th c ứ là do c m
ả giác sinh ra, không liên quan đ n ế th ế gi i ớ bên ngoài. b. Ch ủ nghĩa duy v t ậ siêu hình Đ n ồ g nh t ấ v t ậ chất v i ớ ý th c
ứ , xem ý thức cũng là m t ộ d n ạ g v t ậ ch t ấ . Ý th c ứ là thu c ộ tính ph ổ bi n ế c a ủ m i ọ d n ạ g v t ậ ch t ấ . c. Ch ủ nghĩa duy v t ậ bi n ệ ch n ứ g Ý th c ứ là sản ph m ẩ và là thu c ộ tính c a ủ m t ộ d n ạ g v t ậ ch t ấ có t ổ ch c ứ cao là bộ óc con ng i ườ . Là k t ế qu ả c a ủ s ự ph n ả ánh th ế gi i ớ khách quan vào b ộ óc ng i ườ trên c ơ s ở th c ự ti n ễ . d. T ự nhiên S ự xu t ấ hiện và ho t ạ đ n ộ g c a ủ con ng i ườ , cùng l c ị h s ử phát tri n ể năng l c ự ph n ả ánh v t ậ ch t ấ t ừ thấp đ n ế cao và cao nh t ấ là trình đ ộ ph n ả ánh ý th c ứ . Phản ánh là thu c ộ tính phổ bi n ế c a ủ m i ọ d n ạ g v t ậ ch t ấ , đ c ượ bi u ể hi n ệ trong sự
liên hệ, tác động qua lại gi a ữ các đ i ố t n ượ g v t ậ ch t ấ v i ớ nhau. Sự ph n
ả ánh phụ thuộc vào v t ậ tác đ n ộ g và v t ậ nh n ậ tác đ n ộ g, đ n ồ g th i ờ luôn mang n i ộ dung thông tin c a ủ v t ậ tác đ n ộ g. Các k t ế c u
ấ vật chất càng phát tri n ể , hoàn thi n ệ thì năng l c ự ph n ả ánh càng cao. Nh ư v y ậ , từ nh n ữ g đặc tr n ư g c ơ b n
ả trên có giá tr ịkhoa h c ọ , cung c p ấ c ơ s ở đ ể làm sáng t ỏ ngu n ồ gốc t ự nhiên c a ủ ý th c ứ . Ngu n ồ gốc t ự nhiên là đi u ề ki n ệ c n ầ . e. Xã h i ộ : Đ c
ượ hình thành và phát tri n ể d a ự trên lao đ n ộ g và ngôn ng . ữ e.1.Lao đ n ộ g: Là hoạt đ n ộ g con ng i ườ tác đ n ộ g vào th c ự ti n ễ , nh m ằ t o ạ ra s n ả ph m ẩ (v t ậ ch t ấ , tinh th n ầ ) ph c ụ v ụ đ i ờ s n ố g con ng i ườ . Đóng vai trò quy t ế định trong vi c ệ hình thành con ng i ườ . Giúp con ng i ườ cải tạo t ự nhiên, xã h i ộ và cải tạo chính b n ả thân mình. Giúp con ng i ườ tìm hi u ể , khám phá các thu c ộ tính c a ủ th ế gi i ớ khách quan. about:blank 1/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức Là c ơ s
ở hình thành và phát tri n ể ngôn ng . ữ e.2.Ngôn ng : ữ Là hệ th n ố g tín hi u ệ v t ậ ch t ấ mang n i ộ dung ý th c ứ . Là công c ụ bi u ể đ t ạ ý th c ứ , t ư t n ưở g, công c ụ c a ủ t ư duy. Là ph n ươ g ti n ệ giao ti p ế , trao đ i ổ . Là ph n ươ g ti n ệ chuy n ề t i ả thông tin, tri th c ứ , t ư t n ưở g, tình c m ả ,… Như vậy, ngu n ồ g c ố xã h i ộ là ngu n ồ g c ố tr c ự ti p ế , quy t ế đ n ị h sự ra đ i ờ c a ủ ý th c ứ là lao đ n ộ g, là thực ti n ễ xã h i ộ . Ngu n ồ g c ố xã h i ộ là đi u ề ki n ệ đ . ủ f. B n ả ch t ấ
f.1.Chủ nghĩa duy tâm Là nguyên th ể đ u ầ tiên, t n ồ t i ạ vĩnh vi n
ễ , nguyên nhân sinh thành, chi ph i ố t n ồ tại, bi n ế đ i ổ toàn b ộ th ế gi i ớ v t ậ ch t ấ .
