Bài 3: Quan hệ pháp luật - Pháp luật đại cương 2024| Trường Đại học Giao thông Vận Tải

lOMoAR cPSD| 15962736 BÀI 3
QUAN HỆ PHÁP LUẬT
Giảng viên: Ths. NgThyDung
Email: dung.ngo@ut.edu.vn lOMoAR cPSD| 15962736 NỘI DUNG
• Khái niệm, đặ iểm 3.1 cc
• Thnh phần quan hệ php luật 3.2
• Căn cứ lmphtsinh,thay ổi , chấmdứt 3.3 quan hệ php luật lOMoAR cPSD| 15962736
3.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM lOMoAR cPSD| 15962736
3.1.1 CÁC KHÁI NIỆM Quan hệ Quan hệ x hội Quan hệ php luật lOMoAR cPSD| 15962736 Quan hệ
Quan hệ l sự linquan giữa hai ối
tượnghoặc ccnhm ốitượng . Hỏng nh Động Sng my Rò rỉ ất thần iện phng hạt xạ nhn lOMoAR cPSD| 15962736 Quan hệ x hội
Quan hệ x hội l những quan hệ xuất hiện trongqu
trnh hoạt ộng x hội của con người. lOMoAR cPSD| 15962736 Quy phạm Quy phạm tập qun ạo ức Quy phạm Pháp luật Quy phạm Quy phạm tngio của tổ chức lOMoAR cPSD| 15962736 Quan hệ ph p luật
Quan hệ ph p luật l những quan hệ x
hội ược c c quy phạm ph p luật iều
chỉnh, trong ó c c b n c những quyền v
nghĩa vụ ược nh nước bảo ảm thực hiện.
3.1.2 Đặc iểm
•Quan hệ ph p luật l quan hệ x hội c Thứ t nh ý ch lOMoAR cPSD| 15962736 nhất
•Quan hệ ph p luật xuất hiện tr n cơ sở
Thứ c c quy phạm ph p luật hai
•Nội dung của quan hệ ph p luật ược
Thứ tạo th nh bởi c c quyền v nghĩa vụ ba ph p lý lOMoAR cPSD| 15962736 Đặciểm
Quan hệ php luật phtsinh,thay ổi , chấmdứttuỳthuộc vo ý muốncủa con người. Ý ch của ccbn
Ý chí của nhà nước lOMoAR cPSD| 15962736 lOMoAR cPSD| 15962736
Đặc iểm
Quan hệ ph p luật xuất hiện tr n cơ sở c c
quy phạm ph p luật.
Quy phạm ph p luật x c ịnh trước những iều kiện
ể quan hệ ph p luật xuất hiện, x c ịnh r chủ thể
tham gia quan hệ ó, quyền v nghĩa vụ của họ v c
c biện ph p bảo vệ những quyền v nghĩa vụ của
chủ thể khi bị x m phạm. lOMoAR cPSD| 15962736
QUAN HỆ NÀO LÀ QUAN HỆ PHÁP LUẬT? 1. Vợ chồng 2. Thầy tr 3. Bạn b
4. Cha, mẹ, con
5. Đồngnghiệp 6. Hngxm lOMoAR cPSD| 15962736 Đặciểm
Nội dung của quan hệ php luậtượctạo
thnh bởi cc quyền v nghĩa vụ phpl ý
ược nh nước ảm bảo thựchiện . lOMoAR cPSD| 15962736
3.2 THÀNH PHẦN QUAN HỆ PHÁP LUẬT CHỦ THỂ KHCH NỘI DUNG (Ccbn THỂ (Quyền v thamgia (Lợi ch) nghĩa vụ) QHPL) lOMoAR cPSD| 15962736
3.2.1 Chủ thể quan hệ php luật lOMoAR cPSD| 15962736
5.2.1 Chủ thể quan hệ ph p luật
Chủ thể của quan hệ ph p luật l c c b n
tham gia v o quan hệ ph p luật ó.
V dụ: Vợ - chồng;
Người mua – người b n;
Người gửi tiền tiết kiệm – ng n h ng… lOMoAR cPSD| 15962736
5.2.1 Chủ thể quan hệ php luật Năng NĂNG Năng lực LỰC lực php CHỦ hnh luật THỂ vi lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC PHÁP LUẬT
Nănglực php luật l khảnăng c
quyềnhoặc c nghĩa vụ phpl ý m
nh nước quy ịnh cho chủthể . lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC PHÁP LUẬT
“Nam, nữ có quyền kếthn,lyhn ”.
