Vợ chồng A Phủ | Môn Văn học Việt Nam đại cương - Đại học Cần Thơ

lOMoAR cPSD| 23136115
Thế giới thiên nhiên đẹp và quyến rũ lòng người bởi những thung lũng đầy ánh
sáng và cỏ cây, bởi những làn sóng biển rì rầm suốt ngày đêm, những dãy núi cao
hùng vĩ giống như điểm nhấn của tạo hóa giữa thiên nhiên tươi đẹp. Còn thế
giới văn học hiện lên lại là những giọt nước mắt thoát ra từ trong trang sách vào
cuộc đời để gột rửa bao cằn cỗi sỏi đá làm mát lòng nhân thế. Để ta khóc thương
cho nàng Kiều qua trang thơ đẫm lệ của Nguyễn Du, xót xa cho cái chết của Chí
Phèo qua lời kể của Nam Cao. Và rồi đến với “Vợ chồng A Phủ” ta cũng cho phép
mình rung lên theo tiếng lòng thổn thức của Mị - Một cô gái trẻ phải chôn vùi
tuổi thanh xuân của mình trong gia đình thống li Pá Tra. Tác phẩm vừa là một
bản cáo trạng, vừa là một khúc tình ca. Tô Hoài đã khắc họa chân thật số phận
đau khổ, tủi nhục của người dân, thể hiện tấm lòng thương cảm, thiết tha dành
cho những người có số phận tủi nhục dưới ách thống trị. Nhất là ........... Nhà văn
cũng phát biểu: “Nhưng điều kì diệu là dẫu trong cùng cực đến thế, mọi thế lực
của tội ác cũng không thể giết được sức sống con người. Lay lắt, đói khổ, nhục
nhã, Mị vẫn sống, âm thầm, tiềm tàng, mãnh liệt”.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa đã từng nhận xét: “Tô Hoài như một từ điển sống, một
pho sách sống. Ông như cuốn Bách khoa toàn thư mà không Viện sĩ nào, không
Học giả nào có thể sánh được.”. Tô Hoài là một trong những nhà văn đã đóng
góp cho nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông sớm bước vào đời, vào nghề văn và
cũng sớm tham gia hoạt động cách mạng. Ông viết ở nhiều thể loại và thể loại
nào cũng gặt hái được những thành công rực rỡ. Đặc biệt là những tác phẩm viết
về hiện thực cuộc sống và con người miền núi Tây Bắc, bởi ông rất am hiểu về
phong tục tập quản cũng như văn hóa nhiều vùng miền khác nhau. Tô Hoài luôn
có những cố gắng tìm tòi, khám phá trong sáng tạo nghệ thuật, đỏ là một trong
những yếu tố góp phần làm nên sự hấp dẫn, sức sống và ý nghĩa lâu bền ở tác
phẩm của ông đối với đời sống tinh thần của người đọc nhiều thế hệ.
Với quan điểm: “Viết văn là một quá trình đấu tranh để nói ra sự thật. Đã là sự
thật thì không tầm thường, cho dù phải đập vỡ những thần tượng trong lòng
người đọc”. Tô Hoài thực sự là nhà văn hiện thực lớn của nền văn học hiện đại
Việt Nam. Vợ chồng A Phủ được in trong tập truyện “Truyền Tây Bắc” (1953). Tô
Hoài khác họa chân thật số phận đau khổ, tủi nhục của người dân lao động miền
núi Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn chún đất thực dân. Tác phẩm là kết quả
của chuyến đi thực tế cùng bộ đội giải phóng Tây Bắc. Tô Hoài đã cùng ăn cùng
ở với người dân tám tháng, sống với các đồng bào dân tộc thiểu số từ du kích
trên núi cao đến những bản làng mới giải phóng để thấu hiểu những cơ cục và
vẻ đẹp của những người dân lao động nghèo nơi đây dưới ách áp bức của thực
dân và phong kiến. Sau khi rời xa mảnh đất Tây Bắc, Tô Hoài chia sẻ: “Đất nước lOMoAR cPSD| 23136115
và con người miền Tây đã để thương nhớ cho tôi nhiều quá... Tôi không có tham
vọng đi sâu vào văn hóa Mèo. Ý tưởng của tôi là làm hồi sinh nơi con người”.
