Xích đạo là gì? Các quốc gia có đường xích đạo đi qua là?
1. Khái niệm đường xích đạo
Thuật ngữ xích đạo là để chỉ đường tròn tưởng tượng được vẽ ra trên bề mặt của hành tinh, tạo khoảng
cách giữa hai cực. Đường xích đạo chia trái đất ra làm bắc bán cầu và nam bán cầu. Đường xích đạo là
một trong những vĩ tuyến chủ yếu dựa trên sự tự quay của trái đất với mặt phẳng quỹ đạo của nó xung
quanh mặt trời. Xích đạo là vĩ tuyến có độ dài lớn nhất trong 5 vĩ tuyến.
2. Đặc điểm của đường xích đạo
- Đường xích đạo là vĩ tuyến lớn nhất trên trái đất. Chiều dài đường xích đạo bằng 40.000 km.
- Mặt phẳng xích đạo chia Trái Đất ra hai nửa cầu bằng nhau: nửa cầu Bắc và nửa cầu Nam.
- Vĩ độ của đường xích đạo là 0 độ
- Bất cứ địa điểm nào nằm trên đường xích đạo quanh năm cũng có hiện tượng ngày và đêm bằng nhau.
- Bất cứ địa điểm nào nằm trên đường xích đạo cũng thấy mặt trời ở thẳng đỉnh đầu 2 lần trong năm vào
các ngày xuân phân (21-3) và thu phân (23-9).
- Đường xích đạo là một trong năm vĩ tuyến chủ yếu dựa trên quan hệ giữa sự tự quay của Trái Đất với mặt
phẳng quỹ đạo của nó xung quanh Mặt Trời. Ngoài ra, xích đạo là vĩ tuyến có độ dài lớn nhất.
3. Đặc điểm khí hậu xích đạo
Hầu hết trong khí hậu của các quốc gia xung quanh xích đạo thường chỉ có hai mùa là mùa khô và mùa
mưa. Tuy nhiên, các nước nằm càng gần với xích đạo thì sẽ có khí hậu ẩm ướt quanh năm.
Khí hậu vùng xích đạo còn được gọi là khí hậu rừng mưa nhiệt đới. Khí hậu vùng xích đạo mang các đặc điểm chính là:
- Có nhiệt độ cao quanh năm. Nhiệt độ trung bình trong năm đều > 25 độ C
- Nhiệt độ ổn định quanh năm
- Lượng mưa lớn và thường tập trung vào buổi chiều ( trung bình 2000mm mỗi năm)
- Áp suất khí quyển thấp và độ ẩm cao.
Nhờ mang những đặc điểm khí hậu xích đạo này nên cảnh quan không chỉ thường xanh mà còn có hai
trong số những con sông hùng mạnh nhất và do đó, quan trọng nhất trên thế giới: Amazon ở Nam Mỹ và
Congo ở Châu Phi. Bề mặt của Trái Đất tại đường xích đạo chủ yếu là biển.
4. Các quốc gia có đường xích đạo đi qua
Trên thế giới chính thức cho đến hiện nay có 25 quốc gia và vùng lãnh thổ có đường xích đạo chạy qua: 1. Borneo – Kalimantan 2. Brasil (Nam Mỹ) 3. Colombia (Nam Mỹ) 4. Cộng hòa Congo
5. Cộng hòa Dân chủ Congo
6. Đảo Baker - đảo sna hô ít người ở 7. Ecuador (Nam Mỹ) 8. Ecuador đại lục 9. Gabon
10. Halmahera và các đảo nhỏ khác ở quần đảo Moluccas. 11. Indonesia 12. Kenya 13. Kiribati
14. Line Islands – trượt qua gần đảo Jarvis, một trong những chuỗi đảo dài và lớn nhất thế giới
15. Lingga và các đảo nhỏ khác gần Sumatra
16. Quần đảo Galapagos – chạy ngang qua đảo Isabela.
17. Quần đảo Gilbert – có thể trượt qua mọi đảo.
18. Quần đảo Phoenix – trượt qua gần đảo Baker
19. São Tomé và Príncipe – có lẽ chạy ngang qua Ilhéu das Rolas, một đảo nhỏ trong quần đảo này. 20. Somalia 21. Sulawesi 22. Sumatra 23. Uganda
24. Maldives – có thể trượt qua mọi đảo 25. Mỹ
5. Vì sao đường xích đạo không phải là điểm nóng nhất?
- Xích đạo vốn thường được coi là nơi nóng nhất trên thế giới vì vùng này quanh năm có mặt trời trên đỉnh
đầu. Nhưng những tài liệu thống kê ghi lại tình hình thời tiết trên thế giới ại xích đạo, nhiệt độ cao nhất rất ít
khi vượt quá 35 độ C. Trong khi đó, sa mạc Sahara ở châu Phi, nhiệt độ ban ngày có thể lên tới 55 độ C mà
sa mạc Sahara cách xa xích đạo hàng ngàn dặm. Thung lũng Chết - vùng sa mạc phía đông California, Mỹ
được coi là nơi nóng nhất trên Trái đất được công nhận cho đến nay. Vào năm 1913, nhiệt độ ở đây cao
mức 56,7 độ C. Tuy nhiên, phát hiện mới nhất đã chỉ ra rằng nơi khắc nghiệt nhất trên Trái đất là sa mạc Lut
(Dasht-e Lut) ở Iran và sa mạc Sonoran của Bắc Mỹ. Khi nhiệt độ ở khu vực này đôi khi có thể nóng lên đến mức là 80,8 độ C.
