52 trang 146 lượt tải

Bài giảng chi tiết Đia Lý Hàng Hải - Địa lý vận tải thuỷ | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

291

Bài giảng chi tiết Đia Lý Hàng Hải - Địa lý vận tải thuỷ | Trường Đại học Giao thông Vận Tải được được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

Môn: Địa lý vận tải thủy 28 tài liệu

Trường: Đại học Giao thông vận tải 307 tài liệu

Tác giả:

Mai Nguyệt

1 năm trước

Danh sách Quiz

lOMoARcPSD| 15962736

Thạc sỹ Nguyễn Phú Hòa

BÀI GIẢNG CHI TIẾT

ĐỊA LÝ HÀNG HẢI

(Lưu hành nội bộ)

BỘ

GIAO

THÔNG VẬN

TẢI

RƢỜNG

ĐẠI

HỌC

GIAO THÔNG

VẬN

TẢI

TP.

HỒ

CHÍ MINH

lOMoARcPSD| 15962736

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH-NĂM 2020

CHÖÔNG I – CAÙC ÑIEÀU KIEÄN KHÍ TÖÔÏNG THÔØI TIEÁT THUÛY VAÊN AÛNH

HÖÔÛNG ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN

1.1 – CAÙC HIEÄN TÖÔÏNG THÔØI TIEÁT

Coù nhieàu loaïi phöông tieän duøng ñeå vaän chuyeån haøng hoùa, haønh khaùch nhö: ñöôøng saét,

ñöôøng boä, ñöôøng haøng khoâng, ñöôøng thuûy... Maëc duø moãi loaïi hình thöùc vaän chuyeån ñeàu

coù nhöõng theá maïnh rieâng cuõng nhö haïn cheá cuûa noù, nhöng cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa

neàn kinh teá vaø trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät, caùc loaïi hình vaän taûi cuõng ngaøy caøng ñuôïc

caûi tieán, hieän ñaïi vaø naêng ñoäng hôn.

Thôøi tieát laø söï bieåu hieän cuûa taäp hôïp caùc yeáu toá khí töôïng (nhö nhieät ñoä, ñoä aåm,

aùp suaát, gioù, taàm nhìn xa, tình traïng maây, giaùng thuûy...) taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù hay

trong moät khoaûng thôøi gian ngaén nhaát ñònh (nhö 24 giôø, 48 giôø...) cuûa moät khu vöïc ñòa

lyù nhaát ñònh.

1. Söông muø

Nhieät ñoä ñieåm söông laø nhieät ñoä taïi ñoù söï ngöng tuï hôi nöôùc baét ñaàu xaûy ra.

Söông muø hình thaønh do söï ngöng tuï cuûa hôi nöôùc trong lôùp khí quyeån tieáp xuùc vôùi maët

ñaát coù nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä ñieåm söông cuûa khoâng khí, keát quaû laø hình thaønh

nhöõng haït nöôùc nhoû li ti bao phuû treân beà maët ñaát hay maët bieån. Neáu quaù trình naøy xaûy

ra ôû nhöõng taàng cao cuûa khí quyeån thì taïo thaønh maây. Moät soá vuøng coù söông muø phaùt

trieån maïnh treân theá giôùi:

- Vuøng Baéc Ñaïi Taây Döông - Vuøng bieån Ban tích

- Vuøng Baéc Haûi

- Vuøng bieån Caribe

- Ven bôø vuøng bieån thuoäc Chile - Vuøng bieån Ñoâng

Vieät Nam...

ÔÛ nhöõng vuøng oân ñôùi, söông muø thöôøng xuaát hieän vaøo muøa xuaân vaø ñaàu muøa heø.

Vuøng nhieät ñôùi ít bò söông muø hôn.

Nhöõng haït nöôùc ngöng tuï trong khí quyeån laøm ñoä trong suoát cuûa khí quyeån giaûm

ñi raát nhieàu, laøm giaûm taàm nhìn xa. Trong söông muø, ban ngaøy taàm nhìn xa giaûm ñeán

döôùi 1 km coøn ban ñeâm coù theå giaûm ñeán döôùi 500 m; thaäm chí neáu söông muø daøy ñaëc

lOMoARcPSD| 15962736

taàm nhìn xa coù theå giaûm xuoáng döôùi 100 m. Ngoaøi ra, khi haønh haûi trong söông muø, taøu

phaûi ñöôïc giaûm toác ñoä daãn ñeán taêng chi phí phaùt sinh vaø taêng thôøi gian haønh trình so vôùi

döï kieán ban ñaàu.

2. Voøi roàng

Voøi roàng laø söï chuyeån ñoäng cuûa caùc khoái khoâng khí theo daïng xoaùy thuaän, thöôøng

xuaát hieän ôû phía Taây Nam cuûa ñaùm maây gioâng. Thöïc chaát cuûa voøi roàng laø loaïi gioù xoaùy

maïnh, aùp suaát trung taâm raát thaáp (coù theå ñaït 400 mb, caù bieät coù theå giaûm ñeán 200 mb).

Phaïm vi theo phöông ngang cuûa voøi roàng nhoû, treân bieån ñöôøng kính naøy thöôøng chæ

trong khoaûng 25 m – 100 m, coøn treân ñaát lieàn ñöôøng kính naøy coù theå lôùn hôn. Voøi roàng

chæ toàn taïi trong moät thôøi gian raát ngaén (15s – 20s) nhöng söùc phaù huûy cuûa noù raát lôùn.

3. Loác

Vaøo muøa heø, nhieät ñoä maët ñaát bò ñoát noùng khoâng ñeàu nhau. Moät vuøng naøo ñoù

haáp thu nhieät thuaän lôïi laøm khoâng khí bò ñoát noùng vaø boác leân cao, aùp suaát vuøng naøy

giaûm xuoáng. Vuøng khoâng khí laïnh hôn ôû xung quanh traøn ñeán theá choã cho vuøng khoâng

khí noùng vöøa boác leân, taïo thaønh hieän töôïng gioù xoaùy, goïi laø loác.

Loác laø söï chuyeån ñoäng coù daïng xoaén oác theo chieàu ñi leân cuûa khoái khoâng khí.

Ñaây laø hieän töôïng thôøi tieát xaûy ra moät caùch ñoät ngoät trong moät thôøi gian raát ngaén, vaän

toác cuûa doøng khoâng khí chuyeån ñoäng trong loác coù theå ñaït ñeán 200 – 300 m/s. keøm theo

loác thöôøng laø gioâng vaø möa ñaù.

4. Gioâng

Vaøo muøa heø, thöôøng khoaûng 13h trôû ñi, treân baàu trôøi thöôøng xuaát hieän nhöõng

ñaùm maây ñen khoång loà phaùt trieån maïnh (maây Vuõ tích – Nimbostratus). Maây phaùt trieån

ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù thì gioù noåi leân keøm theo saám chôùp. Khi maây phuû kín baàu trôøi,

möa seõ ñeán vaø raát to trong vaøi giôø, sau ñoù trôû laïi yeân tónh.

Gioâng laø hieän töôïng phoùng ñieän trong khí quyeån keøm theo möa to gioù lôùn, laøm

giaûm toác ñoä laøm haøng khi taøu ôû caûng; khi taøu haønh trình laøm giaûm taàm nhìn xa, nhieãu

radar... aûnh höôûng ñeán söï haønh haûi an toaøn cuûa taøu.

Moät soá vuøng thöôøng xaûy ra gioâng treân theá giôùi (vuøng nhieät ñôùi vaø caän nhieät

ñôùi):

- Vuøng Caribe, Colombia

- Vuøng Ñoâng Nam AÙ

- Vònh Ghine (chaâu Phi) - Vònh Ba Tö...

5. Toá

Laø hieän töôïng thôøi tieát töông töï gioâng nhöng dieãn ra trong phaïm vi heïp hôn (baùn

kính hoaït ñoäng khoaûng 500 m) vaø thôøi gian cuõng ngaén hôn

lOMoARcPSD| 15962736

1.2 – CAÙC YEÁU TOÁ KHÍ TÖÔÏNG VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHUÙNG ÑEÁN HAØNG HAÛI

I - GIOÙ

Gioù laø söï di chuyeån cuûa caùc khoái khoâng khí theo phöông ngang töø nôi aùp cao ñeán

nôi aùp thaáp. Tuy nhieân gioù khoâng thoåi tröïc tieáp thaúng töø nôi aùp cao veà nôi aùp thaáp maø

do aûnh höôûng cuûa löïc Coriolis, höôùng gioù seõ bò leäch sang beân phaûi (ôû Baéc baùn caàu) vaø

sang beân traùi (ôû Nam baùn caàu) höôùng di chuyeån thaønh ra gaàn song song vôùi caùc ñöôøng

ñaúng aùp.

Gioù coù 2 ñaëc tröng chuû yeáu laø höôùng gioù vaø vaän toác gioù (hay caáp gioù).

- Höôùng gioù: laø höôùng maø töø ñoù gioù thoåi tôùi. Coù 16 höôùng cô baûn sau: N, NNE,

NE, ENE, E, ESE, SE, SSE, S, SSW, SW, WSW, W, WNW, NW, NNW.

- Vaän toác gioù: laø quaõng ñöôøng maø khoái khoâng khí ñoù di chuyeån ñöôïc trong moät

ñôn vò thôøi gian. Ñôn vò tính vaän toác gioù: km/h, m/s, knot. Döïa vaøo aûnh höôûng

tröïc tieáp cuûa gioù leân beà maët Traùi ñaát, ngöôøi ta coøn duøng moät phöông phaùp

khaùc ñeå xaùc ñònh toác ñoä gioù goïi laø thang gioù Beaufort. Thang gioù Beaufort

ñöôïc chia thaønh 12 caáp töø 1 – 12, moãi caáp gioù töông öùng vôùi moät khoaûng toác

ñoä gioù, ñoàng thôøi cho ta bieát taùc ñoäng cuûa caáp gioù aáy ñoái vôùi maët ñaát vaø bieån.

Ñoái vôùi quaù trình haøng haûi, gioù laøm leäch höôùng ñi cuûa taøu. Gioù caøng lôùn thì soùng

caøng maïnh vaø caøng cao; ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây hö hoûng, toån thaát cho

taøu vaø haøng hoùa treân taøu.

Trong quaù trình taøu laøm haøng taïi caûng, ñoâi khi gioù cuõng laøm aûnh höôûng ñeán tieán

ñoä laøm haøng, gaây thieät haïi cho taøu.

1. Gioù coá ñònh

Laø loaïi gioù thoåi thöôøng xuyeân, ñeàu ñaën vaø lieân tuïc trong naêm, höôùng gioù vaø vaän

toác gioù haàu nhö khoâng thay ñoåi.

- Gioù Taây coá ñònh: vuøng hoaït ñoäng ôû 35

N – 60

N vaø 40

S – 60

S -

Gioù chí tuyeán: thoåi thöôøng xuyeân töø chí tuyeán veà xích ñaïo.

2. Gioù muøa

Laø loaïi gioù thoåi theo töøng thôøi gian nhaát ñònh trong naêm.

- Gioù muøa oân ñôùi: thoåi vaøo muøa ñoâng. ÔÛ baéc baùn caàu, gioù muøa muøa ñoâng thoåi

töø thaùng 11 ñeán thaùng 3 naêm sau, gioù muøa muøa haï thoåi töø thaùng 4 ñeán thaùng

10.

- Gioù muøa nhieät ñôùi (gioù muøa Taây nam): thoåi vaøo muøa heø töø ñaïi döông vaøo ñaát

lieàn. Vuøng hoaït ñoäng chuû yeáu laø ven bôø Ñoâng Nam vaø Nam chaâu AÙ.

lOMoARcPSD| 15962736

3. Gioù ñòa phöông

Laø loaïi gioù coù phaïm vi hoaït ñoäng nhoû, mang tính chaát ñòa phöông

- Gioù ñaát vaø gioù bieån: ñöôïc sinh ra do söï thay ñoåi nhieät ñoä cuûa nhöõng khu vöïc

naèm caïnh bieån, töông töï nhö vieäc hình thaønh gioù muøa nhöng ôû möùc ñoä nhoû

hôn vaø thôøi gian ngaén hôn.

- Gioù Anabatic: laø loaïi gioù thoåi leân treân söôøn ñoài nuùi trong nhöõng ngaøy aám aùp.

Nguyeân nhaân sinh ra do maët ñaát bò ñoát noùng, khoâng khí trôû neân nheï vaø bay

leân cao. Nhìn chung gioù Anabatic raát nheï, moät phaàn toác ñoä bò giaûm ñi do troïng

löïc.

- Gioù Katabatic: loaïi gioù hình thaønh vaøo nhöõng ñeâm khoâng maây, thoåi doïc theo

söôøn nuùi töø treân cao xuoáng thaáp. Thoâng thöôøng gioù Katabatic khaù nheï, tuy

nhieân coù theå maïnh leân neáu söôøn nuùi coù ñoä doác cao.

- Gioù Foehn: laø teân cuûa moät loaïi gioù ñòa phöông xuaát hieän ôû vuøng nuùi Alfo,

nhöng teân naøy ñöôïc duøng cho taát caû caùc loaïi gioù ñöôïc sinh ra trong ñieàu kieän

töông töï. Gioù naøy sinh ra khi koâng khí ñang di chuyeån theo maët phaúng naèm

ngang bò moät ngoïn nuùi chaën laïi, noù seõ thoåi theo trieàn nuùi leân cao daàn, thöôøng

bò laïnh ñi xuoáng döôùi nhieät ñoä ñieåm söông, keát quaû laø maát ñi moät phaàn hôi

nöôùc taïo thaønh maây hay möa. Sau khi vöôït qua ñænh nuùi khoâng khí thoåi xuoáng

theo trieàn doác vaø aám daàn leân do bò doàn laïi ôû vuøng thaáp hôn. Löôïng nhieät maø

noù nhaän ñöôïc trong quaù trình ñi xuoáng lôùn hôn so vôùi löôïng nhieät maø noù maát

ñi khi ñi leân neân khi xuoáng tôùi chaân nuùi trôû neân khoâ vaø noùng.

- Ngoaøi ra coøn coù moät soá loaïi gioù ñòa phöông khaùc nhö: Bora (gioù ôû vuøng bieån

Adriatic giöõa Nam tö vaø Italia), Sumatras (gioù ôû eo bieån Malacca), WillyWilly

(gioù ôû phía Taây Nam nöôùc UÙc).

II – GIAÙNG THUÛY VAØ ÑOÄ AÅM KHOÂNG KHÍ

1. Giaùng thuûy

Maây laø taäp hôïp cuûa caùc haït nöôùc nhoû li ti, caùc tinh theå baêng hay hoãn hôïp cuûa

chuùng. Kích thöôùc cuûa caùc haït naøy lôùn daàn leân do söï keát hôïp giöõa chuùng vôùi nhau hay

do hôi nöôùc tieáp tuïc ngöng tuï. Khi ñaõ ñuû lôùn, chuùng seõ rôi xuoáng, trong quaù trình rôi

xuoáng naøy chuùng va ñaäp vôùi caùc haït khaùc vaø do coù toác ñoä lôùn chuùng seõ haáp thuï caùc hoaït

ñoù ñeå lôùn daàn leân vaø rôi xuoáng vôùi toác ñoä nhanh hôn. Khi rôi xuoáng maët ñaát, chuùng coù

daïng tuyeát, haït möa hay tinh theå baêng tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa lôùp khoâng khí gaàn

maët ñaát.

AÛnh höôûng cuûa giaùng thuûy trong haøng haûi:

- Giaûm taàm nhìn xa, laøm nhieãu radar

lOMoARcPSD| 15962736

- AÛnh höôûng ñeán söï oån ñònh cuûa taøu (khi tuyeát rôi daøy treân boong)

- AÛnh höôûng ñeán söï hoaït ñoäng cuûa caùc trang thieát bò treân boong

- AÛnh höôûng ñeán haøng hoùa, laøm giaûm toác ñoä laøm haøng

2. Ñoä aåm khoâng khí

Laø ñaïi löôïng vaät lyù bieåu thò möùc ñoä khoâ aåm cuûa khoâng khí, hay haøm löôïng hôi

nöôùc trong khoâng khí.

- Ñoä aåm tuyeät ñoái: laø löôïng hôi nöôùc chöùa trong moät ñôn vò theå tích khoâng khí.

Ñôn vò thöôøng duøng laø g/m

- Ñoä aåm töông ñoái: laø tæ soá giöõa löôïng hôi nöôùc thöïc teá coù trong khí quyeån vôùi

löôïng hôi nuôùc baõo hoøa ôû cuøng moät nhieät ñoä. Ñôn vò tính: %

Ñoä aåm vaø nhieät ñoä aûnh höôûng raát lôùn ñeán vaán ñeà baûo quaûn haøng hoùa trong quaù

trình vaän taûi. Haøng hoùa coù theå bò aåm öôùt, hö hoûng do hieän töôïng “ñoå moà hoâi” gaây ra,

ñaëc bieät khi taøu haønh trình töø vuøng noùng sang vuøng laïnh hay ngöôïc laïi.

III – NHIEÄT ÑOÄ

Khi taøu haønh trình trong nhöõng vuøng coù nhieät ñoä cao, vaán ñeà naøy cuõng gaây ra

nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán söùc khoûe cuûa thuyeàn vieân vaø haønh khaùch. Nhieät ñoä cao

cuõng laø nguyeân nhaân gaây hö hoûng haøng hoùa ñoái vôùi nhöõng loaïi haøng caàn phaûi vaän

chuyeån trong ñieàu kieän nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä moâi tröôøng.

Khi taøu haønh trình ôû nhöõng vuøng vó ñoä cao, hieän töôïng ñoùng baêng nöôùc bieån seõ

xaûy ra gaây caûn trôû vieäc ñi laïi cuûa taøu beø, aûnh höôûng ñeán söï oån ñònh cuûa taøu. Ngoaøi ra

baêng baùm vaøo caùc trang thieát bò treân boong laøm taêng nguy cô gaây hö hoûng, giaûm hieäu

quaû cuûa caùc thieát bò naøy.

1.3 – CAÙC YEÁU TOÁ THUÛY VAÊN VAØ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HAØNG HAÛI

I – THUÛY TRIEÀU

1. Khaùi nieäm

Thuyû trieàu laø hieän töôïng möïc nöôùc bieån daâng leân hay haï xuoáng döôùi taùc ñoäng

cuûa löïc taïo trieàu. Löïc taïo trieàu sinh ra chuû yeáu do söùc huùt (löïc haáp daãn) cuûa Maët traêng

vaø Maët trôøi leân lôùp nöôùc treân beà maët traùi ñaát keát hôïp vôùi löïc ly taâm cuûa Traùi ñaát. Caùc

thieân theå khaùc cuõng coù gaây ra löïc taïo trieàu nhöng raát beù.

lOMoARcPSD| 15962736

Do Maët traêng ôû gaàn Traùi ñaát neân söùc huùt cuûa noù lôùn hôn Maët trôøi vaø do ñoù söï taùc

ñoäng cuûa Maët traêng ñeán thuûy trieàu roõ reät hôn. Treân Traùi ñaát, nhöõng vò trí ôû gaàn Maët

traêng vaø phía ñoái dieän coù löïc taïo trieàu lôùn nhaát laøm cho möïc nöôùc ôû nhöõng nôi naøy daâng

cao nhaát ñoàng thôøi laøm cho möïc nöôùc ôû khu vöïc chính giöõa bò haï thaáp nhaát (nöôùc roøng).

Moät soá thuaät ngöõ:

- Nöôùc lôùn (High Water): thuûy trieàu daâng leân cao nhaát trong moät chu kyø daâng leân

haï xuoáng.

- Nöôùc roøng (Low Water): thuûy trieàu haï xuoáng thaáp nhaát trong moät chu kyø daâng

leân haï xuoáng.

- Soá 0 haûi ñoà (Chart datum): laø möïc nöôùc thaáp nhaát cuûa thuûy trieàu coù theå quan saùt

ñöôïc.

- Bieân ñoä trieàu (tide range): hieäu soá giöõa ñoä cao nöôùc lôùn vaø ñoä cao nöôùc roøng lieân

tieáp nhau.

- Trieàu cöôøng (Spring Tide): nghieân cöùu thuûy trieàu trong moät thaùng aâm lòch (Maët

traêng chuyeån ñoäng heát moät voøng quanh Traùi ñaát) ta thaáy vaøo nhöõng ngaøy traêng non

(muøng 1 aâm lòch) vaø traêng troøn (15 aâm lòch) thuûy trieàu daâng cao nhaát vaø haï thaáp nhaát

goïi laø trieàu cöôøng, hay coøn goïi laø trieàu soùc voïng. Luùc naøy löïc taïo trieàu laø lôùn nhaát cuûa

chu kyø (vì Traùi ñaát, Maët traêng vaø Maët trôøi cuøng naèm treân moät ñöôøng thaúng)

- Trieàu kieät (Neap Tide): ngöôïc laïi vôùi trieàu cöôøng, vaøo nhöõng ngaøy muøng 8 vaø 23

aâm lòch, thuûy trieàu daâng vaø haï vôùi bieân ñoä nhoû nhaát goïi laø trieàu kieät. Luùc naøy löïc taïo

trieàu laø nhoû nhaát cuûa chu kyø (vì Maët traêng vaø Maët trôøi naèm vuoâng goùc ñoái vôùi Traùi ñaát)

lOMoARcPSD| 15962736

2. Phaân loaïi

- Baùn nhaät trieàu (Semi-diurnal tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi

moät vò trí coù hai laàn nöôùc lôùn vaø hai laàn nöôùc roøng (ñieåm A). Hieän töôïng naøy

thöôøng xaûy ra khi Maët traêng ôû treân maët phaúng xích ñaïo cuûa Traùi ñaát.

- Nhaät trieàu (Diurnal tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi moät vò trí

coù moät laàn nöôùc lôùn vaø moät laàn nöôùc roøng. Hieän töôïng naøy thöôøng xaûy ra ôû moät

soá nôi treân traùi ñaát (vò trí C) khi Maët traêng ôû caùch xa maët phaúng xích ñaïo cuûa

Traùi ñaát nhaát.

- Trieàu hoãn hôïp (Mixed tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi moät vò

trí chu kyø cuûa thuûy trieàu thay ñoåi töø nhaät trieàu sang baùn nhaät trieàu. Hieän töôïng

naøy thöôøng xaûy ra ôû moät soá nôi treân traùi ñaát (vò trí B) khi Maët traêng ôû caùch xa

maët phaúng xích ñaïo cuûa Traùi ñaát nhaát.

lOMoARcPSD| 15962736

3. AÛnh höôûng cuûa thuûy trieàu ñeán haøng haûi

Hieän töôïng thuûy trieàu aûnh höôûng raát lôùn ñeán hoaït ñoäng cuûa taøu khi ñang haønh

haûi treân bieån cuõng nhö khi ra vaøo caûng. Haûi löu do thuûy trieàu gaây ra cuõng coù theå laøm

leäch höôùng, ñaëc bieät laø caùc taøu nhoû, khi haønh haûi ôû vuøng ven bôø. Ñoái vôùi caùc taøu lôùn,

aûnh höôûng quan troïng cuûa thuûy trieàu laø söï thay ñoåi ñoä saâu luoàng. Khi taøu vaøo caùc caûng

naèm ôû khu vöïc coù bieân ñoä thuûy trieàu lôùn caàn löu yù ñeán ñoä cao trieàu ñeå baûo ñaûm cho

coâng taùc laøm haøng luoân ñöôïc an toaøn, cuõng nhö ñaûm baûo an toaøn cho taøu. Neáu ñoä saâu

cuûa luoàng khoâng ñaûm baûo vieäc taøu ra vaøo caûng an toaøn, caàn phaûi tieán haønh chuyeån taûi.

II – HAÛI LÖU

Laø doøng chuyeån ñoäng töông ñoái oån ñònh cuûa nöôùc bieån treân caùc ñaïi döông. Nguyeân

nhaân cô baûn laø do gioù, caùc doøng haûi löu lôùn treân theá giôùi ñeàu coù höôùng chuyeån ñoäng

theo höôùng chuyeån ñoäng cuûa gioù.

Moät soá thuaän lôïi cuûa haûi löu trong haøng haûi:

- Nhöõng vuøng vó ñoä cao nhöng coù doøng haûi löu noùng chaûy qua seõ laøm giaûm toác

ñoä ñoùng baêng cuûa nöôùc bieån vaøo muøa ñoâng, taêng ñöôïc thôøi gian khai thaùc cho

taøu cuõng nhö caûng.

- Khi xuoâi doøng toác ñoä taøu seõ taêng theo toác ñoä cuûa haûi löu.

Moät soá khoù khaên do haûi löu gaây ra:

- Söï chuyeån ñoäng cuûa caùc doøng haûi löu laøm boài laáp luoàng ra vaøo caûng, aûnh

höôûng ñeán vieäc khai thaùc cuûa caûng cuõng nhö söï an toaøn khi taøu ra vaøo caûng.

- Khi chaïy ngöôïc doøng laøm giaûm toác ñoä taøu.

lOMoARcPSD| 15962736

Laøm leäch höôùng ñi cuûa taøu.

lOMoARcPSD| 15962736

- Nhöõng doøng haûi löu laïnh chaûy töø cöïc veà xích ñaïo thöôøng mang theo nhöõng

nuùi baêng troâi daït gaây nguy hieåm cho taøu beø.

Moät soá doøng haûi löu quan troïng treân theá giôùi:

- Doøng Gulf Stream treân Baéc Ñaïi Taây Döông.

- Doøng Kurushio chaûy töø xích ñaïo doïc theo nöôùc Nhaät treân Baéc Thaùi Bình

Döông.

III – SOÙNG BIEÅN

1. Khaùi nieäm

Laø söï chuyeån ñoäng theo quyõ ñaïo voøng cuûa caùc phaân töû nöôùc.

Döïa vaøo löïc gaây sinh ra soùng ngöôøi ta phaân thaønh caùc loaïi sau:

- Soùng gioù: xuaát hieän döôùi taùc ñoäng cuûa gioù.

- Soùng thuûy trieàu: hình thaønh döôùi taùc duïng cuûa löïc huùt tuaàn hoaøn cuûa Maët

traêng vaø Maët trôøi.

- Soùng gioù aùp: lieân quan ñeán ñoä leäch cuûa beà maët ñaïi döông khoûi vò trí caân baèng

döôùi taùc duïng cuûa gioù vaø aùp suaát khí quyeån.

- Soùng ñòa chaán: xuaát hieän do caùc quaù trình ñòa chaán (ñoäng ñaát, hoaït ñoäng cuûa

nuùi löûa döôùi nöôùc hay ven bôø).

- Soùng taøu: sinh ra do hoaït ñoäng cuûa taøu.

2. AÛnh höôûng cuûa soùng ñeán haøng haûi Ñoái

vôùi taøu:

- Laøm taøu luoân laéc khi haønh haûi daãn ñeán giaûm khaû naêng vaän chuyeån cuûa taøu.

- Taøu laéc maïnh laøm haøng hoùa bò va ñaäp, ñaëc bieät laø nhöõng haøng hoùa khoâng

ñöôïc cheøn loùt kyõ vaø khoâng ñuùng quy caùch, daãn ñeán hö hoûng haøng hoùa cuõng

nhö thaân taøu.

- Soùng laø moät trong nhöõng yeáu toá laøm giaûm toác ñoä cuûa taøu daãn ñeán taêng thôøi

gian haønh trình.

Ñoái vôùi caûng:

- Soùng lôùn gaây luït loäi, ngaäp nöôùc khu vöïc caûng.

- Laøm xoùi moøn, hö hoûng caùc coâng trình cuûa caûng cuõng nhö caùc trang thieát bò

ñaûm baûo an toaøn haøng haûi.

lOMoARcPSD| 15962736

3. Moät soá bieän phaùp laøm giaûm taùc ñoäng cuûa soùng

- Trong quaù trình chaïy xuoâi soùng, khi coù soùng lôùn phaûi ñaûm baûo sao cho toác ñoä

taøu phaûi lôùn hôn hay baèng toác ñoä di chuyeån cuûa soùng nhaèm traùnh vieäc taøu bò

laät.

- Ñoái vôùi caùc caûng khoâng coù ñòa hình töï nhieân ñaûm baûo vieäc che khuaát soùng

caàn phaûi xaây döïng heä thoáng ñeâ chaén soùng.

- Khi xeáp haøng xuoáng taøu caàn tuaân theo caùc quy ñònh veà chaát xeáp ñoái vôùi töøng

loaïi haøng nhaèm traùnh vieäc haøng hoùa bò hö hoûng do taøu laéc.

IV – TÍNH CHAÁT SINH HOÙA CUÛA NÖÔÙC BIEÅN

1. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nöôùc bieån

Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc bieån raát phong phuù, goàm khoaûng 50 nguyeân toá hoaù

hoïc khaùc nhau trong ñoù oâxy vaø hydro laø hai nguyeân toá chieám tæ leä lôùn nhaát. Ngoaøi ra

trong nöôùc bieån coøn chöùa nhieàu loaïi muoái hoaø tan khaùc nhau nhö NaCl, MnCl

, MnSO

, CaSO

, CaCO

… Noàng ñoä maën cuûa nöôùc bieån dao ñoäng trong khoaûng 32% -

38%. ÔÛ moät soá vuøng bieån noäi ñòa, noàng ñoä cuûa muoái trong nöôùc bieån coù khi ñaït ñeán

41%. Moät soá bieån ñöôïc nöôùc ngoït töø caùc soâng ñoå vaøo lôùn, nhöng ít lieân laïc vôùi caùc ñaïi

döông thì ñoä maën khoâng ñaùng keå.

2. AÛnh höôûng cuûa caùc thaønh phaàn hoùa hoïc trong nöôùc bieån ñeán haøng haûi

Muoái hoaø tan trong nöôùc bieån coù tính aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi kim loaïi ñaët trong

noù daãn ñeán laøm hö haïi voû taøu (hoen ræ voû), voû taøu bò ræ laøm taêng ñoä nhaùm cuûa voû taøu

nghóa laø laøm taêng löïc caûn ma saùt ñoái vôùi chuyeån ñoäng cuûa taøu trong nöôùc, ñieàu naøy daãn

ñeán laøm giaûm toác ñoä cuûa taøu trong haønh haûi, gaây ra caùc thieät haïi khaùc veà kinh teá. Ñeå

haïn cheá hieän töôïng naøy, ngöôøi ta tieán haønh sôn choáng ræ cho voû taøu tröôùc khi tieán haønh

phuû caùc lôùp sôn trang trí leân thaân cuûa noù. Tuy nhieân vaãn chöa coù loaïi sôn choáng ræ naøo

coù hieäu quaû trieät ñeå.

Nhaèm traùnh vieäc voû taøu laøm baèng kim loaïi bò aên moøn do quaù trình ñieän hoùa ngöôøi

ta gaén vaøo voû taøu nhöõng taám keõm, hieän töôïng ñieän hoaù khi xaûy ra chæ xaûy ra treân caùc

taám keõm naøy, khoâng gaây hö haïi ñeán voû taøu.

Ñoái vôùi caùc loaïi haøng hoaù laø kim loaïi ñöôïc chôû treân boong, nöôùc bieån cuõng gaây

neân hoen ræ laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng haøng.

V – CAÙC LOAÏI BÔØ BIEÅN VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NOÙ ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN

lOMoARcPSD| 15962736

Caên cöù vaøo hình daïng cuûa bôø bieån maø ngöôøi ta coù caùch goïi teân caùc loaïi bôø bieån. Caùc

daïng bôø bieån coù aûnh höôûng quyeát ñònh veà phöông dieän kyõ thuaät xaây döïng cuõng nhö phaùt

trieån cuûa caûng veà sau. Neáu coù ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, caûng coù khaû naêng phaùt trieån

veà sau raát deã daøng. Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy muoán xaây döïng caûng vaø phaùt trieån thì caàn

voán ñaàu tö ban ñaàu vaø chi phí baûo döôõng lôùn. 1. Bôø bieån loài

- Do ñaùy bieån nhoâ cao trong quaù trình vaän ñoäng cuûa voû Traùi ñaát (bôø laán daàn ra

bieån). Quaù trình naøy laøm caùc caûng ngaøy caøng xa bôø. Ví duï caûng Haparanda (vònh

Bosnich) ñaõ luøi daàn vaøo ñaát lieàn haøng chuïc meùt trong voøng khoaûng 300 naêm nay.

- Do sa boài höõu cô cuõng nhö voâ cô. Ví duï caùc caûng treân soâng Volga, Missisipi bò

boài ñaép do caùc væa san hoâ, laø keát quaû cuûa quaù trình thoaùi hoaù cuûa xaùc ñoäng vaät.

2. Bôø bieån loõm

Do moät phaàn bôø bieån bò ngaäp nöôùc hoaëc do soùng bieån taùc ñoäng ñoái vôùi bôø. Bôø ngaäp

nöôùc ñöôïc hình thaønh do maët ñaát bò truõng xuoáng hay nöôùc bieån daâng leân, caùc taûngbaêng

khi tan cuõng goùp phaàn laøm nöôùc bieån daâng cao.

3. Bôø bieån thay ñoåi

Loaïi bôø bieån naøy khi chòu taùc ñoäng cuûa thieân nhieân seõ thay ñoåi cô caáu ñöôøng bôø. Soùng

xoâ ñeán ñaâu, bôø ñaù bò baøo moøn ñeán ñoù. Söï keùo theo cuûa caùc daõi sa boài höõu cô vaø voâ cô

cuõng nhö söï baøo moøn cuûa soùng laøm bôø bieån thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo töøng nôi.

VI – CÔ CAÁU ÑAÙY BIEÅN VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NOÙ ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN

Caên cöù vaøo ñoä saâu cuûa ñaùy bieån, ngöôøi ta chia ñaùy bieån thaønh 4 daïng: 1.

Theàm luïc ñòa

Laø vuøng keùo daøi cuûa luïc ñòa, cô caáu chaát ñaùy gaàn gioáng vôùi vuøng bôø, goùc nghieâng

so vôùi maët phaúng naèm ngang nhoû. Chieàu roäng cuûa theàm luïc ñòa phuï thuoäc vaøo hình daïng

bôø bieån, roäng khoaûng vaøi km ñeán vaøi traêm km. Ngöôøi ta quy öôùc raèng vuøng theàm luïc

ñòa coù giôùi haïn ñoä saâu ñeán 200m.

Toång dieän tích cuûa vuøng theàm luïc ñòa (khoaûng 27.8 trieäu km

) chieám khoaûng

7.6% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông.

2. Doác luïc ñòa

Laø vuøng tieáp giaùp vôùi vuøng theàm luïc ñòa, Goùc nghieâng ñòa hình cuûa ñaùy bieån ôû

vuøng naøy khoaûng 3.5

– 7.5

vaø coù ñoä saâu 200m – 3000m.

Dieän tích vuøng doác luïc ñòa (khoaûng 55.5 trieäu km

) chieám 15.3% dieän tích cuûa

caùc ñaïi döông.

lOMoARcPSD| 15962736

3. Vuõng ñaïi döông

Laø vuøng coù ñoä saâu 3000m – 6000m. Vuõng naøy ñòa hình chaát ñaùy khaù phöùc taïp,

coù nhöõng daõi ñaù ngaàm nhoâ leân treân hoaëc gaàn maët nöôùc gaây nguy hieåm cho söï ñi laïi cuûa

taøu beø.

