BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN
MÔN: LỊCH SỬ BÁO CHÍ
Lớp: Báo mạng Điện tử CLC K38
Giảng viên hướng dẫn: Phạm Thị Thanh Tịnh
Sinh viên: Vũ Hải Long - Mã sinh viên: 1856090023 HÀ NỘI 20/12/2020 Mục lục:
I. Giới thiệu về Vox Media
1. Bản chất địa - chính trị báo chí khu vực
2. Lịch sử hình thành và phát triển
3. Giới thiệu về “báo chí giải thích” của Vox
II. Giới thiệu về sản phẩm báo chí:
1. Tóm tắt, dịch lược ý chính
2. Phân tích sản phẩm báo chí
3. Sự mới lạ trong tư duy sản xuất video của Vox
4. Bài học rút ra được, Việt Nam áp dụng gì vào trong báo chí
Phụ lục: Tài liệu tham khảo Vervaagde content van pagina 3
PHẦN I: TÌM HIỂU VỀ CƠ QUAN BÁO CHÍ
Đơn vị tìm hiểu: Trang tin tức/báo chí Vox, trực thuộc Tập đoàn truyền thông Vox Media (Mỹ)
Bộ nhận diện thương hiệu, logo của Vox
Bộ nhận diện thương hiệu, logo mới của Vox Media
1. Thực tế địa chính trị khu vực
Trước khi tìm hiểu về tập đoàn truyền thông Vox Media, ta cần hiểu rõ về bản chất báo chí khu
vực - cụ thể là châu Mỹ.
Dưới đây là tổng quan về tình hình báo chí khu vực này:
- Châu lục kéo dài ở bán cầu Bắc & Nam, giữa Thái Bình Dương & Đại Tây Dương
- Gồm hơn 900 triệu dân với 35 quốc gia độc lập
- Dân cư lớn đến từ nhập cư; còn lại là dân cư bản địa (người Anh-điêng, Eskimo, Aleut) và người gốc Latin (da màu)
- Là vùng đất của người nhập cư, có sự pha trộn văn hoá rất lớn
- Có sự phát triển văn hoá và phát triển báo chí tương đồng với sự phát triển báo chí tại châu Âu Vervaagde content van pagina 6
- Giai đoạn đảng phái (1783 – 1830):
- Nhà nước non trẻ mới thành lập;
- Cuộc tranh luận giữa hai phe Liên bang và Cộng hòa diễn ra sôi nổi trên báo chí về vấn đề
quyền của liên bang và tiểu bang.
- Báo chí 2 phe công kích nhau, tuy nhiên lối làm báo này không thành công.
- Những người làm báo nhận ra rằng sự đúng đắn và vô tý là hai đức tính tiêu biểu nhất nếu báo chí muốn vững vàng.
- Số người biết đọc, biết viết tăng, nhu cầu đọc báo tăng;
- Giai đoạn báo chí 1 xu (1830 – 1860):
- Máy in được cải tiến;
- Những tờ báo 1 xu ra đời: tờ The New York Sun của Benjamin H. Day (1833), Morning Post của Horace Greeley;
- Giai đoạn độc lập (1872 – 1890):
- Báo chí bắt đầu trở thành ngành kinh doanh lớn
- Nghề “làm báo vàng” phát triển với xu hướng đýa tin giật gân, vi phạm đời tý, tự do cá nhân, … - Sự cạnh tranh giữa:
+ Joseph Pulitzer (1847-1931): tờ The World - phê bình xã hội, không theo đảng phái nào;
+William Randolph Hearst (1863 – 1961): Morning Journal - tin tức tỉ mỉ, nóng hổi nhất, thời
sự gay cấn, đời tý những nhân vật tiếng tăm
- Giai đoạn đỉnh cao (1890 - 1920):
- 1/3 báo chí theo xu hướng “nghề làm báo vàng”
- Độc giả ngày càng nhiều, quảng cáo ngày càng tăng;
- Từ năm 1850 đến 1900: số lượng phát hành báo chí tăng lên gấp 20 lần (từ 758 ngàn bản đến 15,1 triệu bản);
- 1919: New York Daily News tung ra số báo lá cải (tabloid) đầu tiên
- Giai đoạn bão hòa (1920 – 1945):
- Ngành công nghệ báo chí vượt cả nguồn thu (từ bán báo và quảng cáo);
- Số lượng báo chí bão hòa;
- Báo chí bão hòa và hợp nhất (các tờ báo lớn mua lại các tờ báo nhỏ);
- Các tập đoàn báo chí và dây chuyển sản xuất báo chí ra đời;
- Ban đầu chủ sở hữu những tập đoàn báo chí mới là những doanh nhân chuyên mua, bán, khai