Tuyệt đối hóa vai trò ý th c ứ , xem ý th c ứ là th c ự th ể t n ồ t i ạ đ c ộ l p ậ duy nh t ấ . Ý th c ứ do c m ả giác sinh ra, nh n ư g theo quan ni m ệ c a ủ h ọ không ph i ả ph n ả ánh
thế giới khách quan mà chỉ là cái vốn có m i ỗ cá nhân t n ồ t i ạ tách r i ờ , bi t ệ l p ậ . f.2.Ch ủ nghĩa duy v t ậ siêu hình Ph ủ nh n ậ tính ch t ấ siêu t ự nhiên c a ủ ý th c ứ , tinh th n ầ . Coi ý th c ứ cũng ch ỉlà m t ộ d n ạ g v t ậ ch t ấ đ c ặ bi t ệ , do v t ậ ch t ấ s n ả sinh ra. Theo họ có chăng s ự khác nhau gi a ữ các gi n ố g loài ch ỉlà s ự bi u ể hi n ệ ra b ề ngoài ở c p ấ độ ngôn ng ữ mà thôi. T m ầ th n ườ g hóa vai trò c a ủ ý th c ứ , xem ý th c ứ là ph n ả ánh đ n ơ gi n ả , th ụ đ n ộ g thế gi i ớ v t ậ ch t ấ . f.3.Ch ủ nghĩa duy v t ậ bi n ệ ch n ứ g Ý th c ứ là hình n ả h ch ủ quan c a ủ th ế gi i
ớ khách quan, là quá trình ph n ả ánh tích c c ự , sáng t o ạ hi n ệ thực khách quan c a ủ b ộ óc con ng i ườ . II. K T Ế C U Ấ C A Ủ Ý TH C Ứ 1. Các l p ớ c u ấ trúc a) Theo các y u ế t ố h p ợ thành Theo cách ti p ế c n ậ này, ý thức bao g m ồ ba y u ế t ố cơ b n ả nh t ấ là:=tri th c, ứ tình c m
ả và ý chí,=trong đó tri th c ứ là nhân t ố quan tr n ọ g nh t ấ . Ngoài ra ý th c ứ còn bao g m ồ các yếu tố khác nh ư tình c m ả , ni m ề tin, ý chí. a.1.Tri th c: ứ Là: Toàn bộ nh n ữ g hi u ể bi t ế c a ủ con ng i ườ , là k t ế quả c a ủ quá trình nh n ậ th c ứ , là sự tái t o ạ lại hình n ả h c a ủ đ i ố t n ượ g đ c ượ nh n ậ th c ứ d i ướ d n ạ g các lo i ạ ngôn ng . ữ about:blank 2/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức Ph n ươ g th c ứ t n ồ t i ạ c a ủ ý th c ứ , là m t ộ s n ả ph m ẩ chủ y u ế c a ủ quá trình ph n ả ánh, t n ồ t i ạ d i ướ cái v ỏ vật ch t ấ là ngôn ngữ. M i ọ ho t ạ đ n ộ g c a ủ con ng i ườ đ u ề có tri th c ứ , đ c ượ tri th c ứ đ n ị h hư n ớ g. M i ọ bi u ể hi n ệ của ý th c ứ đ u ề ch a ứ đựng n i ộ dung tri th c ứ . Tri th c ứ là ph n ươ g th c ứ t n ồ t i ạ c a ủ ý th c ứ và là đi u ề ki n ệ để ý th c ứ phát tri n
ể . Theo Mác: “ph n ươ g th c ứ mà theo đó ý th c ứ t n ồ t i ạ và theo đó m t ộ cái gì đó t n ồ t i ạ đ i ố v i ớ ý th c ứ là tri th c ứ ”.
Căn cứ vào lĩnh vực nh n ậ thức, tri th c
ứ có thể chia thành nhi u ề lo i ạ như tri th c ứ v
ề tự nhiên, tri th c ứ v
ề xã hội, tri th c ứ v ề t ư duy,…
Căn cứ vào trình độ phát tri n ể c a ủ nh n ậ th c ứ , tri th c
ứ có thể chia thành tri th c ứ thông th n
ườ g và tri th c
ứ khoa học (tri th c ứ kinh nghi m ệ và tri th c ứ lý lu n ậ ), tri th c ứ c m
ả tính và tri thức lý tính,… T m ầ quan tr n ọ g c a ủ tri th c ứ trong n n ề kinh tế tri th c ứ (ngu n ồ l c ự con người): là n n ề kinh tế phát tri n ể d a ự trên s c ứ m n ạ h c a ủ tri th c ứ để sử d n ụ g hi u ệ quả các ngu n ồ l c ự c a ủ kinh t . ế Bao g m ồ các ho t ạ đ n ộ g chuy n ể giao, c i ả ti n ế , nghiên c u ứ các công nghệ v i ớ mục đích t o ạ ra nhi u ề c a ủ c i ả v t ậ ch t ấ , nâng cao ch t ấ l n ượ g s n ố g c a ủ ng i ườ dân: Tri th c ứ là l c ự l n ượ g s n ả xu t ấ tr c ự ti p ế . N n ề kinh t ế tri th c ứ d a ự trên khoa h c ọ công nghệ. Coi tr n ọ g quy n ề sở h u ữ trí tu . ệ a.2. Tình c m ả :Clà nh n ữ g rung đ n ộ g bi u ể hi n ệ thái đ ộ con ng i ườ trong các quan h ệ v i ớ khách th ể và v i ớ chính b n ả thân. Tình c m ả là m t ộ hình thái đ c ặ bi t ệ c a ủ s ự ph n ả ánh hi n ệ th c ự , đ c ượ hình thành
từ sự khái quát nh n ữ g c m ả xúc c ụ th ể c a ủ con ng i ườ khi nh n ậ s ự tác đ n ộ g c a ủ ngo i ạ cảnh. Tình c m ả bi u ể hi n ệ và phát tri n ể trong m i ọ lĩnh v c ự đ i ờ s n ố g c a ủ con ng i ườ ; là m t ộ y u ế tố phát huy s c ứ m n ạ h, m t ộ đ n ộ g l c ự thúc đ y ẩ ho t ạ đ n ộ g nh n ậ th c ứ và th c ự ti n ễ . Lênin cho r n ằ g: không có tình c m ả thì “x a
ư nay không có và không thể có s ự tìm
tòi chân lý”; không có tình c m ả thì không có m t ộ y u ế tố thôi thúc nh n ữ g ng i ườ vô s n ả và n a ử vô sản, nh n
ữ g công nhân và nông dân nghèo đi theo cách m n ạ g. Tùy vào t n ừ g đối t n ượ g nh n ậ th c ứ và sự rung đ n ộ g c a ủ con ng i ườ v ề đ i ố t n ượ g
đó trong các quan hệ mà hình thành nên các lo i ạ tình c m
ả khác nhau, như tình c m ả đ o ạ đ c, ứ tình c m ả th m ẩ mỹ, tình c m ả tôn giáo,… Có tình c m ả tích c c ự và tiêu c c ự . Tình cảm k t ế h p ợ v i ớ tri th c ứ t o ạ thành ni m ề tin (đúng ho c ặ sai), góp ph n ầ tác đ n ộ g tr c ự ti p ế t i ớ ý chí (khi n ế ý chí m n ạ h lên hay y u ế đi).