⇒ Như vậy, có thể khẳng định rằng xích đạo là vùng hấp thụ nhiều nhiệt lượng Mặt Trời nhất nhưng chưa
phải là vùng nóng nhất của Trái đất. Nhiệt độ không khí không chỉ phụ thuộc vào lượng nhiệt nhận được mà
còn nhiều yếu tố khác nữa.
- Khi quan sát và nghiên cứu hình ảnh đường xích đạo thì có thể thấy những vùng thuộc xích đạo đều có
biển như Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, và nước - đây được xem là thứ giúp cân bằng nhiệt độ ở đây.
Mặt biển xích đạo có tính chất khác với lục địa. Nước biển có khả năng truyền nhiệt của mặt trời xuống đáy
biển sâu. Hơn nữa, khi nước biển bốc hơi cũng giúp làm tiêu hao nhiệt lượng mặt trời. Nước có nhiệt dung
riêng lớn nên nhiệt độ nước sẽ tăng chậm hơn so với đất liền. Cứ trong 1 cm³ nước nhận được 4,18 jun
nhiệt lượng, tức 1 calo, thì chỉ làm cho nước tăng thêm 1 độ C, trong khi đó 1 cm³ đất hấp thu cũng bằng
từng ấy nhiệt lượng thì nhiệt độ có thể tăng thêm 2-2,5 độ C. Vì lẽ đó mà vào mùa hè, nhiệt độ mặt biển tại
xích đạo không bao giờ tăng lên đột ngột.
- Đường xích đạo đi qua đại dương nhiều mang theo gió tín phong đem mưa nhiều quanh năm ở khu vực
này. Còn sa mạc hiếm khi có mưa, thậm chí không có mưa. Từ sáng sớm đến chiều tối mặt trời vẫn toả hơi
nóng xuống sa mạc, về chiều nhiệt độ vùng sa mạc cũng tăng lên rất cao. Tại các vùng xích đạo, mưa làm
độ ẩm tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và sinh sôi của các loài thực vật, góp phần tạo nên các
thảm thực vật đa dạng và phong phú. Thảm thực vật cũng có tác dụng giúp điều hòa khí hậu vì nó ảnh
hưởng đến sự phản xạ năng lượng mặt trời từ bề mặt Trái đất và lượng hơi nước trong khí quyển. Ngoài ra,
thực vật sử dụng carbon dioxide trong quá trình quang hợp, làm giảm nồng độ của nó trong khí quyển và
đảo ngược sự nóng lên ở vùng này.
- Ngược lại tại các sa mạc hiếm có sự tồn tại của các các loại thực vật, nước càng thì càng khan hiểm hơn,
chỉ có chủ yếu là cát trắng. Do nhiệt dung của cát nhỏ, nó sẽ nóng lên nhanh chóng khi hấp thụ nhiệt,
nhưng lại không truyền nhiệt này xuống dưới sâu được (do khả năng truyền nhiệt rất kém). Vì thế, tuy lớp
cát bề mặt đã nóng rãy rồi mà lớp cát bên dưới vẫn lạnh như băng. Mặt khác, đất sa mạc lại thiếu hẳn tác
dụng bốc hơi nước làm tiêu hao nhiệt như ở biển. Cho nên, khi mặt trời xuất hiện trên đường chân trời,
nhiệt độ trên sa mạc luôn tăng lên, đến giữa trưa mặt đất hầu như đã bị nung nóng như lửa thiêu vậy.
- Một nguyên nhân nữa để giải thích cho việc xích đạo không phải nơi nóng nhất, chính là khác nữa là các
đám mây và cơn mưa ở vùng xích đạo cũng nhiều hơn hẳn vùng sa mạc. Vùng xích đạo thường chiều nào
cũng có mưa, như vậy nhiệt độ buổi chiều không thể cao quá được. Còn sa mạc, thường là trời nắng, rất
hiếm khi có ngày mưa. Từ sáng sớm đến chiều tối mặt trời vẫn toả hơi nóng xuống sa mạc, về chiều nhiệt
độ vùng sa mạc cũng tăng lên rất cao. Đó là lý do vì sao vùng xích đạo không phải là nơi nóng nhất của trái đất.