tử và hợp nhất những tờ báo ngày ở những thành phố trung bình để tối đa hóa lợi nhuận
- Doanh nghiệp thay thế dần nhà báo để điều hành các tờ báo và ngày càng thâm nhập sâu hõn vào làng báo;
- Giai đoạn sau năm 1945 – nay:
- Mỹ là một cường quốc mạnh cả về báo in, báo nói, báo hình, báo trực tuyến, có đội ngũ làm
báo mạnh nhất thế giới, có kỹ thuật in ấn, thu phát hiện đại…
- Xu hướng tập trung trong báo chí ngày càng cao: các công ty báo chí gắn bó với các hãng
công nghiệp độc quyền, các ngân hàng, các công ty xuyên quốc gia…
Những đặc điểm của báo chí Mỹ hiện đại: Vervaagde content van pagina 9
Các công ty truyền thông lớn (Big Five): -
AOL Time Warner: bao gồm HBO, CNN, Turner Classic Movies, Cartoon Network,
Warner Brothers, AOL, Warner Records, TIME, hệ thống truyền hình cáp trải rộng trên nhiều vùng; -
Disney Corporation: bao gồm Disney Studios, ABC Television, 10 đài truyền hình,
ESPN, Disney Channel, History Channel, Disneyland; -
Viacom: bao gồm CBS, 16 đài truyền hình khác, Paramount Studio; -
News Corp.: sở hữu Fox, Fox News Channel, hãng phim 20th Century Fox, hệ thống
truyền hình vệ tinh khắp thế giới; The Times, The Sun, Dow Jones;… -
General Electric: sở hữu NBC và 13 đài truyền hình của hãng này, MSBC, CNBC, kinh
doanh thiết bị điện, dịch vụ tài chính…
Kế đến, ta còn phải đề cập đến bản chất chính trị của khu vực Mỹ. Bản chất chính trị báo chí
khu vực Mỹ được thể hiện rõ nhất ở việc: -
Mỹ là một quốc gia đa đảng, có nhiều đảng phái và hệ thống truyền thông từng đảng,
cũng như có hệ thống truyền thông cho toàn lãnh thổ quốc gia đại diện cho chính phủ -
Báo chí tư nhân và đại diện cho tiếng nói của đảng phái o
Điều này được thể hiện và được hiểu là một cơ quan báo chí, một tập đoàn truyền
thông, một đơn vị có thiên hướng ủng hộ cho một ứng cử viên thuộc một đảng phái nhất định. -
Do có 2 đảng chính lớn nhất là Dân chủ (Democratics) và Cộng hoà (Republicans), báo
chí của 2 đảng phái này có sự cạnh tranh nhau, một phần tạo ra nền báo chí đa chiều
nhưng cũng dễ khiến người xem lạc vào ma trận thông tin bị thao túng và điều khiển bởi các đơn vị trên
2. Lịch sử hình thành và phát triển 1. Vox Media
Vox Media (tiền thân là SportsBlogs Inc) khởi điểm là một công ty truyền thông kỹ thuật số có
trụ sở tại Washington D.C và New York, Mỹ. Công ty này khởi điểm từ một trang web về thể
thao đúng như tên gọi, phát triển thành một công ty truyền thông số với các văn phòng đại diện
tại khắp Mỹ và 1 văn phòng quốc tế tại London, thủ đô nước Anh.
Mạng lưới hiện tại của Vox Media được Comscore – một đơn vị đo lường ảnh hưởng - xếp hạng
thứ 29 trong danh sách các tập đoàn truyền thông được tiếp cận nhiều nhất tại Mỹ.
Vox Media được thành lập và sát nhập theo mô hình “săn nhân tài” – công ty truyền thông này
thường xuyên thâu tóm về mạng lưới của mình những nhân tài cấp cao tại các trang tin mới nổi
để phát triển thành một hướng mới. Sau thể thao, giải trí số thì tin tức và báo chí là mảng mà
công ty truyền thông này muốn nhắm tới. Bộ 3 cây viết bình luận cho một trong những tạp chí
hàng đầu nước Mỹ gồm Ezra Klein, Melissa Bell và Matthew Yglesisas được phía công ty chú ý,
và cả 3 đảm nhiệm vị trí dẫn đầu mảng tin tức cho nhánh Vox – “website/trang tin tức” chuyên
về tin tức, thời sự, mọi thông tin đang diễn ra.