(Điều 36- Hiến php năm 2013)
“Mọingười c nghĩa vụnộp thuế theo luậtịnh ”.
(Điều 47- Hiến php năm 2013) lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC HÀNH VI
Năng lực h nh vi l khả năng m nh
nước thừa nhận cho chủ thể bằng những h
nh vi của ch nh bản th n m nh c thể x c lập,
thực hiện c c quyền v nghĩa vụ ph p lý.
NĂNG LỰC HÀNH VI lOMoAR cPSD| 15962736
Người nhận con nu i phải c ủ c c iều kiện sau ây:
a) C năng lực h nh vi d n sự ầy ủ;
b) Hơn con nu i từ 20 tuổi trở l n;
c) C iều kiện về sức khỏe, kinh tế, chỗ ở bảo ảm
việc chăm s c, nu i dưỡng, gi o dục con nu i;
d) C tư c ch ạo ức tốt. lOMoAR cPSD| 15962736
PHÂN LOẠI CHỦ THỂ CHỦ THỂ Năng Cnhn lực chủ Tổ chức thể Nhà nước lOMoAR cPSD| 15962736 NĂNG LỰC TỔ CHỦ THỂ C NH N CHỨC Năng Ph t lực sinh ph p Chấm luật dứt lOMoAR cPSD| 15962736 Năng Ph t lực sinh h nh vi lOMoAR cPSD| 15962736 Chấm dứt lOMoAR cPSD| 15962736
Chủthể quan hệ php luật C NH N lOMoAR cPSD| 15962736
PHÂN LOẠI – C NH N
C ng d n • Ngquốc giaười mang quốc tịch của 1
Người nước • Người mang quốc tịch khác ngo i với quốc gia công dân lOMoAR cPSD| 15962736
Người không • Người không mang quốc tịch
quốc tịch của quốc gia nào
NĂNG LỰC CHỦ THỂ - C NH N
Năng lực ph p luật ph t sinh
khi c nh n ó sinh ra v chấm
dứt khi c nh n ó chết.
Năng lực h nh vi ph t sinh
khi c nh n ó ạt c c iều kiện lOMoAR cPSD| 15962736
nhất ịnh v chấm dứt khi c nh n ó chết.
NĂNG LỰC PHÁP LUẬT - C NH N
Năng lực ph p luật của c nh n ph t sinh khi c nh n ó sinh ra.
V khi một c nh n ra ời, nh nước sẽ quy
ịnh cho họ những quyền v nghĩa vụ nhất ịnh. lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC PHÁP LUẬT – C NH N
“Mọi người c quyền bất khả x m phạm về th
n thể, ược ph p luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự
v nh n phẩm; kh ng bị tra tấn, bạo lực, truy bức,
nhục h nh hay bất kỳ h nh thức ối xử n o kh c x
m phạm th n thể, sức khỏe, x c phạm danh dự, nh n phẩm”.
(Khoản 1, Điều 20 - Hiến ph p 2013) lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC PHÁP LUẬT – C NH N
“Nam, nữ có quyền kết h n, ly h n”.
(Điều 36 - Hiến ph p năm 2013)
“Mọi người c nghĩa vụ nộp thuế theo luật ịnh”.