a.3.Ý chí:Clà khả năng huy đ n ộ g sức m n ạ h bản thân đ ể v t ượ qua nh n ữ g c n ả trở trong quá trình th c ự hi n ệ m c ụ đích c a ủ con ng i ườ , năng l c ự đó m n ạ h hay y u ế bi u ể thị b n ằ g ngh ị l c. ự Ý chí đ c ượ coi là m t ặ năng động c a ủ ý th c ứ , m t ộ bi u ể hi n ệ c a ủ ý th c ứ trong th c ự ti n ễ mà ở đó con ng i ườ t ự giác đ c ượ m c ụ đích c a ủ ho t ạ đ n ộ g nên t ự đ u ấ tranh v i ớ about:blank 3/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức mình đ ể th c ự hi n ệ đ n ế cùng m c ụ đích đã l a ự ch n ọ . có th ể coi ý chí là quy n ề l c ự c a ủ con ng i ườ đ i ố v i ớ mình; nó đi u ề khi n ể , đi u ề ch n ỉ h hành vi để con ng i ườ h n ướ g đ n ế m c ụ đích m t
ộ cách tự giác; nó cho phép con ng i ườ t ự kìm ch , ế t ự làm ch ủ b n ả thân và quy t ế đoán trong hành đ n ộ g theo quan đi m ể và ni m ề tin c a ủ mình. Giá trị chân chính c a
ủ ý chí không chỉ thể hi n
ệ ở cường độ c a ủ nó mạnh hay y u ế mà ch ủ y u ế th ể hi n ệ ở n i ộ dung, ý nghĩa c a ủ m c ụ đích mà ý chí h n ướ g đ n ế . Lênin cho r n ằ g: ý chí là m t ộ trong nh n ữ g y u ế t ố t o ạ nên s ự nghi p ệ cách m n ạ g c a ủ hàng tri u ệ ng i ườ trong cu c ộ đ u ấ tranh giai c p ấ quy t ế li t ệ nh m ằ gi i ả phóng mình, gi i ả phóng nhân loại. T t ấ cả các y u ế tố t o ạ thành ý th c ứ có m i ố quan hệ bi n ệ ch n ứ g v i ớ nhau song tri th c ứ là y u ế t ố quan tr n ọ g nh t ấ ; là ph n ươ g th c ứ t n ồ t i ạ c a ủ ý th c ứ , đ n ồ g th i ờ là nhân tố đ n ị h h n ướ g đối v i ớ sự phát tri n ể và quy t ế đ n ị h m c ứ đ ộ bi u ể hi n ệ c a ủ các y u ế t ố khác b. Các c p ấ đ ộ của ý thức Ti p ế cận theo chi u ề sâu c a ủ thế gi i ớ n i ộ tâm con ng i ườ , ý th c ứ bao g m ồ tự ý th c ứ , ti m ề thức, vô th c ứ . b.1.T ự ý th c ứ Trong quá trình nh n ậ th c ứ thế gi i ớ xung quanh, con ng i ườ đ n ồ g th i ờ cũng tự nhận th c
ứ bản thân mình. Đó chính là=tự ý thức. Nh ư vậy,=tự ý th c ứ cũng là ý th c ứ , là m t ộ thành tố quan tr n ọ g c a ủ ý th c ứ , nh n ư g đây là ý th c ứ về b n ả thân mình trong m i ố quan h ệ v i ớ ý th c ứ v ề th ế gi i ớ bên ngoài. Nh ờ v y ậ con ngư i ờ t ự nh n ậ th c ứ v ề b n ả thân mình nh ư m t ộ th c ự th ể ho t ạ đ n ộ g có c m ả giác có t ư duy, có các hành vi đ o ạ đ c
ứ và có v ịtrí trong xã h i ộ . Nh n ữ g c m ả giác c a ủ con ng i ườ về b n ả thân mình trên m i ọ ph n ươ g di n ệ giữ vai trò quan tr n ọ g trong
việc hình thành tự ý th c ứ . Con ng i ườ chỉ t ự ý th c ứ đư c ợ b n
ả thân mình trong quan hệ v i ớ nh n ữ g ng i ườ khác và xã h i
ộ đó là các giá tr ịvăn hoá là “g n ươ g soi” cho con ng i ườ tự
ý thức về bản thân, trong quá trình ho t ạ đ n ộ g c i ả t o ạ th ế gi i ớ . Chính trong quan h ệ xã h i ộ , trong ho t ạ đ n ộ g th c ự ti n ễ xã h i ộ và qua nh n ữ g giá tr ịvăn hóa v t ậ ch t ấ và tinh th n ầ do chính con ng i ườ t o
ạ ra, con người phải tự ý th c ứ về mình đ ể nh n ậ rõ b n ả thân mình, t ự đi u ề ch n ỉ h b n
ả thân theo các quy t c, ắ các tiêu chu n ẩ mà xã h i ộ đ ề ra. T ự ý th c ứ không ch ỉlà t ự ý th c ứ c a
ủ cá nhân mà còn là tự ý th c ứ của cả xã h i ộ , c a ủ m t ộ giai cấp hay c a ủ m t ộ t n ầ g l p ớ xã h i ộ v ề đ a ị v ịc a ủ mình trong h ệ th n ố g nh n ữ g quan hệ s n ả xu t ấ xác đ n ị h, về lý t n ưở g và l i ợ ích chung c a ủ xã h i ộ mình, c a ủ giai c p ấ