Hiện tại Vox Media đang được định giá công ty có giá trị 1 tỷ đô, với công ty viễn thông – truyền
hình Comcast và NBCUniversal (NBCUniversal là công ty con của Comcast) nắm giữ giá trị cổ đông lớn. 2. Vox
Vox được ra mắt vào ngày 6/4/2014. Trang web lúc bấy giờ được tờ Thời báo New York (New
York Times) bấy giờ so sánh, gọi tên như “một sản phẩm của công ty công nghệ cố làm truyền
thông”. Từ phía quan điểm của chủ biên đương thời – Erza Klein -, anh muốn thành lập, xây
dựng một nền tảng tin tức, đem đến ngữ cảnh (context) và cải thiện công nghệ tin tức, cải thiện
bản chất của đưa tin, của báo chí nói chung và báo mạng điện tử nói riêng, khiến cho báo chí
thêm phần dễ hiểu, sâu sắc và đa chiều.
Vox đưa tin tức cho người đọc bằng cách cung cấp những thông tin nền tảng, mang tính ngữ cảnh
để giải thích tin tức cho người đọc – điều mà những cơ quan thông tấn, những trang tin và những
bản tin thông thường không thể làm được. Những phần nội dung bổ sung vào bài được tô đậm
Vervaagde content van pagina 12
II. Giới thiệu về sản phẩm báo chí:
Sản phẩm báo chí được sử dụng để phân tích là bài/video “How coronavirus charts can mislead
us” – “Những bảng thống kê số liệu về virus corona có thể khiến chúng ta hiểu nhầm như nào”.
Đường dẫn về bài viết: https://www.vox.com/videos/2020/4/28/21238769/coronavirus-covid19- chart-data-misleading
Video được đính kèm trong bài viết cũng được chia sẻ lên YouTube, tại:
https://www.youtube.com/watch?v=O-3Mlj3MQ_Q
Đây là một sản phẩm của Joss Fong – một nhà báo đã tốt nghiệp ngành Báo chí Khoa học – Sức
khoẻ - Môi trường tại đại học New York, hiện đang đảm nhiệm vị trí Biên tập nội dung Cấp cao
– vị trí trực tiếp sản xuất, viết bài và sản xuất các sản phẩm truyền thông tại Vox.
Chủ đề của sản phẩm báo chí trong video giải thích rõ hơn về một biểu đồ thể hiện xu hướng gia
tăng các ca nhiễm COVID-19 trên thế giới, và biểu đồ này được chia sẻ rất nhiều trên mạng,
khiến nhiều người hiểu sai về tốc độ lây lan, hiểu sai về ảnh hưởng của dịch COVID-19 tại nhiều nơi trên thế giới.
Tuy vậy, chi tiết và thông số được thể hiện và minh hoạ qua bảng biểu này được thiết kế có chủ
đích, nằm bẻ cong “bản chất tường thuật” (narrative) của con số ca nhiễm theo từng nước. Cụ
thể, sản phẩm truyền thông đi sâu vào giải thích và làm rõ 4 vấn đề mà bảng biểu này không làm
rõ cho những người nhìn qua lần đầu.
Một là: con số trong hình, con số được thể hiện chỉ phản ánh số ca nhiễm COVID-19 “đã được
xác nhận với cơ quan chức năng”, chứ không phản ánh số ca thực nhiễm COVID-19.
Cụ thể hơn, con số trên biểu bảng thể hiện rằng: -
Chính phủ của quốc gia đó kiểm tra dịch tễ và xét nghiệm nhiều đến đâu -
Thể hiện mức độ bùng phát của dịch là yếu tố ít quan trọng hơn
Tác giả lấy ví dụ của Hàn Quốc và Nhật Bản – vào giai đoạn đầu dịch, Hàn Quốc nhiều hơn hẳn
Nhật Bản về mức độ tăng nhanh, khiến nhiều người tưởng nhầm tình hình dịch ở Nhật Bản an
toàn hơn. Tuy nhiên, thực tế tại chính phủ Hàn Quốc chỉ sẵn sàng xét nghiệm nhanh hơn, còn về
thời gian sau thì Nhật Bản có diễn biến tăng dần đều về số ca trong khi Hàn Quốc đã giảm tốc độ lây nhiễm dịch.
Vervaagde content van pagina 15
khoảng giá trị gấp 10 lần hàm trước – đồng nghĩa 1 ô vuông ở cột trên sẽ thể hiện giá trị lớn hơn
đáng kể so với hàng dưới.