(Điều 47 - Hiến ph p năm 2013) lOMoAR cPSD| 15962736
NĂNG LỰC HÀNH VI - C NH N
Năng lực hành vi pht sinh khi c
nhân ó ạt các iều kiện do pháp luật quy ịnh. lOMoAR cPSD| 15962736
Các yếu tố về Năng lực hành vi của cá nhn Khảnăng Cc iều Độ tuổi; nhậnthức v kiện khc iềukhiển hnhvi ; (nếu c) . lOMoAR cPSD| 15962736
1- Độ tuổi ph t sinh năng lực h nh vi
T y từng quan hệ ph p luật ộ tuổi ph t sinh
năng lực h nh vi kh c nhau;
Độ tuổi kết hôn Nam từ ủ 20 tuổi Nữ từ ủ 18 tuổi
Độ tuổi bầu cử , ứng cử ĐBQH Bầu cử: ủ 18 tuổi Ứng cử: ủ 21 tuổi lOMoAR cPSD| 15962736
2- Khả năng nhận thức v iều khiển h nh vi
Một người ược coi l c khả năng nhận
thức v iều khiển h nh vi nếu kh ng mắc
bệnh t m thần hoặc một bệnh kh c l m
mất khả năng nhận thức hoặc khả năng
iều khiển h nh vi của người họ; lOMoAR cPSD| 15962736
3- C c iều kiện kh c
T y từng quan hệ ph p luật sẽ c c c
iều kiện kh c ược ưa ra như: ạo ức, kinh
nghiệm, nghề nghiệp, giới t nh, chuy n
m n, tr nh ộ, bằng cấp, loại h nh ào tạo... lOMoAR cPSD| 15962736
Thời iểm chấm dứt NLPL v NLHV của cá nhn
Nănglực php luật v hnhvi
của c nhn ềuchấmdứt khic nhn ó chết. lOMoAR cPSD| 15962736 Xc ịnhthờiiểm cnhn chết Tắt thở CHẾT
Tim ngừng ập
Giấy chứng tử Chết THỰC lâm sàng PHP TẾ LÝ lOMoAR cPSD| 15962736
Chết về mặt pháp lý
1. Sau 3 năm, kể từ ng y quyết ịnh tuy n bố mất t ch của To n c
hiệu lực ph p luật m vẫn kh ng c tin tức x c thực l c n sống;
2. Biệt t ch trong chiến tranh sau 5 năm, kể từ ng y chiến tranh
kết th c m vẫn kh ng c tin tức x c thực l c n sống; 3. Bị tai nạn
hoặc thảm họa, thi n tai m sau 1 năm, kể từ ng y tai nạn hoặc
thảm hoạ, thi n tai ó chấm dứt vẫn kh ng c tin tức x c thực l c
n sống, trừ trường hợp ph p luật c quy ịnh kh c;
4. Biệt t ch năm năm liền trở l n v kh ng c tin tức x c thực l c n sống. lOMoAR cPSD| 15962736
CHỦ THỂ QHPL - TỔ CHỨC lOMoAR cPSD| 15962736 PH N LOẠI (Điều 74 BLDS 2015) – TỔ CHỨC CÓ TỔ CHỨC TƯ CÁCH PHÁP KH NG CÓ TƯ NH N CCH PHP NH N Thnh Cti Nhn lậphợp Cơ cấu danh sản php tổ chức chnh ring mnh lOMoAR cPSD| 15962736
THỜI ĐIỂM PHÁT SINH NLPL V¸ NLHV
Nănglực php luật v nănglực hnhvi
của tổ chức ều phtsinh
khi tổ chức ra ời . lOMoAR cPSD| 15962736 TỔ CHỨC RA ĐỜI 1 2 3 Nh Nh nước Nh nước nước chophp thừa thnh thnh lập nhận lập lOMoAR cPSD| 15962736
THỜI ĐIỂM CHẤM DỨT NLPL V¸ NLHV
Nănglực php luật v nănglực hnhvi
của tổ chứcchấmdứt khi tổ chức khngcn tồntại . lOMoAR cPSD| 15962736
TỔ CHỨC KHÔNG CÒN TỒN TẠI Giải thể Chia Sp nhập Hợpnhất Ph sản lOMoAR cPSD| 15962736 NĂNG LỰC CHỦ THỂ C NH N TỔ CHỨC Năng Pht sinh Sinh ra Ra ời lực Chấm dứt Chết; Khng cn tồn tại php luật Năng Pht sinh -Độ tuổi; Ra ời lực -Khảnăngnhận thức v iềukhiển hnhvi; hnh -Điềukiện khc. vi Chấm dứt Chết Khng cn tồn tại lOMoAR cPSD| 15962736 CHỦ THỂ QHPL C nhn Tổ chức Nh nước lOMoAR cPSD| 15962736
Nh nước l chủ thể ặc biệt
-Nh nước l chủ thể của quyền lực ch nh trị
của to n x hội, l chủ sở hữu lớn nhất trong x hội.