mình, hay củ a tầ ng lớ p mình. => Có cá nhân t ự ý th c, ứ c n ộ g đ n ồ g t ự ý th c. ứ b.2.Ti m ề th c ứ Là nh n ữ g ho t ạ đ n ộ g tâm lý t ự đ n ộ g di n ễ ra bên ngoài s ự ki m ể soát c a ủ ch ủ thể d i ướ d n ạ g ti m ề n
ẩ , đã hình thành t ừ trước, đ c ượ xếp l p ớ trong t n ầ g sâu c a ủ ý th c ứ . Song lại có liên quan tr c ự ti p ế đ n ế các ho t ạ đ n ộ g tâm lý đang di n ễ ra d i ướ sự ki m ể soát c a ủ ch ủ thể y ấ . about:blank 4/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức D i ướ góc độ tâm lý h c ọ thì ti m ề th c ứ là ho t ạ đ n ộ g tâm lý n m ằ ngoài sự ki m ể soát c a ủ ý thức, song l i ạ liên quan tr c ự ti p ế t i ớ hoạt đ n
ộ g tâm lý có sự kiểm soát c a ủ ý thức. Về thực chất,=ti m ề th c ứ là nh n ữ g tri th c
ứ mà chủ thể đã có đ c ượ từ trước nh n ư g đã g n ầ nh ư trở thành b n
ả năng, thành kỹ năng n m ằ trong t n ầ g sâu c a ủ ý th c ứ chủ th , ể là ý th c ứ d i ướ d n ạ g ti m ề tàng. Do đó, ti m ề th c
ứ có thể chủ đ n ộ g gây ra các ho t
ạ động tâm lý và nh n ậ th c ứ mà ch ủ th ể không c n ầ ki m ể soát chúng m t ộ cách tr c ự ti p ế . Ti m ề th c ứ có vai trò quan tr n ọ g cả trong ho t ạ đ n ộ g tâm lý hàng ngày c a ủ con ng i ườ , c ả trong tư duy khoa h c ọ . b.3.Vô th c ứ Vô th c ứ là nh n ữ g tr n ạ g thái tâm lý ở chi u ề sâu, đi u ề ch n
ỉ h sự suy nghĩ, hành vi, thái độ n ứ g xử c a ủ con ng i ườ mà ch a ư có sự tranh lu n ậ c a ủ n i ộ tâm ( ý th c ứ ) ho c ặ không có s ự chỉ đạo trực ti p ế c a ủ ý th c ứ , ch a ư có s ự truy n
ề tin bên trong, ch a ư có sự ki m
ể tra, tính toán c a ủ lý trí. Vô th c ứ bi u ể hi n ệ thành nhi u ề hi n ệ t n ượ g khác nhau nh ư b n ả năng ham mu n ố , gi c
ấ mơ, bị thôi miên, m c ặ c m ả , s ự l ỡ l i ờ , nói nh u ị , tr c
ự giác… Hành vi đ c ượ l p ặ đi l p ặ lại nhi u ề l n
ầ thành thói quen, không c n ầ s ự ch ỉđ o ạ tr c ự ti p ế c a ủ ý th c ứ . M i ỗ hi n ệ t n ượ g y ấ có vùng ho t ạ đ n
ộ g riêng, có vai trò, ch c ứ năng riêng, song t t ấ cả đ u ề có m t ộ ch c
ứ năng chung là gi i ả tỏa nh n ữ g c ứ ch ế trong ho t ạ đ n ộ g th n ầ kinh
vượt ngưỡng nhất là nh n ữ g ham mu n ố b n ả năng không đ c ượ phép b c ộ lộ ra và th c ự hiện trong quy t c ắ c a ủ đ i ờ s n ố g c n ộ g đ n ồ g. Nó góp ph n ầ l p ậ l i ạ thế cân b n ằ g trong ho t ạ đ n ộ g tinh th n ầ c a ủ con ng i ườ mà không d n ẫ t i ớ tr n ạ g thái c ứ ch ế quá m c ứ nh ư ấm c ứ . Như v y ậ , vô th c ứ có vai trò tác d n ụ g nh t ấ đ n ị h trong đ i ờ s n ố g và ho t ạ đ n ộ g c a ủ con ng i ườ . Nhờ vô th c ứ mà con ng i ườ tránh đ c ượ tình tr n ạ g căng th n ẳ g không c n ầ thiết, gi i ả t a
ỏ những ức chế th n ầ kinh, tái l p ậ sự cân b n ằ g c a ủ ho t ạ đ n ộ g tinh th n ầ , khi làm vi c ệ “quá t i
ả ”. Nhờ vô thức mà chuẩn m c ự con ng i ườ đ t ặ ra đ c ượ th c ự hi n ệ m t ộ cách tự nhiên, v i ớ thói quen t t ố , c n ầ ti p ế t c ụ nuôi d n ưỡ g. V i ớ thói quen x u ấ , c n ầ d n ầ d n ầ kh c ắ ph c ụ . Vì v y ậ , không thể phủ nh n ậ vai trò c a ủ vô th c ứ trong cu c ộ sống, n u ế ph ủ nh n ậ vô th c ứ sẽ không th ể hi u ể đ y ầ đ ủ và đúng đ n ắ v ề con ng i ườ .