Ngoài ra, việc sử dụng biểu đồ hàm log còn khiến người dân thông thường hiểu nhầm về một số
thông tin, về tình hình dịch, do sự khác nhau về hệ quy chiếu. Nếu sử dụng một hàm số trục tung
với giá trị tỉ lệ khoảng cách – con số bằng nhau, ta có thể thấy rõ xu hướng bùng phát ca dịch tại
Mỹ tăng một cách kinh ngạc, thể hiện số ca nhiễm tăng chóng mặt qua từng ngày của Mỹ - tuy
nhiên khi sử dụng hàm logarit ở trục tung, hiệu ứng này được giảm thiểu và khiến người nhìn
tưởng rằng tình hình dịch tại Mỹ chỉ tương đương tại các nước khác cũng bị ảnh hưởng dịch.
Việc sử dụng hàm logarit còn khiến công chúng hiểu nhầm về việc một số chính phủ đã thực
hiện việc giãn đỉnh bùng dịch (flattening the curve), trong khi sự thật là tình hình dịch leo thang căng thẳng.
Với các biểu đồ hàm log như này, câu chuyện và cách đưa thông tin đến truyền thông hoàn toàn
có thể bị thao túng bởi các cơ quan, các chuyên gia không đủ thẩm quyền và ảnh hưởng lớn đến
công tác phòng chống dịch – và thực tế là Mỹ đã gặp phải tình trạng này. Các biểu đồ như này
khiến nhiều người lạc quan quá về độ nguy hiểm của dịch COVID-19.
Ba là, tỉ lệ dân cư của biểu đồ không nên tính nhất quán theo công thức số ca nhiễm/triệu dân.
Những nước có tỉ lệ dân số cao như Trung Quốc hay Mỹ khi tính theo đầu người và chia tỉ lệ dân
cư quốc gia sẽ dễ tạo cảm giác sai về dịch, trong khi những nước nhỏ hoặc các vùng đang bùng
nổ lây nhiễm dịch có thể bị hiểu sai. Trong trường hợp này, các nước nhỏ có thiên hướng bị đẩy
cao lên – cho thấy những nước đó có vẻ bị ảnh hưởng dịch lớn hơn, trong khi thực tế là dịch lây
lan không hề chịu tác động của tỉ lệ dân số đông hay thấp, mà phụ thuộc vào chính sách giãn cách và ý thức cá nhân.
Vervaagde content van pagina 18
và làm rõ các “thủ thuật” mà một số đơn vị truyền thông sử dụng giúp những người theo dõi sản
phẩm có kiến thức để hiểu rõ hơn về bản chất thông số được đưa ra.
Điểm tốt của sản phẩm: -
Phân tích chuyên sâu, dễ hiểu -
Truyền đạt các khái niệm khó hiểu một cách gần gũi, đối tượng lứa tuổi nào cũng có thể
theo dõi và hiểu kiến thức được đề cập -
Nắm bắt kịp xu hướng truyền thông - Đồ hoạ ấn tượng -
Góc nhìn, phân tích sắc bén -
Ví dụ minh hoạ trên cùng một dạng biểu đồ, khiến người xem thích thú -
Thông số, nguồn tin rõ ràng
Điểm hạn chế của sản phẩm: -
Chỉ sử dụng một mảng màu chung, có thể gây buồn ngủ -
Video có tiết tấu hơi chậm
3. Sự mới lạ trong tư duy sản xuất video của Vox -
Vox đẩy mạnh mảng sản xuất video, dám công khai chỉ trích các đơn vị truyền thông đối
thủ hoặc các đơn vị làm sai vấn đề -
Chỉ rõ những ảnh hưởng xấu mà số liệu và cách trình bày có thể gây nên -
Sử dụng hiệu ứng hoạt hoạ thông qua dựng video để đẩy mạnh hướng phát triển thông tin cho mọi lứa tuổi -
Đưa video trong một chuỗi sự kiện, dẫn vào các sự kiện khác cùng nhóm chủ đề
4. Bài học rút ra cho báo chí hiện đại Việt Nam: -
Nên đẩy mạnh báo chí giải thích – báo chí cho những câu chuyện toàn cảnh cần giải thích của chuyên gia -
Nên phát triển báo chí đồ hoạ, truyền thông đa phương tiện -
Khi sử dụng thông số thống kê nên làm biểu bảng dễ hiểu, phản ánh đúng câu chuyện qua con số 1.