Bài 4 - Lịch sử thế giới│Đại học Sư phạm Hà Nội

Bài 4. Trung Quốc thời phong kiến

Câu 1. Xã hội phong kiến ở Trung Quốc được hình thành như thế nào?

Trả lời

Xã hội phong kiến ở Trung Quốc được hình thành trên cơ sở của những biến đổi về chính trị, kinh tế, xã hội

• Về chính trị:
• Từ thời cổ đại, trên lưu vực sông Hoàng Hà và Trường Giang có nhiều quốc gia nhỏ của người Trung Quốc.
• Giữa các nước này thường xuyên xảy ra các cuộc chiến tranh xâu xé thôn tính lẫn nhau, làm thành cục diện Xuân Thu - Chiến Quốc.
• Thế kỉ III TCN, Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc.
• Về kinh tế: Xuất hiện công cụ bằng sắt làm cho diện tích gieo trồng được mở rộng, năng suất lao động tăng.
• Về xã hội:
• Một số quan lại và nông dân giàu chiếm nhiều ruộng đất, có quyền lực, trở thành giai cấp địa chủ.
• Nhiều nông dân bị mất ruộng, trở nên nghèo túng, phải nhận ruộng của địa chủ để cày cấy, gọi là nông dân lĩnh canh hay tá điền.
• Khi nhận ruộng của địa chủ để cày cấy, nông dân phải nộp một phần hoa lợi cho địa chủ, gọi là địa tô. Quan hệ sản xuất phong kiến xuất hiện.

⟹ Như vậy, xã hội phong kiến Trung Quốc được hình thành dần dần từ thế kỉ III TCN và được xác lập vào thời Hán.

Câu 2: Giai cấp địa chủ và nông dân tá điền đã được hình thành như thế nào?

Trả lời

Giai cấp địa chủ và nông dân tá điền là hai giai cấp đặc trưng của chế độ phong kiến Trung Quốc.

Thời Xuân Thu – Chiến Quốc, công cụ bằng sắt xuất hiện. Diện tích gieo trồng được mở rộng, năng suất lao động tăng. Làm cho xã hội Trung Quốc có nhiều thay đổi sâu sắc:

Một số quan lại và nông dân giàu có chiếm nhiều ruộng đất, lại có quyền lực, trở thành giai cấp địa chủ.

Nhiều nông dân bị mất ruộng, trở nên nghèo túng. Họ phải nhận của địa chủ để cày cấy, gọi là nông dân lĩnh canh hay tá điền. Thời Xuân Thu – Chiến Quốc, công cụ bằng sắt xuất hiện. Diện tích gieo trồng được mở rộng, năng suất lao động tăng. Làm cho xã hội Trung Quốc có nhiều thay đổi sâu sắc:

Một số quan lại và nông dân giàu có chiếm nhiều ruộng đất, lại có quyền lực, trở thành giai cấp địa chủ.

Nhiều nông dân bị mất ruộng, trở nên nghèo túng. Họ phải nhận của địa chủ để cày cấy, gọi là nông dân lĩnh canh hay tá điền. nông dân lĩnh canh (tá điền) phải nộp 1 phần hoa lợi cho địa chủ gọi là địa tô (sau này gọi là thuế).

Câu 3. Quan hệ sản xuất phong kiến Trung Quốc có đặc điểm gì?

Trả lời

Quan hệ sản xuất phong kiến Trung Quốc được hình thành từ chế độ phong kiến Trung Quốc:

• Thời kì Xuân Thu - Chiến Quốc ở Trung Quốc (khoảng thế kỉ V TCN) là thời kì có nhiều biến động lớn về kinh tế - xã hội, chính trị và văn hoá dẫn đến sự sụp đổ của chế độ chiếm nô và hình thành chế độ phong kiến ở Trung Quốc.
• Về mặt kinh tế, công cụ đồ sắt xuất hiện làm cho nông nghiệp và thủ công nghiệp có điều kiện phát triển mạnh. Quan lại và một số nông dân giàu có đã lập trung trong tay nhiều của cải. Bằng quyền lực của mình, họ còn tước đoạt thêm nhiều ruộng đất công.