Dieän tích vuøng naøy (khoaûng 273.6 trieäu km

) chieám 75.9% dieän tích cuûa caùc ñaïi

döông.

4. Vöïc ñaïi döông

Laø vuøng coù ñoä saâu lôùn hôn 6000m. Dieän tích vuøng naøy (khoaûng 4.2 trieäu km

)

chieám 1.2% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông.

5. AÛnh höôûng cuûa cô caáu chaát ñaùy ñaïi döông ñeán vaän taûi bieån

Ñòa hình chaáy ñaùy cuûa ñaïi döông khaù phöùc taïp do vaäy khi taøu haønh trình ôû nhöõng

nôi chöa ñöôïc khaûo saùt moät caùch kyõ löôûng seõ raát nguy hieåm, deã xaûy ra tai naïn gaây toån

thaát khoâng nhöõng cho haøng hoaù, taøu maø coøn con ngöôøi.

Ñoái vôùi caùc caûng, ñeå ñaûm baûo söï an toaøn vaøo ra cho caùc taøu, chính quyeàn caûng

phaûi thöôøng xuyeân khaûo saùt, naïo veùt luoàng laïch nhaèm cung caáp cho caùc taøu nhöõng thoâng

tin chính xaùc, an toaøn veà vuøng nöôùc maø mình quaûn lyù.

VI – THÔØI TIEÁT TREÂN CAÙC ÑAÏI DÖÔNG – DAÁU HIEÄU ÑÖÔØNG MÔÙN NÖÔÙC

1. Ñieàu kieän thôøi tieát treân caùc ñaïi döông

Caùc ñieàu kieän thôøi tieát coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán vaän taûi bieån. Qua nhieàu söï quan

saùt, khaûo saùt, tính toaùn ngöôøi ta nhaän thaáy raèng caùc hieän töôïng thôøi tieát cuõng coù nhöõng

quy luaät vaø lieân quan ñeán tính chaát khí haäu cuûa töøng vuøng treân Traùi ñaát. Chaúng haïn

vuøng treân AÁn Ñoä Döông (vuøng quanh Madagasca) thöôøng coù gioù xoaùy töø thaùng 11 ñeán

thaùng 5 naêm sau, vuøng bieån Arap gioù muøa xuaát hieän vôùi cöôøng ñoä maïnh nhaát vaø khoaûng

thaùng 6 ñeán thaùng 8, baõo treân Thaùi Bình Döông keùo daøi töø thaùng 12 ñeán thaùng 3 naêm

sau…

2. Daáu hieäu ñöôøng môùn nöôùc chuyeân chôû

Ñöôøng môùn nöôùc chuyeân chôû laø giôùi haïn chìm toái ña cho pheùp taøu ñöôïc chôû haøng

khi xeùt ñeán phöông dieän an toaøn. Daáu hieäu naøy chính laø toång hôïp cuûa moái quan heä giöõa

ñieàu kieän thôøi tieát vaø vieäc khai thaùc taøu trong vaän taûi bieån. Theo Coâng öôùc Quoác teá veà

daáu chuyeân chôû (International Convention on

Load Line – LOADLINE 66), caùc taøu phaûi tuaân

thuû nghieâm ngaët nhöõng quy ñònh veà löôïng haøng

ñöôïc chôû xuoáng taøu trong töøng vuøng vaø theo thôøi

gian maø taøu haønh trình.

Chuù giaûi veà daáu chuyeân chôû

lOMoARcPSD| 15962736

Vieát taét

YÙ nghóa

Vieát taét

YÙ nghóa

LTF

Lumber, Tropical, Fresh

Tropical Fresh Water Mark

Lumber, Fresh

Fresh Water Mark

Lumber, Tropical

Tropical Load Line

Lumber, Summer

Summer Load Line

Lumber, Winter

Winter Load Line

LWNA

Lumber, Winter, North Atlantic

WNA

Winter Load Line, North

Atlantic

Cô quan ñaêng kieåm (Lloyds

lOMoARcPSD| 15962736

CHÖÔNG II – MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÛNG BIEÅN

2.1 – CAÛNG BIEÅN – ÑAËC ÑIEÅM CAÛNG BIEÅN

I – KHAÙI NIEÄM CAÛNG BIEÅN

Caûng bieån laø moät cô caáu kinh teá phöùc taïp, naèm ôû vuøng tieáp giaùp giöõa ñaát lieàn vaø

bieån caû. Do keát quaû cuûa quaù trình tích luyõ veà maët kinh teá, caûng trôû thaønh nhaân toá thuùc

ñaåy söï phaùt trieån cuûa caùc vuøng phuï caän cuûng nhö coù lieân quan ñeán noù. Ñoâi khi caûng coù

taàm quan troïng trong vieäc goùp phaàn chaán höng kinh teá cuûa caû moät vuøng hay caû moät

quoác gia.

Khaùi nieäm veà caûng bieån gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh vaän taûi bieån. Tröôùc

kia, caùc taøu chæ haønh haûi ven bôø trong phaïm vi haïn cheá, côõ taøu cuõng khoâng lôùn laém. Caùc

taøu coù theå döøng ñoã ngay treân caùc vònh kín, caùc baõi caïn ñeå trao ñoåi haøng hoaù. Caûng luùc

naøy chæ laø khaùi nieäm veà moät nôi an toaøn, taøu coù theå laùnh naïn khi gaëp nguy hieåm, laø nôi

ñeå taøu trao ñoåi haøng hoaù vôùi bôø hay vôùi taøu khaùc.

Theo thôøi gian, vì lyù do thöông maïi maø taøu ñoâi luùc phaûi neo ñaäu ñeå laøm haøng ôû

nhöõng khu vöïc coù ñieàu kieän ñòa hình khoâng thuaän lôïi cho vieäc haønh haûi. Do vaäy ôû nhöõng

nôi khoâng coù caùc vònh, cöûa soâng maø ñieàu kieän ñòa lyù thuaän lôïi cho haønh haûi, ngöôøi ta

phaûi xaây döïng nhöõng coâng trình nhaèm khaéc phuïc nhöõng khieám khuyeát cuûa töï nhieân vaø

phuïc vuï cho ngaønh vaän taûi bieån. Quaù trình hình thaønh caùc caûng bieån hieän ñaïi ñöôïc baét

ñaàu.

Ngaøy nay, khaùi nieäm caûng bieån laø ñaàu moái giao thoâng phöùc taïp vôùi nhieàu chöùc

naêng nhö xeáp dôõ haøng hoaù, löu kho haøng hoùa, gia coâng, baûo quaûn…

II – ÑAËC ÑIEÅM CAÛNG BIEÅN

Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa caûng bieån laø tính thoáng nhaát khoâng theå taùch rôøi veà maët kyõ

thuaät vaø kinh teá.

Tính thoáng nhaát veà maët kyõ thuaät coù theå hieåu laø vieäc ñaàu tö cô baûn phaûi ñaûm baûo

ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa vieäc xaây döïng caûng nhaèm ñaùp öùng nhu caàu vaän taûi. Tính thoáng

nhaát veà maët kinh teá theå hieän ôû choã vieäc ñaàu tö caùc trang thieát bò ñeå phuïc vuï cho caûng

phaûi ñoàng boä, neáu khoâng seõ daãn ñeán tình traïng laõng phí raát lôùn. Tính thoáng nhaát naøy

phuï thuoäc nhieàu vaøo tình traïng phaùt trieån cuûa quoác gia. Do vieäc xaây döïng vaø hoaït ñoäng

veà sau cuûa caûng ñeàu dieãn ra trong thôøi gian daøi neân ñoøi hoûi caùc trang thieát bò ñöôïc söû

lOMoARcPSD| 15962736

duïng phaûi ñaùp öùng ñöôïc vôùi nhöõng thay ñoåi veà coâng ngheä cuõng nhö caáu truùc cuûa caùc

phöông tieän vaän taûi.

Nhö vaäy moät khi tính thoáng nhaát naøy ñöôïc ñaûm baûo thì caøng taïo thuaän lôïi trong

vieäc phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån cuõng nhö neàn kinh teá quoác daân.

III – CAÛNG CHUYEÂN DUÏNG

Caûng chuyeân duïng laø caûng ñaëc thuø veà maët thöông maïi, töùc chæ xeáp dôõ duy nhaát

hoaëc thöôøng xuyeân nhaát ñoái vôùi moät maët haøng hay moät nhoùm haøng nhaát ñònh. Caûng

chuyeân duïng coù theå laø caûng xuaát hoaëc caûng nhaäp.

Do nhöõng tieán boä veà maët kyõ thuaät trong ngaønh haøng haûi, daãn ñeán xu höôùng

chuyeân moân hoaù loaïi hình hoaït ñoäng vaø xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu loaïi taøu chuyeân

duïng ñeå vaän chuyeån moät soá maët haøng naøo ñoù. Xu höôùng hình thaønh caûng chuyeân duïng

xuaát phaùt töø nhieàu lyù do, nhöng coù moät lyù do tröïc tieáp laø laøm giaûm giaù thaønh vaän chuyeån

cuûa haøng hoaù. Muïc ñích naøy chæ thöïc hieän ñöôïc khi caùc taøu ñöôïc chuyeân moân hoaù cao

nhaèm phuïc vuï moät tuyeán cuï theå, moät loaïi haøng nhaát ñònh naøo ñoù.

Taøu chuyeân duïng hoaït ñoäng nhanh, cöôùc phí vaän chuyeån laïi thaáp do ñoù ñoøi hoûi

khaû naêng phuïc vuï cuûa caûng cuõng phaûi kòp thôøi. Neáu caûng khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu

ñoù thì nhöõng öu theá cuûa tính chuyeân moân hoùa ñoäi taøu seõ bò trieät tieâu do thôøi gian ñoã beán

keùo daøi laøm taêng chi phí trong quaù trình khai thaùc, giaûm soá voøng quay cuûa taøu laøm giaûm

naêng löïc vaän chuyeån, keát quaû laø giaù thaønh cuûa haøng ñöôïc vaän chuyeån seõ taêng theo. Ñeå

ñaùnh giaù giaù trò cuûa moät caûng chuyeân duïng caàn aùp duïng nhöõng tieâu chuaån khaùc so vôùi

caûng toång hôïp nhö ñoä saâu caàu taøu, naêng suaát thieát bò laøm haøng, heä thoáng kho baõi…

Hieän nay, ñaëc ñieåm lôùn nhaát cuûa caûng chuyeân duïng laø khaû naêng phuïc vuï cho caùc

taøu côõ lôùn, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc taøu chôû daàu thoâ VLCC (Very Large Crude Carrier)

hay ULCC (Ultra Large Crude Carrier).

IV – YÙ NGHÓA CUÛA CAÛNG BIEÅN

Nhieäm vuï cuûa caûng bieån laø xeáp dôõ, baûo quaûn, ñoùng goùi… laø moät ñaàu moái giao

thoâng quan troïng, ñoùng vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Caûng bieån taïo thuaän lôïi

cho ñoäi taøu cuûa quoác gia, laø caùn caân thanh toaùn cuûa ngaønh vaän taûi vaø caùc ngaønh khaùc,

laø nhaân toá quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån veà moïi maët cuûa khu vöïc coù caûng.

2.2 – CAÙC ÑIEÀU KIEÄN ÑÒA LYÙ – KINH TEÁ ÑEÅ QUY HOAÏCH – XAÂY DÖÏNG CAÛNG

BIEÅN

lOMoARcPSD| 15962736

Quaù trình phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån vôùi yeâu caàu phuïc vuï nhanh choùng vaø toá cho caùc

phöông tieän vaän taûi ñaõ laøm cho caûng bieån trôû thaønh ñaàu moái giao thoâng quan troïng, vieäc

quyeát ñònh xaây döïng caûng bieån ôû ñaâu laø keát quaû cuûa quaù trình toång hôïp nhieàu yeáu toá.

Tröôùc ñaây, ñieàu kieän töï nhieân chi phoái ñeán vieäc löïa choïn nôi xaây döïng caûng. Vôùi söï

tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, hieän nay yeáu toá ñieàu kieän töï nhieân khoâng coø laø ñieàu kieän

tieân quyeát maø coøn coù raát nhieàu yeáu toá khaùc taùc ñoäng ñeán vieäc hình thaønh caûng bieån nhö

yeáu toá kyõ thuaät, yeáu toá kinh teá, yeáu toá chính trò, vaên hoaù…

I – VEÀ MAËT ÑÒA LYÙ

Trong quan ñieåm quy hoaïch caûng bieån, vieäc khaûo saùt phaûi tieán haønh treân moät

khu vöïc roäng lôùn môùi coù theå ñöa ra quyeát ñònh sau cuøng. Khu vöïc coù ñieàu kieän töï nhieân

thuaän lôïi seõ chieám öu theá trong vieäc ñaàu tö vaø söû duïng veà sau. Caùc yeáu toá ñòa lyù aûnh

höôûng ñeán vieäc xaây döïng caûng bieån coù theå toång hôïp thaønh ba nhoùm chính:

- Vò trí cuûa caûng veà maët ñieàu kieän töï nhieân cuûa bôø bieån vaø heä thoáng giao thoâng

vuøng vaøo caûng.

- Vò trí cuûa caûng so vôùi vuøng haäu phöông cuûa noù.

- Vò trí cuûa caûng so vôùi vuøng tieàn phöông cuûa noù.

II – VEÀ PHÖÔNG DIEÄN KINH TEÁ

Vieäc boá trí, quy hoaïch khu vöïc caûng phaûi ñaûm baûo sao cho thuaän tieän vaø hieäu

quaû trong quaù trình khai thaùc caûng.

- Nhaân toá vaän taûi: ñaây laø nhaân toá chuû yeáu quyeát ñònh vieäc quy hoaïch caûng bieån.

Bieát ñöôïc vuøng giao nhaän haøng ôû haäu phöông cuõng nhö tieàn phöông caûng vaø

khoái löôïng haøng caàn vaän chuyeån seõ laøm giaûm bôùt chi phí tìm kieám trong quaù

trình vaän taûi.

- Nhaân toá lao ñoäng: ñoùng vai troø ñaùng keå trong vieäc quy hoaïch xaây döïng caûng.

Chi phí nhaân coâng laø chi phí phaùt sinh taïi caûng, chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu yeáu

toá nhö möùc thu nhaäp bình quaân cuûa vuøng, nguoàn lao ñoäng, trình ñoä chuyeân

moân…

- Nhaân toá ñaát ñai: tröôùc kia ngöôøi ta khoâng coi ñaát ñai laø nhaân toá quan troïng do

khoâng coù muïc tieâu kinh teá cuï theå naøo ñeå xem xeùt ñaùnh giaù maø chæ caên cöù vaøo

ñòa giôùi haønh chaùnh. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, chi phí ñaát ñai ngaøy caøng theå

hieän roõ trong vaán ñeà quy hoaïch caûng. do vieäc môû roäng caûng ñeå taêng löôïng

haøng löu thoâng qua caûng, taêng troïng taûi taøu coù theå ra vaøo…

- Nhaân toá taäp trung hoaù: laø söï giaûm chi phí do söï taäp trung cuûa caùc yeáu toá lieân

quan ñeán caûng.

lOMoARcPSD| 15962736

2.3 – VUØNG HAÄU PHÖÔNG VAØ VUØNG TIEÀN PHÖÔNG

I – VUØNG HAÄU PHÖÔNG

Haäu phöông cuûa caûng laø vuøng laõnh thoå roäng lôùn xung quanh caûng bao goàm caû

nhöõng quoác gia laân caän nhöng khoâng coù bieån. Haäu phöông taïo neân thò tröôøng tieâu thuï

saûn phaåm vaän taûi cuûa caûng bieån (laø coâng taùc xeáp dôõ haøng hoaù cuûa caûng phuïc vuï cho

taøu). Thò tröôøng naøy laø vuøng coù caùc loaïi haøng hoaù, haønh khaùch, caùc hình thöùc dòch vuï…

Haäu phöông cuûa caûng hình thaønh do nhöõng thuaän lôïi veà moät soá maët nhö giao

thoâng, tình hình chính trò – xaõ hoäi, söï phaùt trieån veà kyõ thuaät… Moãi caûng khoâng chæ coù

moät haäu phöông maø coù nhieàu haäu phöông khaùc tuøy vaøo loaïi haøng hoaù taïo neân haäu

phöông ñoù. Haäu phöông cuûa caùc caûng gaàn nhau khoâng nhaát thieát phaûi coù ranh giôùi rieâng

bieät, roõ raøng, vaø haäu phöông mang tính thôøi vuï.

Phaân loaïi haäu phöông:

- Haäu phöông khoaûng caùch: laø khu vöïc coù quan heä vôùi caûng vaø coù khoaûng caùch

ñeán caûng gaàn nhaát treân cô sôû thöïc teá hay theo baûng giaù cöôùc. Haäu phöông

khoaûng caùch thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng thôøi gian haønh trình töø haäu phöông

ñeán caûng.

- Haäu phöông lyù thuyeát: laø khu vöïc phuï thuoäc vaøo caûng, coù giaù thaønh vaän

chuyeån ñeán caûng thaáp nhaát. Haäu phöông naøy khoâng truøng vôùi haäu phöông

khoaûng caùch vì do caùc ñaëc ñieåm khaùc nhau cuûa loaïi hình vaän taûi hay ranh giôùi

quoác gia maø giaù thaønh vaän chuyeån töø caùc vuøng xa hôn laïi thaáp hôn so vôùi caùc

vuøng phuï caän caûng.

- Haäu phöông thöïc teá: laø khu vöïc töø ñoù xuaát hieän khoái löôïng haøng hoaù hay haønh

khaùch qua caûng khoâng keå khoaûng caùch, giaù thaønh vaø caùc yeáu toá khaùc hình

thaønh nhö theá naøo. Ñaây laø vuøng thay ñoåi theo thôøi gian, tuyø thuoäc vaøo ñaëc thuø

cuûa haøng hoaù, haønh khaùch cuõng nhö caûng.

II – VUØNG TIEÀN PHÖÔNG

Tieàn phöông cuûa caûng laø vuøng laõnh thoå naèm phía tröôùc caûng, veà phía bieån, bò

ngaên caùch vôùi caûng baèng khoaûng khoâng gian – bieån caû, vaø ñöôïc noái lieàn vôùi caûng baèng

caùc phöông tieän vaän taûi bieån.

Nhö vaäy tieàn phöông cuûa caûng laø vuøng ngöôïc laïi vôùi haäu phöôn. Haøng hoaù töø khu

vöïc ñoù seõ ñöôïc chuyeân chôû ñeán caûng vaø ngöôïc laïi. Khaùc vôùi vuøng haäu phöông, vuøng

tieàn phöông khoâng coù ranh giôùi ñòa lyù thöïc teá vì giôùi haïn naøy khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc.

lOMoARcPSD| 15962736

CHÖÔNG III – CAÙC BIEÅN, ÑAÏI DÖÔNG VAØ MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG BIEÅN

QUAN TROÏNG TREÂN THEÁ GIÔÙI

3.1 – CAÙC ÑAÏI DÖÔNG TREÂN THEÁ GIÔÙI

Naêm 1819, chieác taøu chaïy maùy hôi nöôùc mang quoác tòch Hoa kyø laàn ñaàu tieân ñaõ vöôït

Ñaïi taây Döông töø caûng NewYork (Hoa Kyø) ñeán caûng Liverpool (Anh quoác).

Naêm 1926, ngöôøi ta ñaõ thöïc hieän chuyeán ñi ñaàu tieân cuûa taøu hôi nöôùc töø chaâu AÂu ñeán

AÁn Ñoä. Naêm 1852, chieác taøu hôi nöôùc ñaàu tieân ñaõ vöôït Thaùi Bình Döông, chaïy töø caûng

Sydney (UÙc) ñeán Panama. Sau ñoù ngöôøi ta ñaõ thieát laäp caùc tuyeán vaän taûi haønh khaùch

baèng ñöôøng bieån baèng taøu chaïy baèng hôi nöôùc, ñoàng thôøi treân caùc bieån cuûa theá giôùi, ñoäi

taøu vaän taûi chuyeân duøng cuõng ñöôïc phaùt trieån nhanh choùng nhaèm vaän chuyeån nguyeân

lieäu veà chaâu AÂu vaø Baéc Myõ. Tuy nhieân do ñieàu kieän ñòa lyù, khí haäu vaø ñaëc ñieåm kinh

teá cuûa caùc vuøng tieáp giaùp vôùi caùc ñaïi döông maø vieäc ngaønh vaän taûi bieån treân caùc ñaïi

döông cuõng phaùt trieån ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau.

I – THAÙI BÌNH DÖÔNG (PACIFIC OCEAN)

1. Ñieàu kieän ñòa lyù

Thaùi Bình Döông laø ñaïi döông lôùn vaø saâu nhaát treân theá giôùi, chieám hôn 1/3 dieän

tích beà maët Traùi ñaát vaø hôn ½ löôïng nöôùc coù treân Traùi ñaát. Thaùi Bình Döông ñöôïc chia

laøm hai phaàn: Baéc Thaùi Bình Döông ôû Baéc baùn caàu vaø Nam Thaùi Bình Döông ôû Nam

baùn caàu. Teân goïi cuûa noù ñöôïc nhaø haøng haûi noåi tieáng Ferdinand Magellan (ngöôøi Boà

Ñaøo Nha) ñaët vaøo naêm 1520 vôùi yù nghóa laø söï bình an. Thaùi Bình Döông ñöôïc bao boïc

ôû phía Ñoâng bôûi chaâu Myõ; phía Baéc laø eo bieån

Bering; phía Taây laø chaâu AÙ, quaàn ñaûo Malay,

vaø chaâu UÙc; vaø phía Nam laø chaâu Nam cöïc. ÔÛ

phía ñoâng nam, Thaùi Bình Döông ñöôïc phaân

chia vôùi Ñaïi Taây Döông doïc theo kinh tuyeán

068

W. ÔÛ phía taây nam, söï phaân chia giöõa noù

vôùi AÁn Ñoä Döông khoâng ñöôïc theå hieän moät

caùch chính thöùc.

Khoâng tính caùc bieån coù dieän tích khoâng

ñaùng keå doïc theo phía Taây, Thaùi Bình Döông

coù dieän tích khoaûng 155.557 trieäu km

, roäng

hôn toaøn boä dieän tích maët ñaát cuûa ñòa caàu.

Chieàu daøi lôùn nhaát khoaûng 15,500 km ñöôïc

lOMoARcPSD| 15962736

tính töø eo Bering ñeán Nam cöïc. Chieàu roäng lôùn nhaát khoaûng 17,700 km ñöôïc tính töø

Panama ñeán quaàn ñaûo Malay. Ñoä saâu trung bình khoaûng 4,282 m (14,049 ft), saâu nhaát

laø vöïc Mariana (thuoäc Guam) vôùi ñoä saâu khoaûng 10,920 m (35,827 ft) so vôùi maët bieån.

Thaùi Bình Döông laø löu vöïc ñaïi döông toàn taïi laâu ñôøi nhaát treân theá giôùi, coù nhöõng

neàn ñaù ñöôïc hình thaønh caùch ñaây khoaûng treân 200 trieäu naêm. Nhöõng neùt ñaëc tröng chính

cuûa theàm vaø loøng Thaùi Bình Döông ñöôïc hình thaønh bôûi caùc hieän töôïng ñi keøm vôùi söï

hình thaønh cuûa voû Traùi ñaát. Theàm luïc ñòa vöôn xa ñeán ñoä saâu 180 m (600 ft). ÔÛ vuøng

Baéc Myõ vaø Nam Myõ, theàm luïc ñòa heïp, coøn ôû chaâu AÙ vaø chaâu UÙc töông ñoái roäng. Vuøng

nhoâ cao ñoâng Thaùi Bình Döông (The East Pacific Rise) keùo daøi khoaûng 9,650 km töø

Nam cöïc ñeán vöïc California, nhoâ cao trung bình so vôùi ñaùy bieån khoaûng 2,130 m (7,000

ft). Doïc theo daõi nhoâ cao naøy, ñaù noùng chaûy tuoân ra töø loøng Traùi ñaát taïo neân lôùp voû cöùng

ôû hai maët cuûa daõi nhoâ cao. Caùc lôùp voû naøy va chaïm vôùi caùc maûng luïc ñòa gaàn keà noù,

döôùi aùp löïc nhö vaäy caùc maûng luïc ñòa gaàn keà bò doàn laïi vaø hình thaønh caùc daõi nuùi nhoâ

leân, coøn caùc maûng ñaïi döông bò uoán cong taïo thaønh caùc raõnh saâu goïi laø caùc raõnh ngaàm

(subduction zone). Söùc eùp do vieäc doàn neùn cuûa caùc daõi nuùi vaø raõnh ngaàm gaây neân ñoäng

ñaát vaø nuùi löûa ôû vaønh ñai quanh Thaùi Bình Döông, vaø vuøng vaønh ñai naøy ñöôïc goïi laø

“vaønh ñai löûa”.

Coù hôn 30,000 ñaûo lôùn nhoû trong Thaùi Bình Döông. Toång dieän tích cuûa chuùng chæ

chieám khoaûng 0.25% dieän tích cuûa Thaùi Bình Döông. Caùc ñaûo lôùn nhaát naèm ôû phía Taây,

doïc theàm luïc ñòa cuûa maûng AÂu – AÙ – nôi coù nhieàu nuùi löûa hoaït ñoäng, laø Nhaät baûn, Ñaøi

Loan, Philippin, Indonesia vaø Papua New Guinea. Caùc ñaûo naøy chính laø ñænh cuûa caùc

nuùi hình thaønh töø söï phun traøo nham thaïch cuûa caùc nuùi löûa trong loøng ñaïi döông, moät soá

nuùi bò chìm döôùi maët nöôùc hình thaønh neân caùc nuùi ngaàm (seamount).Vuøng Nam Thaùi

Bình Döông caáu truùc chaát ñaùy ñöôïc hình thaønh töø caùc lôùp vaät lieäu laø voû soø, san hoâ. Doïc

theo bôø Ñoâng, theàm luïc ñòa doác, heïp vaø coù ít ñaûo hôn; caùc nhoùm ñaûo chính ôû vuøng naøy

laø Galapagos ôû xích ñaïo ñöôïc hình thaønh töø maûng ñòa chaát Nazca vaø Aleutians (ôû phía

Baéc), laø moät boä phaän cuûa theàm luïc ñòa Baéc Myõ.

Baéc Thaùi Bình Döông coù hai voøng tuaàn hoaøn chính cuûa haûi löu laø doøng ngaàm caän

Baéc cöïc (Subartic Gyre) chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà goàm doøng Alaska chaûy theo

höôùng Taây vaø doøng Surbatic chaûy theo höôùng Ñoâng. Tuy nhieân haûi löu ôû Baéc Thaùi Bình

Döông bò chi phoái bôûi voøng tuaàn hoaøn trung taâm (North Central Gyre) khoång loà chaûy

thuaän chieàu kim ñoàng hoà; bao goàm doøng Baéc Thaùi Bình Döông theo höôùng Ñoâng, doøng

California theo höôùng Ñoâng Nam (laø doøng laïnh, roäng vaø chaûy chaäm), vaø doøng Kuroshio

chaûy theo höôùng baéc doïc bôø bieån Nhaät baûn (laø doøng aám, heïp vaø chaûy nhanh – töông töï

doøng Gulf Stream).

Töø xích ñaïo trôû veà 5

N, doøng chaûy xích ñaïo theo höôùng Ñoâng taùch rôøi heä thoáng

doøng chaûy Baéc vaø Nam Thaùi Bình Döông, nhöng nöôùc cuûa doøng naøy ñoå vaøo doøng Baéc

Thaùi Bình Döông.

lOMoARcPSD| 15962736

ÔÛ Nam Thaùi Bình Döông, voøng tuaàn hoaøn chính laø doøng trung taâm Nam Thaùi

Bình Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà, bao goàm doøng Nam xích ñaïo chaûy theo

höôùng Ñoâng Nam, doøng Nam Thaùi Bình Döông chaûy theo höôùng Taây, vaø doøng Mentor

chaûy theo höôùng Baéc song song vôùi bôø Nam Myõ. ÔÛ cöïc Nam laø doøng Nam cöïc chaûy bao

quanh cöïc ñoå vaøo Thaùi Bình Döông, Ñaïi Taây Döông, vaø AÁn Ñoä Döông. Doøng Nam cöïc

laø doøng chaûy ngaàm quan troïng nhaát, töø ñoù doøng laïnh vaø roäng chaûy ngöôïc theo höôùng

Baéc doïc theo bôø Nam Myõ roài ñoå vaøo doøng Nam xích ñaïo.

Heä thoáng gioù noåi baät treân Thaùi Bình Döông laø hai vaønh ñai gioù Taây (thoåi töø Taây

sang Ñoâng trong vuøng vó tuyeán 30

– 60

N, S) ñoái xöùng nhau qua xích ñaïo. Loaïi gioù

naøy thay ñoåi theo muøa, tính chaát maõnh lieät cuõng nhö baát ngôø cuûa gioù Taây hieän ñang

ñöôïc nghieân cöùu ñeå xem xeùt möùc ñoä aûnh höôûng ñeán khí haäu ñòa caàu. Giöõa hai vaønh ñai

gioù Taây laø gioù Maäu dòch thoåi ñeàu ñaën theo höôùng Ñoâng ôû Baéc baùn caàu vaø theo höôùng

taây ôû Nam baùn caàu. Caùc côn baõo nhieät ñôùi (vuøng Taây Thaùi Bình Döông goïi laø typhoon,

vuøng Ñoâng Thaùi Bình Döông goïi laø Hurricane) xuaát hieän töø vaønh ñai gioù maäu dòch vaøo

cuoái muøa heø vaø ñaàu muøa thu. ÔÛ xích ñaïo laø vuøng ñôùi laëng gioù xích ñaïo, gioù nheï, ñoâi khi

keøm theo xoaùy. ÔÛ vuøng vó ñoä cao treân Thaùi Bình Döông, gioù ít aûnh höôûng ñeán khí haäu

vaø doøng chaûy.

Nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät soáng taäp trung ven bôø Thaùi Bình Döông. Doøng haûi löu

Nam cöïc chöùa ñöïng nhieàu chaát dinh döôõng noåi treân maët bieån ôû bôø bieàn Peru vaø Chile

taïo neân moät vuøng ngö tröôøng khoång loà vôùi nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau, vaø laø moät trong

nhöõng nguoàn thöïc phaåm lôùn cuûa theá giôùi. Vuøng Taây Baéc Thaùi Bình Döông (bieån Nhaät

baûn vaø bieån Okhostk) cuõng laø moät ngö tröôøng lôùn cuûa theá giôùi. Caùc raëng san hoâ ñaày sinh

vaät bieån keùo daøi taän muõi Coreat Barrier, môû roäng khoaûng 2,010 km doïc theo bôø bieån

Ñoâng Baéc nöôùc UÙc. Nguoàn lôïi töø caù ngöø raát lôùn vaø traûi roäng treân khaép Thaùi Bình Döông.

Treân ñaïi döông naøy, nguoàn lôïi khoaùng saûn cuõng doài daøo khoâng keùm. Theàm luïa ñòa

California, Alaska, vuøng bieån Ñoâng Vieät Nam chöùa moät tröõ löôïng daàu moû voâ cuøng to

lôùn.

2. Vaän taûi bieån

Do beà roäng quaù lôùn neân Thaùi Bình Döông chæ ñoùng vai troø chuyeån tieáp ôû möùc ñoä

khoâng lôùn laém. Caùc tuyeán vaän taûi bieån treân Thaùi Bình Döông hieän nay coù theå chia laøm

ba nhoùm chính:

- Nhoùm phía Baéc: ñi töø caùc caûng treân Thaùi Bình Döông cuûa vuøng Baéc Myõ vaø

Canada sang vuøng Vieãn Ñoâng. Ñaây laø tuyeán hoaït ñoäng vôùi maät ñoä lôùn nhaát

treân ñaïi döông naøy, ñaëc bieät laø tuyeán noái lieàn caùc caûng cuûa Myõ vôùi Nhaät baûn.

Nhöõng naêm gaàn ñaây, tuyeán Canada – Trung quoác cuõng ñöôïc caùc haõng taøu

quan taâm ñaàu tö phaùt trieån.

lOMoARcPSD| 15962736

- Nhoùm goàm caùc tuyeán vaän taûi töø caùc caûng ôû Myõ ñeán Hawaii, Philippin vaø vuøng

Vieãn Ñoâng thoâng qua keânh ñaøo Panama. Tuyeán naøy taäp trung ôû vuøng trung

taâm Thaùi Bình Döông.

- Nhoùm goàm caùc tuyeán qua keânh ñaøo Panama sang Nam Thaùi Bình Döông ñeán

caùc caûng ôû UÙc vaø New Zealand. Nhaùnh cuûa nhoùm naøy tieán veà caùc vuøng ñaûo

phía Nam cuûa Thaùi Bình Döông nhö Samoa, Fiji…

- Ngoaøi ra coøn moät tuyeán ñöôøng vaän taûi bieån khaùc trong ñaïi döông naøy, nhöng

coù yù nghóa nhoû hôn, laø tuyeán noái lieàn UÙc vaø vuøng Nam Myõ giöõa caùc vó ñoä

S – 50

II – ÑAÏI TAÂY DÖÔNG (ATLANTIC OCEAN)

1. Ñieàu kieän ñòa lyù

Ñaïi Taây Döông laø ñaïi döông lôùn thöù hai treân theá giôùi, coù dieän tích chæ baèng ½ so

vôùi Thaùi Bình Döông nhöng ñaây laïi laø khu vöïc coù maät ñoä giao thoâng ñöôøng bieån lôùn

nhaát theá giôùi. Phaàn naèm ôû Baéc baùn caàu ñöôïc goïi laø Baéc Ñaïi Taây Döông, vaø vuøng bieån

naèm ôû Nam baùn caàu goïi laø Nam Ñaïi Taây Döông. Teân goïi Atlantic xuaát xöù töø chöõ Atlas

– teân cuûa moät vò thaàn trong thaàn thoaïi coå Hy laïp. Ñaïi Taây Döông coù hình daïng chöõ S

keùo daøi töø Baéc Baêng Döông ñeán Nam cöïc,

naèm giöõa bôø Ñoâng chaâu Myõ vaø bôø Taây cuûa

chaâu AÂu – Phi. Dieän tích rieâng cuûa Ñaïi Taây

Döông khoaûng 76.762 trieäu km

, neáu tính luoân

caû nhöõng vuøng bieån nhoû thuoäc noù (nhö bieån

Caribbean ôû vònh Mexico, Baéc Baêng Döông

vaø bieån Baéc, bieån Baltic, Ñòa Trung Haûi, vaø

Haéc Haûi) thì toång dieän tích seõ vaøo khoaûng

106.19 trieäu km

Ranh giôùi giöõa Baéc Ñaïi Taây Döông vaø

Baéc Baêng Döông naèm doïc treân theàm luïc ñòa

keùo daøi nhöõng nhöõng ñaûo Baffin, Greenland

vaø Iceland. Ranh giôùi cuûa Ñaïi Taây Döông vôùi

Ñòa Trung Haûi laø eo Gibraltar, vaø vôùi vuøng bieån Caribbean laø doïc theo quaàn ñaûo

Antilles. Nam Ñaïi Taây Döông giôùi haïn vôùi AÁn Ñoä Döông veà phía Ñoâng bôûi kinh tuyeán

020

E vaø vôùi Thaùi Bình Döông doïc theo ñöôøng ñoä saâu nhoû nhaát giöõa muõi Horn vaø Nam

cöïc (doïc theo kinh tuyeán 068

W).