Tuy nhiên không nên c n ườ g đi u ệ , tuy t ệ đ i ố hóa và th n ầ bí vô th c ứ . Không nên coi vô th c ứ là hi n ệ t n ượ g tâm lý cô l p ậ , hoàn toàn tách kh i ỏ hoàn c n ả h xã h i ộ xung
quanh không liên quan gì đ n ế ý th c ứ . Th c ự ra, vô th c ứ là vô th c ứ n m ằ trong con ng i ườ
có ý thức. Giữ vai trò chủ đ o ạ trong con ng i ườ là ý th c ứ chứ không ph i ả vô th c ứ . Nhờ có ý thức m i ớ đi u ề khi n ể đ c ượ các hi n ệ t n ượ g vô th c ứ h n ướ g t i ớ chân, thi n ệ , mỹ. Vô th c ứ chỉ là m t ộ m t ắ khâu trong cu c ộ s n ố g có ý th c ứ c a ủ con ng i ườ . c. V n ấ đ ề trí tu ệ nhân t o ạ Trí tuệ nhân t o ạ đang d n ầ đi vào m i ọ lĩnh v c ự c a ủ cu c ộ s n ố g con ng i ườ , tuy nhiên v n ẫ còn nhi u ề v n ấ đ ề m i ớ v ề trí tu ệ nhân t o ạ mà chúng ta ch a ư hi u ể rõ. about:blank 5/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức Thứ nh t ấ là trí tu ệ nhân tạo n ả h h n ưở g đ n ế v n ấ đề vi c ệ làm. Trong t n ươ g lai,
công nghệ hoàn toàn có thể thay thế đ c ượ con ng i ườ để th c ự hi n ệ m t ộ số công vi c ệ , đi u ề này đ n ươ g nhiên d n ẫ t i ớ ng i ườ lao động b ịm t ấ việc ho c ặ b ịc t ắ gi m ả l n ươ g.
Thứ hai là theo dự báo thì trí tuệ nhân t o ạ còn có thể đe d a ọ t i ớ v n ấ đề an ninh. Nhi u ề n ứ g d n ụ g trí tu ệ nhân t o ạ hi n ệ nay có th ể s ử d n ụ g cho m c ụ đích quân sự hoặc th c ự hi n ệ t n ấ công mạng. T t ấ cả nh n ữ g đi u ề này đặt ra yêu c u ầ c n ầ có nh n ữ g ph n ươ g th c ứ b o ả mật an ninh m i ớ . Thứ ba là v n ấ đề b o ả m t ậ dữ li u
ệ . Trí tuệ nhân tạo gi n ố g như m t ộ quy trình t i ố u ư hóa bằng dữ li u ệ v i ớ khả năng xử lý m t ộ l n ượ g l n ớ d ữ li u ệ đ u ầ vào. Nh n ư g đôi khi nh n ữ g dữ li u ệ này có thể bị l i ợ d n ụ g, do đó c n ầ có cách th c ứ v n ậ hành m t ộ cách minh bạch. III. Th c ự ti n ễ v ề ý th c ứ c a ủ gi i ớ tr ẻ hi n ệ nay: Theo quan đi m ể c a ủ Tri t ế h c
ọ Mác – Lenin, th c ự ti n ễ là tiêu chu n ẩ để ki m ể tra hình n ả h đúng, hình n ả h sai c a ủ c m ả giác, ý th c ứ nói chung. Và t t ấ nhiên, ‘’… th c ự ti n
ễ mà chúng ta dùng làm tiêu chu n ẩ trong lí lu n ậ v ề nh n ậ th c ứ , ph i ả bao g m ồ cả th c ự ti n ễ c a ủ nh n
ữ g sự quan sát, sự phát hi n
ệ …’’. Còn nh n ậ th c
ứ là một quá trình bi n ệ ch n ứ g có v n ậ đ n ộ g và phát tri n
ể , là quá trình đi từ ch a ư bi t ế đ n ế bi t ế , từ bi t ế ít t i ớ bi t ế nhi u ề hơn, từ bi t ế ch a ư đ y ầ đủ đ n ế đ y ầ đủ h n ơ . Đây là m t ộ quá trình, không ph i ả nh n ậ th c ứ 1 l n
ầ là xong, mà có phát tri n
ể , bổ sung và hoàn thi n ệ . V y ậ qua đây, chúng ta có nh n ậ xét nh ư th ế nào v ề th c ự ti n ễ ý th c ứ c a ủ gi i ớ tr ẻ ngày nay? Thực ti n ễ v ề ý th c ứ hay nh n ậ th c ứ c a ủ con ng i
ườ ngày nay nói chung và gi i ớ trẻ nói riêng trong xã h i ộ mà th i ờ đ i ạ c a ủ công ngh ệ cao, thời đ i ạ c a ủ thông tin đang r c ự rỡ phát tri n ể và chi m ế lĩnh đã th c ự s ự có thay đ i ổ r t ấ l n ớ . Chính nh n ữ g y u ế t ố về mặt xã hội, v ề kinh t , ế l c ị h s
ử hay chính tr ,ị vv. đã có s c ứ n ả h h n ưở g r t ấ l n ớ đ n ế ý th c ứ và nh n ậ thức c a ủ chúng ta hi n
