Về mặt lý thuyết, Nhà nước xã hội chủ nghĩa là:

Có ba cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. 

Các cơ quan này thực hiện những chức năng khác nhau.

Mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước là phụ thuộc.

Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. 

Quyền lực nhà nước thuộc về giai cấp thống trị. 

Nhân dân tham gia vào việc tổ chức bộ máy nhà nước.

Không thể hiện bản chất giai cấp. 

Thể hiện bản chất giai cấp thống trị. 

Không thể hiện bản chất giai cấp bị trị.

Quản lý kinh tế.

Bảo vệ tổ quốc. 

Bảo vệ lợi ích của xã hội.

Quyền lực tập trung, thống nhất. 

Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

Có sự tham gia của nhân dân vào bộ máy nhà nước.

Chế độ cộng hòa tổng thống.

Cộng hòa lưỡng tính.

Cộng hòa quý tộc. 

Nhà nước pháp quyền quản lý xã hội bằng pháp luật.

Nhà nước pháp quyền đặt ra pháp luật. 

Pháp luật được thực hiện triệt để.

Nhà nước cai trị bằng pháp luật và không chịu sự ràng buộc bởi pháp luật.

Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật và không bị hạn chế bởi pháp luật.

Nhà nước chịu sự ràng buộc bởi pháp luật và không cai trị bằng pháp luật.

Quyền lực nhà nước của dân, do dân và vì nhân dân.

Quyền lực nhà nước của đa số nhân dân.

Quyền lực nhà nước thuộc về liên minh các giai cấp.

Có thể có hình thức chính thể quân chủ.

Chế độ chính trị có thể là dân chủ tư sản.

Hình thức cấu trúc là nhà nước đơn nhất. 

Nhà nước nửa nhà nước.

Nhà nước tự tiêu vong.

Mang bản chất giai cấp.

Đa số nhân dân.

Của toàn bộ xã hội.

Liên minh các giai cấp.

Ý thức hệ Mác xít. 

Phong trào giải phóng thuộc địa.

Khủng hoảng kinh tế của chủ nghĩa tư bản.