Ñaïi Taây Döông ñöôïc hình thaønh trong kyû Jura khoaûng 150 trieäu naêm veà tröôùc khi

coù moät raõnh nöùt hình thaønh ôû vuøng luïc ñòa cao cuûa vuøng Goldwanaland – phaân chia

vuøng Nam Myõ vaø Phi chaâu. Cho ñeán ngaøy nay, söï phaân chia naøy vaãn coøn tieáp tuïc vôùi

toác ñoä vaøi cm haèng naêm doïc theo ñöôøng noåi cao giöõa Ñaïi Taây Döông. Nhöõng bieán ñoåi

lOMoARcPSD| 15962736

trong loøng ñaïi döông naøy keùo daøi töø Baéc ñeán Nam theo daõi ñaù ngaàm giöõa ñaïi döông taïo

thaønh nhöõng raõnh ngoaèn ngoeøo giöõa hai ñaïi luïc. Heä thoáng vaønh ñai ngaàm naøy coù beà

roäng khoaûng 1500 km, ñòa hình gaäp ngheành, thöôøng xaûy ra nuùi löûa vaø ñoäng ñaát.

Doïc theo bôø bieån chaâu Myõ, chaâu Phi, chaâu AÂu, vaø Nam Cöïc laø caùc baõi boài hình

thaønh neân töø caùc maûng vôõ troâi töø luïc ñòa. Vaønh ñai ngaàm keùo daøi töø Ñoâng sang Taây giöõa

hai theàm luïc ñòa vaø daõi ñaù ngaàm giöõa ñaïi döông chia loøng ñaïi döông ra nhieàu khu vöïc

rieâng bieät goïi laø caùc vöïc saâu. Vuøng bieån phía chaâu Myõ coù 3 vöïc ñoä saâu hôn 5000 m laø

vöïc Nam Myõ, vöïc Brazil vaø vöïc Argentina. Phía AÂu – Phi cuûa daõi ñaù ngaàm coù nhieàu

vöïc nhöng ñoä saâu nhoû hôn nhö Liberia, Canaries, Cap Verde, Sierra Leone, Guinea,

Angola Cape, vaø vöïc Agulhas. Loøng chaûo Nam Cöïc - Ñaïi Taây Döông roäng lôùn naèm

giöõa cöïc nam cuûa daõi ñaù ngaàm giöõa Ñaïi Taây Döông vaø luïc ñòa Nam cöïc.

Ñaïi Taây Döông coù ñoä saâu trung bình khoaûng 3926 m (12,881 ft). Nôi saâu nhaát laø

vöïc Puerto Rico (thuoäc Puerto Rico) vôùi ñoä saâu khoaûng 9,328 m (30,246 ft) so vôùi maët

bieån.

Caùc ñaûo lôùn nhaát treân Ñaïi Taây Döông ñeàu naèm treân theàm luïc ñòa. Nhoùm ñaûo

chính treân theàm luïc ñòa Baéc Myõ laø Newfounland, treân theàm luïc ñòa AÂu – Phi laø Bristish,

treân theàm luïc ñòa Nam Myõ laø Falkland, vaø treân theàm luïc ñòa Nam Cöïc laø South

Sandwich. Caùc ñaûo naèm treân ñaïi döông thöôøng coù nguoàn töø nuùi löûa nhöng khoâng nhieàu

baèng Thaùi Bình Döông, trong soá naøy coù quaàn ñaûo Antiles goàm caùc ñaûo Puerto Rico,

Hispaniola, Jamaica, vaø Cuba. Caùc phieán cuûa vaønh ñai ngaàm Ñaïi Taây Döông hình thaønh

neân caùc ñaûo ôû phía Ñoâng nhö Madeira, Cape Verde, Canary, vaø nhoùm Sao Tom &

Principe. Caùc phieán rieâng bieät cuûa daõi ñaù ngaàm giöõa Ñaïi Taây Döông taïo neân caùc nhoùm

ñaûo Azores, Sainr Paul’s Rock, Ascension, vaø Tristan Da Cunha; caùc nuùi löûa hoaït ñoäng

treân daõi ñaù ngaàm naøy taïo neân ñaûo Iceland. Loøng chaûo Baéc Myõ ñaõ hình thaønh Bermuda,

coøn loøng chaûo Angola hình thaønh neân vuøng ñaûo Saint Helena.

Haûi löu beà maët cuûa Ñaïi Taây Döông coù theå coi nhö hai voøng tuaàn hoaøn lôùn: moät

ôû Baéc Ñaïi Taây Döông vaø moät ôû Nam Ñaïi Taây Döông. Caùc doøng ôû Baéc Ñaïi Taây Döông

chaûy thuaän chieàu kim ñoàng hoà, nhö doøng Baéc Xích ñaïo, doøng Canary, vaø doøng Gulf

Stream. Caùc doøng ôû Nam Ñaïi Taây Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà, nhö doøng

Brazil, doøng Benguela, vaø doøng Nam Xích ñaïo. Moãi voøng tuaàn hoaøn hoaït ñoäng töø gaàn

xích ñaïo tôùi khoaûng 45

N, S. Gaàn hai beân cöïc laø voøng tuaàn hoaøn nhoû chuyeån ñoäng

ngöôïc laïi, voøng giöõa cöïc baéc vaø Baéc Ñaïi Taây Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà,

coøn voøng giöõa Nam cöïc vaø Nam Ñaïi Taây Döông chaûy thuaän chieàu kim ñoàng hoà.

Ñaïi Taây Döông nhaän nöôùc töø caùc soâng chính treân theá giôùi nhö Saint Lawrence,

Mississipi, Orinoco, Amazon, Panama, Congo, Niger, Loire, vaø caùc soâng ôû bieån Baéc,

bieån Baltic,vaø Ñòa Trung Haûi. Do nhaän nöôùc chaûy ra töø Ñòa Trung Haûi coù ñoä maën cao

neân Ñaïi Taây Döông coù ñoä maën cao hôn Thaùi Bình Döông, AÁn Ñoä Döông.

lOMoARcPSD| 15962736

Ñaïi Taây Döông chieám moät soá löôïng ñaùng keå caùc vuøng taäp trung nhieàu caù treân

theá giôùi, chuû yeáu taäp trung ôû caùc vuøng theàm luïc ñòa vaø caùc daõi ñaù ngaàm ôû vuøng Anh

quoác, Iceland, Cana da vaø Ñoâng Baéc Hoa Kyø. Coù nhieàu loaïi caù coù giaù trò thöông maïi

cao nhö caù trích, caù moøi, caù bôn, caù pecca… ÔÛ Taây Baéc Phi chaâu vaø Ñoâng Baéc Nam Myõ

coù tröõ löôïng caù ngöø khaù lôùn. Nhìn chung saûn löôïng caù treân moät ñôn vò dieän tích beà maët

ôû Ñaïi Taây Döông lôùn hôn so vôùi caùc ñaïi döông khaùc. 2. Vaän taûi bieån

Haàu heát caùc tuyeán vaän taûi bieån coù giaù trò ñeàu taäp trung treân Ñaïi Taây Döông do

ñieàu kieän ñòa lyù cuõng nhö kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia ven bôø ñaïi döông naøy. Dieän

tích bieån aên saâu vaøo luïc ñòa cuûa Ñaïi Taây Döông chieám 22.5% dieän tích cuûa noù, tæ leä naøy

gaáp 3 laàn so vôùi Thaùi Bình Döông vaø 9 laàn so vôùi AÁn Ñoä Döông; laø moät trong nhöõng

ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån. Treân Ñaïi Taây Döông ñaõ hình thaønh

raát nhieàu tuyeán vaän taûi noái caùc caûng cuûa AÂu chaâu vôùi vuøng luïc ñòa tieáp giaùp vôùi Ñaïi

Taây Döông. Caùc tuyeán vaän taûi bieån, caû vaän chuyeån haøng hoaù laãn vaän chuyeån haønh

khaùch, taäp trung nhieàu ôû Baéc Ñaïi Taây Döông noái caùc caûng Taây Baéc chaâu AÂu vôùi vuøng

Baéc Myõ.

Moät nhoùm caùc tuyeán vaän taûi rieâng bieät noái caùc

caûng ôû vuøng Ñòa Trung Haûi vôùi chaâu Myõ xuyeân qua

vuøng trung taâm Ñaïi Taây Döông, caùc tuyeán naøy thöôøng

baêng qua eo Gibraltar. Caùc tuyeán vaän taûi noái vuøng Baéc

Myõ vôùi Trung vaø Nam Myõ treân Ñaïi Taây Döông thöôøng

thoâng qua vuøng Bermuda vaø quaàn ñaûo Bahamas. Caùc

tuyeán vaän taûi töø bôø Taây cuûa chaâu Myõ sang chaâu Phi

hoaëc sang AÁn Ñoä Döông (khoâng sang keânh ñaøo

Panama) seõ chaïy voøng qua muõi Haûo voïng (Cape Horn)

hay qua eo Magellan.

Ñaïi Taây Döông coøn laø nôi giao nhau cuûa caùc

tuyeán vaän taûi töø caùc caûng cuûa AÂu chaâu, chaâu Myõ sang

AÁn Ñoä Döông thoâng qua Ñòa Trung Haûi vaø keânh Suez,

hay cuõng nhö höôùng vaän taûi töø caùc caûng treân bôø Ñaïi Taây Döông cuûa chaâu Myõ qua keânh

Panama sang Thaùi Bình Döông.

III – AÁN ÑOÄ DÖÔNG (INDIAN OCEAN)

1. Ñieàu kieän ñòa lyù

AÁn Ñoä Döông laø ñaïi döông lôùn thöù ba treân theá giôùi. Phía Taây giaùp chaâu Phi, phía

Baéc giaùp chaâu AÙ, phía Ñoâng giaùp chaâu UÙc vaø caùc ñaûo cuûa chaâu UÙc, phía Nam giaùp chaâu

Nam Cöïc.

AÁn Ñoä Döông coù ranh giôùi vôùi Ñaïi Taây Döông veà phía Ñoâng bôûi kinh tuyeán

020

E, ñöôïc noái töø muõi Agulhas ôû cöïc Nam chaâu Phi cho ñeán Nam cöïc.

lOMoARcPSD| 15962736

Dieän tích AÁn Ñoä Döông khoaûng 68.556 trieäu km

, bò thu

heïp veà phía Baéc vaø bò baùn ñaûo AÁn Ñoä chia caét vuøng bieån phía

Baéc thaønh hai boä phaän: moät boä phaän laø vuøng thuoäc vònh Bengal,

coøn moät boä phaän laø vuøng bieån Arabian. Töø bieån Arabian höôùng

veà phía Baéc coù hai nhaùnh cuõng thuoäc AÁn Ñoä Döông laø Hoàng

haûi vaø vuøng vònh Persian. Ñoä saâu trung bình cuûa AÁn Ñoä Döông

khoaûng 4,210m (khoaûng 13,800 ft). nôi saâu nhaát treân ñaïi döông

naøy laø vöïc Java (thuoäc Indonesia) vôùi ñoä saâu khoaûng 7,544 m

(khoaûng 24,460 ft).

AÁn Ñoä Döông coù nhieàu ñaûo, caùc ñaûo lôùn nhaát laø

Madagascar vaø ñaûo Sri Lanka, caùc nhoùm ñaûo nhoû treân ñaïi

döông naøy nhö Maldives, Mauritius. AÁn Ñoä Döông nhaän nöôùc

ñoå veà töø hai soâng chính ôû chaâu Phi laø Limpopo vaø Zambezi;

vaø caùc soâng khaùc ôû chaâu AÙ nhö Irrawandy, Brahmaputra, Ganges, Indus, Shatt Al Arab…

Theo qui luaät, gioù treân AÁn Ñoä Döông thoåi nheï vaø ñeàu, ít xaûy ra baõo. Tuy nhieân

ôû gaàn vuøng Mautirius thöôøng xaûy ra hieän töôïng gioù muøa. Hieän töôïng gioù muøa Taây Nam

coøn aûnh höôûng treân vuøng Baéc cuûa AÁn Ñoä Döông qua hieän töôïng soùng löøng trong khoaûng

heø – thu ôû Baéc baùn caàu, ñaëc bieät cao ñieåm laø vaøo khoaûng thaùng 7 – 9. 2. Vaän taûi bieån

AÁn Ñoä Döông ñoùng vai troø ñaëc bieät quan troïng trong vieäc chuyeån taûi giöõa chaâu

AÂu – Vieãn Ñoâng – UÙc, giöõa Baéc Myõ – Ñoâng Nam AÙ. Trong ñoù ñaëc bieät quan troïng laø

tuyeán vaän chuyeån daàu moû töø vònh Arab vaø quaëng saét töø caùc vuøng phía Ñoâng AÁn Ñoä.

Treân AÁn Ñoä Döông, caùc tuyeán vaän taûi bieån taäp trung phaàn lôùn treân vuøng phía

Baéc, coøn tuyeán phía Nam chuû yeáu ñi töø Nam Phi – UÙc.

IV – BAÉC BAÊNG DÖÔNG (ARCTIC OCEAN)

Baéc Baêng Döông laø ñaïi döông nhoû nhaát trong

caùc ñaïi döông treân theá giôùi, ñaây cuõng laø moät

boä phaän phía Baéc cuûa Ñaïi Taây Döông, ñöôïc

bao boïc bôûi phaàn lôùn laø ñaát lieàn. Baéc Baêng

Döông keùo daøi töø cöïc Baéc ñeán bôø bieån tieáp

giaùp chaâu AÙ, chaâu AÂu, vaø Baéc Myõ.

Töø Baéc Baêng Döông coù theå baêng qua

eo bieån Bering (heïp vaø coù ñoä saâu raát nhoû,

khoaûng 55 m – 180 ft) ñeå ñeán Thaùi Bình

Döông. Baéc Baêng Döông noái lieàn vôùi Ñaïi Taây

Döông thoâng qua heä thoáng nuùi ñaù ngaàm coù beà roäng töø Scotland – Greenland – ñaûo

Baffin (Baéc Myõ) vôùi ñoä saâu khoaûng 500 – 700 m (khoaûng 1640 – 2300 ft). Baéc Baêng

lOMoARcPSD| 15962736

Döông coù dieän tích khoaûng 14.056 trieäu km

, goàm nhieàu phaàn nhö bieån Baéc cöïc (chieám

phaàn chính), bieån Norwegian, bieån Baéc, vaø bieån Barent.

Beân döôùi cuûa ñaïi döông naøy khoaûng 1/3 dieän tích laø theàm luïc ñòa, theàm luïc ñòa

naøy roäng ôû bôø AÙ – AÂu vaø heïp hôn ôû Baéc Myõ – Greenland. Töø theåm luïc ñòa höôùng thaúng

ra loøng Baéc Baêng Döông seõ coù ba daõi ñaù ngaàm song song nhau taïo neân boán loøng chaûo

saâu. Daõi ngaàm Lomonosov, daõi chính, daøi khoaûng 1,700 km höôùng töø Siberian tôùi vuøng

Taây Baéc Greenland, gaàn nhö chia ñoâi Baéc Baêng Döông. Song song vôùi daõi naøy laø hai

daõi nhoû hôn, daõi Alpha naèm ôû Baéc Myõ chia caét vöïc Canada vaø Makarov; vaø daõi Mid-

Ocean naèm ôû vuøng AÙ – AÂu chia caét khu vöïc Nelsen vaø Fram. Ñoä saâu trung bình cuûa

Baéc Baêng Döông khoaûng 1,500 m (khoaûng 4,900 ft) do ñaëc ñieåm chaát ñaùy laø theàm luïc

ñòa roäng vaø vöôn xa. Nôi saâu nhaát laø vöïc Arctic Basin coù ñoä saâu vaøo khoaûng 5,692 m

(khoaûng18,456 ft).

Caùc ñaûo cuûa Baéc Baêng Döông naèm treân bôø doác thoai thoaûi cuûa theàm luïc ñòa. Veà

phía Taây Baéc cuûa Norway laø quaàn ñaûo Sva’bard; veà phía Baéc cuûa Nga laø caùc ñaûo

Severnaya Zemlya, Novaya Zemlya, New Serbian; vaø caùc ñaûo naèm ôû phía Baéc cuûa

Canada. Ñaûo lôùn nhaát treân Baéc Baêng Döông laø Greenland.

Coù ba daïng baêng treân ñaïi döông naøy: baêng luïc ñòa, baêng soâng (nöôùc ngoït), vaø

baêng bieån. Baêng luïc ñòa troâi ra ñaïi döông döôùi daïng nhöõng taûng baêng troâi, ñöôïc hình

thaønh töø söï tan raõ cuûa nhöõng taûng baêng lôùn. Treân Baéc Baêng Döông baêng troâi ñaàu tieân

hình thaønh doïc bôø bieån Greenland. Söï ñoâng ñaëc cuûa nöôùc ngoït xaûy ra sau khi chaûy töø

soâng ra ñeán bieån, quaù trình taäp hôïp baêng soâng ñaõ vöôït ra khoûi vuøng Serbian vaø Baéc Myõ.

Baêng bieån hình thaønh töø söï ñoâng ñaëc cuûa nöôùc bieån. Vaøo muøa Ñoâng, beà maët cuûa Baéc

Baêng Döông ñöôïc bao phuû bôûi baêng bieån, ngoaïi tröø khu vöïc phía Baéc cuûa Iceland vaø

phía Baéc baùn ñaûo Scandinavia. Vaøo muøa heø, baêng tan ñeå loä nhöõng daõi bôø heïp môû ra

bieån ôû caùc vuøng bôø bieån cuûa vuøng Siberian, Alaska, Canada.

Vieäc khai thaùc thuyû saûn ñöôïc taäp trung chuû yeáu ôû caùc vuøng bieån aám treân Baéc

Baêng Döông. Bieån Baéc noåi tieáng vôùi caùc chuûng loaïi caù trích, caù tuyeát, caù bôn. Bieån

Barent chuû yeáu laø caù tuyeát.

3.2 – CAÙC BIEÅN CAÄN HAÛI VAØ NOÄI ÑÒA

I – CAÙC BIEÅN CHAÂU AÂU

lOMoARcPSD| 15962736

1. Bieån Baltic

Vôùi dieän tích khoaûng 386,000 km

, naèm keùo

daøi theo phöông kinh tuyeán neân bieån Baltic coù yù nghóa

raát quan troïng trong vieäc vaän chuyeån haøng hoaù cuõng

nhö vaän taûi haønh khaùch ôû caùc quoác gia Phaàn Lan vaø

Thuî Ñieån. Bieån Baltic noái lieàn vôùi Ñaïi Taây Döông

qua eo bieån Ñan Maïch. Vuøng ñaát lieàn quanh bieån

Baltic coù nhieàu trung taâm thöông maïi vaø haøng haûi

quoác teá lôùn nhö Copenhagen (Ñan Maïch), Stockholm,

Goteborg (Thuî Ñieån), Riga (Latvia),

Helsinki (Phaàn Lan), St. Petersburg, Kaliningard

(Nga)…

Do naèm xa caùc doøng haûi löu aám Ñaïi Taây Döông

neân veà muøa ñoâng bieån Baltic bò baêng che phuû

gaàn 2/3 dieän tích beà maët gaây ngöng treä hoaït ñoäng haøng haûi, aûnh höôûng ñeán vieäc chuyeån

taûi haøng hoaù, haønh khaùch giöõa caùc caûng trong khu vöïc cuõng nhö giöõa khu vöïc naøy vôùi

theá giôùi beân ngoaøi. Ngoaøi ra bieån Baltic laø moät bieån noâng, coù ñoä saâu trung bình khoaûng

55 m, laïi bò chia caét do caùc daõi ñaù ngaàm beân döôùi neân cuõng gaây trôû ngaïi cho hoaït ñoäng

haøng haûi.

ÔÛ phía Nam cuûa bieån, phaàn ven bôø Thuî Ñieån, Phaàn Lan vaø Lithuania, chaát ñaùy

töông ñoái toát (caùt, ñaù daêm) ñeå laøm khu neo cho taøu thuyeàn, nhöng nhieàu nôi laïi bò chöôùng

ngaïi vaät döôùi ñaùy bieån chöa ñöôïc nghieân cöùu vaø ñaùnh daáu leân haûi ñoà neân cuõng phaàn

naøo gaây khoù khaên cho vieäc ñi laïi cuûa taøu beø. Phía Baéc cuûa cöûa eo bieån Ñan Maïch heïp,

ñoä saâu luoàng noâng, luoàng thöôøng thay ñoåi gaây khoù khaên cho caùc caùc taøu coù môùn nöôùc

treân 15 m khi qua eo.

Vaän taûi bieån treân vuøng bieån naøy chuû yeáu phuïc vuï vieäc vaän chuyeån nguyeân lieäu

cho caùc ngaønh coâng nghieäp nhö cheá bieán goã, quaëng…

2. Bieån Baéc (North Sea)

Vôùi dieän tích khoaûng 544,000 km

, tieáp giaùp vôùi caùc quoác gia Taây vaø Baéc AÂu, laø

vuøng coù tieàm löïc lôùn thöù hai treân theá giôùi (sau vuøng Ñoâng Baéc nöôùc Myõ) do ñoù bieån

Baéc coù vai troø raát to lôùn trong vieäc vaän taûi. Ñaây laø vuøng coù maät ñoä taøu thuyeàn cao nhaát

treân theá giôùi, laø vuøng taäp trung caùc caûng bieån khoång loà, vaø vaän chuyeån löôïng haøng hoaù

raát lôùn.

lOMoARcPSD| 15962736

Caùc tuyeán chính phuïc vuï cho haøng haûi treân bieån

Baéc coù ñoä saâu töông ñoái toát (khoaûng 96 m). Tuy nhieân

khu vöïc theàm luïc ñòa keùo daøi vaø ñoä saâu noâng neân phaûi

tieán haønh naïo veùt thöôøng xuyeân caùc cöûa soâng ra vaøo

caûng (caûng Antwerp, Hamburg…), hoaëc phaûi xaây döïng

caùc keânh rieâng ñeå daãn vaøo caûng (caûng Rotterdam,

Amsterdam…). Maët khaùc bieân ñoä dao ñoäng thuyû trieàu

cuûa vuøng bieån naøy töông ñoái lôùn neân cuõng ít nhieàu aûnh

höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa ngaønh haøng haûi (nhö ôû

London, ñoä cao trieàu cheânh leäch trung bình laø 6.6 m).

Do söï pha troän cuûa nguoàn khoâng khí laïnh treân

bieån Nauy vaø doøng haûi löu aám treân Ñaïi Taây Döông neân

bieån Baéc haàu nhö coù söông muø bao phuû quanh naêm, laøm

giaûm taàm nhìn xa gaây khoù khaên cho coâng taùc ñieàu ñoäng taøu.

Caùc tuyeán vaän taûi haøng hoaù cuõng nhö haønh khaùch giöõa caùc quoác gia treân vuøng

bieån Baéc dieãn ra taáp naäp, hoaït ñoäng chuû yeáu trong vuøng giöõa vuøng baùn ñaûo Scandinavi

– chaâu AÂu luïc ñòa – Vöông quoác Anh.

2. Bieån Ñòa Trung Haûi (Mediterranian Sea)

Vôùi dieän khoaûng 2,927,000 km

trong ñoù Haéc haûi

(Black Sea) chieám khoaûng 420,000 km

keùo daøi töø 006

W – 039

E. Ñòa Trung

Haûi coù ñoä saâu trung bình khoaûng 1,400

m, nhieät ñoä quanh naêm töông ñoái phuø

hôïp cho haøng haûi, khí haäu deã chòu,

khoâng coù hieän töôïng ñoùng baêng maët

bieån vaøo muøa ñoâng cuõng nhö khoâng coù

hieän töôïng söông muø bao phuû nhö bieån

Baéc. Vuøng bieån naøy tieáp giaùp vôùi ba luïc

ñòa (chaâu AÙ, chaâu AÂu, vaø chaâu Phi),

thoâng vôùi Ñaïi Taây Döông qua eo

Gibraltar, thoâng vôùi AÁn Ñoä Döông qua

keânh ñaøo Suez, do

ñoù coù yù nghóa raát to lôùn veà nhieàu maët nhö kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi… neân ñaõ ñöôïc khai

thaùc moät caùch trieät ñeå töø thôøi xa xöa.

Giai ñoaïn 1967 – 1975, keânh Suez bò ñoùng cöûa laøm aûnh höôûng nghieâm troïng

ñeán neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu daãn ñeán caùc nöôùc naøy ñaõ tìm kieám nguoàn daãu

moû khaùc ôû chaâu Phi ñeå thay theá nguoàn daàu laáy ñöôïc töø Trung Ñoâng. Vieäc naøy cuõng laø

moät trong caùc nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc tuyeán vaän chuyeån daàu töø Libi,

Algieri, Tuynidi… ñeán caùc quoác vuøng ôû phía nam nöôùc Phaùp, YÙ, vuøng Nam Tö (cuõ) ngoaøi

lOMoARcPSD| 15962736

tuyeán vaän chuyeån ñaõ ñöôïc hình thaønh laâu ñôøi laø vaän chuyeån nguyeân lieäu töø caùc quoác

gia ôû chaâu Phi ñeán caùc quoác gia ven bôø Ñòa Trung Haûi.

Caùc tuyeán vaän taûi treân Haéc haûi phaùt trieån maïnh cuõng laøm thay ñoåi nhieàu veà caùc

loaïi hình vaän taûi baèng ñöôøng bieån treân vuøng naøy. Vuøng naøy cuõng laø nôi taäp trung xuaát

khaåu caùc loaïi hoa quaû, röôïu vang, boâng, thuoác laù… töø caùc quoác gia trong vuøng ñeán caùc

caûng ôû baùn ñaûo Scandinavi, Anh quoác. Ñaëc bieät vuøng bieån naøy raát phaùt trieån veà vaän taûi

haønh khaùch, ñaëc bieät laø trong ngaønh du lòch.

II – BIEÅN CARIBEAN VAØ VUØNG VÒNH MEXICO

Vôùi dieän tích khoaûng

4,297,000 km

(bieån Caribean

khoaûng 2,754,000 km

, coøn vònh

Mexico coù dieän tích khoaûng

1,543,000 km

), ñaây laø khu vöïc coù

hoaït ñoäng vaän taûi bieån phaùt trieån

khaù maïnh. Vuøng bieån naøy ñoùng vai

troø quan troïng trong vieäc chuyeån

taûi nhôø caùc tuyeán vaän taûi qua keânh

ñaøo Panama. Vuøng naøy ngaên caùch

vôùi Ñaïi Taây Döông nhôø quaàn ñaûo

Antilles vaø baùn ñaûo Florida.

Tröôùc ñaây höôùng phaùt trieån chuû yeáu cuûa caùc tuyeán vaän taûi treân vuøng naøy theo

höôùng Baéc – Nam giöõa vuøng Baéc Myõ vôùi Trung vaø Nam Myõ, vaän chuyeån haøng hoaù giöõa

caùc nöôùc trong vuøng. Hieän nay do söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc trong vuøng maø caùc tuyeán

vaän taûi bieån trong khu vöïc naøy ñaõ phaùt trieån maïnh ra Ñaïi Taây Döông sang caùc quoác gia

chaâu AÂu. Caùc tuyeán xuaát phaùt töø caùc caûng phía bôø Ñaïi Taây Döông cuûa chaâu Myõ ñeán

caùc caûng vuøng Baltic, bieån Baéc vaø Ñòa trung Haûi vaän chuyeån chuû yeáu laø nguyeân lieäu

cho caùc ngaønh coâng nghieäp. Caùc tuyeán vaän taûi töø chaâu Myõ, qua keânh ñaøo Panama, vöôït

Thaùi Bình Döông ñeán vuøng Vieãn Ñoâng, caùc quoác gia Ñoâng AÙ, Ñoâng Nam AÙ, vaø Nam

AÙ. Vuøng bieån Caribean taäp trung nhieàu tuyeán vaän taûi quan troïng noái lieàn caùc caûng cuûa

Venezuela, Dominican, Jamaica vôùi caùc caûng cuûa AÂu chaâu; tuyeán naøy vaän chuyeån chuû

yeáu laø xuaát khaåu nguyeân lieäu vaø khoaùng saûn.

II – CAÙC BIEÅN VUØNG VIEÃN ÑOÂNG

lOMoARcPSD| 15962736

Caùc bieån vuøng Vieãn Ñoâng coù vai troø töông ñoái quan troïng ñoái vôùi vieäc vaän

chuyeån haøng hoaù cuõng nhö haønh khaùch trong khu vöïc naøy laø vuøng bieån Ñoâng Nam

Trung Hoa (dieän tích khoaûng 3,447,000 km

), bieån Ñoâng Trung Hoa vaø Hoaøng Haûi (dieän

tích khoaûng 1,169,000 km

), vaø bieån Nhaät baûn (dieän

tích khoaûng 978,000 km

). Treân caùc vuøng bieån naøy,

ñieàu kieän haønh haûi thöôøng khoâng ñöôïc thuaän lôïi, khu

vöïc naøy thöông xuyeân coù gioù maïnh, baõo vaø cuõng nhö

muø.

Vuøng Vieãn Ñoâng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ veà

kinh teá cuûa Nhaät Baûn ñaõ keùo theo söï phaùt trieån cuûa

caùc nöôùc laân caän cuõng nhö goùp phaàn phaùt trieån ngaønh

vaän taûi bieån trong khu vöïc naøy. Löu thoâng hoaøng hoaù

phaùt trieån raát maïnh giöõa caùc caûng cuûa Nhaät Baûn vaø

Nga, chuyeân chôû caùc maët haøng nhö than, goã, daàu… vaø

phuïc vuï chuyeån taûi cho caùc tuyeán ñöôøng khoâng, ñöôøng

boä giöõa Taây AÂu vaø Nhaät Baûn.

III – BIEÅN TIMOR

Coù dieän tích khoaûng 4,628,000 km

naèm giöõa UÙc vaø Ñoâng Nam AÙ, vôùi ñoä saâu trung

bình khoaûng 3,000 m. Ñaây laø vuøng bieån, cuøng

vôùi caùc bieån nhö Banda, Coral… coù yù nghóa ñaëc

bieät trong vieäc goùp phaàn taêng cöôøng caùc moái

quan heä veà kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi… giöõa caùc

nöôùc haûi ñaûo vuøng Ñoâng Nam AÙ vôùi vuøng chaâu

UÙc. Tuy nhieân khu vöïc naøy thöôøng coù nhieàu

ñaûo san hoâ ngaàm neân cuõng aûnh höôûng khoâng

nhoû ñeán an toaøn haøng haûi, ñaëc bieät laø caùc taøu

coù troïng taûi lôùn.

IV – BIEÅN TASMAN

lOMoARcPSD| 15962736

Noái lieàn caùc caûng cuûa UÙc vôùi New

Zealand. Ñaây cuõng laø vuøng bieån ñeå caùc tuyeán

haøng haûi töø caùc caûng ôû mieàn Nam vaø Ñoâng

nöôùc UÙc ñeán caùc caûng thuoäc vuøng Vieãn Ñoâng,

haøng hoaù chuû yeáu chuyeân chôû ôû khu vöïc naøy

laø than, quaëng, löông thöïc phaåm.

Gaàn keà vôùi bieån Tasman laø vuøng bieån

Fiji, ñaây laø vuøng trung chuyeån cuûa caùc tuyeán

qua Panam ñeán UÙc vaø New Zealand.

V – VUØNG BIEÅN TAÂY PHI

Quan troïng nhaát trong vuøng naøy laø

vuøng vònh Guinea (vôùi dieän tích khoaûng

1,500,000 km

) naèm ôû phía Taây Nam Phi

chaâu. Ñieàu kieän haønh haûi ôû vuøng naøy

töông ñoái thuaän lôïi, tuy nhieân vuøng naøy

thöôøng hay coù gioâng nhieät ñôùi vaø möa

nhoû.

Caùc tuyeán chuû yeáu cuûa vuøng bieån

Taây Phi laø chaâu AÂu – Nam Phi – Vònh Ba

Tö (Persian Gulf), vôùi löôïng haøng hoaù

chuyeân chôû chuû yeáu laø daàu thoâ vaø nguyeân

lieäu cho caùc ngaønh coâng nghieäp ôû chaâu

AÂu.

lOMoARcPSD| 15962736

3.3 – CAÙC EO BIEÅN

Caùc ñaïi döông, bieån ñöôïc phaân ñònh vôùi nhau baèng nhöõng ñöôøng ranh giôùi quy öôùc,

ñöôïc noái lieàn vôùi nhau baèng nhöõng eo, keânh bieån töï nhieân. Caùc eo bieån naøy ñoâi khi laïi

coù yù nghóa raát to lôùn trong lónh vöïc quaân söï, vì nhôø coù noù maø coù theå khoáng cheá ñöôïc caùc

tuyeán haøng haûi. Tröôùc ñaây, lôïi duïng söï phaùt trieån veà khoa hoïc kyõ thuaät, laøm taêng cöôøng

söùc maïnh veà quaân söï, caùc nöôùc ñeá quoác coù ngaønh haøng haûi phaùt trieån ñaõ tieán haønh xaâm

löôïc thoäc ñòa moät caùch nhanh choùng. Trong moät thôøi gian daøi, Anh quoác ñaõ chieám haàu

heát caùc eo bieån quan troïng treân theá giôùi. Naêm 1704, Anh quoác naém quyeàn kieåm soaùt

Gibralta sau khi ñaùnh baïi löïc löôïng cuûa taây Ban Nha; qua ñoù kieåm soaùt ñöôïc Ñòa Trung

Haûi, tuyeán ñöôøng sang Ai caäp cuõng nhö tuyeán Suez sang AÁn Ñoä. Naêm 1839, Anh quoác

chieám Singapore, naém quyeàn kieåm soaùt eo Malacca ñoàng thôøi töø ñoù kieåm soaùt ñöôïc cöûa

ngoõ löu thoâng giöõa Thaùi bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông.

I – EO ÑAN MAÏCH (SUND)

Noái Baltic vôùi bieån Baéc ñeå thoâng ra Ñaïi

Taây Döông ôû vuøng phía Nam baùn ñaûo

Scandinavi. Chieàu saâu cuûa luoàng laø 12 m nhöng

thöïc teá vì lyù do an toaøn neân ngöôøi ta ñaõ haïn cheá

môùn nöôùc cuûa caùc taøu ñöôïc pheùp qua eo laø 7.6

m. Ñeå qua eo, ngöôøi ta phaân laøm hai luoàng:

luoàng Drogden (Ñan Maïch) coù ñoä saâu 7.6 m, vaø

luoàng Flint (Thuî Ñieån) coù ñoä saâu 7.1 m.