Do đó, một giai cấp mới hình thành - giai cấp địa chủ bóc lột. - Cùng với quá trình hình thành giai cấp địa chủ, nông dân cũng bị phân hoá. Một bộ phận giàu có thì nhập vào giai cấp bóc lột. Số khác vẫn giữ được ruộng đất dể cày cấy, họ là nông dân tự canh, có nghĩa vụ nộp thuế, đi lao dịch cho nhà nước. Số còn lại

thì nghèo khổ, không có ruộng đất, phải xin nhận ruộng của địa chủ để cày cấy. Khi nhận ruộng, họ phải nộp một phần hoa lợi cho địa chủ, gọi là tô ruộng đất. Tầng lớp xã hội cuối cùng này là những tá điền, hay nông dân lĩnh canh. Như vậy, quan hệ chủ yếu trước kia là quan hệ bóc lột giữa quý tộc đối với nông dân công xã dần dần nhường chỗ cho quan hệ bóc lột địa tô của địa chủ với nông dân tự canh.

Quan hệ phong kiến do đó mà xuất hiện.

Câu 4. Đặc trưng của chế độ phong kiến ở Trung Quốc thời Tần như thế nào?

Trả lời:

Chế độ phong kiến ở Trung Quốc thời Tần có đặc điểm:

• Chia đất nước thành quận huyện
• Cử quan lại đến cai trị
• Ban hành chế độ đo lường, tiền tệ
• Bắt lao dịch

Câu 5. Chế độ phong kiến ở Trung Quốc thời Hán khác gì so với thời Tần?

Trả lời

Thời Hán, chế độ phong kiến ở Trung Quốc khác với thời Tần ở những điểm sau:

• Xóa bỏ chế độ pháp luật hà khắc
• Giảm tô thuế, sưu dịch
• Khuyến khích sản xuất
• Kinh tế phát triển, xã hội ổn định, tiến hành chiến tranh xâm lược

Câu 6. Sự thịnh vượng dưới thời Đường được thể hiện như thế nào?

Trả lời

Sự thịnh vượng của Trung Quốc dưới thời Đường được biểu hiện:

• Chính sách đối nội
• Cử người cai quản các địa phương.
• Mở khoa thi.
• Chính sách đối ngoại
• Tiến hành chiến tranh xâm lược, bờ cõi được mở rộng
• Kinh tế
• Thực hiện chính sách quân điền, tiến hành giảm tô thuế, bớt sưu dịch và áp dụng kỹ thuật canh tác mới vào trong sản xuất.
• Thủ công nghiệp: phát triển thịnh đạt, xuất hiện các xưởng thủ công (tác phường): luyện sắt, đóng thuyền, dệt, gốm, sứ, nghề in…
• Thương nghiệp: phát triển đặc biệt là ngoại thương.
• Như vậy: Xã hội phong kiến Trung Quốc dưới thời Đường đã đạt được:
• Xã hội ổn định, đạt đến sự phồn thịnh.
• Bờ cõi được mở rộng bằng tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược các nước láng giềng.
• Bộ máy nhà nước được củng cố, hoàn thiện.

→ Dưới nhà Đường, Trung Quốc trở thành một quốc gia phong kiến cường thịnh nhất châu Á.

Downloaded by c??ng ?oàn (cdoan6561@gmail.com)

Câu 7. Xã hội phong kiến Trung Quốc thời Minh-Thanh có gì đặc biệt?

