Ví dụ về phương châm về lượng và về chất

Ví dụ về phương châm về lượng và về chất
1. Phương châm về lượng là gì?
1.1. Khái niệm phương châm về lượng
Lượng ở đây là số lượng nội dung không thừa, không thiếu vừa đủ nghĩa giúp người khác hiểu vấn đề mà mình trình bày.
Trong quá trình giao tiếp, câu cần có nội dung. Trong đó, nội dung của câu nói phải đáp ứng các yêu cầu
của cuộc giao tiếp, không thừa cũng không thiếu.
Những điều cần lưu ý bao gồm:
+) Nội dung dài và ngắn không quan trọng nhưng cần phải đầy đủ nội dung cần truyền đạt.
+) Lời nói đưa ra phải có đủ thông tin, phân tích và lập luận chính xác.
1.2. Ví dụ về phương châm về lượng Ví dụ minh họa 1:
A: Bạn mua món này ở đâu đấy ? B: Ngoài cửa hàng => Phân tích:
(A) muốn hỏi về địa điểm mua đồ cụ thể, có thể là muốn biết tên của cửa hàng nhwung (B) lại chỉ đưa ra
thông tin (A) hoặc bất kỳ ai vào hoàn cảnh đó đều đã biết là món đồ được mua ở cửa hàng. Như vật (B) đã
vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp. Ví dụ minh họa 2:
A: Cậu có biết đánh cầu không?
B: Biết chứ, thậm chí còn đánh giỏi nữa
A: Cậu học đánh cầu ở đâu vậy?
B: Dĩ nhiên là học đánh cầu ở ngoài sân chứ còn ở đâu.
=> Phân tích ngữ liệu:
(1) A hỏi B học bơi ở đâu mục đích muốn biết A học đánh ở chỗ nào (câu lạc bộ, tại nhà - với ai,...).
(2) Câu trả lời của A không đánh trúng ý muốn mục đích B hỏi vì đương nhiên ai cũng biết học đánh cầu thì
phải học ngoài sân. Cách trả lời của A thừa, không cần thiết
=> Nhận xét: A vi phạm phương châm về lượng (tức nói bị thừa thông tin không cần thiết)
Ví dụ 3: Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không? …
Tôi gượng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Trích Trong lòng mẹ - Nguyên Hồng)
=> Nhận xét: Câu hỏi của người cô muốn biết ý định của Hồng có muốn vào thăm mẹ hay không. Hồng trả
lời không muốn vào. Như vậy, câu trả lời của Hồng đúng với trọng tâm, ý muốn biết của người cô.
Ví dụ 4: Tôi loay hoay tìm cây bút của mình, dù đã lục lọi khắp mọi nơi mà không thấy đâu cả. Tôi cất tiếng
hỏi người bạn cùng bàn:
- Ngân ơi cậu có thấy cây viết của mình ở đâu không?
Ngân đáp: Nãy giờ mình đang đọc sách mà.
=> Nhận xét: Câu hỏi của người bạn muốn biết câu trả lời Lan có nhìn thấy cây bút của mình đâu không
nhưng Lan lại trả lời việc mình đang làm. Như vậy, câu trả lời của Lan không có mối quan hệ và không đúng
với ý của câu hỏi. Trong trường hợp này Lan đã vi phạm phương châm hội thoại về lượng.
2. Phương châm về chất
2.1. Khái niệm phương châm về chất
Khi giao tiếp, không nên nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Phương châm về chất là việc người trả lời trong hội thoại trả lời câu hỏi đúng sự thật, không nói khoác lác,
phóng đại, nói những điều không có thật hoặc chưa có bằng chứng xác thực.
2.2. Ví dụ về phương châm về chất
Ví dụ 1: Hôm qua, Hoa bị ốm không thể đến lớp, trùng hợp thay, hôm qua có cô giáo dạy Văn đến dạy lớp Hoa. Hoa hỏi Mai:
- Hôm qua có cô giáo dạy Văn mới đến lớp mình hả? Trông cô như thế nào cậu?
Mai đáp: - Cô xinh lắm, dáng người cô nhỏ nhắn, mái tóc dài ngang lưng, nụ cười tỏa nắng.
=> Nhận xét: Trong trường hợp này, Mai đã miêu tả cho Hoa chính xác đặc điểm của cô giáo đến dạy lớp
mình. Như vậy, Mai đã tuân thủ phương châm về chất.
Ví dụ 2: Anh chàng nọ có tính khoác lác đã quen. Một hôm đi chơi về bảo với vợ:
- Này mình ơi! Hôm nay tôi đi vào rừng trông thấy một con rắn, chao ôi, nó to đến là to, dài đến là dài. Bề
ngang thì chắc chắn là bốn mươi thước, còn bề dài thì dễ đến hơn trăm thước ấy.