Ñoái vôùi Thuî Ñieån, eo bieån Sund coù yù

nghóa cöïc kyø quan troïng trong vaän taûi bieån vì

khoaûng 2/3 khoái löôïng haøng hoaù löu thoâng baèng

ñöôøng bieån cuûa quoác gia naøy ñöôïc chuyeân chôû

thoâng qua eo Sund.

II – EO MANCHE

Ñaây laø khu vöïc coù hoaït ñoäng giao thoâng baèng ñöôøng bieån raát taáp naäp, coù maät ñoä

taøu hoaït ñoäng cao nhaát treân theá giôùi. Phaàn lôùn caùc taøu khi qua khu vöïc naøy ñeàu ñi gaàn

bôø bieån Anh quoác. Tuy nhieân, trong moät naêm thöôøng coù khoaûng 100 ngaøy treân khu vöïc

naøy xaûy ra hieän töôïng söông muø, laøm giaûm taàm nhìn xa, gaây nguy cô maát an toaøn trong

hoaït ñoäng haøng haûi.

lOMoARcPSD| 15962736

Ñeå giaûm bôùt maät ñoä taøu thuyeàn qua laïi

raát lôùn ôû khu vöïc naøy, cuõng nhö giaûm bôùt soá

löôït phaø baêng ngang luoàng giöõa hai nöôùc Anh

– Phaùp, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh phaân luoàng moät

chieàu treân eo bieån naøy vaø laøm ñöôøng haàm

thoâng qua eo noái lieàn nöôùc Anh vaø Phaùp.

III – EO GIBRALTAR

Noái lieàn Ñòa Trung Haûi vôùi Ñaïi Taây

Döông, eo Gibraltar ñaõ trôû thaønh caàu noái giöõa

AÁn Ñoä Döông vaø Ñaïi Taây Döông thoâng qua

Hoàng Haûi vaø keânh Suez. Ñaây laø tuyeán ñöôøng

quan troïng trong vieäc vaän chuyeån daàu moû töø

Trung Ñoâng sang Taây AÂu.

Treân Ñòa Trung Haûi coøn coù hai eo khaùc

ñoùng vai troø chuyeån tieáp khaù quan troïng laø eo

Botpho vaø eo Dacdanen (hay coøn goïi laø

eo Thoå Nhó Kyø), noái lieàn Ñòa Trung Haûi vôùi Haéc Haûi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi trong vieäc

phaùt trieån ngaønh haøng haûi cuûa khu vöïc ven bôø Haéc haûi nhö Nga, caùc nöôùc thuoäc Nam

Tö (cuõ), Bulgari, Ukraine…

IV – EO MALACCA

Naèm giöõa baùn ñaûo

Malaysa vaø ñaûo Sumatra, eo

Malacca ñöôïc ngöôøi Boà Ñaøo

Nha phaùt hieän vaøo naêm 1606,

noái lieàn Thaùi Bình Döông vaø AÁn

Ñoä Döông. Eo naøy coù vò trí

chieán löôïc voâ cuøng quan troïng

trong tuyeán vaän taûi töø Nhaät baûn,

Ñoâng AÙ ñeán caùc nöôùc Trung

Ñoâng, chaâu Phi cuõng nhö AÂu

chaâu vaø ngöôïc laïi. ÔÛ cöûa ngoõ

thoâng ra Thaùi Bình Döông cuûa

eo coù caûng lôùn nhaát trong khu

vöïc laø Singapore.

lOMoARcPSD| 15962736

Ngoaøi eo Malacca, vieäc thoâng thöông giöõa Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông

coøn söû duïng eo Tores, naèm giöõa UÙc chaâu vaø New Guinea, noái lieàn bieån Arafura vaø bieån

Coral.

V – EO MAGELLAN

Naèm ôû vuøng gaàn cöïc Nam

chaâu Myõ, noái lieàn Ñaïi Taây Döông

vaø Thaùi Bình Döông. Eo bieån naøy

ñöôïc nhaø haøng haûi ngöôøi Boà Ñaøo

Nha F. Magellan phaùt hieän vaøo naêm

1520. chieàu daøi cuûa eo khoaûng 600

km, chieàu roäng khoâng ñeàu, chaát ñaùy

phöùc taïp vaø coù nhieàu ñaù ngaàm neân

aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc qua laïi

cuûa taøu thuyeàn, ñaëc bieät laø caùc taøu

coù taûi troïng lôùn.

Töø khi keânh ñaøo Panam ñöôïc

ñöa vaøo söû duïng, yù nghóa cuûa

keânh naøy khoâng coøn quan troïng nöõa. Nhöng neáu töø caùc caûng cuûa Argentina hay Chile

qua keânh ñeå sang chaâu UÙc thì seõ gaàn hôn raát nhieàu so vôùi vieäc qua keânh Panama.

VI – EO BERING

Ngaên caùch luïc ñòa AÙ – AÂu vôùi chaâu Myõ, eo

Bering noái lieàn Baéc Baêng Döông vôùi Thaùi Bình

Döông. Eo Bering coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng vôùi

caùc tuyeán vaän taûi bieån treân vuøng bieån naøy nhö tuyeán

noái lieàn vuøng Vieãn Ñoâng ñeán caùc caûng ôû Nga, tuyeán

vaän taûi Taây – Baéc cuûa Canada.

3.4 – CAÙC BIEÅN KÍN

I – BIEÅN CASPIAN

lOMoARcPSD| 15962736

Thöïc chaát cuûa bieån Caspian laø hoà Caspian,

tuy nhieân do ñoä maën cuûa nöôùc, ñieàu kieän ñi laïi

cuõng nhö dieän tích cuûa hoà maø ngöôøi ta thöôøng goïi

laø bieån Caspian.

Vôùi dieän tích khoaûng 311,000 km

, bieån

Caspian chaïy doïc theo ñöôøng kinh tuyeán vôùi chieàu

daøi khoaûng 1,150 km neân khí haäu ôû phía Baéc vaø

phía Nam hoaøn toaøn khaùc nhau. Vuøng phía Baéc

khí haäu laïnh, coù baêng bao phuû vaøo muøa ñoâng,

trong khi ñoù vuøng phía Nam coù khí haäu aám hôn.

Tuy nhieân dieän tích maët nöôùc cuûa bieån Caspian

ngaøy caøng bò thu heïp (moãi naêm khoaûng 1,000 km

)

do hieän töôïng boác hôi cuûa nöôùc neân

luoàng vaøo khu caûng quan troïng nhaát cuûa vuøng laø Atstrakhan qua vuøng chaâu thoå soâng

Volga bò sa boài raát maïnh. Ñeå baûo ñaûm söï qua laïi an toaøn cuûa taøu beø treân khu vöïc naøy,

ngöôøi ta phaûi tieán haønh naïo veùt luoàng thöôøng xuyeân vôùi khoái löôïng raát lôùn.

Do bieån Caspian naèm taùch bieät vôùi caùc ñaïi döông neân hoaït ñoäng vaän taûi bieån chæ

naèm trong phaïm vi caùc nöôùc quanh hoà (Nga, Iran…).

II – VUØNG NGUÕ HOÀ

Ñaây laø vuøng hoà nöôùc ngoït coù tröõ löôïng

nöôùc lôùn nhaát treân theá giôùi (khoaûng 25,000 tæ

), bao goàm naêm hoà lôùn vôùi dieän tích

khoaûng 245,500 km

vaø moät soá hoà nhoû khaùc

keát hôïp laïi. Naèm giöõa Canada vaø Myõ, noái

lieàn vôùi Ñaïi Taây Döông qua hoà St Lawrenca,

vuøng Nguõ hoà coù taàm aûnh höôûng khaù quan

troïng ñoái vôùi caùc ngaønh kinh teá giöõa caùc khu

vöïc kinh teá phaùt trieån ôû Baéc Myõ.

Teân

Dieän tích (km

)

Ñoä saâu (m)

Lôùn nhaát

Trung bình

Hoà Thöôïng (Superior)

82,414

397

148

Huron

59,596

228

lOMoARcPSD| 15962736

Michigan

58,016

281

106

Erie

25,744

Ontario

19,529

236

Ñòa hình cuûa hoà Michigan ñôn giaûn nhaát, coøn caùc hoà coøn laïi coù ñòa hình khaù phöùc

taïp, ñaëc bieät laø hoà Thöôïng vaø hoà Huron. Vuøng Nguõ hoà coù nhieàu cöûa vònh, cöûa soâng raát

thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng caûng. Ña phaàn caùc caùc ñeàu naèm beân vuøng bôø hoà phía nöôùc

Myõ. Giöõa caùc hoà ñöôïc noái vôùi nhau qua heä thoáng keânh vaø soâng nhoû. Thuaän lôïi veà maët

giao thoâng giöõa caùc khu vöïc trong vuøng cuõng nhö vôùi caùc vuøng khaùc treân theá giôùi qua

Ñaïi Taây Döông vaø vuøng vònh Mexico, nhöng trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 12 ñeán

thaùng 4 naêm sau, vieäc löu thoâng treân vuøng naøy haàu nhö bò teâ lieät vì phaàn lôùn dieän tích

maët nöôùc cuûa hoà bò ñoùng baêng.

III – HOÀ VICTORIA (CHAÂU PHI)

Coøn coù teân goïi khaùc laø hoà Nyanza, hoà

Victoria laø hoà nöôùc ngoït coù dieän tích lôùn thöù hai treân

theá giôùi (khoaûng 69,482 km

) sau hoà Superior (vuøng

Nguõ hoà). Hoà naèm giöõa bieân giôùi caùc nöôùc Uganda,

Kenya vaø Tanzania, ñoùng vai troø quan troïng trong

vieäc vaän taûi treân khu vöïc naøy. Ngoaøi vieäc vaän chuyeån

haøng, maø chuû yeáu laø caùc daïng khoaùng saûn nhö

volfram, thieác… thì vieäc vaän chuyeån haønh khaùch cuõng

raát phaùt trieån ôû vuøng hoà Vitoria naøy.

3.5 – MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG BIEÅN NHAÂN TAÏO

Vieäc giao thöông giöõa caùc khu vöïc ngaøy caøng trôû neân quan troïng hôn khi maø neàn kinh

teá cuõng nhö vaên hoaù cuûa caùc quoác gia ngaøy caøng phaùt trieån. Ngaønh vaän taûi bieån cuõng

khoâng naèm ngoaøi xu theá chung ñoù. Ñeå giaûm bôùt ñöôïc nhöõng toån hao veà thôøi gian, tieàn

baïc cuõng nhö söùc khoeû con ngöôøi laøm vieäc trong moâi tröôøng taøu bieån do nhöõng tuyeán

haønh trình keùo daøi, ngöôøi ta ñaõ nghó ñeán vieäc noái lieàn nhöõng bieån, ñaïi döông laïi vôùi

nhau ôû nhöõng nôi coù theå.

YÙ töôûng veà vieäc ñaøo keânh noái caùc bieån bò ngaên caùch bôûi luïc ñòa laïi vôùi nhau ñaõ coù töø

thuôû raát xa xöa, nhöng maõi ñeán theá kyû 19 khi maø tieàm löïc kinh teá cuõng nhö trình ñoä

khoa hoïc kyõ thuaät cuûa theá giôùi ñaõ phaùt trieån ñeán möùc cho pheùp, vieäc naøy môùi coù theå

trieån khai ñöôïc. Vieäc laøm naøy khoâng nhöõng goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngaønh

haøng haûi, goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån kinh teá ôû nhöõng khu vöïc con keânh ñi qua, maø coøn

lOMoARcPSD| 15962736

goùp phaàn caûi taïo caûnh quan moâi tröôøng thieân nhieân laøm cho thieân nhieân ngaøy caøng ñeïp

hôn.

I – KEÂNH SUEZ

YÙ töôûng noái Ñòa Trung Haûi vaø Hoàng

Haûi baèng vieäc lôøi duïng nguoàn nöôùc ôû haï löu

soâng Nil ñaõ xuaát hieän caùch ñaây treân 4000

naêm. Khoaûng naêm 2000 TCN, caùc vò

Pharaon Ai Caäp trieàu ñaïi thöù 12 ñaõ baét tay

vaøo thöïc hieän vieäc naøy. Giai ñoaïn naøy, ngöôøi

ta ñaøo laøm hai ñoaïn, moät ñoaïn noái soâng Nil

vôùi hoà Al Timsah, coøn ñoaïn kia töø hoà Al

Timsah ra Hoàng Haûi. Ñeàn trieàu ñaïi vò

Pharaon thöù 26 Nekhot (609 – 593 TCN),

coâng trình laïi ñöôïc tieáp tuïc, khoaûng 120,000

noâ leä ñaõ thieät maïng vì coâng trình trong thôøi

kyø naøy nhöng coâng trình vaãn chöa theå hoaøn

thaønh.

Ñeán trieàu ñaïi Pharaon Pefolemeot (308 – 246 TCN), coâng trình keânh ñaøo naøy

môùi ñöôïc hoaøn thaønh. Nhöng ñeán khoaûng naêm 716, Pharaon Kalefabel ñaõ haï leänh laáp

keânh ñeå ngaên chaën vieäc vaän chuyeån löông thöïc cuûa nhoùm noåi loaïn. Luùc naøy keânh ñaõ

coù chieàu daøi khoaûng 200 km, roäng 25 m, vaø saâu khoaûng 3 – 4 m.

Vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh haøng haûi cuûa caùc quoác gia Taây AÂu, vaø ñaëc bieât laø

vaán ñeà xaâm chieám thuoäc ñòa cuûa caùc quoác gia naøy, töø nhöõng naêm 1672 ngöôøi Phaùp ñaõ

tieán haønh thaêm doø vaø thieát keá keânh noái Ñòa trung Haûi vaø Hoàng Haûi. Giöõa theá kyû 19,

nöôùc Phaùp môùi coù ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Phoù vöông Ai Caäp veà vieäc xaây döïng moät

keânh ñaøo chaïy qua laõnh thoå cuûa Ai Caäp.

Naêm 1858, nöôùc Phaùp ñaõ thaønh laäp “Hoäi ñoàng quoác teá keânh Suez” ñeå quaûn lyù

vieäc xaây döïng keânh ñaøo naøy. Ngöôøi ta öôùc tính kinh phí xaây döïng khoaûng 8 trieäu baûng

Anh (tæ giaù vaøo thôøi baáy giôø) vôùi thôøi gian thöïc hieän laø 10.5 naêm. Ngaøy 17/11/1869,

keânh ñöôïc khaùnh thaønh vôùi toång kinh phí thöïc hieän khoaûng 18.1 trieäu baûng.

Keânh Suez hieän nay do nhaø nöôùc Ai Caäp quaûn lyù. Keânh chaïy töø Ñòa trung Haûi

ñeán Hoàng Haûi, caét qua eo ñaát noái chaâu AÙ vaø chaâu Phi, gaàn nhö theo höôùng Baéc – Nam.

Chieàu daøi toaøn boä cuûa keânh laø 160.9 km, chieàu roäng maët nöôùc laø 160 m coøn choã heïp

nhaát khoaûng 60 m. Chieàu roäng ñaùy keânh laø 42 m, coøn ñoä saâu cuûa keânh ñöôïc caûi thieän

daàn theo thôøi gian nhôø vaøo söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. Naêm 1869 ñoä sa7u cuûa

keânh khoaûng 8.5 m, naêm 1963 khoaûng 12.3 m. Hieän nay, ñoä saâu cuûa keânh ñaõ ñaït ñeán

20 m.

lOMoARcPSD| 15962736

Vieäc keânh Suez ñöa vaøo söû duïng ñaõ mang laïi nhieàu hieäu quaû khoâng nhöõng trong

lónh vöïc kinh teá maø caû trong lónh vöïc quaân söï. Veà vaán ñeà kinh teá, keânh ñaõ noái lieàn tuyeán

vaän taûi quoác teá Ñòa Trung Haûi – AÁn Ñoä Döông, giaûm ñi moät quaõng ñöôøng khaù lôùn

(khoaûng 3,000 Nm – 8,000 Nm) trong tuyeán haønh trình chaâu AÙ – chaâu AÂu, chaâu AÂu –

chaâu UÙc so vôùi khi haønh trình qua muõi Haûo Voïng (Phi chaâu). Ñieàu naøy goùp phaàn tieát

kieäm ñöôïc thôøi gian cuõng nhö tieàn baïc khi vaän chuyeån haøng hoaù giöõa caùc khu vöïc naøy

baèng ñöôøng bieån, thuùc ñaåy söï löu thoâng haøng hoaù cuõng nhö phaùt trieån kinh teá.

Tuyeán

Khoaûng caùch (Nm)

Cheânh leäch

Qua Suez

Qua muõi Haûo Voïng

Odesa – Bombay

4,198

11,878

7,680

Liverpool – Bombay

6,250

10,680

4,430

London – Bombay

6,260

10,721

4,461

Hamburg – Bombay

6,567

11,028

4,461

NewYork – Bombay

8,160

11,599

3,439

Liverpool – Yokohama

11,113

14,436

3,323

Do coù yù nghóa ñaëc bieät veà kinh teá vaø quoác phoøng nhö vaäy, keânh ñaõ bò ñoùng cöûa

hai laàn vì caùc cuoäc chieán tranh. Naêm 1956, chính phuû Ai Caäp tuyeân boá quoác höõu hoaù

quyeàn söû duïng keânh ñaõ laøm phaùt sinh xung ñoät giöõa Anh – Phaùp – Ai Caäp, daãn ñeán vieäc

keânh bò ñoùng cöûa trong thôøi gian 9 thaùng. Naêm 1976, xung ñoät vuõ trang giöõa Israel – Ai

Caäp laøm keânh bò ñoùng cöûa trong khoaûng thôøi gian 8 naêm, gaây thieät haïi cho neàn kinh teá

theá giôùi khoaûng 8 tyû USD (theo thôøi giaù luùc baáy giôø).

II – KEÂNH PANAMA

Ñaïi Taây Döông vaø Thaùi Bình Döông bò

ngaên caùch luïc ñòa chaâu Myõ. Naêm 1534, Karolv ñaõ

nghieân cöùu khaû naêng noái lieàn hai ñaïi döông naøy

baèng lôïi duïng nguoàn nöôùc ôû haï löu soâng Chagre.

Naêm 1814, Taây Ban Nha ñaõ tieán haønh phöông aùn

ñaøo keânh, tuy nhieân nhöõng thay ñoåi veà chính trò ôû

caùc nöôùc Trung Myõ ñaõ laøm cho döï aùn khoâng theå

thöïc thi. Nhaän thöùc roõ ñöôïc taàm quan troïng cuûa

vieäc noái lieàn naøy, naêm 1850, hai quoác gia coù tieàm

löïc quaân söï cuõng nhö kinh teá haøng ñaàu theá giôùi

vaøo thôøi baáy giôø laø Anh – Myõ ñaõ kyù moät hieäp öôùc

nhaèm ñaûm baûo tính trung laäp cho keânh ñaøo noái

lOMoARcPSD| 15962736

lieàn hai ñaïi döông lôùn cuûa theá giôùi trong töông lai maø khoâng phuï thuoäc vaøo

quoác gia naøo ñaõ xaây döïng neân keânh. Keát quaû thaønh coâng röïc rôõ cuûa keânh Suez ñaõ khieán

ngöôøi Phaùp quan taâm nhieàu hôn ñeán vieäc ñaøo keânh Panama. Hoï ñaõ thaønh laäp “Hieäp hoäi

xaây döïng keânh noái lieàn ñaïi döông” ñeå trieån khai thöïc hieän ñaøo keânh. Tuy nhieân do söï

chuaån bò khoâng ñöôïc chu ñaùo veà döï truø kinh phí cuõng nhö keá hoaïch thöïc hieän, sau 10

naêm thöïc hieän, cuoái cuøng ngöôøi Phaùp cuõng phaûi boû dôû coâng trình.

Sau thaát baïi cuûa Phaùp, nöôùc Myõ ñaõ xuùc tieán keá hoaïch ñaøo keânh vôùi quy moâ lôùn

hôn, keå caû duøng bieän phaùp chính trò laãn quaân söï ñeå thöïc hieän. Sau khi bò quoác hoäi

Colombia baùc boû vieäc Myõ ñeà nghò vay moät daõi ñaát roäng khoaûng 9.5 km treân laõnh thoå

Colombia ñeå xaây döïng keânh, ngöôøi Myõ ñaõ daøn döïng moät cuoäc ñaûo chaùnh vaø Panama

ñoäc laäp taùch khoûi Colombia vaøo thaùng 11/1903. hai tuaàn sau, nöôùc coäng hoaø môùi thaønh

laäp Panama ñaõ kyù moät hieäp ñònh vôùi Myõ veà vieäc cho pheùp ngöôøi Myõ xaây döïng moät

keânh ñaøo coù beà roäng khoaûng 16 km treân laõnh thoå Panam. Naêm 1904, Myõ baét ñaàu tieán

haønh xaây döïng keânh. Sau 10 naêm vôùi chi phí khoaûng 223 trieäu USD (tæ giaù vaøo thôøi baáy

giôø), ngaøy 15/08/1914 keânh ñaøo Panama ñöôïc ñöa vaøo söû duïng.

Keânh chaïy theo höôùng Ñoâng – Taây töø caûng Oristolead (vònh Limon – Ñaïi Taây

Döông) ñeán caûng Balboa (vònh Panama – Thaùi Bình Döông) vôùi toång chieàu daøi khoaûng

81.7 km. chieàu roäng maët nöôùc cuûa keânh laø 150 m, chieàu roäng ñaùy laø 58 m. Ñoä saâu keânh

taïi cöûa thoâng ra Ñaïi Taây Döông laø 13.7 m, taïi cöûa thoâng vôùi Thaùi Bình Döông laø 14.8

m. Do söï cheânh leäch veà möïc nöôùc giöõa hai ñaïi döông maø ngöôøi ta phaûi laøm caùc ñaäp

chöùa nöôùc treân keânh ñaøo naøy. Coù ba ñaäp treân toaøn tuyeán vôùi chieåu daøi cuûa ñaäp laø 360

m, chieàu roäng 42 m, ñoä saâu 14.2 m. Ñaäp noái töø Ñaïi Taây Döông - hoà Gatun cheânh leäch

möïc nöôùc laø 25.9 m, ñaäp hoà Gatun – hoà Miraflores cheânh leäch möïc nöôùc 9.15 m, ñaäp

hoà Mirafoles – Thaùi Bình Döông cheânh leäch möïc nöôùc laø 16.75 m.

Keânh ñaøo Panama xeû ñoâi luïc ñòa chaâu Myõ, noái lieàn Ñaïi Taây Döông vôùi Thaùi

Bình Döông, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc giao thöông baèng ñöôøng bieån giöõa caùc

caûng ôû bôø Taây nöôùc Myõ vôùi caùc vuøng kinh teá khaùc nhö vuøng Vieãn Ñoâng, chaâu UÙc… ñaëc

bieät laø caùc vuøng giöõa bôø Ñoâng vaø bôø Taây nöôùc Myõ.

Tuyeán

Khoaûng caùch (Nm)

Cheânh leäch

Qua keânh Panama

Qua eo Magellan

NewYork – San Fransico

5,263

13,107

7,844

NewYork – Valparaiso

4,627

8,337

3,710

NewYork – Singapore

8,885

10,141

1,256

III – KEÂNH KIEL

lOMoARcPSD| 15962736

Khoaûng caùch giöõa caùc caûng

treân Baéc Haûi vaø bieån Baltic khoâng

lôùn neáu theo ñöôøng thaúng, nhöng

trong thöïc teá laïi bò keùo daøi do phaûi

ñi voøng qua eo Ñan Maïch. Sau

nhieàu naêm nghieân cöùu, thöû nghieäm

vaø ñaùnh giaù, phöông aùn ñaøo keânh

Kiel ñöôïc chaáp thuaän. Naêm 1886,

“Hoäi ñoàng xaây döïng keânh quoác

vöông” ñöôïc thaønh laäp ñeå tieán haønh

vieäc xaây döïng keânh. Sau 10 naêm

xaây döïng, ngaøy 30/01/1895, keânh

Kiel ñöôïc khaùnh thaønh.

Chieàu daøi toaøn boä keânh laø 98.7 km, chieàu roäng maët nöôùc cuûa keânh laø 110 m,

chieàu roäng ñaùy keânh khoaûng 44 m – 65 m, ñoä saâu luoàng 11.3m. Taøu beø coù theå qua keânh

quanh naêm tröø nhöõng luùc vaøo muøa ñoâng quaù laïnh, maët nöôùc cuûa keânh bò ñoùng baêng.

Keânh Kiel coù hai ñaäp nöôùc ôû hai ñaàu, caùc ñaäp naøy seõ ñoùng laïi khi möïc nöôùc bieån giöõa

bieån Baltic vaø Baéc Haûi cheânh leäch nhau (khoaõng 0.5 m).

Vieäc keânh Kiel ñöôïc ñöa vaøo söû duïng ñaõ laøm giaûm ñi khoaûng caùch haønh trình

giöõa caùc caûng trong khu vöïc.

Tuyeán

Khoaûng caùch (Nm)

Cheânh leäch

Qua keânh Kiel

Qua eo Ñan Maïch

Gdynia (Ba lan) –

Amsterdam (Haø Lan)

645

866

221

3.6 – MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG SOÂNG BIEÅN TREÂN THEÁ GIÔÙI

Beân caïnh caùc bieån, eo bieån, caùc keânh ñaøo thì moät soá tuyeán vaän taûi soâng coù noái lieàn vôùi

bieån cuõng coù yù nghóa khaù quan troïng trong ngaønh vaän taûi bieån.

I – TUYEÁN TREÂN CHAÂU MYÕ

1. Tuyeán St Lawrence (Baéc Myõ)

Naêm 1932, Hieäp ñònh Myõ – Canada veà chænh trò soâng, naïo veùt, xaây döïng nhaø

maùy thuyû ñieän treân soâng ñöôïc kyù keát. Vôùi muïc ñích bieán vuøng Nguõ hoà thaønh vuøng caên

cöù quaân söï troïng ñieåm cuûa Haûi quaân Myõ, chính phuû Myõ ñaõ tieán haønh xaây döïng tuyeán

lOMoARcPSD| 15962736

ñöôøng St Lawrence noái lieàn vuøng Nguõ hoà vôùi Ñaïi Taây Döông. Ngaøy 25/04/1959, tuyeán

ñöôøng ñöôïc khaùnh thaønh.

Tuyeán naøy bao goàm caùc ñoaïn soâng vaø heä thoáng keânh töø hoà Ontario ñeán vònh

Lawrence (khoaûng 1200 Nm), nhöng ñoaïn chính cuûa tuyeán laø hoà Ontario – Montreal

daøi khoaûng 160 Nm. Toaøn boä tuyeán ñöôïc naïo veùt ñeå ñaûm baûo ñoä saâu khoaûng 8.24 m.

Tuyeán vaän taûi naøy taïo thuaän lôïi trong vieäc vaän chuyeån haøng hoaù cuõng nhö haønh

khaùch vuøng Nguõ hoà – Ñaïi Taây Döông. Tuy nhieân trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 11

ñeán thaùng 4 (naêm sau) toaøn tuyeán phaûi taïm ngöng hoaït ñoäng do nöôùc bò ñoùng baêng.

2. Tuyeán soâng Amazon (Nam Myõ)

Ñaây laø tuyeán vaän taûi ñöôøng soâng lôùn nhaát

treân theá giôùi. Heä thoáng phuï löu cuûa soâng Amazon

naèm treân laõnh thoå caùc nöôùc Brazil, Venezuela.

Colombia, Peru, Ecuado, Bolivia ñoùng vai troø raát

quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá ôû khu vöïc

naøy. Trung taâm cuûa tuyeán vaän taûi treân soâng

Amazon chuû yeáu naèm ôû vuøng Bellem. Haøng hoaù

vaän chuyeån treân tuyeán naøy chuû yeáu laø goã, cacao,

quaëng, cao su, vaät lieäu xaây döïng, thöïc phaåm,

nhieân lieäu.

II – TUYEÁN TREÂN CHAÂU AÂU

lOMoARcPSD| 15962736

1. Tuyeán soâng Rhein

Chieàu daøi toaøn tuyeán khoaûng 1,330 km, ñaây laø tuyeán vaän taûi soâng bieån lôùn nhaát

chaâu AÂu, ñi qua caùc vuøng kinh teá phaùt trieån ôû Taây AÂu, coù nhieàu taøi nguyeân khoaùng saûn

cuõng nhö ñieàu kieän thuyû vaên thuaän lôïi cho vieäc vaän taûi thuyû. Caùc caûng soâng bieån lôùn

treân soâng naøy nhö Rotterdam, Amsterdam…

2. Tuyeán soâng Volga (Nga)

Chieàu daøi khoaûng 4,000 km noái lieàn Baéc Haûi – Baltic – Haéc Haûi. Heä thoáng vaän

taûi thuyû treân khu vöïc naøy töông ñoái ñoäc laäp.

III – TUYEÁN TREÂN CHAÂU AÙ

Chaâu AÙ coù nhieàu soâng lôùn nhö Tröôøng Giang, Mekong, Hoaøng Haø… song do ñieàu

kieän ñòa lyù, cheá ñoä thuyû vaên khaù phöïc taïp neân vaän taûi thuyû treân caùc soâng chaâu AÙ chuû

yeáu phuïc vuï noäi boä.

lOMoARcPSD| 15962736

CHÖÔNG IV – VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM VAØ MOÄT SOÁ CAÛNG BIEÅN

4.1 – VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM

I – KHAÙI QUAÙT VEÀ VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM

Vieät Nam laø moät quoác gia naèm trong baùn ñaûo Ñoâng Döông thuoäc vuøng Ñoâng

Nam chaâu AÙ, coù dieän tích ñaát lieàn khoaûng 329,566 km

vaø ñöôøng bôø bieån daøi khoaûng

3,260 km. Vuøng bieån Vieät Nam chieám phaàn lôùn dieän tích cuûa bieån Ñoâng, nôi taäp trung

caùc tuyeán vaän taûi töø AÁn Ñoä Döông leân Baéc Thaùi Bình Döông, töø vuøng Ñoâng Döông ñi

chaâu UÙc, vaø laø cöûa ngoõ quan troïng ñi vaøo vuøng Ñoâng Nam AÙ.

Bieån Ñoâng Vieät Nam laø vuøng bieån töông ñoái kín, coù nhieàu ñaûo vaø quaàn ñaûo roäng lôùn

bao quanh taïo nhieàu eo bieån, vuõng vònh laøm cho vieäc giao thoâng ñöôøng bieån giöõa bieån

Ñoâng vôùi Thaùi Bình Döông cuõng nhö AÁn Ñoä Döông raát thuaän lôïi. Phía Nam vaø phía

Ñoâng giaùp vôùi Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông, phía Baéc vaø phía taây giaùp luïc ñòa

chaâu AÙ neân vuøng bieån Ñoâng Vieät Nam vöøa mang tính haûi döông vöøa laïi coù tính luïc ñòa.

Maët khaùc, khí haäu treân vuøng bieån Ñoâng chòu aûnh höôûng cuûa khoái khoâng khí cöïc ñôùi laïnh

khoâ töø phía Baéc traøn xuoáng vaø khoái khoâng khí noùng aåm töø xích ñaïo ñi leân laøm cho khí

lOMoARcPSD| 15962736

haäu vuøng naøy vöøa mang tính oân ñôùi laïi vöøa coù tính nhieät ñôùi. Ñaây laø vuøng bieån roäng

lôùn, bao truøm moät theàm luïc ñòa bao la vôùi nhieàu quaàn ñaûo. Caùc ñaûo phaân boá treân nhieàu

khu vöïc, ngoaïi tröø caùc ñaûo coù dieän tích töông ñoái lôùn nhö Phuù Quoác (dieän tích khoaûng

660 km

) vaø Coân Sôn (khoaûng 51 km

)..., haàu heát caùc ñaûo cuûa nöôùc ta thaáp vaø nhoû vôùi

dieän tích chæ khoaûng vaøi km

. Vuøng bieån Ñoâng coøn laø moät vuøng coù tröõ löôïng daàu moû vaø

khí ñoát töông ñoái lôùn.

Trong töông lai chuùng ta hy voïng seõ coù moät thaønh

phoá treân bieån naèm giöõa bieån Ñoâng (naèm giöõa khu

vöïc quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø quaàn ñaûo Tröôøng Sa).

Thaønh phoá coù theå mang teân Hoaøng Tröôøng, moät

thaønh phoá noåi hoaøn toaøn treân bieån, nôi maùy bay

coù theå haï caùnh, coù caûng container côõ lôùn vaø taøu

ngaàm coù theå leân xuoáng ñöôïc. Taát caû nhöõng yù

töôûng naøy do Tieán só Traàn Vaên Khoaùt – Toång

Giaùm ñoác Keystone (Coâng ty

quaûn lyù phaùt trieån ñaù Ñænh voøm – Hoa Kyø) ñöa ra, neáu trôû thaønh hieän thöïc seõ ñaùnh daáu

moät böôùc ngoaët vó ñaïi cuûa ñaát nöôùc trong coâng cuoäc chinh phuïc bieån caû. Hôn nöõa ñaây

coøn laø ñieàu khaúng ñònh chuû quyeàn cuûa Vieät Nam taïi caû hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø

Tröôøng Sa.

Tuyeán haønh haûi chaâu AÙ – chaâu AÂu phaûi ñi qua eo Malacca, ñeå giaûm bôùt thôøi gian qua

eo, ngöôøi ta nghó ñeán vieäc ñaøo keânh taïi vuøng baùn ñaûo Thaùi Lan – Malaysia. Hieän nay,

döï aùn keânh KRA ñaõ ñöôïc chaáp thuaän vôùi chieàu daøi keânh döï kieán laø 102 km, roäng 500

m cho pheùp taøu daàu 250,000 DWT coù theå qua laïi an toaøn.

II – ÑAËC ÑIEÅM THUÛY TRIEÀU ÔÛ VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM

1. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu bieån Ñoâng

Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa hieän töôïng thuûy trieàu treân bieån Ñoâng,khaùc so vôùi ña soá caùc bieån

treân theá giôùi laø hieän töôïng baùn nhaät trieàu ñeàu ôû vuøng naøy hieám khi xaûy ra, tính chaát

nhaät trieàu vaø nhaät trieàu khoâng ñeàu raát phoå bieán treân vuøng bieån naøy. Nhöõng khu vöïc coù

dieãn bieán thuûy trieàu phöùc taïp caàn löu yù laø vònh Baéc Boä, eo Ñaøi Loan vaø vònh Thaùi Lan.

Treân bieån Ñoâng coù theå thaáy caû caùc cheá ñoä thuûy trieàu nhö baùn nhaät trieàu ñeàu, baùn nhaät

trieàu khoâng ñeàu, nhaät trieàu ñeàu vaø nhaät trieàu khoâng ñeàu.

2. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu vònh Baéc Boä

Vònh Baéc Boä laø vuøng coù hieän töôïng thuûy trieàu phöùc taïp nhaát treân bieån Ñoâng. Thuûy trieàu

ôû vuøng naøy mang tính nhaät trieàu laø chính, chieám khoaûng 4/5 dieän tích cuûa vònh. Phaàn

coøn laïi coù ñuû caùc hình thöùc thuûy trieàu. Bieân ñoä trieàu khoâng ñeàu trong toaøn vònh, vuøng

coù bieân ñoä trieàu cöïc ñaïi 2 m – 4 m chieám khoaûng ¾ dieän tích cuûa vònh, phaàn dieän tích

coøn laïi coù bieân ñoä trieàu lôùn hôn 4 m.

lOMoARcPSD| 15962736

3. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu doïc vuøng ven bieån nöôùc ta

Vuøng ven bieån nöôùc ta bieân ñoä trieàu thay ñoåi töø döôùi 0.5 m ñeán treân 4 m vôùi tính chaát

thuûy trieàu thay ñoåi töø baùn nhaät trieàu ñeàu ñeán nhaät trieàu ñeàu. Vuøng coù bieân ñoä trieàu nhoû

nhaát cuõng laø vuøng coù cheá ñoä baùn nhaät trieàu ñeàu duy nhaát treân vuøng bieån Vieät Nam laø

vuøng Thuaän An vaø phuï caän. ÔÛ vuøng phía Nam vaø Baéc cuûa vuøng Thuaän

An, tính chaát baùn nhaät trieàu yeáu daàn, tính nhaät trieàu taêng daàn. Vuøng töø Nam Quaûng Bình

ñeán cöûa Tuøng vaø vuøng Nam Thöøa Thieân ñeán Ñaø Naüng coù cheá ñoä thuûy trieàu laø baùn nhaät

trieàu khoâng ñeàu. Vuøng töø cöûa Hoäi ñeán cöûa Gianh vaø vuøng Quaûng Nam ñeán Quy Nhôn

coù tính nhaät trieàu khoâng ñeàu.

4.2 – MOÄT SOÁ CAÛNG BIEÅN VIEÄT NAM

Thieân nhieân ñaõ öu ñaõi cho chuùng ta moät heä thoáng soâng ngoøi,

keânh raïch daøy ñaëc; ñöôøng bôø bieån daøi hôn 3000 km vôùi nhieàu haûi

caûng thuaän lôïi cho taøu ra vaøo. Khoái löôïng haøng hoùa ñöôïc vaän

chuyeån baèng ñöôøng bieån trong nhöõng naêm qua khoâng ngöøng gia

taêng. Nhö vaäy muoán khai thaùc toát tieàm naêng ñoù, ngoaøi vieäc ñaàu

tö xaây döïng cô sôû haï taàng, ñaàu tö trang bò môùi trang thieát bò phuïc

vuï cho vieäc vaän taûi, caûi taïo heä thoáng luoàng laïch... thì vieäc naâng

cao trình ñoä chuyeân moân cho caùn boä khai thaùc, ñoäi nguõ thuyeàn

vieân cuõng heát söùc quan troïng.. Maët khaùc, vieäc ñaûm baûo an toaøn

haøng haûi cuõng laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng trong söï

nghieäp xaây döïng vaø phaùt trieån ngaønh haøng haûi cuûa chuùng ta.

I – CAÛNG QUAÛNG NINH

- Vò trí: 20

44’N, 107

03’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 20

43’N, 107

11’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät

trieàu.

Hình

aûnh laøm haøng taïi caûng Quaûng Ninh

lOMoARcPSD| 15962736

- Bieân ñoä trieàu cao nhaát: 4.0 m

- Bieân ñoä trieàu thaáp nhaát: 0.0 m

- Bieân ñoä trieàu trung bình: 3.2 m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa

gioù NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 14 km, ñoä saâu luoàng 6.8 m – 8.1

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 25,000 DWT (taïi caûng caùi Laân),

45,000 DWT (taïi khu chuyeån taûi).

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu

container, vaø taøu khaùch.

II – CAÛNG HAÛI PHOØNG

1. Giôùi thieäu

- Vò trí: 20

52’N, 106

41’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 20

40’N, 106

51’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät

trieàu.

- Bieân ñoä trieàu cao nhaát: 4.5 m

- Bieân ñoä trieàu thaáp nhaát: 2.5 m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa

gioù NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 42 km, ñoä saâu luoàng 4.5 m.

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 10,000 DWT (taïi caàu), 50,000 DWT

(taïi khu chuyeån taûi).

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu

container.

Caûng Haûi Phoøng naèm trong heä thoáng soâng Hoàng, mang nhieàu phuø sa, neân ñoä saâu

luoàng cuûa caûng Haûi Phoøng thöôøng xuyeân thay ñoåi gaây khoù khaên cho coâng taùc ñieàu ñoäng

taøu. Hieän nay, caûng Haûi Phoøng vaãn ñang ñöôïc tieáp tuïc caûi taïo, môû roäng vaø naâng caáp ñeå

coù theå xöùng ñaùng laø moät caûng trung taâm cuûa khu vöïc phía Baéc, ñaùp öùng phuø hôïp vôùi

caùc phöông thöùc vaän taûi vaø thöông maïi quoác teá.

lOMoARcPSD| 15962736

2. Döï aùn phaùt trieån

- Döï aùn naâng caáp, caûi

taïo caûng Haûi Phoøng baèng

nguoàn voán ODA cuûa Nhaät

Baûn vôùi caùc giai ñoaïn ñaõ vaø

ñang ñöôïc thöïc hieän nhö

sau: giai ñoaïn 1 (1997

– 2001) hoaøn thaønh caùc döï aùn naâng caáp, caûi taïo khu vöïc Chuøa Veõ thaønh moät caûng

Container lôùn nhaát phía Baéc vôùi coâng suaát 500,000 TEUs/naêm. Giai ñoaïn 2 (2001 –

2005) ñaàu tö xaây döïng luoàng ra vaøo caûng coù ñoä saâu 7.2 m, xaây döïng theâm hai caàu taøu

container taïi khu vöïc Chuøa Veõ.

- Döï aùn khu chuyeån taûi Beán Goùt – Laïch Huyeän: daàu tö xaây döïng khu chuyeån

taûi cho loaïi taøu 30,000 DWT – 50,000 DWT caùch caûng chính khoaûng 30 km.

- Döï aùn khu caûng toång hôïp Ñình Vuõ: giai ñoaïn 1 (2001 – 2005) xaây döïng

hai beán daøi 425m cho taøu 20,000 DWT/1200TEU, ñoä saâu tröôùc beán 10.2m. Giai ñoaïn 2

(2005 – 2010) xaây döïng naêm beán daøi 990m goàm coù hai beán toång hôïp, hai beán container,

vaø moät beán khaùch quoác teá.

III – CAÛNG NGHEÄ TÓNH

- Goàm hai caûng Beán Thuûy (vò trí: 18

39’N, 105

42’E), vaø caûng Cöûa Loø (vò

trí: 18

49’N, 105

42’E)

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 18

48’N, 105

48’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu.

- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch: 1.71m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù

NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 4 km, ñoä saâu luoàng 5.5 m. Luoàng vaøo

caûng coù toác ñoä sa boài raát nhanh, gaây khoù khaên cho vieäc taøu ra vaøo caûng. - Taûi troïng taøu

toái ña cho pheùp: 15,000 GRT.

IV – CAÛNG ÑAØ NAÜNG

Caûng Chuøa Veõ

lOMoARcPSD| 15962736

- Vò trí: 16

17’33’’N, 108

20’30’’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 16

10’N,

108

11’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu.

- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân:

0.9m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng 2

(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NNE, thaùng 3

– thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng caûng Tieân Sa 14.8 km, caûng soâng Haøn

22.2 km. Ñoä saâu luoàng töø phao soá 0 ñeán caûng Tieân Sa laø 15 m – 16 m, ñoaïn töø caûng

Tieân Sa ñeán caàu soâng Haøn laø 6.0 m.

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 75,338 GRT

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container,

taøu khaùch, taøu daàu.

V – CAÛNG QUY NHÔN

- Vò trí: 13

46’N, 109

14’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 13

44’N, 109

15’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu

khoâng ñeàu.

- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 2.0m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng 2 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù

NNE, thaùng 3 – thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 7 km, ñoä saâu luoàng 8.5 m.

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 19,915 GRT

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container.

Hieän caûng Quy Nhôn ñang thöïc hieän xaây döïng caàu taøu 30,000 DWT, naïo veùt

luoàng, taïo baõi cuõng nhö caûi taïo heä thoáng ñöôøng giao thoâng ñeå trôû thaønh moät trong nhöõng

caûng trung chuyeån maïnh cuûa mieàn Trung.

VI – CAÛNG NHA TRANG

lOMoARcPSD| 15962736

- Vò trí: 12

12’N, 109

13’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 12

14’N,

109

19’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät trieàu.

- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình

quaân: 1.4m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng

(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NNE, thaùng

3 – thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 5 km, ñoä saâu luoàng 11.5 m.

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 20,000 GRT (taøu haøng), 30,000 GRT (taøu

khaùch).

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container,

taøu khaùch.

VII – CAÛNG SAØI GOØN

- Vò trí: 10

50’N, 106

45’E

- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 10

20’N, 107

03’E

- Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu.

- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 2.7m

- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 4 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa

gioù NE, thaùng 5 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SE.

- Luoàng vaøo caûng:

chieàu daøi luoàng 85 km, ñoä saâu

luoàng 10.5 m.

- Taûi troïng taøu toái ña

cho pheùp: 32,000 DWT (taïi caàu),

60,000 DWT (taïi khu vöïc chuyeån

taûi Thieàng Lieàng).

- Loaïi taøu ra vaøo chuû

yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch

hoùa, taøu container, taøu khaùch.

Moät vaøi thoâng soá veà caàu beán cuûa Caûng Saøi goøn:

lOMoARcPSD| 15962736

Teân caûng

Daøi (m)

Saâu (m)

Loaïi taøu / haøng

Caûng Nhaø Roàng

842

8.2 – 9.1

Baùch hoùa / taøu khaùch

Caûng Khaùnh Hoäi

908

8.2 – 10

Baùch hoùa / container

Caûng Taân Thuaän I

713

Roro / Cont. / Haøng rôøi

Caûng Taân Thuaän II

210

10.5

Haøng bao / haøng rôøi

Laø moät trong nhöõng caûng lôùn cuûa Vieät Nam cuõng nhö khu vöïc, caûng Saøi Goøn

trong nhöõng naêm qua ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu cho coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá cuûa ñaát nöôùc.

Ñeå phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån chung cuûa Tp Hoà Chí Minh cuõng nhö cuûa vuøng, hieän

nay cô quan Caûng ñang tieán haønh xaây döïng caûng nöôùc saâu boác xeáp container taïi Caùi

Meùp vaø Thò Vaûi (Baø Ròa – Vuõng Taøu), vaø chuyeån ñoåi coâng naêng keát hôïp di dôøi caùc khu

caûng hieän höõu ra ngoaïi vi thaønh phoá.

VIII – CAÛNG CAÀN THÔ - Vò trí: 10

03’N, 105

42’E

- Vò trí ñoùn hoa

tieâu: 09

29’N, 106

31’E

- Cheá ñoä thuûy

trieàu: baùn nhaät trieàu.

- Bieân ñoä trieàu

cheânh leäch bình quaân:

3.0m

- Cheá ñoä gioù

muøa: thaùng 10 – thaùng 4

(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NE, thaùng 5 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù

SE.

- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 120 km, ñoä saâu luoàng 7.0 m.

- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 16,500 GRT.

- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu

container.

IX – CHIEÁN LÖÔÏC ÑAÀU TÖ VAØ PHAÙT TRIEÅN HEÄ THOÁNG CAÛNG BIEÅN VIEÄT

NAM

Trong nhöõng naêm qua, neàn kinh teá cuûa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc tieán nhaûy voït, saûn

löôïng haøng hoaù xuaát nhaäp khaåu cuõng nhö löu chuyeån trong nöôùc cuõng taêng khoâng

ngöøng. Heä thoáng caûng bieån Vieät Nam cuõng ñaõ goùp phaàn quan troïng cuûa mình trong söï

phaùt trieån chung cuûa neàn kinh teá caû nöôùc. Baèng nhieàu nguoàn voán (ñaàu tö nöôùc ngoaøi,

lOMoARcPSD| 15962736

noäi löïc, voán vay, vieän trôï…) caùc caûng ñaõ töøng böôùc caûi taïo, naâng caáp, xaây döïng môùi caàu

caûng cuõng nhö ñaàu tö mua saém theâm caùc trang thieát bò hieän ñaïi phuïc vuï cho coâng taùc

xeáp dôõ, baûo quaûn haøng hoaù khi löu thoâng qua caûng.

Ñeå phaùt huy toái ña nguoàn voán duøng cho phaùt trieån heä thoáng caûng bieån, theo quy hoaïch

phaùt trieån heä thoáng caûng bieån cuûa Chính phuû, heä thoáng caûng bieån ôû Vieät nam ñöôïc quy

hoaïch thaønh 8 nhoùm:

- Cuïm caûng phía Baéc: töø caûng Quaûng Ninh ñeán Ninh Bình, vuøng haäu

phöông quan troïng cuûa cuïm caûng naøy laø caùc tænh phía Baéc, troïng ñieåm cuûa cuïm

caûng naøy laø caûng Haûi Phoøng vaø caûng Caùi Laân.

- Cuïm caûng Baéc Trung Boä: caùc caûng töø Thanh Hoaù ñeán Ngheä Tónh.

- Cuïm caûng Trung Trung Boä: caùc caûng töø Quaõng Bình ñeán Quaõng

Ngaõi, caûng troïng ñieåm öu tieân laø caûng Ñaø Naüng vaø caûng Dung Quaát, trong ñoù öu

tieân phaùt trieån caûng Dung Quaát trôû thaønh moät trong caùc caûng nöôùc saâu lôùn cuûa

khu vöïc vôùi chöùc naêng vöøa phuïc vuï vaän chuyeån haøng hoùa cho caùc tænh mieàn

Trung, Taây Nguyeân cuõng nhö vuøng Nam Laøo, Ñoâng Baéc Thaùi Lan, ñoàng thôøi

phuïc vuï tröïc tieáp cho caùc ngaønh coâng nghieäp ñöôïc phaùt trieån trong vuøng phuï caän

nhö loïc hoaù daàu, luyeän kim…

- Cuïm caûng Nam Trung Boä: caùc caûng töø Bình Ñònh ñeán Bình Thuaän.

- Cuïm caûng Thaønh phoá Hoà Chí Minh – Vuõng Taøu – Thò Vaûi: goàm

caùc caûng doïc theo soâng Saøi Goøn, Ñoàng Nai, Nhaø Beø, Thò Vaûi. Ñaây laø cuïm caûng

ñaëc bieät quan troïng cho vieäc phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng Ñoâng Nam Boä cuõng nhö

vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long.

- Cuïm caûng ñoàng baèng soâng Cöûu Long: laø cuïm caûng chuyeån tieáp noäi

ñòa cuõng nhö moät soá nöôùc trong khu vöïc.

- Cuïm caûng caùc ñaûo Taây Nam (Phuù Quoác).

- Cuïm caûng Coân Ñaûo

Tuy nhieân baøi toaùn xaây döïng caûng coøn raát nhieàu vaán ñeà caàn tính toaùn vaø caân

nhaéc ñeå vöøa söû duïng hôïp lyù voán ñaáu tö, vöøa taêng khaû naêng vöôn leân hoäi nhaäp cuõng nhö

taêng söùc caïnh tranh cuûa heä thoáng caûng bieån Vieät Nam.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

Preview text:

lOMoAR cPSD| 15962736
BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI
T RƢỜNG ĐẠI HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI TP. HỒ CHÍ MINH
Thạc sỹ Nguyễn Phú Hòa
BÀI GIẢNG CHI TIẾT ĐỊA LÝ HÀNG HẢI
(Lưu hành nội bộ) lOMoAR cPSD| 15962736
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH-NĂM 2020
CHÖÔNG I – CAÙC ÑIEÀU KIEÄN KHÍ TÖÔÏNG THÔØI TIEÁT THUÛY VAÊN AÛNH
HÖÔÛNG ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN
1.1 – CAÙC HIEÄN TÖÔÏNG THÔØI TIEÁT
Coù nhieàu loaïi phöông tieän duøng ñeå vaän chuyeån haøng hoùa, haønh khaùch nhö: ñöôøng saét,
ñöôøng boä, ñöôøng haøng khoâng, ñöôøng thuûy... Maëc duø moãi loaïi hình thöùc vaän chuyeån ñeàu
coù nhöõng theá maïnh rieâng cuõng nhö haïn cheá cuûa noù, nhöng cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa
neàn kinh teá vaø trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät, caùc loaïi hình vaän taûi cuõng ngaøy caøng ñuôïc
caûi tieán, hieän ñaïi vaø naêng ñoäng hôn.
Thôøi tieát laø söï bieåu hieän cuûa taäp hôïp caùc yeáu toá khí töôïng (nhö nhieät ñoä, ñoä aåm,
aùp suaát, gioù, taàm nhìn xa, tình traïng maây, giaùng thuûy...) taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù hay
trong moät khoaûng thôøi gian ngaén nhaát ñònh (nhö 24 giôø, 48 giôø...) cuûa moät khu vöïc ñòa lyù nhaát ñònh. 1. Söông muø
Nhieät ñoä ñieåm söông laø nhieät ñoä taïi ñoù söï ngöng tuï hôi nöôùc baét ñaàu xaûy ra.
Söông muø hình thaønh do söï ngöng tuï cuûa hôi nöôùc trong lôùp khí quyeån tieáp xuùc vôùi maët
ñaát coù nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä ñieåm söông cuûa khoâng khí, keát quaû laø hình thaønh
nhöõng haït nöôùc nhoû li ti bao phuû treân beà maët ñaát hay maët bieån. Neáu quaù trình naøy xaûy
ra ôû nhöõng taàng cao cuûa khí quyeån thì taïo thaønh maây. Moät soá vuøng coù söông muø phaùt
trieån maïnh treân theá giôùi: -
Vuøng Baéc Ñaïi Taây Döông - Vuøng bieån Ban tích - Vuøng Baéc Haûi - Vuøng bieån Caribe -
Ven bôø vuøng bieån thuoäc Chile - Vuøng bieån Ñoâng Vieät Nam...
ÔÛ nhöõng vuøng oân ñôùi, söông muø thöôøng xuaát hieän vaøo muøa xuaân vaø ñaàu muøa heø.
Vuøng nhieät ñôùi ít bò söông muø hôn.
Nhöõng haït nöôùc ngöng tuï trong khí quyeån laøm ñoä trong suoát cuûa khí quyeån giaûm
ñi raát nhieàu, laøm giaûm taàm nhìn xa. Trong söông muø, ban ngaøy taàm nhìn xa giaûm ñeán
döôùi 1 km coøn ban ñeâm coù theå giaûm ñeán döôùi 500 m; thaäm chí neáu söông muø daøy ñaëc 2 lOMoAR cPSD| 15962736
taàm nhìn xa coù theå giaûm xuoáng döôùi 100 m. Ngoaøi ra, khi haønh haûi trong söông muø, taøu
phaûi ñöôïc giaûm toác ñoä daãn ñeán taêng chi phí phaùt sinh vaø taêng thôøi gian haønh trình so vôùi döï kieán ban ñaàu. 2. Voøi roàng
Voøi roàng laø söï chuyeån ñoäng cuûa caùc khoái khoâng khí theo daïng xoaùy thuaän, thöôøng
xuaát hieän ôû phía Taây Nam cuûa ñaùm maây gioâng. Thöïc chaát cuûa voøi roàng laø loaïi gioù xoaùy
maïnh, aùp suaát trung taâm raát thaáp (coù theå ñaït 400 mb, caù bieät coù theå giaûm ñeán 200 mb).
Phaïm vi theo phöông ngang cuûa voøi roàng nhoû, treân bieån ñöôøng kính naøy thöôøng chæ
trong khoaûng 25 m – 100 m, coøn treân ñaát lieàn ñöôøng kính naøy coù theå lôùn hôn. Voøi roàng
chæ toàn taïi trong moät thôøi gian raát ngaén (15s – 20s) nhöng söùc phaù huûy cuûa noù raát lôùn. 3. Loác
Vaøo muøa heø, nhieät ñoä maët ñaát bò ñoát noùng khoâng ñeàu nhau. Moät vuøng naøo ñoù
haáp thu nhieät thuaän lôïi laøm khoâng khí bò ñoát noùng vaø boác leân cao, aùp suaát vuøng naøy
giaûm xuoáng. Vuøng khoâng khí laïnh hôn ôû xung quanh traøn ñeán theá choã cho vuøng khoâng
khí noùng vöøa boác leân, taïo thaønh hieän töôïng gioù xoaùy, goïi laø loác.
Loác laø söï chuyeån ñoäng coù daïng xoaén oác theo chieàu ñi leân cuûa khoái khoâng khí.
Ñaây laø hieän töôïng thôøi tieát xaûy ra moät caùch ñoät ngoät trong moät thôøi gian raát ngaén, vaän
toác cuûa doøng khoâng khí chuyeån ñoäng trong loác coù theå ñaït ñeán 200 – 300 m/s. keøm theo
loác thöôøng laø gioâng vaø möa ñaù. 4. Gioâng
Vaøo muøa heø, thöôøng khoaûng 13h trôû ñi, treân baàu trôøi thöôøng xuaát hieän nhöõng
ñaùm maây ñen khoång loà phaùt trieån maïnh (maây Vuõ tích – Nimbostratus). Maây phaùt trieån
ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù thì gioù noåi leân keøm theo saám chôùp. Khi maây phuû kín baàu trôøi,
möa seõ ñeán vaø raát to trong vaøi giôø, sau ñoù trôû laïi yeân tónh.
Gioâng laø hieän töôïng phoùng ñieän trong khí quyeån keøm theo möa to gioù lôùn, laøm
giaûm toác ñoä laøm haøng khi taøu ôû caûng; khi taøu haønh trình laøm giaûm taàm nhìn xa, nhieãu
radar... aûnh höôûng ñeán söï haønh haûi an toaøn cuûa taøu.
Moät soá vuøng thöôøng xaûy ra gioâng treân theá giôùi (vuøng nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi): - Vuøng Caribe, Colombia - Vuøng Ñoâng Nam AÙ -
Vònh Ghine (chaâu Phi) - Vònh Ba Tö... 5. Toá
Laø hieän töôïng thôøi tieát töông töï gioâng nhöng dieãn ra trong phaïm vi heïp hôn (baùn
kính hoaït ñoäng khoaûng 500 m) vaø thôøi gian cuõng ngaén hôn lOMoAR cPSD| 15962736
1.2 – CAÙC YEÁU TOÁ KHÍ TÖÔÏNG VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA CHUÙNG ÑEÁN HAØNG HAÛI I - GIOÙ
Gioù laø söï di chuyeån cuûa caùc khoái khoâng khí theo phöông ngang töø nôi aùp cao ñeán
nôi aùp thaáp. Tuy nhieân gioù khoâng thoåi tröïc tieáp thaúng töø nôi aùp cao veà nôi aùp thaáp maø
do aûnh höôûng cuûa löïc Coriolis, höôùng gioù seõ bò leäch sang beân phaûi (ôû Baéc baùn caàu) vaø
sang beân traùi (ôû Nam baùn caàu) höôùng di chuyeån thaønh ra gaàn song song vôùi caùc ñöôøng ñaúng aùp.
Gioù coù 2 ñaëc tröng chuû yeáu laø höôùng gioù vaø vaän toác gioù (hay caáp gioù).
- Höôùng gioù: laø höôùng maø töø ñoù gioù thoåi tôùi. Coù 16 höôùng cô baûn sau: N, NNE,
NE, ENE, E, ESE, SE, SSE, S, SSW, SW, WSW, W, WNW, NW, NNW.
- Vaän toác gioù: laø quaõng ñöôøng maø khoái khoâng khí ñoù di chuyeån ñöôïc trong moät
ñôn vò thôøi gian. Ñôn vò tính vaän toác gioù: km/h, m/s, knot. Döïa vaøo aûnh höôûng
tröïc tieáp cuûa gioù leân beà maët Traùi ñaát, ngöôøi ta coøn duøng moät phöông phaùp
khaùc ñeå xaùc ñònh toác ñoä gioù goïi laø thang gioù Beaufort. Thang gioù Beaufort
ñöôïc chia thaønh 12 caáp töø 1 – 12, moãi caáp gioù töông öùng vôùi moät khoaûng toác
ñoä gioù, ñoàng thôøi cho ta bieát taùc ñoäng cuûa caáp gioù aáy ñoái vôùi maët ñaát vaø bieån.
Ñoái vôùi quaù trình haøng haûi, gioù laøm leäch höôùng ñi cuûa taøu. Gioù caøng lôùn thì soùng
caøng maïnh vaø caøng cao; ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây hö hoûng, toån thaát cho
taøu vaø haøng hoùa treân taøu.
Trong quaù trình taøu laøm haøng taïi caûng, ñoâi khi gioù cuõng laøm aûnh höôûng ñeán tieán
ñoä laøm haøng, gaây thieät haïi cho taøu.
1. Gioù coá ñònh
Laø loaïi gioù thoåi thöôøng xuyeân, ñeàu ñaën vaø lieân tuïc trong naêm, höôùng gioù vaø vaän
toác gioù haàu nhö khoâng thay ñoåi.
- Gioù Taây coá ñònh: vuøng hoaït ñoäng ôû 350N – 600N vaø 400S – 600S -
Gioù chí tuyeán: thoåi thöôøng xuyeân töø chí tuyeán veà xích ñaïo. 2. Gioù muøa
Laø loaïi gioù thoåi theo töøng thôøi gian nhaát ñònh trong naêm.
- Gioù muøa oân ñôùi: thoåi vaøo muøa ñoâng. ÔÛ baéc baùn caàu, gioù muøa muøa ñoâng thoåi
töø thaùng 11 ñeán thaùng 3 naêm sau, gioù muøa muøa haï thoåi töø thaùng 4 ñeán thaùng 10.
- Gioù muøa nhieät ñôùi (gioù muøa Taây nam): thoåi vaøo muøa heø töø ñaïi döông vaøo ñaát
lieàn. Vuøng hoaït ñoäng chuû yeáu laø ven bôø Ñoâng Nam vaø Nam chaâu AÙ. 4 lOMoAR cPSD| 15962736
3. Gioù ñòa phöông
Laø loaïi gioù coù phaïm vi hoaït ñoäng nhoû, mang tính chaát ñòa phöông
- Gioù ñaát vaø gioù bieån: ñöôïc sinh ra do söï thay ñoåi nhieät ñoä cuûa nhöõng khu vöïc
naèm caïnh bieån, töông töï nhö vieäc hình thaønh gioù muøa nhöng ôû möùc ñoä nhoû
hôn vaø thôøi gian ngaén hôn.
- Gioù Anabatic: laø loaïi gioù thoåi leân treân söôøn ñoài nuùi trong nhöõng ngaøy aám aùp.
Nguyeân nhaân sinh ra do maët ñaát bò ñoát noùng, khoâng khí trôû neân nheï vaø bay
leân cao. Nhìn chung gioù Anabatic raát nheï, moät phaàn toác ñoä bò giaûm ñi do troïng löïc.
- Gioù Katabatic: loaïi gioù hình thaønh vaøo nhöõng ñeâm khoâng maây, thoåi doïc theo
söôøn nuùi töø treân cao xuoáng thaáp. Thoâng thöôøng gioù Katabatic khaù nheï, tuy
nhieân coù theå maïnh leân neáu söôøn nuùi coù ñoä doác cao.
- Gioù Foehn: laø teân cuûa moät loaïi gioù ñòa phöông xuaát hieän ôû vuøng nuùi Alfo,
nhöng teân naøy ñöôïc duøng cho taát caû caùc loaïi gioù ñöôïc sinh ra trong ñieàu kieän
töông töï. Gioù naøy sinh ra khi koâng khí ñang di chuyeån theo maët phaúng naèm
ngang bò moät ngoïn nuùi chaën laïi, noù seõ thoåi theo trieàn nuùi leân cao daàn, thöôøng
bò laïnh ñi xuoáng döôùi nhieät ñoä ñieåm söông, keát quaû laø maát ñi moät phaàn hôi
nöôùc taïo thaønh maây hay möa. Sau khi vöôït qua ñænh nuùi khoâng khí thoåi xuoáng
theo trieàn doác vaø aám daàn leân do bò doàn laïi ôû vuøng thaáp hôn. Löôïng nhieät maø
noù nhaän ñöôïc trong quaù trình ñi xuoáng lôùn hôn so vôùi löôïng nhieät maø noù maát
ñi khi ñi leân neân khi xuoáng tôùi chaân nuùi trôû neân khoâ vaø noùng.
- Ngoaøi ra coøn coù moät soá loaïi gioù ñòa phöông khaùc nhö: Bora (gioù ôû vuøng bieån
Adriatic giöõa Nam tö vaø Italia), Sumatras (gioù ôû eo bieån Malacca), WillyWilly
(gioù ôû phía Taây Nam nöôùc UÙc).
II – GIAÙNG THUÛY VAØ ÑOÄ AÅM KHOÂNG KHÍ
1. Giaùng thuûy
Maây laø taäp hôïp cuûa caùc haït nöôùc nhoû li ti, caùc tinh theå baêng hay hoãn hôïp cuûa
chuùng. Kích thöôùc cuûa caùc haït naøy lôùn daàn leân do söï keát hôïp giöõa chuùng vôùi nhau hay
do hôi nöôùc tieáp tuïc ngöng tuï. Khi ñaõ ñuû lôùn, chuùng seõ rôi xuoáng, trong quaù trình rôi
xuoáng naøy chuùng va ñaäp vôùi caùc haït khaùc vaø do coù toác ñoä lôùn chuùng seõ haáp thuï caùc hoaït
ñoù ñeå lôùn daàn leân vaø rôi xuoáng vôùi toác ñoä nhanh hôn. Khi rôi xuoáng maët ñaát, chuùng coù
daïng tuyeát, haït möa hay tinh theå baêng tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa lôùp khoâng khí gaàn maët ñaát.
AÛnh höôûng cuûa giaùng thuûy trong haøng haûi:
- Giaûm taàm nhìn xa, laøm nhieãu radar lOMoAR cPSD| 15962736
- AÛnh höôûng ñeán söï oån ñònh cuûa taøu (khi tuyeát rôi daøy treân boong)
- AÛnh höôûng ñeán söï hoaït ñoäng cuûa caùc trang thieát bò treân boong
- AÛnh höôûng ñeán haøng hoùa, laøm giaûm toác ñoä laøm haøng
2. Ñoä aåm khoâng khí
Laø ñaïi löôïng vaät lyù bieåu thò möùc ñoä khoâ aåm cuûa khoâng khí, hay haøm löôïng hôi nöôùc trong khoâng khí.
- Ñoä aåm tuyeät ñoái: laø löôïng hôi nöôùc chöùa trong moät ñôn vò theå tích khoâng khí.
Ñôn vò thöôøng duøng laø g/m3.
- Ñoä aåm töông ñoái: laø tæ soá giöõa löôïng hôi nöôùc thöïc teá coù trong khí quyeån vôùi
löôïng hôi nuôùc baõo hoøa ôû cuøng moät nhieät ñoä. Ñôn vò tính: %
Ñoä aåm vaø nhieät ñoä aûnh höôûng raát lôùn ñeán vaán ñeà baûo quaûn haøng hoùa trong quaù
trình vaän taûi. Haøng hoùa coù theå bò aåm öôùt, hö hoûng do hieän töôïng “ñoå moà hoâi” gaây ra,
ñaëc bieät khi taøu haønh trình töø vuøng noùng sang vuøng laïnh hay ngöôïc laïi. III – NHIEÄT ÑOÄ
Khi taøu haønh trình trong nhöõng vuøng coù nhieät ñoä cao, vaán ñeà naøy cuõng gaây ra
nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán söùc khoûe cuûa thuyeàn vieân vaø haønh khaùch. Nhieät ñoä cao
cuõng laø nguyeân nhaân gaây hö hoûng haøng hoùa ñoái vôùi nhöõng loaïi haøng caàn phaûi vaän
chuyeån trong ñieàu kieän nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä moâi tröôøng.
Khi taøu haønh trình ôû nhöõng vuøng vó ñoä cao, hieän töôïng ñoùng baêng nöôùc bieån seõ
xaûy ra gaây caûn trôû vieäc ñi laïi cuûa taøu beø, aûnh höôûng ñeán söï oån ñònh cuûa taøu. Ngoaøi ra
baêng baùm vaøo caùc trang thieát bò treân boong laøm taêng nguy cô gaây hö hoûng, giaûm hieäu
quaû cuûa caùc thieát bò naøy.
1.3 – CAÙC YEÁU TOÁ THUÛY VAÊN VAØ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HAØNG HAÛI I – THUÛY TRIEÀU 1. Khaùi nieäm
Thuyû trieàu laø hieän töôïng möïc nöôùc bieån daâng leân hay haï xuoáng döôùi taùc ñoäng
cuûa löïc taïo trieàu. Löïc taïo trieàu sinh ra chuû yeáu do söùc huùt (löïc haáp daãn) cuûa Maët traêng
vaø Maët trôøi leân lôùp nöôùc treân beà maët traùi ñaát keát hôïp vôùi löïc ly taâm cuûa Traùi ñaát. Caùc
thieân theå khaùc cuõng coù gaây ra löïc taïo trieàu nhöng raát beù. 6 lOMoAR cPSD| 15962736
Do Maët traêng ôû gaàn Traùi ñaát neân söùc huùt cuûa noù lôùn hôn Maët trôøi vaø do ñoù söï taùc
ñoäng cuûa Maët traêng ñeán thuûy trieàu roõ reät hôn. Treân Traùi ñaát, nhöõng vò trí ôû gaàn Maët
traêng vaø phía ñoái dieän coù löïc taïo trieàu lôùn nhaát laøm cho möïc nöôùc ôû nhöõng nôi naøy daâng
cao nhaát ñoàng thôøi laøm cho möïc nöôùc ôû khu vöïc chính giöõa bò haï thaáp nhaát (nöôùc roøng).
Moät soá thuaät ngöõ:
- Nöôùc lôùn (High Water): thuûy trieàu daâng leân cao nhaát trong moät chu kyø daâng leân haï xuoáng.
- Nöôùc roøng (Low Water): thuûy trieàu haï xuoáng thaáp nhaát trong moät chu kyø daâng leân haï xuoáng.
- Soá 0 haûi ñoà (Chart datum): laø möïc nöôùc thaáp nhaát cuûa thuûy trieàu coù theå quan saùt ñöôïc.
- Bieân ñoä trieàu (tide range): hieäu soá giöõa ñoä cao nöôùc lôùn vaø ñoä cao nöôùc roøng lieân tieáp nhau.
- Trieàu cöôøng (Spring Tide): nghieân cöùu thuûy trieàu trong moät thaùng aâm lòch (Maët
traêng chuyeån ñoäng heát moät voøng quanh Traùi ñaát) ta thaáy vaøo nhöõng ngaøy traêng non
(muøng 1 aâm lòch) vaø traêng troøn (15 aâm lòch) thuûy trieàu daâng cao nhaát vaø haï thaáp nhaát
goïi laø trieàu cöôøng, hay coøn goïi laø trieàu soùc voïng. Luùc naøy löïc taïo trieàu laø lôùn nhaát cuûa
chu kyø (vì Traùi ñaát, Maët traêng vaø Maët trôøi cuøng naèm treân moät ñöôøng thaúng)
- Trieàu kieät (Neap Tide): ngöôïc laïi vôùi trieàu cöôøng, vaøo nhöõng ngaøy muøng 8 vaø 23
aâm lòch, thuûy trieàu daâng vaø haï vôùi bieân ñoä nhoû nhaát goïi laø trieàu kieät. Luùc naøy löïc taïo
trieàu laø nhoû nhaát cuûa chu kyø (vì Maët traêng vaø Maët trôøi naèm vuoâng goùc ñoái vôùi Traùi ñaát) lOMoAR cPSD| 15962736 2. Phaân loaïi -
Baùn nhaät trieàu (Semi-diurnal tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi
moät vò trí coù hai laàn nöôùc lôùn vaø hai laàn nöôùc roøng (ñieåm A). Hieän töôïng naøy
thöôøng xaûy ra khi Maët traêng ôû treân maët phaúng xích ñaïo cuûa Traùi ñaát. -
Nhaät trieàu (Diurnal tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi moät vò trí
coù moät laàn nöôùc lôùn vaø moät laàn nöôùc roøng. Hieän töôïng naøy thöôøng xaûy ra ôû moät
soá nôi treân traùi ñaát (vò trí C) khi Maët traêng ôû caùch xa maët phaúng xích ñaïo cuûa Traùi ñaát nhaát. -
Trieàu hoãn hôïp (Mixed tide): trong voøng khoaûng 24 giôø 50 phuùt, taïi moät vò
trí chu kyø cuûa thuûy trieàu thay ñoåi töø nhaät trieàu sang baùn nhaät trieàu. Hieän töôïng
naøy thöôøng xaûy ra ôû moät soá nôi treân traùi ñaát (vò trí B) khi Maët traêng ôû caùch xa
maët phaúng xích ñaïo cuûa Traùi ñaát nhaát. 8 lOMoAR cPSD| 15962736
3. AÛnh höôûng cuûa thuûy trieàu ñeán haøng haûi
Hieän töôïng thuûy trieàu aûnh höôûng raát lôùn ñeán hoaït ñoäng cuûa taøu khi ñang haønh
haûi treân bieån cuõng nhö khi ra vaøo caûng. Haûi löu do thuûy trieàu gaây ra cuõng coù theå laøm
leäch höôùng, ñaëc bieät laø caùc taøu nhoû, khi haønh haûi ôû vuøng ven bôø. Ñoái vôùi caùc taøu lôùn,
aûnh höôûng quan troïng cuûa thuûy trieàu laø söï thay ñoåi ñoä saâu luoàng. Khi taøu vaøo caùc caûng
naèm ôû khu vöïc coù bieân ñoä thuûy trieàu lôùn caàn löu yù ñeán ñoä cao trieàu ñeå baûo ñaûm cho
coâng taùc laøm haøng luoân ñöôïc an toaøn, cuõng nhö ñaûm baûo an toaøn cho taøu. Neáu ñoä saâu
cuûa luoàng khoâng ñaûm baûo vieäc taøu ra vaøo caûng an toaøn, caàn phaûi tieán haønh chuyeån taûi. II – HAÛI LÖU
Laø doøng chuyeån ñoäng töông ñoái oån ñònh cuûa nöôùc bieån treân caùc ñaïi döông. Nguyeân
nhaân cô baûn laø do gioù, caùc doøng haûi löu lôùn treân theá giôùi ñeàu coù höôùng chuyeån ñoäng
theo höôùng chuyeån ñoäng cuûa gioù.
Moät soá thuaän lôïi cuûa haûi löu trong haøng haûi:
- Nhöõng vuøng vó ñoä cao nhöng coù doøng haûi löu noùng chaûy qua seõ laøm giaûm toác
ñoä ñoùng baêng cuûa nöôùc bieån vaøo muøa ñoâng, taêng ñöôïc thôøi gian khai thaùc cho taøu cuõng nhö caûng.
- Khi xuoâi doøng toác ñoä taøu seõ taêng theo toác ñoä cuûa haûi löu.
Moät soá khoù khaên do haûi löu gaây ra:
- Söï chuyeån ñoäng cuûa caùc doøng haûi löu laøm boài laáp luoàng ra vaøo caûng, aûnh
höôûng ñeán vieäc khai thaùc cuûa caûng cuõng nhö söï an toaøn khi taøu ra vaøo caûng.
- Khi chaïy ngöôïc doøng laøm giaûm toác ñoä taøu. lOMoAR cPSD| 15962736
- Laøm leäch höôùng ñi cuûa taøu. 10 lOMoAR cPSD| 15962736
- Nhöõng doøng haûi löu laïnh chaûy töø cöïc veà xích ñaïo thöôøng mang theo nhöõng
nuùi baêng troâi daït gaây nguy hieåm cho taøu beø.
Moät soá doøng haûi löu quan troïng treân theá giôùi:
- Doøng Gulf Stream treân Baéc Ñaïi Taây Döông.
- Doøng Kurushio chaûy töø xích ñaïo doïc theo nöôùc Nhaät treân Baéc Thaùi Bình Döông. III – SOÙNG BIEÅN 1. Khaùi nieäm
Laø söï chuyeån ñoäng theo quyõ ñaïo voøng cuûa caùc phaân töû nöôùc.
Döïa vaøo löïc gaây sinh ra soùng ngöôøi ta phaân thaønh caùc loaïi sau:
- Soùng gioù: xuaát hieän döôùi taùc ñoäng cuûa gioù.
- Soùng thuûy trieàu: hình thaønh döôùi taùc duïng cuûa löïc huùt tuaàn hoaøn cuûa Maët traêng vaø Maët trôøi.
- Soùng gioù aùp: lieân quan ñeán ñoä leäch cuûa beà maët ñaïi döông khoûi vò trí caân baèng
döôùi taùc duïng cuûa gioù vaø aùp suaát khí quyeån.
- Soùng ñòa chaán: xuaát hieän do caùc quaù trình ñòa chaán (ñoäng ñaát, hoaït ñoäng cuûa
nuùi löûa döôùi nöôùc hay ven bôø).
- Soùng taøu: sinh ra do hoaït ñoäng cuûa taøu.
2. AÛnh höôûng cuûa soùng ñeán haøng haûi Ñoái vôùi taøu:
- Laøm taøu luoân laéc khi haønh haûi daãn ñeán giaûm khaû naêng vaän chuyeån cuûa taøu.
- Taøu laéc maïnh laøm haøng hoùa bò va ñaäp, ñaëc bieät laø nhöõng haøng hoùa khoâng
ñöôïc cheøn loùt kyõ vaø khoâng ñuùng quy caùch, daãn ñeán hö hoûng haøng hoùa cuõng nhö thaân taøu.
- Soùng laø moät trong nhöõng yeáu toá laøm giaûm toác ñoä cuûa taøu daãn ñeán taêng thôøi gian haønh trình. Ñoái vôùi caûng:
- Soùng lôùn gaây luït loäi, ngaäp nöôùc khu vöïc caûng.
- Laøm xoùi moøn, hö hoûng caùc coâng trình cuûa caûng cuõng nhö caùc trang thieát bò
ñaûm baûo an toaøn haøng haûi. lOMoAR cPSD| 15962736
3. Moät soá bieän phaùp laøm giaûm taùc ñoäng cuûa soùng
- Trong quaù trình chaïy xuoâi soùng, khi coù soùng lôùn phaûi ñaûm baûo sao cho toác ñoä
taøu phaûi lôùn hôn hay baèng toác ñoä di chuyeån cuûa soùng nhaèm traùnh vieäc taøu bò laät.
- Ñoái vôùi caùc caûng khoâng coù ñòa hình töï nhieân ñaûm baûo vieäc che khuaát soùng
caàn phaûi xaây döïng heä thoáng ñeâ chaén soùng.
- Khi xeáp haøng xuoáng taøu caàn tuaân theo caùc quy ñònh veà chaát xeáp ñoái vôùi töøng
loaïi haøng nhaèm traùnh vieäc haøng hoùa bò hö hoûng do taøu laéc.
IV – TÍNH CHAÁT SINH HOÙA CUÛA NÖÔÙC BIEÅN
1. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nöôùc bieån
Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc bieån raát phong phuù, goàm khoaûng 50 nguyeân toá hoaù
hoïc khaùc nhau trong ñoù oâxy vaø hydro laø hai nguyeân toá chieám tæ leä lôùn nhaát. Ngoaøi ra
trong nöôùc bieån coøn chöùa nhieàu loaïi muoái hoaø tan khaùc nhau nhö NaCl, MnCl2, MnSO4,
K2SO4, CaSO4, CaCO3… Noàng ñoä maën cuûa nöôùc bieån dao ñoäng trong khoaûng 32% -
38%. ÔÛ moät soá vuøng bieån noäi ñòa, noàng ñoä cuûa muoái trong nöôùc bieån coù khi ñaït ñeán
41%. Moät soá bieån ñöôïc nöôùc ngoït töø caùc soâng ñoå vaøo lôùn, nhöng ít lieân laïc vôùi caùc ñaïi
döông thì ñoä maën khoâng ñaùng keå.
2. AÛnh höôûng cuûa caùc thaønh phaàn hoùa hoïc trong nöôùc bieån ñeán haøng haûi
Muoái hoaø tan trong nöôùc bieån coù tính aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi kim loaïi ñaët trong
noù daãn ñeán laøm hö haïi voû taøu (hoen ræ voû), voû taøu bò ræ laøm taêng ñoä nhaùm cuûa voû taøu
nghóa laø laøm taêng löïc caûn ma saùt ñoái vôùi chuyeån ñoäng cuûa taøu trong nöôùc, ñieàu naøy daãn
ñeán laøm giaûm toác ñoä cuûa taøu trong haønh haûi, gaây ra caùc thieät haïi khaùc veà kinh teá. Ñeå
haïn cheá hieän töôïng naøy, ngöôøi ta tieán haønh sôn choáng ræ cho voû taøu tröôùc khi tieán haønh
phuû caùc lôùp sôn trang trí leân thaân cuûa noù. Tuy nhieân vaãn chöa coù loaïi sôn choáng ræ naøo
coù hieäu quaû trieät ñeå.
Nhaèm traùnh vieäc voû taøu laøm baèng kim loaïi bò aên moøn do quaù trình ñieän hoùa ngöôøi
ta gaén vaøo voû taøu nhöõng taám keõm, hieän töôïng ñieän hoaù khi xaûy ra chæ xaûy ra treân caùc
taám keõm naøy, khoâng gaây hö haïi ñeán voû taøu.
Ñoái vôùi caùc loaïi haøng hoaù laø kim loaïi ñöôïc chôû treân boong, nöôùc bieån cuõng gaây
neân hoen ræ laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng haøng.
V – CAÙC LOAÏI BÔØ BIEÅN VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NOÙ ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN 12 lOMoAR cPSD| 15962736
Caên cöù vaøo hình daïng cuûa bôø bieån maø ngöôøi ta coù caùch goïi teân caùc loaïi bôø bieån. Caùc
daïng bôø bieån coù aûnh höôûng quyeát ñònh veà phöông dieän kyõ thuaät xaây döïng cuõng nhö phaùt
trieån cuûa caûng veà sau. Neáu coù ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, caûng coù khaû naêng phaùt trieån
veà sau raát deã daøng. Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy muoán xaây döïng caûng vaø phaùt trieån thì caàn
voán ñaàu tö ban ñaàu vaø chi phí baûo döôõng lôùn. 1. Bôø bieån loài -
Do ñaùy bieån nhoâ cao trong quaù trình vaän ñoäng cuûa voû Traùi ñaát (bôø laán daàn ra
bieån). Quaù trình naøy laøm caùc caûng ngaøy caøng xa bôø. Ví duï caûng Haparanda (vònh
Bosnich) ñaõ luøi daàn vaøo ñaát lieàn haøng chuïc meùt trong voøng khoaûng 300 naêm nay. -
Do sa boài höõu cô cuõng nhö voâ cô. Ví duï caùc caûng treân soâng Volga, Missisipi bò
boài ñaép do caùc væa san hoâ, laø keát quaû cuûa quaù trình thoaùi hoaù cuûa xaùc ñoäng vaät. 2. Bôø bieån loõm
Do moät phaàn bôø bieån bò ngaäp nöôùc hoaëc do soùng bieån taùc ñoäng ñoái vôùi bôø. Bôø ngaäp
nöôùc ñöôïc hình thaønh do maët ñaát bò truõng xuoáng hay nöôùc bieån daâng leân, caùc taûngbaêng
khi tan cuõng goùp phaàn laøm nöôùc bieån daâng cao.
3. Bôø bieån thay ñoåi
Loaïi bôø bieån naøy khi chòu taùc ñoäng cuûa thieân nhieân seõ thay ñoåi cô caáu ñöôøng bôø. Soùng
xoâ ñeán ñaâu, bôø ñaù bò baøo moøn ñeán ñoù. Söï keùo theo cuûa caùc daõi sa boài höõu cô vaø voâ cô
cuõng nhö söï baøo moøn cuûa soùng laøm bôø bieån thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo töøng nôi.
VI – CÔ CAÁU ÑAÙY BIEÅN VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NOÙ ÑEÁN VAÄN TAÛI BIEÅN
Caên cöù vaøo ñoä saâu cuûa ñaùy bieån, ngöôøi ta chia ñaùy bieån thaønh 4 daïng: 1. Theàm luïc ñòa
Laø vuøng keùo daøi cuûa luïc ñòa, cô caáu chaát ñaùy gaàn gioáng vôùi vuøng bôø, goùc nghieâng
so vôùi maët phaúng naèm ngang nhoû. Chieàu roäng cuûa theàm luïc ñòa phuï thuoäc vaøo hình daïng
bôø bieån, roäng khoaûng vaøi km ñeán vaøi traêm km. Ngöôøi ta quy öôùc raèng vuøng theàm luïc
ñòa coù giôùi haïn ñoä saâu ñeán 200m.
Toång dieän tích cuûa vuøng theàm luïc ñòa (khoaûng 27.8 trieäu km2) chieám khoaûng
7.6% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông. 2. Doác luïc ñòa
Laø vuøng tieáp giaùp vôùi vuøng theàm luïc ñòa, Goùc nghieâng ñòa hình cuûa ñaùy bieån ôû
vuøng naøy khoaûng 3.50 – 7.50 vaø coù ñoä saâu 200m – 3000m.
Dieän tích vuøng doác luïc ñòa (khoaûng 55.5 trieäu km2) chieám 15.3% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông. lOMoAR cPSD| 15962736
3. Vuõng ñaïi döông
Laø vuøng coù ñoä saâu 3000m – 6000m. Vuõng naøy ñòa hình chaát ñaùy khaù phöùc taïp,
coù nhöõng daõi ñaù ngaàm nhoâ leân treân hoaëc gaàn maët nöôùc gaây nguy hieåm cho söï ñi laïi cuûa taøu beø.
Dieän tích vuøng naøy (khoaûng 273.6 trieäu km2) chieám 75.9% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông.
4. Vöïc ñaïi döông
Laø vuøng coù ñoä saâu lôùn hôn 6000m. Dieän tích vuøng naøy (khoaûng 4.2 trieäu km2)
chieám 1.2% dieän tích cuûa caùc ñaïi döông.
5. AÛnh höôûng cuûa cô caáu chaát ñaùy ñaïi döông ñeán vaän taûi bieån
Ñòa hình chaáy ñaùy cuûa ñaïi döông khaù phöùc taïp do vaäy khi taøu haønh trình ôû nhöõng
nôi chöa ñöôïc khaûo saùt moät caùch kyõ löôûng seõ raát nguy hieåm, deã xaûy ra tai naïn gaây toån
thaát khoâng nhöõng cho haøng hoaù, taøu maø coøn con ngöôøi.
Ñoái vôùi caùc caûng, ñeå ñaûm baûo söï an toaøn vaøo ra cho caùc taøu, chính quyeàn caûng
phaûi thöôøng xuyeân khaûo saùt, naïo veùt luoàng laïch nhaèm cung caáp cho caùc taøu nhöõng thoâng
tin chính xaùc, an toaøn veà vuøng nöôùc maø mình quaûn lyù.
VI – THÔØI TIEÁT TREÂN CAÙC ÑAÏI DÖÔNG – DAÁU HIEÄU ÑÖÔØNG MÔÙN NÖÔÙC
1. Ñieàu kieän thôøi tieát treân caùc ñaïi döông
Caùc ñieàu kieän thôøi tieát coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán vaän taûi bieån. Qua nhieàu söï quan
saùt, khaûo saùt, tính toaùn ngöôøi ta nhaän thaáy raèng caùc hieän töôïng thôøi tieát cuõng coù nhöõng
quy luaät vaø lieân quan ñeán tính chaát khí haäu cuûa töøng vuøng treân Traùi ñaát. Chaúng haïn
vuøng treân AÁn Ñoä Döông (vuøng quanh Madagasca) thöôøng coù gioù xoaùy töø thaùng 11 ñeán
thaùng 5 naêm sau, vuøng bieån Arap gioù muøa xuaát hieän vôùi cöôøng ñoä maïnh nhaát vaø khoaûng
thaùng 6 ñeán thaùng 8, baõo treân Thaùi Bình Döông keùo daøi töø thaùng 12 ñeán thaùng 3 naêm sau…
2. Daáu hieäu ñöôøng môùn nöôùc chuyeân chôû
Ñöôøng môùn nöôùc chuyeân chôû laø giôùi haïn chìm toái ña cho pheùp taøu ñöôïc chôû haøng
khi xeùt ñeán phöông dieän an toaøn. Daáu hieäu naøy chính laø toång hôïp cuûa moái quan heä giöõa
ñieàu kieän thôøi tieát vaø vieäc khai thaùc taøu trong vaän taûi bieån. Theo Coâng öôùc Quoác teá veà
daáu chuyeân chôû (International Convention on
Load Line – LOADLINE 66), caùc taøu phaûi tuaân
thuû nghieâm ngaët nhöõng quy ñònh veà löôïng haøng
ñöôïc chôû xuoáng taøu trong töøng vuøng vaø theo thôøi
gian maø taøu haønh trình.
Chuù giaûi veà daáu chuyeân chôû 14 lOMoAR cPSD| 15962736 Vieát taét YÙ nghóa Vieát taét YÙ nghóa LTF Lumber, Tropical, Fresh TF Tropical Fresh Water Mark LF Lumber, Fresh F Fresh Water Mark LT Lumber, Tropical T Tropical Load Line LS Lumber, Summer S Summer Load Line LW Lumber, Winter W Winter Load Line
LWNA Lumber, Winter, North Atlantic WNA Winter Load Line, North Atlantic LR
Cô quan ñaêng kieåm (Lloyds Register of Shipping) lOMoAR cPSD| 15962736
CHÖÔNG II – MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÛNG BIEÅN
2.1 – CAÛNG BIEÅN – ÑAËC ÑIEÅM CAÛNG BIEÅN
I – KHAÙI NIEÄM CAÛNG BIEÅN
Caûng bieån laø moät cô caáu kinh teá phöùc taïp, naèm ôû vuøng tieáp giaùp giöõa ñaát lieàn vaø
bieån caû. Do keát quaû cuûa quaù trình tích luyõ veà maët kinh teá, caûng trôû thaønh nhaân toá thuùc
ñaåy söï phaùt trieån cuûa caùc vuøng phuï caän cuûng nhö coù lieân quan ñeán noù. Ñoâi khi caûng coù
taàm quan troïng trong vieäc goùp phaàn chaán höng kinh teá cuûa caû moät vuøng hay caû moät quoác gia.
Khaùi nieäm veà caûng bieån gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh vaän taûi bieån. Tröôùc
kia, caùc taøu chæ haønh haûi ven bôø trong phaïm vi haïn cheá, côõ taøu cuõng khoâng lôùn laém. Caùc
taøu coù theå döøng ñoã ngay treân caùc vònh kín, caùc baõi caïn ñeå trao ñoåi haøng hoaù. Caûng luùc
naøy chæ laø khaùi nieäm veà moät nôi an toaøn, taøu coù theå laùnh naïn khi gaëp nguy hieåm, laø nôi
ñeå taøu trao ñoåi haøng hoaù vôùi bôø hay vôùi taøu khaùc.
Theo thôøi gian, vì lyù do thöông maïi maø taøu ñoâi luùc phaûi neo ñaäu ñeå laøm haøng ôû
nhöõng khu vöïc coù ñieàu kieän ñòa hình khoâng thuaän lôïi cho vieäc haønh haûi. Do vaäy ôû nhöõng
nôi khoâng coù caùc vònh, cöûa soâng maø ñieàu kieän ñòa lyù thuaän lôïi cho haønh haûi, ngöôøi ta
phaûi xaây döïng nhöõng coâng trình nhaèm khaéc phuïc nhöõng khieám khuyeát cuûa töï nhieân vaø