Trả lời

Trung Quốc thời Minh

• Năm 1271, vua Mông cổ là Khu-bi-lai (Hốt Tất Liệt) lên ngôi Hoàng đế, thiết lập triều Nguyên ở Trung Quốc (1271 - 1368).
• Dưới sự thống trị của nhà Nguyên, nhân dân Trung Quốc liên tiếp đứng lên đấu tranh. Năm 1368, khởi nghĩa nông dân lật đổ được nhà Nguyên. Chu Nguyên Chương lên ngôi Hoàng đế ở Nam Kinh, lập ra nhà Minh (1368 - 1644).
• Các vua triều Minh đã thi hành nhiều biện pháp nhằm khôi phục và phát triển kinh tế.
• Kinh tế: Khôi phục và phát triển kinh tế, mầm mống quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa xuất hiện:
• Có những công trường thủ công lớn ở Giang Tây - đồ gốm Cảnh Đức.
• Xưởng dệt; nhà buôn lớn.
• Thành thị nhiều như Bắc Kinh, Nam kinh.
• Bộ máy nhà nước: quan tâm xây dựng chế độ quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền nhằm chấm dứt tình trạng hỗ chiến và mưu phản.
• Năm 1380, bỏ chức Thừa tướng, Thái úy thay vào đó là các Thượng Thư phụ trách các bộ (6 bộ: Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công), hoàn chỉnh bộ máy quan lại.
• Các quan ở tỉnh chịu sự chỉ đạo của triều đình.
• Hoàng đế tập trung mọi quyền hành, trực tiếp nắm quân đội, phong tước và ban cấp đất đai cho con cháu trong hoàng tộc, công thần thân tín làm chỗ dựa cho triều đình.
• Xã hội:
• Bao chiếm và tập trung ruộng đất vào tay giai cấp quý tộc, địa chủ diễn ra nghiêm trọng: vương công có nhiều “hoàng trang” và địa chủ có hàng nghìn mẫu ruộng.
• Nông dân đói nghèo vì ít ruộng, sưu dịch và tố thuế nặng nề.

=> Cuối thời Minh mâu thuẫn xã hội gay gắt. Nông dân khởi nghĩa Lý Tự Thành làm cho triều Minh sụp đổ.

Trung Quốc thời Thanh

• Giữa lúc đó một bộ tộc ở phương Bắc Trung Quốc là Mãn Thanh kéo vào đánh bại Lý Tự Thành lập ra nhà Thanh (1644-1911).
• Nhà Thanh thi hành chính sách áp bức dân tộc, người Trung Quốc phải theo phong tục của người Mãn.
• Dùng biện pháp vỗ về, mua chuộc giai cấp địa chủ người Hán, giảm nhẹ tô thuế cho nông dân, khuyến khích khẩn hoang nhưng mẫu dân tộc không dịu đi.
• Do chính sách áp bức bóc lột của nhà Thanh nông dân lại khởi nghĩa, lợi dụng nhà Thanh suy yếu, bọn tư bản phương Tây dòm ngó, xâm lược Trung Quốc.
• Chính sách “bế quan tỏa cảng” của nhà Thanh gây nên xung đột kịch liệt dẫn đến sự sụp đổ của chế độ phong kiến Trung Quốc.

Câu 8. Sự suy yếu của chế độ xã hội phong kiến Trung Quốc được thể hiện như thế nào?

Trả lời

Sự suy yếu của chế độ phong kiến Trung Quốc được thể hiện rõ nét nhất ở thời Minh-Thanh. Trong đó có:

• • Xã hội: phong kiến Trung Quốc lâm vào tình trạng suy thoái dần. Cuối thời Minh mâu thuẫn xã hội gay gắt. Do chính sách áp bức bóc lột của nhà Thanh nông dân lại khởi nghĩa, lợi dụng nhà Thanh suy yếu, bọn tư bản phương Tây dòm ngó, xâm lược Trung Quốc.
  • Kinh tế: Công thương nghiệp phát triển, xuất hiện mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa như nhiều xưởng dệt, gốm chuyên môn hóa, có nhiều công nhân làm việc. Mầm mống tư bản xuất hiện, làm rệu rã chế độ phong kiến.
  • Ngoại thương: phát triển, buôn bán với các nước Đông Nam Á, Ấn Độ, Ba Tư. Nhưng lại “Bế quan tỏa cảng với các quốc gia phương Tây” nên dẫn đến sự xung đột và mâu thuẫn giữa các bên.

Câu 9. Dưới chế độ phong kiến Trung Quốc đã đạt được thành tựu gì về khoa học- kĩ thuật?

Trả lời

Dưới chế độ phong kiến, Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu về khoa học, kĩ thuật được thể hiện như sau:

• • Đạt nhiều thành tựu trong toán học, thiên văn học, y dược…
  • Kỹ thuật: giấy, kỹ thuật in, la bàn, thuốc sung
  • Kiến trúc: Xây dựng nhiều công trình kiến trúc: Vạn lý trường thành, các cung điện, các tượng Phật, đồ gốm…

--> Cống hiến to lớn đối với văn minh nhân loại. Đạt được những thành tựu rực rỡ và có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa thế giới và Việt Nam.