ệ nay. Chúng ta đang ngày càng b c ướ vào th i ờ đ i ạ chuy n
ể giao công nghệ, chúng ki n ế nhiều s ự đ i ổ m i ớ , sự phát tri n ể mà hi m ế có th i ờ kì nào có được đ y ầ đ ủ như vây, xã h i ộ ngày càng văn minh h n ơ và con ng i ườ thì l i ạ càng đ ề cao vấn đề ý th c ứ , đ o ạ đ c ứ h n ơ , đ c ặ bi t ệ là đôi v i ớ gi i ớ tr ẻ hi n ệ nay. Tuy nhiên, nói nh ư v y
ậ không có nghĩa là toàn b ộ t t ấ c ả th c ự ti n ễ v ề nh n ậ th c ứ c a ủ riêng gi i ớ tr
ẻ ngày nay đều mang 1 m t ặ tích c c
ự , mà đâu đó quanh chúng ta v n ẫ t n ồ t i ạ nh n ữ g cá nhân, nh n ữ g m t ặ t i ố , mặt tiêu c c ự v ề v n ấ đ ề này. Thực t , ế chúng ta cũng th y ấ rõ con ng i ườ v n
ẫ đang ngày càng hoàn thi n ệ b n ả thân h n ơ , họ v n ẫ đang t n
ừ g ngày nâng cao ý th c ứ b n
ả thân, cho gia đình, xã h i ộ và Nhà n c ướ cũng đang t o ạ đi u ề ki n ệ h t ế m c ứ cho công dân, đ c ặ bi t ệ là chú tr n ọ g t i ớ gi i ớ trẻ - nh n ữ g ng i ườ đ c ượ cho là th ế h ệ m i ớ , đ c ượ kì v n ọ g đ ể gánh trên vai nh n ữ g tr n ọ g trách c a ủ qu c ố gia. Gi i
ớ trẻ đang ngày càng trở nên nh y ạ bén, tích c c ự để trau d i ồ ki n
ế thức và thay đ i ổ nhận th c, ứ trong m t ộ th ế gi i ớ h i ộ nh p ậ và toàn c u ầ hóa thì đi u ề này là r t ấ quan tr n ọ g và c n ầ thi t ế . Xã h i
ộ thì đề cao đạo đ c ứ và nh n ậ th c ứ t t ố , nhà n c ướ cũng không ng n ừ g đ u ầ tư vào các h ệ th n ố g, c ơ s ở v t ấ ch t ấ , kĩ thu t ậ nh m ằ tạo đi u ề ki n ệ t t ố nh t ấ cho h c
ọ sinh, sinh viên, hay nói chung là th ế h ệ tr ẻ đ ể h ọ đ c ượ about:blank 6/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức ti p ế thu, h c ọ t p ậ và đ c ặ bi t ệ nâng cao nh n ậ th c ứ trong m t ộ cu c ộ s n ố g c a ủ xã h i ộ văn minh và h i ộ nh p ậ không ng n ừ g. => V y
ậ nên, không còn xa l ạ khi có th ể nói th c ự ti n ễ v ề nh n ậ th c ứ c a ủ gi i ớ tr
ẻ ngày nay đã và đang thay đ i
ổ , ngày một tích c c ự hơn bao gi ờ h t ế . Chúng ta th y ấ không còn xa lạ hay hi m ế có khi b t ắ g p ặ m t ộ bài báo, bài vi t ế hay trang thông tin, nh n ữ g hình n ả h, vv…. V ề nh n ữ g t m ấ g n ươ g tr ẻ xu t ấ s c ắ c ả v ề đ o ạ đ c ứ hay ki n ế th c ứ , đặc bi t ệ là nh n ậ th c ứ cá nhân đáng khen ng i ợ , tinh t ế mà đ c ượ xã h i ộ tôn tr n ọ g và l y ấ làm m u ẫ . Liên hệ đ n ế 1 vài ví dụ c a ủ 1 s ố nhân v t ậ đi n ể hình nh ư Hoa h u ậ B o ả Ng c ọ , … - Song, bên cạnh đó, v n ẫ còn 1 th c ự t ế mà ta không th ể ph ủ nh n ậ đó là m t ặ tiêu c c ự trong th c ự ti n ễ v ề ý th c ứ gi i ớ tr ẻ ngày nay. Đi cùng v i ớ s ự phát tri n ể v t ượ b c ậ c a ủ khoa h c ọ công ngh
ệ thông tin, thì kèm theo đó là nh n ữ g h ệ l y ụ mà n ả h h n ưở g đ n ế con ng i ườ và cu c ộ s n ố g. Đó là nh n ữ g hi n ệ t n ượ g c a ủ s
ự tha hóa và suy đồi về m t ặ ý th c ứ và nhận th c ứ , nh t ấ là đ i ố v i ớ th ế h t ệ tr ẻ ngày nay. Đi n
ể hình như chúng ta có thể th y ấ đó là sự b n ậ r n ộ quá m c ứ d n ẫ đ n ế s ự vô c m ả , l n ạ h lùng. Đó là v n ấ đ ề mà chúng ta nhìn th y ấ rõ ràng nh t ấ trong nh n ậ th c ứ c a ủ