phuïc vuï cho ngaønh vaän taûi bieån. Quaù trình hình thaønh caùc caûng bieån hieän ñaïi ñöôïc baét ñaàu.
Ngaøy nay, khaùi nieäm caûng bieån laø ñaàu moái giao thoâng phöùc taïp vôùi nhieàu chöùc
naêng nhö xeáp dôõ haøng hoaù, löu kho haøng hoùa, gia coâng, baûo quaûn…
II – ÑAËC ÑIEÅM CAÛNG BIEÅN
Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa caûng bieån laø tính thoáng nhaát khoâng theå taùch rôøi veà maët kyõ thuaät vaø kinh teá.
Tính thoáng nhaát veà maët kyõ thuaät coù theå hieåu laø vieäc ñaàu tö cô baûn phaûi ñaûm baûo
ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa vieäc xaây döïng caûng nhaèm ñaùp öùng nhu caàu vaän taûi. Tính thoáng
nhaát veà maët kinh teá theå hieän ôû choã vieäc ñaàu tö caùc trang thieát bò ñeå phuïc vuï cho caûng
phaûi ñoàng boä, neáu khoâng seõ daãn ñeán tình traïng laõng phí raát lôùn. Tính thoáng nhaát naøy
phuï thuoäc nhieàu vaøo tình traïng phaùt trieån cuûa quoác gia. Do vieäc xaây döïng vaø hoaït ñoäng
veà sau cuûa caûng ñeàu dieãn ra trong thôøi gian daøi neân ñoøi hoûi caùc trang thieát bò ñöôïc söû 16 lOMoAR cPSD| 15962736
duïng phaûi ñaùp öùng ñöôïc vôùi nhöõng thay ñoåi veà coâng ngheä cuõng nhö caáu truùc cuûa caùc phöông tieän vaän taûi.
Nhö vaäy moät khi tính thoáng nhaát naøy ñöôïc ñaûm baûo thì caøng taïo thuaän lôïi trong
vieäc phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån cuõng nhö neàn kinh teá quoác daân.
III – CAÛNG CHUYEÂN DUÏNG
Caûng chuyeân duïng laø caûng ñaëc thuø veà maët thöông maïi, töùc chæ xeáp dôõ duy nhaát
hoaëc thöôøng xuyeân nhaát ñoái vôùi moät maët haøng hay moät nhoùm haøng nhaát ñònh. Caûng
chuyeân duïng coù theå laø caûng xuaát hoaëc caûng nhaäp.
Do nhöõng tieán boä veà maët kyõ thuaät trong ngaønh haøng haûi, daãn ñeán xu höôùng
chuyeân moân hoaù loaïi hình hoaït ñoäng vaø xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu loaïi taøu chuyeân
duïng ñeå vaän chuyeån moät soá maët haøng naøo ñoù. Xu höôùng hình thaønh caûng chuyeân duïng
xuaát phaùt töø nhieàu lyù do, nhöng coù moät lyù do tröïc tieáp laø laøm giaûm giaù thaønh vaän chuyeån
cuûa haøng hoaù. Muïc ñích naøy chæ thöïc hieän ñöôïc khi caùc taøu ñöôïc chuyeân moân hoaù cao
nhaèm phuïc vuï moät tuyeán cuï theå, moät loaïi haøng nhaát ñònh naøo ñoù.
Taøu chuyeân duïng hoaït ñoäng nhanh, cöôùc phí vaän chuyeån laïi thaáp do ñoù ñoøi hoûi
khaû naêng phuïc vuï cuûa caûng cuõng phaûi kòp thôøi. Neáu caûng khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu
ñoù thì nhöõng öu theá cuûa tính chuyeân moân hoùa ñoäi taøu seõ bò trieät tieâu do thôøi gian ñoã beán
keùo daøi laøm taêng chi phí trong quaù trình khai thaùc, giaûm soá voøng quay cuûa taøu laøm giaûm
naêng löïc vaän chuyeån, keát quaû laø giaù thaønh cuûa haøng ñöôïc vaän chuyeån seõ taêng theo. Ñeå
ñaùnh giaù giaù trò cuûa moät caûng chuyeân duïng caàn aùp duïng nhöõng tieâu chuaån khaùc so vôùi
caûng toång hôïp nhö ñoä saâu caàu taøu, naêng suaát thieát bò laøm haøng, heä thoáng kho baõi…
Hieän nay, ñaëc ñieåm lôùn nhaát cuûa caûng chuyeân duïng laø khaû naêng phuïc vuï cho caùc
taøu côõ lôùn, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc taøu chôû daàu thoâ VLCC (Very Large Crude Carrier)
hay ULCC (Ultra Large Crude Carrier).
IV – YÙ NGHÓA CUÛA CAÛNG BIEÅN
Nhieäm vuï cuûa caûng bieån laø xeáp dôõ, baûo quaûn, ñoùng goùi… laø moät ñaàu moái giao
thoâng quan troïng, ñoùng vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Caûng bieån taïo thuaän lôïi
cho ñoäi taøu cuûa quoác gia, laø caùn caân thanh toaùn cuûa ngaønh vaän taûi vaø caùc ngaønh khaùc,
laø nhaân toá quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån veà moïi maët cuûa khu vöïc coù caûng.
2.2 – CAÙC ÑIEÀU KIEÄN ÑÒA LYÙ – KINH TEÁ ÑEÅ QUY HOAÏCH – XAÂY DÖÏNG CAÛNG BIEÅN lOMoAR cPSD| 15962736
Quaù trình phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån vôùi yeâu caàu phuïc vuï nhanh choùng vaø toá cho caùc
phöông tieän vaän taûi ñaõ laøm cho caûng bieån trôû thaønh ñaàu moái giao thoâng quan troïng, vieäc
quyeát ñònh xaây döïng caûng bieån ôû ñaâu laø keát quaû cuûa quaù trình toång hôïp nhieàu yeáu toá.
Tröôùc ñaây, ñieàu kieän töï nhieân chi phoái ñeán vieäc löïa choïn nôi xaây döïng caûng. Vôùi söï
tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, hieän nay yeáu toá ñieàu kieän töï nhieân khoâng coø laø ñieàu kieän
tieân quyeát maø coøn coù raát nhieàu yeáu toá khaùc taùc ñoäng ñeán vieäc hình thaønh caûng bieån nhö
yeáu toá kyõ thuaät, yeáu toá kinh teá, yeáu toá chính trò, vaên hoaù… I – VEÀ MAËT ÑÒA LYÙ
Trong quan ñieåm quy hoaïch caûng bieån, vieäc khaûo saùt phaûi tieán haønh treân moät
khu vöïc roäng lôùn môùi coù theå ñöa ra quyeát ñònh sau cuøng. Khu vöïc coù ñieàu kieän töï nhieân
thuaän lôïi seõ chieám öu theá trong vieäc ñaàu tö vaø söû duïng veà sau. Caùc yeáu toá ñòa lyù aûnh
höôûng ñeán vieäc xaây döïng caûng bieån coù theå toång hôïp thaønh ba nhoùm chính:
- Vò trí cuûa caûng veà maët ñieàu kieän töï nhieân cuûa bôø bieån vaø heä thoáng giao thoâng vuøng vaøo caûng.
- Vò trí cuûa caûng so vôùi vuøng haäu phöông cuûa noù.
- Vò trí cuûa caûng so vôùi vuøng tieàn phöông cuûa noù.
II – VEÀ PHÖÔNG DIEÄN KINH TEÁ
Vieäc boá trí, quy hoaïch khu vöïc caûng phaûi ñaûm baûo sao cho thuaän tieän vaø hieäu
quaû trong quaù trình khai thaùc caûng.
- Nhaân toá vaän taûi: ñaây laø nhaân toá chuû yeáu quyeát ñònh vieäc quy hoaïch caûng bieån.
Bieát ñöôïc vuøng giao nhaän haøng ôû haäu phöông cuõng nhö tieàn phöông caûng vaø
khoái löôïng haøng caàn vaän chuyeån seõ laøm giaûm bôùt chi phí tìm kieám trong quaù trình vaän taûi.
- Nhaân toá lao ñoäng: ñoùng vai troø ñaùng keå trong vieäc quy hoaïch xaây döïng caûng.
Chi phí nhaân coâng laø chi phí phaùt sinh taïi caûng, chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu yeáu
toá nhö möùc thu nhaäp bình quaân cuûa vuøng, nguoàn lao ñoäng, trình ñoä chuyeân moân…
- Nhaân toá ñaát ñai: tröôùc kia ngöôøi ta khoâng coi ñaát ñai laø nhaân toá quan troïng do
khoâng coù muïc tieâu kinh teá cuï theå naøo ñeå xem xeùt ñaùnh giaù maø chæ caên cöù vaøo
ñòa giôùi haønh chaùnh. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, chi phí ñaát ñai ngaøy caøng theå
hieän roõ trong vaán ñeà quy hoaïch caûng. do vieäc môû roäng caûng ñeå taêng löôïng
haøng löu thoâng qua caûng, taêng troïng taûi taøu coù theå ra vaøo…
- Nhaân toá taäp trung hoaù: laø söï giaûm chi phí do söï taäp trung cuûa caùc yeáu toá lieân quan ñeán caûng. 18 lOMoAR cPSD| 15962736
2.3 – VUØNG HAÄU PHÖÔNG VAØ VUØNG TIEÀN PHÖÔNG I – VUØNG HAÄU PHÖÔNG
Haäu phöông cuûa caûng laø vuøng laõnh thoå roäng lôùn xung quanh caûng bao goàm caû
nhöõng quoác gia laân caän nhöng khoâng coù bieån. Haäu phöông taïo neân thò tröôøng tieâu thuï
saûn phaåm vaän taûi cuûa caûng bieån (laø coâng taùc xeáp dôõ haøng hoaù cuûa caûng phuïc vuï cho
taøu). Thò tröôøng naøy laø vuøng coù caùc loaïi haøng hoaù, haønh khaùch, caùc hình thöùc dòch vuï…
Haäu phöông cuûa caûng hình thaønh do nhöõng thuaän lôïi veà moät soá maët nhö giao
thoâng, tình hình chính trò – xaõ hoäi, söï phaùt trieån veà kyõ thuaät… Moãi caûng khoâng chæ coù
moät haäu phöông maø coù nhieàu haäu phöông khaùc tuøy vaøo loaïi haøng hoaù taïo neân haäu
phöông ñoù. Haäu phöông cuûa caùc caûng gaàn nhau khoâng nhaát thieát phaûi coù ranh giôùi rieâng
bieät, roõ raøng, vaø haäu phöông mang tính thôøi vuï. Phaân loaïi haäu phöông:
- Haäu phöông khoaûng caùch: laø khu vöïc coù quan heä vôùi caûng vaø coù khoaûng caùch
ñeán caûng gaàn nhaát treân cô sôû thöïc teá hay theo baûng giaù cöôùc. Haäu phöông
khoaûng caùch thöôøng ñöôïc bieåu dieãn baèng thôøi gian haønh trình töø haäu phöông ñeán caûng.
- Haäu phöông lyù thuyeát: laø khu vöïc phuï thuoäc vaøo caûng, coù giaù thaønh vaän
chuyeån ñeán caûng thaáp nhaát. Haäu phöông naøy khoâng truøng vôùi haäu phöông
khoaûng caùch vì do caùc ñaëc ñieåm khaùc nhau cuûa loaïi hình vaän taûi hay ranh giôùi
quoác gia maø giaù thaønh vaän chuyeån töø caùc vuøng xa hôn laïi thaáp hôn so vôùi caùc vuøng phuï caän caûng.
- Haäu phöông thöïc teá: laø khu vöïc töø ñoù xuaát hieän khoái löôïng haøng hoaù hay haønh
khaùch qua caûng khoâng keå khoaûng caùch, giaù thaønh vaø caùc yeáu toá khaùc hình
thaønh nhö theá naøo. Ñaây laø vuøng thay ñoåi theo thôøi gian, tuyø thuoäc vaøo ñaëc thuø
cuûa haøng hoaù, haønh khaùch cuõng nhö caûng. II – VUØNG TIEÀN PHÖÔNG
Tieàn phöông cuûa caûng laø vuøng laõnh thoå naèm phía tröôùc caûng, veà phía bieån, bò
ngaên caùch vôùi caûng baèng khoaûng khoâng gian – bieån caû, vaø ñöôïc noái lieàn vôùi caûng baèng
caùc phöông tieän vaän taûi bieån.
Nhö vaäy tieàn phöông cuûa caûng laø vuøng ngöôïc laïi vôùi haäu phöôn. Haøng hoaù töø khu
vöïc ñoù seõ ñöôïc chuyeân chôû ñeán caûng vaø ngöôïc laïi. Khaùc vôùi vuøng haäu phöông, vuøng
tieàn phöông khoâng coù ranh giôùi ñòa lyù thöïc teá vì giôùi haïn naøy khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc. lOMoAR cPSD| 15962736
CHÖÔNG III – CAÙC BIEÅN, ÑAÏI DÖÔNG VAØ MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG BIEÅN
QUAN TROÏNG TREÂN THEÁ GIÔÙI
3.1 – CAÙC ÑAÏI DÖÔNG TREÂN THEÁ GIÔÙI
Naêm 1819, chieác taøu chaïy maùy hôi nöôùc mang quoác tòch Hoa kyø laàn ñaàu tieân ñaõ vöôït
Ñaïi taây Döông töø caûng NewYork (Hoa Kyø) ñeán caûng Liverpool (Anh quoác).
Naêm 1926, ngöôøi ta ñaõ thöïc hieän chuyeán ñi ñaàu tieân cuûa taøu hôi nöôùc töø chaâu AÂu ñeán
AÁn Ñoä. Naêm 1852, chieác taøu hôi nöôùc ñaàu tieân ñaõ vöôït Thaùi Bình Döông, chaïy töø caûng
Sydney (UÙc) ñeán Panama. Sau ñoù ngöôøi ta ñaõ thieát laäp caùc tuyeán vaän taûi haønh khaùch
baèng ñöôøng bieån baèng taøu chaïy baèng hôi nöôùc, ñoàng thôøi treân caùc bieån cuûa theá giôùi, ñoäi
taøu vaän taûi chuyeân duøng cuõng ñöôïc phaùt trieån nhanh choùng nhaèm vaän chuyeån nguyeân
lieäu veà chaâu AÂu vaø Baéc Myõ. Tuy nhieân do ñieàu kieän ñòa lyù, khí haäu vaø ñaëc ñieåm kinh
teá cuûa caùc vuøng tieáp giaùp vôùi caùc ñaïi döông maø vieäc ngaønh vaän taûi bieån treân caùc ñaïi
döông cuõng phaùt trieån ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau.
I – THAÙI BÌNH DÖÔNG (PACIFIC OCEAN)
1. Ñieàu kieän ñòa lyù
Thaùi Bình Döông laø ñaïi döông lôùn vaø saâu nhaát treân theá giôùi, chieám hôn 1/3 dieän
tích beà maët Traùi ñaát vaø hôn ½ löôïng nöôùc coù treân Traùi ñaát. Thaùi Bình Döông ñöôïc chia
laøm hai phaàn: Baéc Thaùi Bình Döông ôû Baéc baùn caàu vaø Nam Thaùi Bình Döông ôû Nam
baùn caàu. Teân goïi cuûa noù ñöôïc nhaø haøng haûi noåi tieáng Ferdinand Magellan (ngöôøi Boà
Ñaøo Nha) ñaët vaøo naêm 1520 vôùi yù nghóa laø söï bình an. Thaùi Bình Döông ñöôïc bao boïc
ôû phía Ñoâng bôûi chaâu Myõ; phía Baéc laø eo bieån
Bering; phía Taây laø chaâu AÙ, quaàn ñaûo Malay,
vaø chaâu UÙc; vaø phía Nam laø chaâu Nam cöïc. ÔÛ
phía ñoâng nam, Thaùi Bình Döông ñöôïc phaân
chia vôùi Ñaïi Taây Döông doïc theo kinh tuyeán
0680W. ÔÛ phía taây nam, söï phaân chia giöõa noù
vôùi AÁn Ñoä Döông khoâng ñöôïc theå hieän moät caùch chính thöùc.
Khoâng tính caùc bieån coù dieän tích khoâng
ñaùng keå doïc theo phía Taây, Thaùi Bình Döông
coù dieän tích khoaûng 155.557 trieäu km2, roäng
hôn toaøn boä dieän tích maët ñaát cuûa ñòa caàu.
Chieàu daøi lôùn nhaát khoaûng 15,500 km ñöôïc 20 lOMoAR cPSD| 15962736
tính töø eo Bering ñeán Nam cöïc. Chieàu roäng lôùn nhaát khoaûng 17,700 km ñöôïc tính töø
Panama ñeán quaàn ñaûo Malay. Ñoä saâu trung bình khoaûng 4,282 m (14,049 ft), saâu nhaát
laø vöïc Mariana (thuoäc Guam) vôùi ñoä saâu khoaûng 10,920 m (35,827 ft) so vôùi maët bieån.
Thaùi Bình Döông laø löu vöïc ñaïi döông toàn taïi laâu ñôøi nhaát treân theá giôùi, coù nhöõng
neàn ñaù ñöôïc hình thaønh caùch ñaây khoaûng treân 200 trieäu naêm. Nhöõng neùt ñaëc tröng chính
cuûa theàm vaø loøng Thaùi Bình Döông ñöôïc hình thaønh bôûi caùc hieän töôïng ñi keøm vôùi söï
hình thaønh cuûa voû Traùi ñaát. Theàm luïc ñòa vöôn xa ñeán ñoä saâu 180 m (600 ft). ÔÛ vuøng
Baéc Myõ vaø Nam Myõ, theàm luïc ñòa heïp, coøn ôû chaâu AÙ vaø chaâu UÙc töông ñoái roäng. Vuøng
nhoâ cao ñoâng Thaùi Bình Döông (The East Pacific Rise) keùo daøi khoaûng 9,650 km töø
Nam cöïc ñeán vöïc California, nhoâ cao trung bình so vôùi ñaùy bieån khoaûng 2,130 m (7,000
ft). Doïc theo daõi nhoâ cao naøy, ñaù noùng chaûy tuoân ra töø loøng Traùi ñaát taïo neân lôùp voû cöùng
ôû hai maët cuûa daõi nhoâ cao. Caùc lôùp voû naøy va chaïm vôùi caùc maûng luïc ñòa gaàn keà noù,
döôùi aùp löïc nhö vaäy caùc maûng luïc ñòa gaàn keà bò doàn laïi vaø hình thaønh caùc daõi nuùi nhoâ
leân, coøn caùc maûng ñaïi döông bò uoán cong taïo thaønh caùc raõnh saâu goïi laø caùc raõnh ngaàm
(subduction zone). Söùc eùp do vieäc doàn neùn cuûa caùc daõi nuùi vaø raõnh ngaàm gaây neân ñoäng
ñaát vaø nuùi löûa ôû vaønh ñai quanh Thaùi Bình Döông, vaø vuøng vaønh ñai naøy ñöôïc goïi laø “vaønh ñai löûa”.
Coù hôn 30,000 ñaûo lôùn nhoû trong Thaùi Bình Döông. Toång dieän tích cuûa chuùng chæ
chieám khoaûng 0.25% dieän tích cuûa Thaùi Bình Döông. Caùc ñaûo lôùn nhaát naèm ôû phía Taây,
doïc theàm luïc ñòa cuûa maûng AÂu – AÙ – nôi coù nhieàu nuùi löûa hoaït ñoäng, laø Nhaät baûn, Ñaøi
Loan, Philippin, Indonesia vaø Papua New Guinea. Caùc ñaûo naøy chính laø ñænh cuûa caùc
nuùi hình thaønh töø söï phun traøo nham thaïch cuûa caùc nuùi löûa trong loøng ñaïi döông, moät soá
nuùi bò chìm döôùi maët nöôùc hình thaønh neân caùc nuùi ngaàm (seamount).Vuøng Nam Thaùi
Bình Döông caáu truùc chaát ñaùy ñöôïc hình thaønh töø caùc lôùp vaät lieäu laø voû soø, san hoâ. Doïc
theo bôø Ñoâng, theàm luïc ñòa doác, heïp vaø coù ít ñaûo hôn; caùc nhoùm ñaûo chính ôû vuøng naøy
laø Galapagos ôû xích ñaïo ñöôïc hình thaønh töø maûng ñòa chaát Nazca vaø Aleutians (ôû phía
Baéc), laø moät boä phaän cuûa theàm luïc ñòa Baéc Myõ.
Baéc Thaùi Bình Döông coù hai voøng tuaàn hoaøn chính cuûa haûi löu laø doøng ngaàm caän
Baéc cöïc (Subartic Gyre) chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà goàm doøng Alaska chaûy theo
höôùng Taây vaø doøng Surbatic chaûy theo höôùng Ñoâng. Tuy nhieân haûi löu ôû Baéc Thaùi Bình
Döông bò chi phoái bôûi voøng tuaàn hoaøn trung taâm (North Central Gyre) khoång loà chaûy
thuaän chieàu kim ñoàng hoà; bao goàm doøng Baéc Thaùi Bình Döông theo höôùng Ñoâng, doøng
California theo höôùng Ñoâng Nam (laø doøng laïnh, roäng vaø chaûy chaäm), vaø doøng Kuroshio
chaûy theo höôùng baéc doïc bôø bieån Nhaät baûn (laø doøng aám, heïp vaø chaûy nhanh – töông töï doøng Gulf Stream).
Töø xích ñaïo trôû veà 50N, doøng chaûy xích ñaïo theo höôùng Ñoâng taùch rôøi heä thoáng
doøng chaûy Baéc vaø Nam Thaùi Bình Döông, nhöng nöôùc cuûa doøng naøy ñoå vaøo doøng Baéc Thaùi Bình Döông. lOMoAR cPSD| 15962736
ÔÛ Nam Thaùi Bình Döông, voøng tuaàn hoaøn chính laø doøng trung taâm Nam Thaùi
Bình Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà, bao goàm doøng Nam xích ñaïo chaûy theo
höôùng Ñoâng Nam, doøng Nam Thaùi Bình Döông chaûy theo höôùng Taây, vaø doøng Mentor
chaûy theo höôùng Baéc song song vôùi bôø Nam Myõ. ÔÛ cöïc Nam laø doøng Nam cöïc chaûy bao
quanh cöïc ñoå vaøo Thaùi Bình Döông, Ñaïi Taây Döông, vaø AÁn Ñoä Döông. Doøng Nam cöïc
laø doøng chaûy ngaàm quan troïng nhaát, töø ñoù doøng laïnh vaø roäng chaûy ngöôïc theo höôùng
Baéc doïc theo bôø Nam Myõ roài ñoå vaøo doøng Nam xích ñaïo.
Heä thoáng gioù noåi baät treân Thaùi Bình Döông laø hai vaønh ñai gioù Taây (thoåi töø Taây
sang Ñoâng trong vuøng vó tuyeán 300 – 600 N, S) ñoái xöùng nhau qua xích ñaïo. Loaïi gioù
naøy thay ñoåi theo muøa, tính chaát maõnh lieät cuõng nhö baát ngôø cuûa gioù Taây hieän ñang
ñöôïc nghieân cöùu ñeå xem xeùt möùc ñoä aûnh höôûng ñeán khí haäu ñòa caàu. Giöõa hai vaønh ñai
gioù Taây laø gioù Maäu dòch thoåi ñeàu ñaën theo höôùng Ñoâng ôû Baéc baùn caàu vaø theo höôùng
taây ôû Nam baùn caàu. Caùc côn baõo nhieät ñôùi (vuøng Taây Thaùi Bình Döông goïi laø typhoon,
vuøng Ñoâng Thaùi Bình Döông goïi laø Hurricane) xuaát hieän töø vaønh ñai gioù maäu dòch vaøo
cuoái muøa heø vaø ñaàu muøa thu. ÔÛ xích ñaïo laø vuøng ñôùi laëng gioù xích ñaïo, gioù nheï, ñoâi khi
keøm theo xoaùy. ÔÛ vuøng vó ñoä cao treân Thaùi Bình Döông, gioù ít aûnh höôûng ñeán khí haäu vaø doøng chaûy.
Nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät soáng taäp trung ven bôø Thaùi Bình Döông. Doøng haûi löu
Nam cöïc chöùa ñöïng nhieàu chaát dinh döôõng noåi treân maët bieån ôû bôø bieàn Peru vaø Chile
taïo neân moät vuøng ngö tröôøng khoång loà vôùi nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau, vaø laø moät trong
nhöõng nguoàn thöïc phaåm lôùn cuûa theá giôùi. Vuøng Taây Baéc Thaùi Bình Döông (bieån Nhaät
baûn vaø bieån Okhostk) cuõng laø moät ngö tröôøng lôùn cuûa theá giôùi. Caùc raëng san hoâ ñaày sinh
vaät bieån keùo daøi taän muõi Coreat Barrier, môû roäng khoaûng 2,010 km doïc theo bôø bieån
Ñoâng Baéc nöôùc UÙc. Nguoàn lôïi töø caù ngöø raát lôùn vaø traûi roäng treân khaép Thaùi Bình Döông.
Treân ñaïi döông naøy, nguoàn lôïi khoaùng saûn cuõng doài daøo khoâng keùm. Theàm luïa ñòa
California, Alaska, vuøng bieån Ñoâng Vieät Nam chöùa moät tröõ löôïng daàu moû voâ cuøng to lôùn. 2. Vaän taûi bieån
Do beà roäng quaù lôùn neân Thaùi Bình Döông chæ ñoùng vai troø chuyeån tieáp ôû möùc ñoä
khoâng lôùn laém. Caùc tuyeán vaän taûi bieån treân Thaùi Bình Döông hieän nay coù theå chia laøm ba nhoùm chính:
- Nhoùm phía Baéc: ñi töø caùc caûng treân Thaùi Bình Döông cuûa vuøng Baéc Myõ vaø
Canada sang vuøng Vieãn Ñoâng. Ñaây laø tuyeán hoaït ñoäng vôùi maät ñoä lôùn nhaát
treân ñaïi döông naøy, ñaëc bieät laø tuyeán noái lieàn caùc caûng cuûa Myõ vôùi Nhaät baûn.
Nhöõng naêm gaàn ñaây, tuyeán Canada – Trung quoác cuõng ñöôïc caùc haõng taøu
quan taâm ñaàu tö phaùt trieån. 22 lOMoAR cPSD| 15962736
- Nhoùm goàm caùc tuyeán vaän taûi töø caùc caûng ôû Myõ ñeán Hawaii, Philippin vaø vuøng
Vieãn Ñoâng thoâng qua keânh ñaøo Panama. Tuyeán naøy taäp trung ôû vuøng trung taâm Thaùi Bình Döông.
- Nhoùm goàm caùc tuyeán qua keânh ñaøo Panama sang Nam Thaùi Bình Döông ñeán
caùc caûng ôû UÙc vaø New Zealand. Nhaùnh cuûa nhoùm naøy tieán veà caùc vuøng ñaûo
phía Nam cuûa Thaùi Bình Döông nhö Samoa, Fiji…
- Ngoaøi ra coøn moät tuyeán ñöôøng vaän taûi bieån khaùc trong ñaïi döông naøy, nhöng
coù yù nghóa nhoû hôn, laø tuyeán noái lieàn UÙc vaø vuøng Nam Myõ giöõa caùc vó ñoä 400S – 500S.
II – ÑAÏI TAÂY DÖÔNG (ATLANTIC OCEAN)
1. Ñieàu kieän ñòa lyù
Ñaïi Taây Döông laø ñaïi döông lôùn thöù hai treân theá giôùi, coù dieän tích chæ baèng ½ so
vôùi Thaùi Bình Döông nhöng ñaây laïi laø khu vöïc coù maät ñoä giao thoâng ñöôøng bieån lôùn
nhaát theá giôùi. Phaàn naèm ôû Baéc baùn caàu ñöôïc goïi laø Baéc Ñaïi Taây Döông, vaø vuøng bieån
naèm ôû Nam baùn caàu goïi laø Nam Ñaïi Taây Döông. Teân goïi Atlantic xuaát xöù töø chöõ Atlas
– teân cuûa moät vò thaàn trong thaàn thoaïi coå Hy laïp. Ñaïi Taây Döông coù hình daïng chöõ S
keùo daøi töø Baéc Baêng Döông ñeán Nam cöïc,
naèm giöõa bôø Ñoâng chaâu Myõ vaø bôø Taây cuûa
chaâu AÂu – Phi. Dieän tích rieâng cuûa Ñaïi Taây
Döông khoaûng 76.762 trieäu km2, neáu tính luoân
caû nhöõng vuøng bieån nhoû thuoäc noù (nhö bieån
Caribbean ôû vònh Mexico, Baéc Baêng Döông
vaø bieån Baéc, bieån Baltic, Ñòa Trung Haûi, vaø
Haéc Haûi) thì toång dieän tích seõ vaøo khoaûng 106.19 trieäu km2.
Ranh giôùi giöõa Baéc Ñaïi Taây Döông vaø
Baéc Baêng Döông naèm doïc treân theàm luïc ñòa
keùo daøi nhöõng nhöõng ñaûo Baffin, Greenland
vaø Iceland. Ranh giôùi cuûa Ñaïi Taây Döông vôùi
Ñòa Trung Haûi laø eo Gibraltar, vaø vôùi vuøng bieån Caribbean laø doïc theo quaàn ñaûo
Antilles. Nam Ñaïi Taây Döông giôùi haïn vôùi AÁn Ñoä Döông veà phía Ñoâng bôûi kinh tuyeán
0200E vaø vôùi Thaùi Bình Döông doïc theo ñöôøng ñoä saâu nhoû nhaát giöõa muõi Horn vaø Nam
cöïc (doïc theo kinh tuyeán 0680W).
Ñaïi Taây Döông ñöôïc hình thaønh trong kyû Jura khoaûng 150 trieäu naêm veà tröôùc khi
coù moät raõnh nöùt hình thaønh ôû vuøng luïc ñòa cao cuûa vuøng Goldwanaland – phaân chia
vuøng Nam Myõ vaø Phi chaâu. Cho ñeán ngaøy nay, söï phaân chia naøy vaãn coøn tieáp tuïc vôùi
toác ñoä vaøi cm haèng naêm doïc theo ñöôøng noåi cao giöõa Ñaïi Taây Döông. Nhöõng bieán ñoåi lOMoAR cPSD| 15962736
trong loøng ñaïi döông naøy keùo daøi töø Baéc ñeán Nam theo daõi ñaù ngaàm giöõa ñaïi döông taïo
thaønh nhöõng raõnh ngoaèn ngoeøo giöõa hai ñaïi luïc. Heä thoáng vaønh ñai ngaàm naøy coù beà
roäng khoaûng 1500 km, ñòa hình gaäp ngheành, thöôøng xaûy ra nuùi löûa vaø ñoäng ñaát.
Doïc theo bôø bieån chaâu Myõ, chaâu Phi, chaâu AÂu, vaø Nam Cöïc laø caùc baõi boài hình
thaønh neân töø caùc maûng vôõ troâi töø luïc ñòa. Vaønh ñai ngaàm keùo daøi töø Ñoâng sang Taây giöõa
hai theàm luïc ñòa vaø daõi ñaù ngaàm giöõa ñaïi döông chia loøng ñaïi döông ra nhieàu khu vöïc
rieâng bieät goïi laø caùc vöïc saâu. Vuøng bieån phía chaâu Myõ coù 3 vöïc ñoä saâu hôn 5000 m laø
vöïc Nam Myõ, vöïc Brazil vaø vöïc Argentina. Phía AÂu – Phi cuûa daõi ñaù ngaàm coù nhieàu
vöïc nhöng ñoä saâu nhoû hôn nhö Liberia, Canaries, Cap Verde, Sierra Leone, Guinea,
Angola Cape, vaø vöïc Agulhas. Loøng chaûo Nam Cöïc - Ñaïi Taây Döông roäng lôùn naèm
giöõa cöïc nam cuûa daõi ñaù ngaàm giöõa Ñaïi Taây Döông vaø luïc ñòa Nam cöïc.
Ñaïi Taây Döông coù ñoä saâu trung bình khoaûng 3926 m (12,881 ft). Nôi saâu nhaát laø
vöïc Puerto Rico (thuoäc Puerto Rico) vôùi ñoä saâu khoaûng 9,328 m (30,246 ft) so vôùi maët bieån.
Caùc ñaûo lôùn nhaát treân Ñaïi Taây Döông ñeàu naèm treân theàm luïc ñòa. Nhoùm ñaûo
chính treân theàm luïc ñòa Baéc Myõ laø Newfounland, treân theàm luïc ñòa AÂu – Phi laø Bristish,
treân theàm luïc ñòa Nam Myõ laø Falkland, vaø treân theàm luïc ñòa Nam Cöïc laø South
Sandwich. Caùc ñaûo naèm treân ñaïi döông thöôøng coù nguoàn töø nuùi löûa nhöng khoâng nhieàu
baèng Thaùi Bình Döông, trong soá naøy coù quaàn ñaûo Antiles goàm caùc ñaûo Puerto Rico,
Hispaniola, Jamaica, vaø Cuba. Caùc phieán cuûa vaønh ñai ngaàm Ñaïi Taây Döông hình thaønh
neân caùc ñaûo ôû phía Ñoâng nhö Madeira, Cape Verde, Canary, vaø nhoùm Sao Tom &
Principe. Caùc phieán rieâng bieät cuûa daõi ñaù ngaàm giöõa Ñaïi Taây Döông taïo neân caùc nhoùm
ñaûo Azores, Sainr Paul’s Rock, Ascension, vaø Tristan Da Cunha; caùc nuùi löûa hoaït ñoäng
treân daõi ñaù ngaàm naøy taïo neân ñaûo Iceland. Loøng chaûo Baéc Myõ ñaõ hình thaønh Bermuda,
coøn loøng chaûo Angola hình thaønh neân vuøng ñaûo Saint Helena.
Haûi löu beà maët cuûa Ñaïi Taây Döông coù theå coi nhö hai voøng tuaàn hoaøn lôùn: moät
ôû Baéc Ñaïi Taây Döông vaø moät ôû Nam Ñaïi Taây Döông. Caùc doøng ôû Baéc Ñaïi Taây Döông
chaûy thuaän chieàu kim ñoàng hoà, nhö doøng Baéc Xích ñaïo, doøng Canary, vaø doøng Gulf
Stream. Caùc doøng ôû Nam Ñaïi Taây Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà, nhö doøng
Brazil, doøng Benguela, vaø doøng Nam Xích ñaïo. Moãi voøng tuaàn hoaøn hoaït ñoäng töø gaàn
xích ñaïo tôùi khoaûng 450 N, S. Gaàn hai beân cöïc laø voøng tuaàn hoaøn nhoû chuyeån ñoäng
ngöôïc laïi, voøng giöõa cöïc baéc vaø Baéc Ñaïi Taây Döông chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà,
coøn voøng giöõa Nam cöïc vaø Nam Ñaïi Taây Döông chaûy thuaän chieàu kim ñoàng hoà.
Ñaïi Taây Döông nhaän nöôùc töø caùc soâng chính treân theá giôùi nhö Saint Lawrence,
Mississipi, Orinoco, Amazon, Panama, Congo, Niger, Loire, vaø caùc soâng ôû bieån Baéc,
bieån Baltic,vaø Ñòa Trung Haûi. Do nhaän nöôùc chaûy ra töø Ñòa Trung Haûi coù ñoä maën cao
neân Ñaïi Taây Döông coù ñoä maën cao hôn Thaùi Bình Döông, AÁn Ñoä Döông. 24 lOMoAR cPSD| 15962736
Ñaïi Taây Döông chieám moät soá löôïng ñaùng keå caùc vuøng taäp trung nhieàu caù treân
theá giôùi, chuû yeáu taäp trung ôû caùc vuøng theàm luïc ñòa vaø caùc daõi ñaù ngaàm ôû vuøng Anh
quoác, Iceland, Cana da vaø Ñoâng Baéc Hoa Kyø. Coù nhieàu loaïi caù coù giaù trò thöông maïi
cao nhö caù trích, caù moøi, caù bôn, caù pecca… ÔÛ Taây Baéc Phi chaâu vaø Ñoâng Baéc Nam Myõ
coù tröõ löôïng caù ngöø khaù lôùn. Nhìn chung saûn löôïng caù treân moät ñôn vò dieän tích beà maët
ôû Ñaïi Taây Döông lôùn hôn so vôùi caùc ñaïi döông khaùc. 2. Vaän taûi bieån
Haàu heát caùc tuyeán vaän taûi bieån coù giaù trò ñeàu taäp trung treân Ñaïi Taây Döông do
ñieàu kieän ñòa lyù cuõng nhö kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia ven bôø ñaïi döông naøy. Dieän
tích bieån aên saâu vaøo luïc ñòa cuûa Ñaïi Taây Döông chieám 22.5% dieän tích cuûa noù, tæ leä naøy
gaáp 3 laàn so vôùi Thaùi Bình Döông vaø 9 laàn so vôùi AÁn Ñoä Döông; laø moät trong nhöõng
ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ngaønh vaän taûi bieån. Treân Ñaïi Taây Döông ñaõ hình thaønh
raát nhieàu tuyeán vaän taûi noái caùc caûng cuûa AÂu chaâu vôùi vuøng luïc ñòa tieáp giaùp vôùi Ñaïi
Taây Döông. Caùc tuyeán vaän taûi bieån, caû vaän chuyeån haøng hoaù laãn vaän chuyeån haønh
khaùch, taäp trung nhieàu ôû Baéc Ñaïi Taây Döông noái caùc caûng Taây Baéc chaâu AÂu vôùi vuøng Baéc Myõ.
Moät nhoùm caùc tuyeán vaän taûi rieâng bieät noái caùc
caûng ôû vuøng Ñòa Trung Haûi vôùi chaâu Myõ xuyeân qua
vuøng trung taâm Ñaïi Taây Döông, caùc tuyeán naøy thöôøng
baêng qua eo Gibraltar. Caùc tuyeán vaän taûi noái vuøng Baéc
Myõ vôùi Trung vaø Nam Myõ treân Ñaïi Taây Döông thöôøng
thoâng qua vuøng Bermuda vaø quaàn ñaûo Bahamas. Caùc
tuyeán vaän taûi töø bôø Taây cuûa chaâu Myõ sang chaâu Phi
hoaëc sang AÁn Ñoä Döông (khoâng sang keânh ñaøo
Panama) seõ chaïy voøng qua muõi Haûo voïng (Cape Horn) hay qua eo Magellan.
Ñaïi Taây Döông coøn laø nôi giao nhau cuûa caùc
tuyeán vaän taûi töø caùc caûng cuûa AÂu chaâu, chaâu Myõ sang
AÁn Ñoä Döông thoâng qua Ñòa Trung Haûi vaø keânh Suez,
hay cuõng nhö höôùng vaän taûi töø caùc caûng treân bôø Ñaïi Taây Döông cuûa chaâu Myõ qua keânh
Panama sang Thaùi Bình Döông.
III – AÁN ÑOÄ DÖÔNG (INDIAN OCEAN)
1. Ñieàu kieän ñòa lyù
AÁn Ñoä Döông laø ñaïi döông lôùn thöù ba treân theá giôùi. Phía Taây giaùp chaâu Phi, phía
Baéc giaùp chaâu AÙ, phía Ñoâng giaùp chaâu UÙc vaø caùc ñaûo cuûa chaâu UÙc, phía Nam giaùp chaâu Nam Cöïc.
AÁn Ñoä Döông coù ranh giôùi vôùi Ñaïi Taây Döông veà phía Ñoâng bôûi kinh tuyeán
0200E, ñöôïc noái töø muõi Agulhas ôû cöïc Nam chaâu Phi cho ñeán Nam cöïc. lOMoAR cPSD| 15962736
Dieän tích AÁn Ñoä Döông khoaûng 68.556 trieäu km2, bò thu
heïp veà phía Baéc vaø bò baùn ñaûo AÁn Ñoä chia caét vuøng bieån phía
Baéc thaønh hai boä phaän: moät boä phaän laø vuøng thuoäc vònh Bengal,
coøn moät boä phaän laø vuøng bieån Arabian. Töø bieån Arabian höôùng
veà phía Baéc coù hai nhaùnh cuõng thuoäc AÁn Ñoä Döông laø Hoàng
haûi vaø vuøng vònh Persian. Ñoä saâu trung bình cuûa AÁn Ñoä Döông
khoaûng 4,210m (khoaûng 13,800 ft). nôi saâu nhaát treân ñaïi döông
naøy laø vöïc Java (thuoäc Indonesia) vôùi ñoä saâu khoaûng 7,544 m (khoaûng 24,460 ft).
AÁn Ñoä Döông coù nhieàu ñaûo, caùc ñaûo lôùn nhaát laø
Madagascar vaø ñaûo Sri Lanka, caùc nhoùm ñaûo nhoû treân ñaïi
döông naøy nhö Maldives, Mauritius. AÁn Ñoä Döông nhaän nöôùc
ñoå veà töø hai soâng chính ôû chaâu Phi laø Limpopo vaø Zambezi;
vaø caùc soâng khaùc ôû chaâu AÙ nhö Irrawandy, Brahmaputra, Ganges, Indus, Shatt Al Arab…
Theo qui luaät, gioù treân AÁn Ñoä Döông thoåi nheï vaø ñeàu, ít xaûy ra baõo. Tuy nhieân
ôû gaàn vuøng Mautirius thöôøng xaûy ra hieän töôïng gioù muøa. Hieän töôïng gioù muøa Taây Nam
coøn aûnh höôûng treân vuøng Baéc cuûa AÁn Ñoä Döông qua hieän töôïng soùng löøng trong khoaûng
heø – thu ôû Baéc baùn caàu, ñaëc bieät cao ñieåm laø vaøo khoaûng thaùng 7 – 9. 2. Vaän taûi bieån
AÁn Ñoä Döông ñoùng vai troø ñaëc bieät quan troïng trong vieäc chuyeån taûi giöõa chaâu