Vạn Lý Trường thành

Khải Môn Quan

La Bàn

Câu 10. Văn hóa Trung Quốc đạt được những thành tựu gì?

Trả lời

Văn hóa Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu phát triển vượt bậc, biểu hiện ở những điểm sau:

• Tư tưởng:

+ Nho giáo giữ vai trò quan trọng trong hệ tư tưởng phong kiến là công cụ tinh thần bảo vệ chế độ phong kiến.

Nho giáo: Người khởi xướng: Khổng Tử Thời Tống: Nho giáo phát triển.

Là công cụ của giai cấp thống trị.

Về sau, Nho giáo trở nên lỗi thời, lạc hậu và kìm hãm sự phát triển của xã hội.

+ Phật giáo cũng thịnh hành, nhất là thời Đường.

Thịnh hành dưới thời Đường, Tống. Kinh phật được dịch ra chữ Hán ngày một nhiều.

Các nhà sư Trung Quốc đã sang Ấn Độ để tìm hiểu giáo lý. Số lượng nhà sư tăng, chùa chiền được xây dựng ở nhiều nơi.

• Sử học

+ Bộ Sử kí của Tư Mã Thiên

+ Thời Đường, Sử quán được thành lập

• Văn học

+ Thơ phát triển mạnh dưới thời Đường với nhiều nhà thơ nổi tiếng: Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị...

+ Tiểu thuyết phát triển mạnh thời Minh – Thanh: Tây Du Kí của Ngô Thừa Ân, Thủy Hử của Thi Nại Am, Tam QUốc chí của La Quán Trung, Hồng lâu mộng của Tào Tuyết Cần...

• Các lĩnh vực Toán, Thiên văn học , Y dược cũng đạt nhiểu thành tựu: Cửu chương toán thuật, Bản thảo cương mục,...
• Về kĩ thuật: 4 phát minh lớn là giấy, kĩ thuật in, la bàn, thuốc súng.
• Kiến trúc: Vạn lí trường thành, cung điện, tượng Phật,....

Câu 11. Tư tưởng nho giáo có ảnh hưởng như thế nào đối với chế độ phong kiến Trung Quốc?

Trả lời

Nho giáo là một học thuyết chính trị - đạo đức ra đời và tồn tại đến nay đã hơn 2500 năm. Nho giáo được ra đời ở thời Xuân Thu do Khổng Tử (551 – 479 TCN) sáng lập. Sau khi ông mất, tư tưởng của ông đã được các thế hệ học trò kế thừa. Đến thế kỷ II TCN, Nho giáo mới được giai cấp phong kiến sử dụng vào việc trị quốc. Ở Trung Quốc, Nho giáo đã tồn tại trong suốt thời phong kiến và là công cụ giúp các triều vua cai trị đất nước.

Tư tưởng của Nho giáo có tính hai mặt.

• Về ý nghĩa tích cực, tư tưởng lễ đã đạt tới mức độ sâu sắc, trở thành thước đo, đánh giá phẩm hạnh con người. Lễ trở thành điều kiện bậc nhất trong việc quản lý đất nước và gia đình. Ý nghĩa tích cực của tư tưởng chính danh là làm cho con người ý thức được trách nhiệm, nghĩa vụ của mình một cách rõ ràng trong các mối quan hệ xã hội. Điều này là cần thiết ở mọi chế độ xã hội, ở mọi thời đại. Tư tưởng chính danh yêu cầu con người thực hiện một cách đúng mức nghĩa vụ của bản thân trước cộng đồng và xã hội trong khuôn khổ danh phận, góp phần vào duy trì bình ổn xã hội.
• Về mặt hạn chế, lễ là sợi dây ràng buộc con người làm cho suy nghĩ và hành động của con người trở nên cứng nhắc theo một khuôn phép cũ; lễ đã kìm hãn sự phát triển của xã hội, làm cho xã hội trì trệ. Điều này nói lên rằng, tư tưởng Nho giáo mang tính bảo thủ, tiêu cực, phản lịch sử. Tư tưởng chính danh đã quá đề cao danh phận, làm cho con người luôn có tư tưởng hám danh, chạy theo danh, theo chức đến mức nhiều người vì hám danh quên phận mà quên cả luân thường đạo lý.

Câu 12. Sự ảnh hưởng tích cực của thành tựu văn hóa của xã hội phong kiến Trung Quốc tới xã hội Việt Nam?