Vợ không tin, nhưng cũng định trêu chồng một bữa:
- Tôi nghe người ta nói về rắn dài lạ đã nhiều. Nhưng làm gì có giống rắn dài như anh nói. Tôi nhất định không tin đâu. Chồng làm như là thật:
- Thật quả có rắn như thế mà. Dài hơn một trăm thước thì chẳng đến, nhưng tám mươi thì nhất định có.
Vợ bĩu môi đáp: - Cũng chẳng đến đâu!
Chồng cương quyết nói: - Tôi chắc chắn là nó dài tới sáu mươi thước chứ không ngoa.
Vợ vẫn khăng khăng: - Vẫn không dài chừng ấy đâu!
Chồng lùi một lần nữa: - Lần này tôi nói thật nè. Con rắn dài đến bốn mươi thước, không kém một ly.
Vợ bò lăn ra cười: - Con rắn anh thấy, bề ngang đã chắc chắn là bốn mươi thước, bề dài cũng lại đến bốn
mươi thước thì chẳng hoá ra là con rắn vuông à???
=> Nhận xét: Trong câu chuyện này, nhân vật người chồng đã vi phạm phương châm về chất khi miêu tả
thái quá, không đúng về con rắn cho vợ mình nghe và tự biến mình Hoa trò cười.
Ví dụ 3: Rao làng…
Ngày trước, dân ngụ cư là kẻ thấp kém nhất trong làng. Cho nên, đến Yên Lược, vừa dựng xong túp lều,
Tân bị bọn lý trưởng bắt ra làm mõ. Một hôm, lý trưởng thấy một chị hàng bát ngồi đại tiện ở cái bãi rậm đầu
làng, liền bắt lấy gánh bát rồi sai Tân đi mời “làng” ra đình chia phần. Tân vâng vâng dạ dạ, vác mõ đi, cứ
sau một hồi mõ “cốc cốc” lại rao:
- Chiềng làng chiềng chạ! lắng tai mà nghe mõ rao: Cụ lý bắt được mụ hàng bát đại tiện bậy đầu làng, mời
“làng” mau ra đình mà chia phần!
Nghe nói chia phần, bao nhiêu chức sắc, thân hào, vội vã kéo nhau ra đình. Ðến cổng đình, gặp Tân, ai cũng nhao nhao hỏi: - Chia phần gì thế mày?
- Con mẹ hàng bát ấy đâu rồi?
- Có nhiều không hả mày? Tân lễ phép đáp:
- Bẩm các cụ, con mẹ hàng bát đại tiện bậy đầu làng. Dạ, nhiều lắm ạ, một đống to lù lù thế kia, có lẽ một cụ
được đến vài ba bát chứ không ít đâu!
Vừa nói, Tân vừa chỉ về phía hai cái sọt bát đang để ở hè đình.
=> Nhận xét: Trong câu chuyện này, nhân vật Tân đã vi phạm phương châm hội thoại về chất. Khi người
làng hỏi để Hải rõ thông tin về sự việc Tân đang rao làng thì anh lại nó quá, khoa trương lên, không đúng
thông tin về người đàn bà hàng bát khiến cho người đọc không thể hình dung đúng được tiến trình sự việc.
Nhưng cũng chính chi tiết này đã tạo ra tiếng cười cho câu chuyện và thu hút bạn đọc.
Ví dụ 4: Ở lớp có Hải mới bị ngã xe. Hoa ở gần nhà tuy chưa biết tình hình thế nào nhưng đã nhanh nhảu
ra lớp báo với cô giáo và các bạn cùng lớp:
- Thưa cô, em nghe nói hôm qua bố Hải chở bạn ấy đi đá bóng về bị ngã xe, nghe đâu đó bị khá nặng, hình
như bị gãy tay phải vào viện Hải rồi ấy ạ.
Hoa làm cô giáo và cả lớp hoang mang, lo lắng cho Hải. Cuối giờ cô giáo có gọi điện hỏi thăm bố mẹ Hải về
tình hình của bạn ấy thì được biết bạn ấy chỉ bị ngã xe xước da một chút, không đến mức nghiêm trọng như lời Hoa kể.
=> Nhận xét: Trong trường hợp này, Hoa đã vi phạm phương châm về chất vì đã nói những thông tin không
đúng sự thật, thậm chí có phần phóng đại về tình hình của bạn Hải trong khi mình chưa xác thực, kiểm tra
tính chính xác của thông tin.