“Giá trị nhân đạo” là một giả trị cơ bản của tác phẩm văn học chân chính. Nó
được tạo nên bởi niềm cảm thông sâu sắc đối với nỗi đau khổ của con người, đó
là sự nâng niu, trân quý những nét đẹp trong tâm hồn con người và cũng là lỏng
tin vào khả năng vươn dậy của họ, đồng thời lên án những thế lực tàn bạo, đen
tối đã chà đạp lên quyền sống, quyền hạnh phúc và phẩm giả con người. Tô Hoài
đã miêu tả sâu sắc và cảm động sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị. Sức sống
ấy như ngọn lửa âm ỉ chảy không dễ gì có thể dập tắt được. Miêu tả ngọn lửa
của lòng ham sống vẫn nồng nàn và mãnh liệt nơi một tâm hơn tưởng đã tê liệt
vì những đọa đầy về thể xác cũng như tinh thần cho thấy một niềm tin mãnh liệt
vào con người của nhà văn. Thắp sáng ngọn lửa của khát vọng sống ấy, Tô Hoài
cũng làm bừng sáng giá trị nhân văn cao cả của tác phẩm.
Nhà phê bình người Nga Bêlinxki viết: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó
miêuLê Ngọc Trà có viết: “Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói tình cảm con
người, là sự tự giải bày và gửi gắm tâm tư”. Nó không chỉ là câu chuyện cuộc đời,
mà nó còn là viên ngọc quý qua bàn tay khéo léo của người nghệ sĩ sáng tạo nên
một thế giới nghệ thuật riêng. Qua đoạn trích đã cho ta thấy được tại hoa và bản
lĩnh của Tô Hoài trong việc sử dụng bút pháp hiện thực sắc sảo, nghệ thuật miêu
tả tâm lí nhân vật tinh tế, những chi tiết chọn lọc, phát hiện tình huống truyện
độc đảo, Tô Hoài đã xây dựng thành công nhân vật Mị. Cuộc đời đau thương, tủi
nhục của Mị có ý nghĩa tiêu biểu cho kiếp sống khốn khổ của người dân miền núi
dưới ách thống trị. Tô Hoài đã sắc sảo nhìn thấy việc tập tục mê tin thần quyền
với giai cấp thống trị tạo ra một thứ thuốc phiện tinh thần trói chặt Mị, nô dịch
tinh thần cô. Bên trong thể xác tơi tả của Mị là tâm hồn cô đơn trống rỗng nếu
còn một mảnh nhỏ cũng bị nhàu nát. Tô Hoài viết văn mang tinh thần nhân đạo,
cảm thương cho những người lao động nơi núi rừng Tây Bắc, nơi mang niềm tin
vào sức sống mãnh liệt. “Dù người ta có thế nào đi chăng nữa thì cuộc sống vẫn luôn tốt đẹp”.
Nhà phê bình người Nga Bêlinxki viết: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu
tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca
tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi
đó”. Vâng, đúng như thế. Mỗi nhà văn, trong quá trình sáng tác, trước hết phải
là “nhà nhân đạo từ trong cốt tủy” (Sêkhov), bởi “Nhà văn là người cho máu”
(Enxa Triole). Nhà văn phải như loài phượng hoàng lửa trong truyền thuyết, trầm
mình vào lửa đỏ để làm nên sự hồi sinh của cuộc sống – chính là những tác phẩm lOMoAR cPSD| 23136115
thăm đẫm tính nhân đạo, thấm đẫm tình yêu thương con người, những tác phẩm
như phập phồng hơi thở của thời đại, như đang chảy trong từng con chữ những
giọt máu của thời đại. Nhà văn Tô Hoài với tình yêu thương con người cũng đã
để cuộc đời phê gió vào trái tim mình, đi tìm kiếm những “hạt bụi vàng” lấp lánh
trên cuộc đời, đúc thành bông hoa hồng sáng chói chứa chan tinh thần nhân đạo
mang tên “Vợ chồng A Phủ”. Đóng lại những trang văn ấy động lại trong ta không
phải là thứ văn chương bay bổng hay những ngôn từ hoa mĩ, mà là ở chỗ nhà
văn đứng về phía khát vọng được sống, được yêu để tố cáo cái xã hội thực dân
đã giam hãm, trói buộc, hủy hoại tuổi xuân của con người đặc biệt là người phụ nữ.