Trả lời

Nho giáo hay còn được gọi là đạo Nho hoặc đạo Khổng, là một hệ thống đạo đức, triết học xã hội, giáo dục, chính trị do Khổng Tử thành lập được các đệ tử của ông trên khắp nơi phát triển với mục đích tạo dựng một xã hội tốt đẹp với những con người có đạo đức và lễ nghi chuẩn mực từ đó tạo thành nền móng vững chắc để phát triển đất nước.

Tôn chỉ chính của Nho giáo bao gồm 3 điều đó chính là:

• Con người và vạn vật trời đất đều có tương thông với nhau
• Mọi việc đều phải lấy thực nghiệm để chứng minh
• Và lấy trực giác và năng khiếu để tìm hiểu làm rõ vạn vật

Nho giáo là một tôn giáo rất cao minh tuy nhiên trong quá khứ việc áp dụng cũng như hiểu tường tận về giá trị cốt lõi của nhiều người lại không thực sự đúng.

• Ảnh hưởng tích cực
• Điểm ảnh hưởng tích cực đầu tiên của Nho giáo đến đất nước chúng ta không thể không nói đến đó chính là kho tằng văn học đồ sộ như ngày nay. Rất nhiều những nha văn, nhà thơ trong lịch sử đất nước chúng ta đều là các Nho sĩ sống và suy nghĩ theo những quan điểm của Nho giao cùng với sự chiêm nghiệm của bản thân mà đã cho ra đời không biết bao nhiêu tác phẩm mang tính thời đại.

-Thứ Hai, Nho giáo đã giúp xây dựng xã hội, thiết lập các mối quan hệ trong các triều đại phong kiến khiến cho nó có thể phát triển rộng rãi. Nho giáo đã dạy cho con người thời đại đó tinh thần yêu nước cũng như những lê nghi, chuẩn mực đạo đức xã hội là nền móng cho việc phát triển những triều đại phong kiến vĩ đại trong lịch sử dất nước ta.

• • Thứ Ba, Nho giáo đã tạo ra ở Việt Nam hệ thống giáo đục rõ ràng với nhiều cấp bậc giúp đất nước tuyển được nhiều nhân tài góp phần xây dựng và phát triển.

Câu 13. Sự ảnh hưởng tiêu cực của thành tựu văn hóa của xã hội phong kiến Trung Quốc tới xã hội Việt Nam?

Trả lời

Nho giáo hay còn được gọi là đạo Nho hoặc đạo Khổng, là một hệ thống đạo đức, triết học xã hội, giáo dục, chính trị do Khổng Tử thành lập được các đệ tử của ông trên khắp nơi phát triển với mục đích tạo dựng một xã hội tốt đẹp với những con người có đạo đức và lễ nghi chuẩn mực từ đó tạo thành nền móng vững chắc để phát triển đất nước.

Nho giáo xâm nhập vào nước ta từ rất sớm, bên cạnh những ảnh hưởng tích cực thì Nho giáo còn có nhiều ảnh hưởng tiêu cực, trong đó có:

* Ảnh hưởng tiêu cực

• • Đầu tiên, việc quá trọng dụng Nho giáo đã làm cho chúng ta mất đi một vài nét truyền thống đáng tự hào là bản sắc của dân tộc Việt Nam ta.
  • Tiếp theo tuy tạo ra không ít những người tài giỏi cho đất nước những với lối giáo dục lấy văn chương làm chủ yếu mà coi nhẹ các lĩnh vực khác trong đời sống cũng khiến cho không ít những nhân tài trong nhiều lĩnh vực bị bỏ phí không được phát triển.
  • Nho giáo cũng tạo nên sự trung thành mù quang của những đại thần, nho sĩ của một triều đại dã suy tàn đứng lên chống lại triều đại mới khiến cho cảnh nội chiến là dân chúng lâm vào cảnh chết chóc, đói khổ.

Câu 13.

• • Trong xã hội Nho giáo cũng không đề cao giá trị của người phụ nữ khiến cho họ bị chà đạp khá nhiều.
  • Và quan trọng hơn cả là việc ảnh hưởng chính của Nho giáo làm cho chúng ta đóng cửa với các nước phương Tây mà chỉ giao thương với Trung Quốc.