-Nh nước tham gia v o c c quan hệ ph p luật
nhằm bảo vệ những lợi ch cơ bản nhất của nh nước, x hội. lOMoAR cPSD| 15962736
3.2.2 Khch Thể Quan Hệ Php Luật lOMoAR cPSD| 15962736
3.2.2 Kh ch thể của quan hệ ph p luật
Kh ch thể quan hệ ph p luật l những lợi ch vật
chất, tinh thần v những lợi ch x hội kh c c thể
thoả m n những nhu cầu, òi hỏi của c c chủ thể
m v ch ng c c chủ thể tham gia v o quan hệ ph p luật. lOMoAR cPSD| 15962736 lOMoAR cPSD| 15962736
3.2.3 Nội dung của quan hệ ph p luật
Nội dung của quan hệ ph p luật l
những quyền v nghĩa vụ ph p lý của c c
b n tham gia quan hệ ph p luật ược nh
nước thừa nhận v bảo ảm thực hiện. lOMoAR cPSD| 15962736 NỘI DUNG QUAN HỆ PHÁP LUẬT QUYỀN NGHĨA VỤ CHỦ THỂ CHỦ THỂ lOMoAR cPSD| 15962736 QUYỀN CHỦ THỂ
Quyềnchủthể l cch xử sự m php luật chophp chủthể ược tiến hnh . lOMoAR cPSD| 15962736 Quyền chủ thể
1.Khả năng xử sự theo c ch thức nhất ịnh m ph p luật cho ph p;
2.Khả năng y u cầu c c chủ thể kh c chấm dứt c c h nh
ộng x m phạm ến c c quyền v lợi ch của m nh; hoặc y
u cầu c c chủ thể kh c thực hiện c c nghĩa vụ li n quan
ến quyền v lợi ch của m nh;
3.Khả năng của chủ thể y u cầu c c cơ quan nh nước
c thẩm quyền bảo vệ quyền v lợi ch hợp ph p của m nh. lOMoAR cPSD| 15962736
Quyềnchủthể
1.Khảnăng xử sự theocch thứcnhất ịnh m
php luật chophp; Tiền mặt Thanh ton khi mua Thẻ hng Giấy tờ có giá lOMoAR cPSD| 15962736
Quyền chủ thể
2. Khả năng y u cầu c c chủ thể kh c chấm dứt c c h
nh ộng x m phạm ến c c quyền v lợi ch của m nh; hoặc
y u cầu c c chủ thể kh c thực hiện c c nghĩa vụ li n quan
ến quyền v lợi ch của m nh;
VD: B n mua y u cầu b n b n thực hiện việc giao h ng,
b n b n y u cầu b n mua thực hiện việc thanh to n. lOMoAR cPSD| 15962736
Quyền chủ thể
3. Khả năng của chủ thể y u cầu c c cơ quan
nh nước c thẩm quyền bảo vệ quyền v lợi ch
hợp ph p của m nh.
VD: Y u cầu T a n giải quyết tranh chấp về ất
ai, hợp ồng, ph n chia t i sản khi ly h n.
NGHĨA VỤ CHỦ THỂ lOMoAR cPSD| 15962736
Nghĩa vụ ph p lý của chủ thể l c ch xử
sự m nh nước bắt buộc chủ thể phải tiến
h nh nhằm áp ứng việc thực hiện quyền
của chủ thể kh c.
Nghĩa vụ chủ thể lOMoAR cPSD| 15962736
1.Cần phải tiến h nh một số hoạt ộng nhất ịnh;
2.Cần kiềm chế kh ng thực hiện một số hoạt
ộng nhất ịnh;
3.Cần phải chịu tr ch nhiệm ph p lý khi xử sự
kh ng úng với quy ịnh của ph p luật. lOMoAR cPSD| 15962736
Nghĩa vụ chủthể
1. Cầnphảitiến
hnh một số hoạt ộng nhất ịnh; VD:Bnbnc nghĩa vụ giaohng,bn muac nghĩavụ thanhton. lOMoAR cPSD| 15962736 Nghĩa vụ chủthể
2. Cầnkiềmchế
khng thựchiệnmột số
hoạt ộngnhất ịnh; VD:Khi iềukhiển xemykhng vượt èn
ỏ ,khng lạng lch, ánh vng. lOMoAR cPSD| 15962736
Nghĩa vụ chủ thể
3. Cần phải chịu tr ch nhiệm ph p lý khi xử
sự kh ng úng với quy ịnh của ph p luật.