bộ phận giới trẻ ngày nay. Chính sự thờ , ơ vô c m ả đó đã mang đ n ế nh n ữ g h u ậ quả đáng sợ và nh n ữ g bài h c ọ đ t ắ giá trong cu c ộ s n ố g, (ta có thể l y ấ Ví d ụ c a ủ nh n ữ g hình n ả h của những đ a ứ trẻ không đ c ượ giáo d c ụ c n ẩ thận và bị n ả h h n ưở g từ bên ngoài c a ủ phát minh công ngh , ệ t ừ chính cu c ộ s n ố g d n ẫ đ n ế s ự thi u ế tôn tr n ọ g, ý th c ứ v ề sự l ễ phép, lịch s , ự vv. ). Hay m t ộ v n
ấ đề đáng quan tâm đã và đang hi n ệ h u ữ đ i ố v i ớ m t ộ b ộ ph n ậ gi i ớ trẻ hiện nay là sự xu t ấ hi n ệ c a ủ l i ố s n ố g th c ự dụng. Lối s n
ố g này là dùng lý trí để s n ố g nh n ư g luôn đ t ặ cao v n ấ đ ề v t ậ ch t ấ lên trên, s n ố g không có tình c m ả và nghĩ đ n ế ng i ườ khác, luôn mu n ố giành nh n ữ g gì có l i ợ cho mình, b t ấ ch p ấ đó là hành đ n ộ g đúng hay sai. Từ m t ộ đ a ứ trẻ ngoan hi n ề , lễ đ , ộ chăm ch ỉh c ọ t p ậ , h n ướ g đ n ế c ướ m , ơ hoài bão về t n ươ g lai t o ạ sự hãnh di n ệ , yên tâm c a ủ các b c ậ phụ huynh. Th ế nh n ư g, trong đ i ờ s n ố g sinh ho t ạ ti p ế c n ậ qua b n ạ bè, m n ạ g xã h i ộ , nh t
ấ là internet thông qua vi c ệ ch i ơ game d n ẫ đ n ế nghi n ệ game; xem nh n
ữ g bộ phim, video clip, tiktok. . ph n ả c m ả nh n ư g lại thích thú, d n ầ d n ầ sa đà vào b t ấ kể vi c ệ h c ọ hành; để đ i ố phó và tránh sự phát hi n ệ c a ủ cha m , ẹ trong ti m ề th c ứ trong tr n ắ g c a ủ gi i ớ trẻ b n ỗ g phút ch c ố bi n ế thành m n
ả g tối, dùng hành vi qua m t ặ cha m , ẹ kh i ở đ u ầ b n ằ g nh n ữ g câu nói d i ố , nhi u ề l n ầ và thậm t ệ h n ơ còn có l i ờ lẽ vô l , ễ x c ấ x c ượ xúc ph m ạ , b t ấ ch p ấ s ự khuyên d y ạ c a ủ đấng sinh thành. Lý trí mơ m n ộ g hão huy n ề mu n ố có gia tài, s ự nghi p ệ l n ớ nh n ư g b n ả thân
thì “sợ cực, sợ khổ, sợ khó”, ti p ế c n ậ công vi c ệ gì m i ớ , th y ấ khó là bỏ cu c ộ , chỉ h n ướ g đ n ế nh n ữ g công vi c ệ t m ầ thư n ờ g, đ n ơ gi n ả , d ễ làm, nh ẹ nhàng không có m c ụ tiêu ph n ấ đấu; l i ườ bi n ế g không ch u ị khó h c ọ h i ỏ trau d i ồ ki n ế th c ứ , kỹ năng, kỹ thu t ậ , chuyên môn, nghi p ệ v , ụ làm ít nh n ư g đòi l n ươ g cao…. Nh n ữ g bi u ể hi n
ệ nêu trên chính là số ít th c ự tế hi n
ệ nay đáng quan tâm và lo ng i ạ v ề ý th c ứ c a ủ b ộ ph n ậ gi i ớ tr . ẻ T ừ đây, ta có th ể th y ấ th c ự ti n ễ v ề ý th c ứ c a ủ gi i ớ about:blank 7/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức
trẻ ngày nay có rất nhi u ề đi u ề đ
ể nói và quan tâm. Tuy nhiên, qua đây chúng ta có thể đ c
ọ và tự suy nghĩ, rút ra cho mình nhi u ề bài h c ọ đ ể áp d n ụ g và thay đ i ổ ngay hôm nay từ chính b n ả thân mình, đ ể góp ph n ầ thay đ i ổ t i ớ toàn xã h i ộ , nâng cao ch t ấ l n ượ g cu c ộ s n ố g, đặc bi t ệ là v i ớ thanh thi u ế niên ngày nay, gi i ớ trẻ - th ế h ệ c a ủ ti p ế n i ố và phát tri n ể t n ươ g lai đ t ấ n c ướ . IV. M i ố liên h ệ gi a ữ Tri t ế h c ọ và ý th c ứ c a ủ gi i ớ trẻ 1. Muốn có ý th c ứ phải xu t ấ phát t ừ tri th c. ứ 2. C n ầ chăm sóc, b o ả v ệ b ộ não (c ơ quan ph n ả ánh) v ề m t ặ sinh h c, ọ v t ậ lý: a. Ng ủ t t ố Gi c ấ ngủ là th n ầ d c ượ cho não b . ộ Gi c ấ ngủ có vai trò r t ấ kỳ di u ệ . Não không thể hoạt đ n ộ g t t ố và khó t p ậ trung khi cơ thể m t ệ m i ỏ . Gi c
