Quan niệm của chủ nghĩa duy vật biện chứng về <phát triển>:

 Phù hợp của hình thức với nội dung

Thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập

Phủ định của phủ định

Nguyên lý vật chất quyết định ý thức

  Tất cả các áp án trên ều úng

Nguyên lí về sự phát triển.

Nhận thức thông thường

Nhận thức lý tính

Nhận thức khoa học

 3-4-5-2-1

1-2-3-4-5

5-4-3-2-1

Quy luật chuyển hóa từ những sự thay ổi về lượng thành những sự thay ổi về chất và ngược lại

Mối quan hệ giữa vật chất với ý thức

Quy luật thống nhất và ấu tranh của các mặt ối lập

Tính đa dạng, phong phú

Tính phổ biến

Tính khách quan

Hai thuộc tính

  Hai yếu tố

 Hai mặt

Là phạm trù chỉ cái hiện tại chưa có nhưng rồi sẽ có trong tương lai

Là phạm trù chỉ cái bắt nguồn từ những mối liên hệ bên trong sự vật, do đó nhất định nó phải diễn ra.

  Cái riêng

Cái đơn nhất

  Tất cả đều sai

 Nhận thức kinh nghiệm

Nhận thức cảm tính

Trực quan sinh động

Lao động trí óc và lao động chân tay

Lao động và nghiên cứu khoa học

Thực tiễn kinh tế và lao động

Ý thức hình thành do sự phản ánh của thế giới khách quan vào trong bộ não người

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan

Ý thức ra đời từ trong lao động

Vật chất khi tác động lên giác quan của con người thì gây ra cảm giác

Vật chất không phụ thuộc vào ý thức của con người

  Vật chất là cái có thể nhận thức được

Là phạm trù chỉ điều kiện không thể thiếu ược cho sự xuất hiện của kết quả

Là phạm trù chỉ những biến đổi xuất hiện do sự tác động lẫn nhau của các mặt trong một sự vật, hiện tượng

.   

Là cái sinh ra kết quả

Không có phương án đúng

Hoạt động thực tiễn có mục đích

Hoạt động thực tiễn có tính chất lịch sử, xã hội