VD: Vi phạm luật giao th ng th bị phạt tiền
=> nộp phạt l nghĩa vụ;
G y tai nạn th phải c nghĩa vụ bồi thường thiệt hại. lOMoAR cPSD| 15962736
Mối quan hệ giữa quyền v nghĩa vụ
1.Quyền v nghĩa vụ của chủ thể mang t nh ối ứng.
VD: A c quyền, B c nghĩa vụ v ngược lại. 2. Về nguy n
tắc, quyền v nghĩa vụ của chủ thể n o do chủ thể ó tự thực hiện
VD: Quyền kết h n, nghĩa vụ chấp h nh h nh phạt t .
3.Trong một số trường hợp: Quyền v nghĩa vụ
của chủ thể c thể chuyển giao cho chủ thể kh c.
VD: Quyền òi nợ, nghĩa vụ nộp thuế.
3.3 CĂN CỨ LÀM PHÁT SINH, THAY ĐỔI lOMoAR cPSD| 15962736
CHẤM DỨT QUAN HỆ PHÁP LUẬT Quy phạm
•Chứa ựng trong các Văn
ph p bản quy phạm Pháp luật luật Năng lực chủ •Mục thể 3.2.1 lOMoAR cPSD| 15962736
Sựph p lkiệný •? Sự kiện ph p lý
Sự kiện ph p lý l những sự kiện thực tế
m sự xuất hiện hay mất i của ch ng ược
ph p luật gắn với việc h nh th nh, thay ổi
hay chấm dứt quan hệ ph p luật. lOMoAR cPSD| 15962736 SỰ KIỆN PHÁP LÝ
Ng y 20/8/2014, Nam ến cửa h ng xe m y H mua một
chiếc xe Honda Lead. Thời hạn bảo h nh l 3 năm. Ng y
30/10/2014 tr n ường i học về, ột nhi n chiếc xe bốc ch y,
sau 30 ph t to n bộ chiếc xe bị thi u rụi. Ng y 1/11/2014
Nam tới cửa h ng ại lý li n hệ ể y u cầu bồi thường v xe
vẫn c n trong thời hạn bảo h nh nhưng cửa h ng từ chối.
Sau ó Nam ã khởi kiện ra t a n.
H y x c ịnh c c quan hệ ph p luật v sự kiện ph p lý trong t nh huống tr n. lOMoAR cPSD| 15962736
Phn loại sự kiện phpl ý Sự kiện phpl ý Sự biến Hnh vi php l ý php l ý lOMoAR cPSD| 15962736
Phn loại sự kiện phpl ý Sự kiện ph p l ý SK PL SK PL L m ph t SK PL Làm chấm sinh Làm thay ổi dứt QHPL QHPL QHPL lOMoAR cPSD| 15962736 C c nhận ịnh dưới
ây úng hay sai v sao?
a. Năng lực ph p luật v năng lực h nh vi của c nh n ph t
sinh khi c nh n ó sinh ra.
b. Tổ chức c tư c ch ph p nh n c thể tham gia mọi quan hệ ph p luật.
c. Người ủ 18 tuổi trở l n c thể tham gia mọi quan hệ ph p luật.
d. Mọi quan hệ x hội ều ược quy phạm ph p luật iều chỉnh.
e. Mọi quyền v nghĩa vụ ều c thể chuyển giao cho chủ thể kh c. C c nhận ịnh dưới
ây úng hay sai v sao? lOMoAR cPSD| 15962736
f. Năng lực ph p luật v năng lực h nh vi của c nh n chấm
dứt tại c ng một thời iểm.
g. Để tham gia v o quan hệ ph p luật òi hỏi chủ thể phải c năng lực h nh vi.
h. Năng lực h nh vi của tổ chức chấm dứt khi tổ chức kh ng c n tồn tại.
i. Người ủ 18 tuổi trở l n l chủ thể của mọi quan hệ ph p luật.
J. Người bị hạn chế năng lực h nh vi th kh ng thể tham gia
mọi quan hệ ph p luật. lOMoAR cPSD| 15962736