ấ ngủ giúp tái sinh các t ế bào não và chu n ẩ bị tâm trí cho nh n ữ g ho t ạ đ n ộ g ti p ế theo. M t ộ gi c ấ ng ủ sâu vào ban đêm sẽ góp phần tái t o
ạ năng lượng cho não gi m ả thi u ể căng th n ẳ g và áp l c ự công vi c ệ vào ban ngày. Kho n ả g thời gian khi ng , ủ những hư t n ổ ở các c , ơ tế bào th n ầ kinh, đ n ộ g mạch… bên trong cơ th ể cũng đ c ượ ch a ữ lành. b. Có m t ộ chế độ ăn u n ố g h p ợ lý và cân b n ằ g. Nh t ấ là nên bổ sung ch t ấ béo lành mạnh từ cá và h n ạ ch ế đ ồ ăn nhi u ề mu i ố , tăng c n ườ g rau xanh và hoa qu . ả Vì kho n ả g 60% não b ộ c a ủ chúng ta là ch t ấ béo. Chính vì th , ế chúng ta c n ầ ph i ả ăn m t ộ số d n ạ g ch t ấ béo để giúp não ho t ạ đ n ộ g t t ố . Ngoài ra, c ố g n ắ g tránh ch t ấ béo bão hòa và th c ự ph m ẩ nhi u ề calo b i ở chúng có h i ạ cho bộ não c a ủ b n ạ và làm gi m ả ch c ứ năng ho t ạ đ n ộ g t t ố c a ủ não b . ộ Các ch t ấ chống oxy hóa, v n ố có nhi u
ề trong trái cây và rau xanh, giúp c ơ th ể tránh kh i ỏ m t
ộ số bệnh gây ra do các g c ố t ự do. c. Ho t ạ đ n ộ g th ể ch t ấ - tăng c n ườ g đ ộ minh m n ẫ cho não. Khi b n ạ v n ậ đ n ộ g, máu sẽ đ c ượ l u ư thông. N i ơ liên quan đ n ế các ho t ạ đ n ộ g l u ư giữ
thông tin và hình thành ký c ứ sẽ đ c ượ b o ả v . ệ Nh ờ đó trí nh ớ hay nh n ậ th c ứ đ c ượ c n ủ g c . ố d. Tập luy n ệ các bài tập cho não. e. Không ng n ừ g học h i ỏ , rèn luy n ệ trí não nh n
ư g cũng cho não ngh ỉng i ơ h p ợ lý.= f. Th n ườ g xuyên ki m ể tra s c ứ kh e ỏ não b . ộ 3. Phát tri n ể b ộ não v ề m t ặ th ế gi i ớ quan T ư duy tích c c ự . Khi tư duy tích c c ự , b n ạ sẽ thoát kh i ỏ tình tr n ạ g suy nghĩ tiêu c c ự , căng th n ẳ g và t c ứ giận. Suy nghĩ tiêu c c ự sẽ h y ủ di t ệ các tế bào th n ầ kinh. Não ng n ừ g h n ẳ vi c ệ s n ả sinh ra nh n ữ g suy nghĩ m i ớ . B n ằ g cách t o ạ nên nh n
ữ g mô hình suy nghĩ tích c c ự , tế bào não
tăng trưởng và linh ho t ạ h n ơ . Trải nghi m ệ , khám phá cu c ộ s n ố g và th ế gi i ớ . Tham gia các ho t ạ đ n ộ g xã hội.
Theo TS Nussbaum thì việc chúng ta t o ạ d n ự g các m i ố liên h ệ tình c m ả v i ớ ng i ườ
khác sẽ giúp ngăn ch n ặ ch n
ứ g sa sút trí tuệ và các ch n ứ g b n ệ h liên quan đ n ế tinh th n ầ . Chính vì v y
ậ , bạn nên tham gia các câu l c ạ b , ộ các ho t ạ đ n ộ g xã h i ộ b ổ ích, lành
mạnh sẽ giúp bộ não bạn ho t ạ đ n ộ g tích c c ự h n ơ . about:blank 8/9 21:36 3/8/24
Triết học - Vật chất và ý thức => Ý th c ứ mang b n ả ch t ấ năng đ n ộ g, sáng t o ạ 4. Gi i ớ tr ẻ nh n ậ thức tri th c ứ đúng đ n ắ nh ư th ế nào? C n ầ nh n ậ th c ứ tri th c ứ đúng đ n ắ , có thế gi i
ớ quan nhân sinh và cách nhìn nhận vấn đ , ề nhìn nh n ậ thế gi i
ớ tích cực, khoa học. B i ồ dư n ỡ g thế gi i ớ quan và phương pháp lu n ậ . Ch c ứ năng c a ủ nhận th c ứ cung c p ấ s ự hi u ể bi t ế v ề th ế gi i ớ đ ể có nh n ậ th c
ứ đúng đắn về con ng i ườ , n ứ g xử và gi i ả thích các hi n ệ t n ượ g th c ự ti n ễ m t ộ cách khoa h c ọ đúng đ n ắ . about:blank 9/9