AÂu – Vieãn Ñoâng – UÙc, giöõa Baéc Myõ – Ñoâng Nam AÙ. Trong ñoù ñaëc bieät quan troïng laø
tuyeán vaän chuyeån daàu moû töø vònh Arab vaø quaëng saét töø caùc vuøng phía Ñoâng AÁn Ñoä.
Treân AÁn Ñoä Döông, caùc tuyeán vaän taûi bieån taäp trung phaàn lôùn treân vuøng phía
Baéc, coøn tuyeán phía Nam chuû yeáu ñi töø Nam Phi – UÙc.
IV – BAÉC BAÊNG DÖÔNG (ARCTIC OCEAN)
Baéc Baêng Döông laø ñaïi döông nhoû nhaát trong
caùc ñaïi döông treân theá giôùi, ñaây cuõng laø moät
boä phaän phía Baéc cuûa Ñaïi Taây Döông, ñöôïc
bao boïc bôûi phaàn lôùn laø ñaát lieàn. Baéc Baêng
Döông keùo daøi töø cöïc Baéc ñeán bôø bieån tieáp
giaùp chaâu AÙ, chaâu AÂu, vaø Baéc Myõ.
Töø Baéc Baêng Döông coù theå baêng qua
eo bieån Bering (heïp vaø coù ñoä saâu raát nhoû,
khoaûng 55 m – 180 ft) ñeå ñeán Thaùi Bình
Döông. Baéc Baêng Döông noái lieàn vôùi Ñaïi Taây
Döông thoâng qua heä thoáng nuùi ñaù ngaàm coù beà roäng töø Scotland – Greenland – ñaûo
Baffin (Baéc Myõ) vôùi ñoä saâu khoaûng 500 – 700 m (khoaûng 1640 – 2300 ft). Baéc Baêng 26 lOMoAR cPSD| 15962736
Döông coù dieän tích khoaûng 14.056 trieäu km2, goàm nhieàu phaàn nhö bieån Baéc cöïc (chieám
phaàn chính), bieån Norwegian, bieån Baéc, vaø bieån Barent.
Beân döôùi cuûa ñaïi döông naøy khoaûng 1/3 dieän tích laø theàm luïc ñòa, theàm luïc ñòa
naøy roäng ôû bôø AÙ – AÂu vaø heïp hôn ôû Baéc Myõ – Greenland. Töø theåm luïc ñòa höôùng thaúng
ra loøng Baéc Baêng Döông seõ coù ba daõi ñaù ngaàm song song nhau taïo neân boán loøng chaûo
saâu. Daõi ngaàm Lomonosov, daõi chính, daøi khoaûng 1,700 km höôùng töø Siberian tôùi vuøng
Taây Baéc Greenland, gaàn nhö chia ñoâi Baéc Baêng Döông. Song song vôùi daõi naøy laø hai
daõi nhoû hôn, daõi Alpha naèm ôû Baéc Myõ chia caét vöïc Canada vaø Makarov; vaø daõi Mid-
Ocean naèm ôû vuøng AÙ – AÂu chia caét khu vöïc Nelsen vaø Fram. Ñoä saâu trung bình cuûa
Baéc Baêng Döông khoaûng 1,500 m (khoaûng 4,900 ft) do ñaëc ñieåm chaát ñaùy laø theàm luïc
ñòa roäng vaø vöôn xa. Nôi saâu nhaát laø vöïc Arctic Basin coù ñoä saâu vaøo khoaûng 5,692 m (khoaûng18,456 ft).
Caùc ñaûo cuûa Baéc Baêng Döông naèm treân bôø doác thoai thoaûi cuûa theàm luïc ñòa. Veà
phía Taây Baéc cuûa Norway laø quaàn ñaûo Sva’bard; veà phía Baéc cuûa Nga laø caùc ñaûo
Severnaya Zemlya, Novaya Zemlya, New Serbian; vaø caùc ñaûo naèm ôû phía Baéc cuûa
Canada. Ñaûo lôùn nhaát treân Baéc Baêng Döông laø Greenland.
Coù ba daïng baêng treân ñaïi döông naøy: baêng luïc ñòa, baêng soâng (nöôùc ngoït), vaø
baêng bieån. Baêng luïc ñòa troâi ra ñaïi döông döôùi daïng nhöõng taûng baêng troâi, ñöôïc hình
thaønh töø söï tan raõ cuûa nhöõng taûng baêng lôùn. Treân Baéc Baêng Döông baêng troâi ñaàu tieân
hình thaønh doïc bôø bieån Greenland. Söï ñoâng ñaëc cuûa nöôùc ngoït xaûy ra sau khi chaûy töø
soâng ra ñeán bieån, quaù trình taäp hôïp baêng soâng ñaõ vöôït ra khoûi vuøng Serbian vaø Baéc Myõ.
Baêng bieån hình thaønh töø söï ñoâng ñaëc cuûa nöôùc bieån. Vaøo muøa Ñoâng, beà maët cuûa Baéc
Baêng Döông ñöôïc bao phuû bôûi baêng bieån, ngoaïi tröø khu vöïc phía Baéc cuûa Iceland vaø
phía Baéc baùn ñaûo Scandinavia. Vaøo muøa heø, baêng tan ñeå loä nhöõng daõi bôø heïp môû ra
bieån ôû caùc vuøng bôø bieån cuûa vuøng Siberian, Alaska, Canada.
Vieäc khai thaùc thuyû saûn ñöôïc taäp trung chuû yeáu ôû caùc vuøng bieån aám treân Baéc
Baêng Döông. Bieån Baéc noåi tieáng vôùi caùc chuûng loaïi caù trích, caù tuyeát, caù bôn. Bieån
Barent chuû yeáu laø caù tuyeát.
3.2 – CAÙC BIEÅN CAÄN HAÛI VAØ NOÄI ÑÒA
I – CAÙC BIEÅN CHAÂU AÂU lOMoAR cPSD| 15962736 1. Bieån Baltic
Vôùi dieän tích khoaûng 386,000 km2, naèm keùo
daøi theo phöông kinh tuyeán neân bieån Baltic coù yù nghóa
raát quan troïng trong vieäc vaän chuyeån haøng hoaù cuõng
nhö vaän taûi haønh khaùch ôû caùc quoác gia Phaàn Lan vaø
Thuî Ñieån. Bieån Baltic noái lieàn vôùi Ñaïi Taây Döông
qua eo bieån Ñan Maïch. Vuøng ñaát lieàn quanh bieån
Baltic coù nhieàu trung taâm thöông maïi vaø haøng haûi
quoác teá lôùn nhö Copenhagen (Ñan Maïch), Stockholm,
Goteborg (Thuî Ñieån), Riga (Latvia),
Helsinki (Phaàn Lan), St. Petersburg, Kaliningard (Nga)…
Do naèm xa caùc doøng haûi löu aám Ñaïi Taây Döông
neân veà muøa ñoâng bieån Baltic bò baêng che phuû
gaàn 2/3 dieän tích beà maët gaây ngöng treä hoaït ñoäng haøng haûi, aûnh höôûng ñeán vieäc chuyeån
taûi haøng hoaù, haønh khaùch giöõa caùc caûng trong khu vöïc cuõng nhö giöõa khu vöïc naøy vôùi
theá giôùi beân ngoaøi. Ngoaøi ra bieån Baltic laø moät bieån noâng, coù ñoä saâu trung bình khoaûng
55 m, laïi bò chia caét do caùc daõi ñaù ngaàm beân döôùi neân cuõng gaây trôû ngaïi cho hoaït ñoäng haøng haûi.
ÔÛ phía Nam cuûa bieån, phaàn ven bôø Thuî Ñieån, Phaàn Lan vaø Lithuania, chaát ñaùy
töông ñoái toát (caùt, ñaù daêm) ñeå laøm khu neo cho taøu thuyeàn, nhöng nhieàu nôi laïi bò chöôùng
ngaïi vaät döôùi ñaùy bieån chöa ñöôïc nghieân cöùu vaø ñaùnh daáu leân haûi ñoà neân cuõng phaàn
naøo gaây khoù khaên cho vieäc ñi laïi cuûa taøu beø. Phía Baéc cuûa cöûa eo bieån Ñan Maïch heïp,
ñoä saâu luoàng noâng, luoàng thöôøng thay ñoåi gaây khoù khaên cho caùc caùc taøu coù môùn nöôùc treân 15 m khi qua eo.
Vaän taûi bieån treân vuøng bieån naøy chuû yeáu phuïc vuï vieäc vaän chuyeån nguyeân lieäu
cho caùc ngaønh coâng nghieäp nhö cheá bieán goã, quaëng…
2. Bieån Baéc (North Sea)
Vôùi dieän tích khoaûng 544,000 km2, tieáp giaùp vôùi caùc quoác gia Taây vaø Baéc AÂu, laø
vuøng coù tieàm löïc lôùn thöù hai treân theá giôùi (sau vuøng Ñoâng Baéc nöôùc Myõ) do ñoù bieån
Baéc coù vai troø raát to lôùn trong vieäc vaän taûi. Ñaây laø vuøng coù maät ñoä taøu thuyeàn cao nhaát
treân theá giôùi, laø vuøng taäp trung caùc caûng bieån khoång loà, vaø vaän chuyeån löôïng haøng hoaù raát lôùn. 28 lOMoAR cPSD| 15962736
Caùc tuyeán chính phuïc vuï cho haøng haûi treân bieån
Baéc coù ñoä saâu töông ñoái toát (khoaûng 96 m). Tuy nhieân
khu vöïc theàm luïc ñòa keùo daøi vaø ñoä saâu noâng neân phaûi
tieán haønh naïo veùt thöôøng xuyeân caùc cöûa soâng ra vaøo
caûng (caûng Antwerp, Hamburg…), hoaëc phaûi xaây döïng
caùc keânh rieâng ñeå daãn vaøo caûng (caûng Rotterdam,
Amsterdam…). Maët khaùc bieân ñoä dao ñoäng thuyû trieàu
cuûa vuøng bieån naøy töông ñoái lôùn neân cuõng ít nhieàu aûnh
höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa ngaønh haøng haûi (nhö ôû
London, ñoä cao trieàu cheânh leäch trung bình laø 6.6 m).
Do söï pha troän cuûa nguoàn khoâng khí laïnh treân
bieån Nauy vaø doøng haûi löu aám treân Ñaïi Taây Döông neân
bieån Baéc haàu nhö coù söông muø bao phuû quanh naêm, laøm
giaûm taàm nhìn xa gaây khoù khaên cho coâng taùc ñieàu ñoäng taøu.
Caùc tuyeán vaän taûi haøng hoaù cuõng nhö haønh khaùch giöõa caùc quoác gia treân vuøng
bieån Baéc dieãn ra taáp naäp, hoaït ñoäng chuû yeáu trong vuøng giöõa vuøng baùn ñaûo Scandinavi
– chaâu AÂu luïc ñòa – Vöông quoác Anh.
2. Bieån Ñòa Trung Haûi (Mediterranian Sea)
Vôùi dieän khoaûng 2,927,000 km2 trong ñoù Haéc haûi
(Black Sea) chieám khoaûng 420,000 km2,
keùo daøi töø 0060W – 0390E. Ñòa Trung
Haûi coù ñoä saâu trung bình khoaûng 1,400
m, nhieät ñoä quanh naêm töông ñoái phuø
hôïp cho haøng haûi, khí haäu deã chòu,
khoâng coù hieän töôïng ñoùng baêng maët
bieån vaøo muøa ñoâng cuõng nhö khoâng coù
hieän töôïng söông muø bao phuû nhö bieån
Baéc. Vuøng bieån naøy tieáp giaùp vôùi ba luïc
ñòa (chaâu AÙ, chaâu AÂu, vaø chaâu Phi),
thoâng vôùi Ñaïi Taây Döông qua eo
Gibraltar, thoâng vôùi AÁn Ñoä Döông qua keânh ñaøo Suez, do
ñoù coù yù nghóa raát to lôùn veà nhieàu maët nhö kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi… neân ñaõ ñöôïc khai
thaùc moät caùch trieät ñeå töø thôøi xa xöa.
Giai ñoaïn 1967 – 1975, keânh Suez bò ñoùng cöûa laøm aûnh höôûng nghieâm troïng
ñeán neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu daãn ñeán caùc nöôùc naøy ñaõ tìm kieám nguoàn daãu
moû khaùc ôû chaâu Phi ñeå thay theá nguoàn daàu laáy ñöôïc töø Trung Ñoâng. Vieäc naøy cuõng laø
moät trong caùc nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc tuyeán vaän chuyeån daàu töø Libi,
Algieri, Tuynidi… ñeán caùc quoác vuøng ôû phía nam nöôùc Phaùp, YÙ, vuøng Nam Tö (cuõ) ngoaøi lOMoAR cPSD| 15962736
tuyeán vaän chuyeån ñaõ ñöôïc hình thaønh laâu ñôøi laø vaän chuyeån nguyeân lieäu töø caùc quoác
gia ôû chaâu Phi ñeán caùc quoác gia ven bôø Ñòa Trung Haûi.
Caùc tuyeán vaän taûi treân Haéc haûi phaùt trieån maïnh cuõng laøm thay ñoåi nhieàu veà caùc
loaïi hình vaän taûi baèng ñöôøng bieån treân vuøng naøy. Vuøng naøy cuõng laø nôi taäp trung xuaát
khaåu caùc loaïi hoa quaû, röôïu vang, boâng, thuoác laù… töø caùc quoác gia trong vuøng ñeán caùc
caûng ôû baùn ñaûo Scandinavi, Anh quoác. Ñaëc bieät vuøng bieån naøy raát phaùt trieån veà vaän taûi
haønh khaùch, ñaëc bieät laø trong ngaønh du lòch.
II – BIEÅN CARIBEAN VAØ VUØNG VÒNH MEXICO Vôùi dieän tích khoaûng
4,297,000 km2 (bieån Caribean
khoaûng 2,754,000 km2, coøn vònh
Mexico coù dieän tích khoaûng
1,543,000 km2), ñaây laø khu vöïc coù
hoaït ñoäng vaän taûi bieån phaùt trieån
khaù maïnh. Vuøng bieån naøy ñoùng vai
troø quan troïng trong vieäc chuyeån
taûi nhôø caùc tuyeán vaän taûi qua keânh
ñaøo Panama. Vuøng naøy ngaên caùch
vôùi Ñaïi Taây Döông nhôø quaàn ñaûo
Antilles vaø baùn ñaûo Florida.
Tröôùc ñaây höôùng phaùt trieån chuû yeáu cuûa caùc tuyeán vaän taûi treân vuøng naøy theo
höôùng Baéc – Nam giöõa vuøng Baéc Myõ vôùi Trung vaø Nam Myõ, vaän chuyeån haøng hoaù giöõa
caùc nöôùc trong vuøng. Hieän nay do söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc trong vuøng maø caùc tuyeán
vaän taûi bieån trong khu vöïc naøy ñaõ phaùt trieån maïnh ra Ñaïi Taây Döông sang caùc quoác gia
chaâu AÂu. Caùc tuyeán xuaát phaùt töø caùc caûng phía bôø Ñaïi Taây Döông cuûa chaâu Myõ ñeán
caùc caûng vuøng Baltic, bieån Baéc vaø Ñòa trung Haûi vaän chuyeån chuû yeáu laø nguyeân lieäu
cho caùc ngaønh coâng nghieäp. Caùc tuyeán vaän taûi töø chaâu Myõ, qua keânh ñaøo Panama, vöôït
Thaùi Bình Döông ñeán vuøng Vieãn Ñoâng, caùc quoác gia Ñoâng AÙ, Ñoâng Nam AÙ, vaø Nam
AÙ. Vuøng bieån Caribean taäp trung nhieàu tuyeán vaän taûi quan troïng noái lieàn caùc caûng cuûa
Venezuela, Dominican, Jamaica vôùi caùc caûng cuûa AÂu chaâu; tuyeán naøy vaän chuyeån chuû
yeáu laø xuaát khaåu nguyeân lieäu vaø khoaùng saûn.
II – CAÙC BIEÅN VUØNG VIEÃN ÑOÂNG 30 lOMoAR cPSD| 15962736
Caùc bieån vuøng Vieãn Ñoâng coù vai troø töông ñoái quan troïng ñoái vôùi vieäc vaän
chuyeån haøng hoaù cuõng nhö haønh khaùch trong khu vöïc naøy laø vuøng bieån Ñoâng Nam
Trung Hoa (dieän tích khoaûng 3,447,000 km2), bieån Ñoâng Trung Hoa vaø Hoaøng Haûi (dieän
tích khoaûng 1,169,000 km2), vaø bieån Nhaät baûn (dieän
tích khoaûng 978,000 km2). Treân caùc vuøng bieån naøy,
ñieàu kieän haønh haûi thöôøng khoâng ñöôïc thuaän lôïi, khu
vöïc naøy thöông xuyeân coù gioù maïnh, baõo vaø cuõng nhö muø.
Vuøng Vieãn Ñoâng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ veà
kinh teá cuûa Nhaät Baûn ñaõ keùo theo söï phaùt trieån cuûa
caùc nöôùc laân caän cuõng nhö goùp phaàn phaùt trieån ngaønh
vaän taûi bieån trong khu vöïc naøy. Löu thoâng hoaøng hoaù
phaùt trieån raát maïnh giöõa caùc caûng cuûa Nhaät Baûn vaø
Nga, chuyeân chôû caùc maët haøng nhö than, goã, daàu… vaø
phuïc vuï chuyeån taûi cho caùc tuyeán ñöôøng khoâng, ñöôøng
boä giöõa Taây AÂu vaø Nhaät Baûn. III – BIEÅN TIMOR
Coù dieän tích khoaûng 4,628,000 km2,
naèm giöõa UÙc vaø Ñoâng Nam AÙ, vôùi ñoä saâu trung
bình khoaûng 3,000 m. Ñaây laø vuøng bieån, cuøng
vôùi caùc bieån nhö Banda, Coral… coù yù nghóa ñaëc
bieät trong vieäc goùp phaàn taêng cöôøng caùc moái
quan heä veà kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi… giöõa caùc
nöôùc haûi ñaûo vuøng Ñoâng Nam AÙ vôùi vuøng chaâu
UÙc. Tuy nhieân khu vöïc naøy thöôøng coù nhieàu
ñaûo san hoâ ngaàm neân cuõng aûnh höôûng khoâng
nhoû ñeán an toaøn haøng haûi, ñaëc bieät laø caùc taøu coù troïng taûi lôùn. IV – BIEÅN TASMAN lOMoAR cPSD| 15962736
Noái lieàn caùc caûng cuûa UÙc vôùi New
Zealand. Ñaây cuõng laø vuøng bieån ñeå caùc tuyeán
haøng haûi töø caùc caûng ôû mieàn Nam vaø Ñoâng
nöôùc UÙc ñeán caùc caûng thuoäc vuøng Vieãn Ñoâng,
haøng hoaù chuû yeáu chuyeân chôû ôû khu vöïc naøy
laø than, quaëng, löông thöïc phaåm.
Gaàn keà vôùi bieån Tasman laø vuøng bieån
Fiji, ñaây laø vuøng trung chuyeån cuûa caùc tuyeán
qua Panam ñeán UÙc vaø New Zealand. V – VUØNG BIEÅN TAÂY PHI
Quan troïng nhaát trong vuøng naøy laø
vuøng vònh Guinea (vôùi dieän tích khoaûng
1,500,000 km2) naèm ôû phía Taây Nam Phi
chaâu. Ñieàu kieän haønh haûi ôû vuøng naøy
töông ñoái thuaän lôïi, tuy nhieân vuøng naøy
thöôøng hay coù gioâng nhieät ñôùi vaø möa nhoû.
Caùc tuyeán chuû yeáu cuûa vuøng bieån
Taây Phi laø chaâu AÂu – Nam Phi – Vònh Ba
Tö (Persian Gulf), vôùi löôïng haøng hoaù
chuyeân chôû chuû yeáu laø daàu thoâ vaø nguyeân
lieäu cho caùc ngaønh coâng nghieäp ôû chaâu AÂu. 32 lOMoAR cPSD| 15962736
3.3 – CAÙC EO BIEÅN
Caùc ñaïi döông, bieån ñöôïc phaân ñònh vôùi nhau baèng nhöõng ñöôøng ranh giôùi quy öôùc,
ñöôïc noái lieàn vôùi nhau baèng nhöõng eo, keânh bieån töï nhieân. Caùc eo bieån naøy ñoâi khi laïi
coù yù nghóa raát to lôùn trong lónh vöïc quaân söï, vì nhôø coù noù maø coù theå khoáng cheá ñöôïc caùc
tuyeán haøng haûi. Tröôùc ñaây, lôïi duïng söï phaùt trieån veà khoa hoïc kyõ thuaät, laøm taêng cöôøng
söùc maïnh veà quaân söï, caùc nöôùc ñeá quoác coù ngaønh haøng haûi phaùt trieån ñaõ tieán haønh xaâm
löôïc thoäc ñòa moät caùch nhanh choùng. Trong moät thôøi gian daøi, Anh quoác ñaõ chieám haàu
heát caùc eo bieån quan troïng treân theá giôùi. Naêm 1704, Anh quoác naém quyeàn kieåm soaùt
Gibralta sau khi ñaùnh baïi löïc löôïng cuûa taây Ban Nha; qua ñoù kieåm soaùt ñöôïc Ñòa Trung
Haûi, tuyeán ñöôøng sang Ai caäp cuõng nhö tuyeán Suez sang AÁn Ñoä. Naêm 1839, Anh quoác
chieám Singapore, naém quyeàn kieåm soaùt eo Malacca ñoàng thôøi töø ñoù kieåm soaùt ñöôïc cöûa
ngoõ löu thoâng giöõa Thaùi bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông. I – EO ÑAN MAÏCH (SUND)
Noái Baltic vôùi bieån Baéc ñeå thoâng ra Ñaïi
Taây Döông ôû vuøng phía Nam baùn ñaûo
Scandinavi. Chieàu saâu cuûa luoàng laø 12 m nhöng
thöïc teá vì lyù do an toaøn neân ngöôøi ta ñaõ haïn cheá
môùn nöôùc cuûa caùc taøu ñöôïc pheùp qua eo laø 7.6
m. Ñeå qua eo, ngöôøi ta phaân laøm hai luoàng:
luoàng Drogden (Ñan Maïch) coù ñoä saâu 7.6 m, vaø
luoàng Flint (Thuî Ñieån) coù ñoä saâu 7.1 m.
Ñoái vôùi Thuî Ñieån, eo bieån Sund coù yù
nghóa cöïc kyø quan troïng trong vaän taûi bieån vì
khoaûng 2/3 khoái löôïng haøng hoaù löu thoâng baèng
ñöôøng bieån cuûa quoác gia naøy ñöôïc chuyeân chôû thoâng qua eo Sund. II – EO MANCHE
Ñaây laø khu vöïc coù hoaït ñoäng giao thoâng baèng ñöôøng bieån raát taáp naäp, coù maät ñoä
taøu hoaït ñoäng cao nhaát treân theá giôùi. Phaàn lôùn caùc taøu khi qua khu vöïc naøy ñeàu ñi gaàn
bôø bieån Anh quoác. Tuy nhieân, trong moät naêm thöôøng coù khoaûng 100 ngaøy treân khu vöïc
naøy xaûy ra hieän töôïng söông muø, laøm giaûm taàm nhìn xa, gaây nguy cô maát an toaøn trong hoaït ñoäng haøng haûi. lOMoAR cPSD| 15962736
Ñeå giaûm bôùt maät ñoä taøu thuyeàn qua laïi
raát lôùn ôû khu vöïc naøy, cuõng nhö giaûm bôùt soá
löôït phaø baêng ngang luoàng giöõa hai nöôùc Anh
– Phaùp, ngöôøi ta ñaõ tieán haønh phaân luoàng moät
chieàu treân eo bieån naøy vaø laøm ñöôøng haàm
thoâng qua eo noái lieàn nöôùc Anh vaø Phaùp. III – EO GIBRALTAR
Noái lieàn Ñòa Trung Haûi vôùi Ñaïi Taây
Döông, eo Gibraltar ñaõ trôû thaønh caàu noái giöõa
AÁn Ñoä Döông vaø Ñaïi Taây Döông thoâng qua
Hoàng Haûi vaø keânh Suez. Ñaây laø tuyeán ñöôøng
quan troïng trong vieäc vaän chuyeån daàu moû töø
Trung Ñoâng sang Taây AÂu.
Treân Ñòa Trung Haûi coøn coù hai eo khaùc
ñoùng vai troø chuyeån tieáp khaù quan troïng laø eo
Botpho vaø eo Dacdanen (hay coøn goïi laø
eo Thoå Nhó Kyø), noái lieàn Ñòa Trung Haûi vôùi Haéc Haûi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi trong vieäc
phaùt trieån ngaønh haøng haûi cuûa khu vöïc ven bôø Haéc haûi nhö Nga, caùc nöôùc thuoäc Nam
Tö (cuõ), Bulgari, Ukraine… IV – EO MALACCA Naèm giöõa baùn ñaûo
Malaysa vaø ñaûo Sumatra, eo
Malacca ñöôïc ngöôøi Boà Ñaøo
Nha phaùt hieän vaøo naêm 1606,
noái lieàn Thaùi Bình Döông vaø AÁn
Ñoä Döông. Eo naøy coù vò trí
chieán löôïc voâ cuøng quan troïng
trong tuyeán vaän taûi töø Nhaät baûn,
Ñoâng AÙ ñeán caùc nöôùc Trung
Ñoâng, chaâu Phi cuõng nhö AÂu
chaâu vaø ngöôïc laïi. ÔÛ cöûa ngoõ
thoâng ra Thaùi Bình Döông cuûa
eo coù caûng lôùn nhaát trong khu vöïc laø Singapore. 34 lOMoAR cPSD| 15962736
Ngoaøi eo Malacca, vieäc thoâng thöông giöõa Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông
coøn söû duïng eo Tores, naèm giöõa UÙc chaâu vaø New Guinea, noái lieàn bieån Arafura vaø bieån Coral. V – EO MAGELLAN
Naèm ôû vuøng gaàn cöïc Nam
chaâu Myõ, noái lieàn Ñaïi Taây Döông
vaø Thaùi Bình Döông. Eo bieån naøy
ñöôïc nhaø haøng haûi ngöôøi Boà Ñaøo
Nha F. Magellan phaùt hieän vaøo naêm
1520. chieàu daøi cuûa eo khoaûng 600
km, chieàu roäng khoâng ñeàu, chaát ñaùy
phöùc taïp vaø coù nhieàu ñaù ngaàm neân
aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc qua laïi
cuûa taøu thuyeàn, ñaëc bieät laø caùc taøu coù taûi troïng lôùn.
Töø khi keânh ñaøo Panam ñöôïc
ñöa vaøo söû duïng, yù nghóa cuûa
keânh naøy khoâng coøn quan troïng nöõa. Nhöng neáu töø caùc caûng cuûa Argentina hay Chile
qua keânh ñeå sang chaâu UÙc thì seõ gaàn hôn raát nhieàu so vôùi vieäc qua keânh Panama. VI – EO BERING
Ngaên caùch luïc ñòa AÙ – AÂu vôùi chaâu Myõ, eo
Bering noái lieàn Baéc Baêng Döông vôùi Thaùi Bình
Döông. Eo Bering coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng vôùi
caùc tuyeán vaän taûi bieån treân vuøng bieån naøy nhö tuyeán
noái lieàn vuøng Vieãn Ñoâng ñeán caùc caûng ôû Nga, tuyeán
vaän taûi Taây – Baéc cuûa Canada.
3.4 – CAÙC BIEÅN KÍN I – BIEÅN CASPIAN lOMoAR cPSD| 15962736
Thöïc chaát cuûa bieån Caspian laø hoà Caspian,
tuy nhieân do ñoä maën cuûa nöôùc, ñieàu kieän ñi laïi
cuõng nhö dieän tích cuûa hoà maø ngöôøi ta thöôøng goïi laø bieån Caspian.
Vôùi dieän tích khoaûng 311,000 km2, bieån
Caspian chaïy doïc theo ñöôøng kinh tuyeán vôùi chieàu
daøi khoaûng 1,150 km neân khí haäu ôû phía Baéc vaø
phía Nam hoaøn toaøn khaùc nhau. Vuøng phía Baéc
khí haäu laïnh, coù baêng bao phuû vaøo muøa ñoâng,
trong khi ñoù vuøng phía Nam coù khí haäu aám hôn.
Tuy nhieân dieän tích maët nöôùc cuûa bieån Caspian
ngaøy caøng bò thu heïp (moãi naêm khoaûng 1,000 km2)
do hieän töôïng boác hôi cuûa nöôùc neân
luoàng vaøo khu caûng quan troïng nhaát cuûa vuøng laø Atstrakhan qua vuøng chaâu thoå soâng
Volga bò sa boài raát maïnh. Ñeå baûo ñaûm söï qua laïi an toaøn cuûa taøu beø treân khu vöïc naøy,
ngöôøi ta phaûi tieán haønh naïo veùt luoàng thöôøng xuyeân vôùi khoái löôïng raát lôùn.
Do bieån Caspian naèm taùch bieät vôùi caùc ñaïi döông neân hoaït ñoäng vaän taûi bieån chæ
naèm trong phaïm vi caùc nöôùc quanh hoà (Nga, Iran…). II – VUØNG NGUÕ HOÀ
Ñaây laø vuøng hoà nöôùc ngoït coù tröõ löôïng
nöôùc lôùn nhaát treân theá giôùi (khoaûng 25,000 tæ
m3), bao goàm naêm hoà lôùn vôùi dieän tích
khoaûng 245,500 km2 vaø moät soá hoà nhoû khaùc
keát hôïp laïi. Naèm giöõa Canada vaø Myõ, noái
lieàn vôùi Ñaïi Taây Döông qua hoà St Lawrenca,
vuøng Nguõ hoà coù taàm aûnh höôûng khaù quan
troïng ñoái vôùi caùc ngaønh kinh teá giöõa caùc khu
vöïc kinh teá phaùt trieån ôû Baéc Myõ. Teân Dieän tích (km2) Ñoä saâu (m) Lôùn nhaát Trung bình Hoà Thöôïng (Superior) 82,414 397 148 Huron 59,596 228 76 36 lOMoAR cPSD| 15962736 Michigan 58,016 281 106 Erie 25,744 64 21 Ontario 19,529 236 91
Ñòa hình cuûa hoà Michigan ñôn giaûn nhaát, coøn caùc hoà coøn laïi coù ñòa hình khaù phöùc
taïp, ñaëc bieät laø hoà Thöôïng vaø hoà Huron. Vuøng Nguõ hoà coù nhieàu cöûa vònh, cöûa soâng raát
thuaän lôïi cho vieäc xaây döïng caûng. Ña phaàn caùc caùc ñeàu naèm beân vuøng bôø hoà phía nöôùc
Myõ. Giöõa caùc hoà ñöôïc noái vôùi nhau qua heä thoáng keânh vaø soâng nhoû. Thuaän lôïi veà maët
giao thoâng giöõa caùc khu vöïc trong vuøng cuõng nhö vôùi caùc vuøng khaùc treân theá giôùi qua
Ñaïi Taây Döông vaø vuøng vònh Mexico, nhöng trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 12 ñeán
thaùng 4 naêm sau, vieäc löu thoâng treân vuøng naøy haàu nhö bò teâ lieät vì phaàn lôùn dieän tích
maët nöôùc cuûa hoà bò ñoùng baêng.
III – HOÀ VICTORIA (CHAÂU PHI)
Coøn coù teân goïi khaùc laø hoà Nyanza, hoà
Victoria laø hoà nöôùc ngoït coù dieän tích lôùn thöù hai treân
theá giôùi (khoaûng 69,482 km2) sau hoà Superior (vuøng
Nguõ hoà). Hoà naèm giöõa bieân giôùi caùc nöôùc Uganda,
Kenya vaø Tanzania, ñoùng vai troø quan troïng trong
vieäc vaän taûi treân khu vöïc naøy. Ngoaøi vieäc vaän chuyeån
haøng, maø chuû yeáu laø caùc daïng khoaùng saûn nhö
volfram, thieác… thì vieäc vaän chuyeån haønh khaùch cuõng
raát phaùt trieån ôû vuøng hoà Vitoria naøy.
3.5 – MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG BIEÅN NHAÂN TAÏO
Vieäc giao thöông giöõa caùc khu vöïc ngaøy caøng trôû neân quan troïng hôn khi maø neàn kinh
teá cuõng nhö vaên hoaù cuûa caùc quoác gia ngaøy caøng phaùt trieån. Ngaønh vaän taûi bieån cuõng
khoâng naèm ngoaøi xu theá chung ñoù. Ñeå giaûm bôùt ñöôïc nhöõng toån hao veà thôøi gian, tieàn
baïc cuõng nhö söùc khoeû con ngöôøi laøm vieäc trong moâi tröôøng taøu bieån do nhöõng tuyeán
haønh trình keùo daøi, ngöôøi ta ñaõ nghó ñeán vieäc noái lieàn nhöõng bieån, ñaïi döông laïi vôùi
nhau ôû nhöõng nôi coù theå.
YÙ töôûng veà vieäc ñaøo keânh noái caùc bieån bò ngaên caùch bôûi luïc ñòa laïi vôùi nhau ñaõ coù töø
thuôû raát xa xöa, nhöng maõi ñeán theá kyû 19 khi maø tieàm löïc kinh teá cuõng nhö trình ñoä
khoa hoïc kyõ thuaät cuûa theá giôùi ñaõ phaùt trieån ñeán möùc cho pheùp, vieäc naøy môùi coù theå
trieån khai ñöôïc. Vieäc laøm naøy khoâng nhöõng goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngaønh
haøng haûi, goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån kinh teá ôû nhöõng khu vöïc con keânh ñi qua, maø coøn lOMoAR cPSD| 15962736
goùp phaàn caûi taïo caûnh quan moâi tröôøng thieân nhieân laøm cho thieân nhieân ngaøy caøng ñeïp hôn. I – KEÂNH SUEZ
YÙ töôûng noái Ñòa Trung Haûi vaø Hoàng
Haûi baèng vieäc lôøi duïng nguoàn nöôùc ôû haï löu
soâng Nil ñaõ xuaát hieän caùch ñaây treân 4000
naêm. Khoaûng naêm 2000 TCN, caùc vò
Pharaon Ai Caäp trieàu ñaïi thöù 12 ñaõ baét tay
vaøo thöïc hieän vieäc naøy. Giai ñoaïn naøy, ngöôøi
ta ñaøo laøm hai ñoaïn, moät ñoaïn noái soâng Nil
vôùi hoà Al Timsah, coøn ñoaïn kia töø hoà Al
Timsah ra Hoàng Haûi. Ñeàn trieàu ñaïi vò
Pharaon thöù 26 Nekhot (609 – 593 TCN),
coâng trình laïi ñöôïc tieáp tuïc, khoaûng 120,000
noâ leä ñaõ thieät maïng vì coâng trình trong thôøi
kyø naøy nhöng coâng trình vaãn chöa theå hoaøn thaønh.
Ñeán trieàu ñaïi Pharaon Pefolemeot (308 – 246 TCN), coâng trình keânh ñaøo naøy
môùi ñöôïc hoaøn thaønh. Nhöng ñeán khoaûng naêm 716, Pharaon Kalefabel ñaõ haï leänh laáp
keânh ñeå ngaên chaën vieäc vaän chuyeån löông thöïc cuûa nhoùm noåi loaïn. Luùc naøy keânh ñaõ
coù chieàu daøi khoaûng 200 km, roäng 25 m, vaø saâu khoaûng 3 – 4 m.
Vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh haøng haûi cuûa caùc quoác gia Taây AÂu, vaø ñaëc bieât laø
vaán ñeà xaâm chieám thuoäc ñòa cuûa caùc quoác gia naøy, töø nhöõng naêm 1672 ngöôøi Phaùp ñaõ
tieán haønh thaêm doø vaø thieát keá keânh noái Ñòa trung Haûi vaø Hoàng Haûi. Giöõa theá kyû 19,
nöôùc Phaùp môùi coù ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Phoù vöông Ai Caäp veà vieäc xaây döïng moät
keânh ñaøo chaïy qua laõnh thoå cuûa Ai Caäp.
Naêm 1858, nöôùc Phaùp ñaõ thaønh laäp “Hoäi ñoàng quoác teá keânh Suez” ñeå quaûn lyù
vieäc xaây döïng keânh ñaøo naøy. Ngöôøi ta öôùc tính kinh phí xaây döïng khoaûng 8 trieäu baûng
Anh (tæ giaù vaøo thôøi baáy giôø) vôùi thôøi gian thöïc hieän laø 10.5 naêm. Ngaøy 17/11/1869,
keânh ñöôïc khaùnh thaønh vôùi toång kinh phí thöïc hieän khoaûng 18.1 trieäu baûng.
Keânh Suez hieän nay do nhaø nöôùc Ai Caäp quaûn lyù. Keânh chaïy töø Ñòa trung Haûi
ñeán Hoàng Haûi, caét qua eo ñaát noái chaâu AÙ vaø chaâu Phi, gaàn nhö theo höôùng Baéc – Nam.
Chieàu daøi toaøn boä cuûa keânh laø 160.9 km, chieàu roäng maët nöôùc laø 160 m coøn choã heïp
nhaát khoaûng 60 m. Chieàu roäng ñaùy keânh laø 42 m, coøn ñoä saâu cuûa keânh ñöôïc caûi thieän
daàn theo thôøi gian nhôø vaøo söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. Naêm 1869 ñoä sa7u cuûa
keânh khoaûng 8.5 m, naêm 1963 khoaûng 12.3 m. Hieän nay, ñoä saâu cuûa keânh ñaõ ñaït ñeán 20 m. 38 lOMoAR cPSD| 15962736
Vieäc keânh Suez ñöa vaøo söû duïng ñaõ mang laïi nhieàu hieäu quaû khoâng nhöõng trong
lónh vöïc kinh teá maø caû trong lónh vöïc quaân söï. Veà vaán ñeà kinh teá, keânh ñaõ noái lieàn tuyeán
vaän taûi quoác teá Ñòa Trung Haûi – AÁn Ñoä Döông, giaûm ñi moät quaõng ñöôøng khaù lôùn
(khoaûng 3,000 Nm – 8,000 Nm) trong tuyeán haønh trình chaâu AÙ – chaâu AÂu, chaâu AÂu –
chaâu UÙc so vôùi khi haønh trình qua muõi Haûo Voïng (Phi chaâu). Ñieàu naøy goùp phaàn tieát
kieäm ñöôïc thôøi gian cuõng nhö tieàn baïc khi vaän chuyeån haøng hoaù giöõa caùc khu vöïc naøy
baèng ñöôøng bieån, thuùc ñaåy söï löu thoâng haøng hoaù cuõng nhö phaùt trieån kinh teá. Tuyeán Khoaûng caùch (Nm) Cheânh leäch Qua Suez Qua muõi Haûo Voïng Nm % Odesa – Bombay 4,198 11,878 7,680 65 Liverpool – Bombay 6,250 10,680 4,430 42 London – Bombay 6,260 10,721 4,461 41 Hamburg – Bombay 6,567 11,028 4,461 40 NewYork – Bombay 8,160 11,599 3,439 30 Liverpool – Yokohama 11,113 14,436 3,323 24
Do coù yù nghóa ñaëc bieät veà kinh teá vaø quoác phoøng nhö vaäy, keânh ñaõ bò ñoùng cöûa
hai laàn vì caùc cuoäc chieán tranh. Naêm 1956, chính phuû Ai Caäp tuyeân boá quoác höõu hoaù
quyeàn söû duïng keânh ñaõ laøm phaùt sinh xung ñoät giöõa Anh – Phaùp – Ai Caäp, daãn ñeán vieäc
keânh bò ñoùng cöûa trong thôøi gian 9 thaùng. Naêm 1976, xung ñoät vuõ trang giöõa Israel – Ai
Caäp laøm keânh bò ñoùng cöûa trong khoaûng thôøi gian 8 naêm, gaây thieät haïi cho neàn kinh teá
theá giôùi khoaûng 8 tyû USD (theo thôøi giaù luùc baáy giôø). II – KEÂNH PANAMA
Ñaïi Taây Döông vaø Thaùi Bình Döông bò
ngaên caùch luïc ñòa chaâu Myõ. Naêm 1534, Karolv ñaõ
nghieân cöùu khaû naêng noái lieàn hai ñaïi döông naøy
baèng lôïi duïng nguoàn nöôùc ôû haï löu soâng Chagre.
Naêm 1814, Taây Ban Nha ñaõ tieán haønh phöông aùn
ñaøo keânh, tuy nhieân nhöõng thay ñoåi veà chính trò ôû
caùc nöôùc Trung Myõ ñaõ laøm cho döï aùn khoâng theå
thöïc thi. Nhaän thöùc roõ ñöôïc taàm quan troïng cuûa
vieäc noái lieàn naøy, naêm 1850, hai quoác gia coù tieàm
löïc quaân söï cuõng nhö kinh teá haøng ñaàu theá giôùi
vaøo thôøi baáy giôø laø Anh – Myõ ñaõ kyù moät hieäp öôùc
nhaèm ñaûm baûo tính trung laäp cho keânh ñaøo noái lOMoAR cPSD| 15962736
lieàn hai ñaïi döông lôùn cuûa theá giôùi trong töông lai maø khoâng phuï thuoäc vaøo
quoác gia naøo ñaõ xaây döïng neân keânh. Keát quaû thaønh coâng röïc rôõ cuûa keânh Suez ñaõ khieán
ngöôøi Phaùp quan taâm nhieàu hôn ñeán vieäc ñaøo keânh Panama. Hoï ñaõ thaønh laäp “Hieäp hoäi
xaây döïng keânh noái lieàn ñaïi döông” ñeå trieån khai thöïc hieän ñaøo keânh. Tuy nhieân do söï
chuaån bò khoâng ñöôïc chu ñaùo veà döï truø kinh phí cuõng nhö keá hoaïch thöïc hieän, sau 10
naêm thöïc hieän, cuoái cuøng ngöôøi Phaùp cuõng phaûi boû dôû coâng trình.
Sau thaát baïi cuûa Phaùp, nöôùc Myõ ñaõ xuùc tieán keá hoaïch ñaøo keânh vôùi quy moâ lôùn
hôn, keå caû duøng bieän phaùp chính trò laãn quaân söï ñeå thöïc hieän. Sau khi bò quoác hoäi
Colombia baùc boû vieäc Myõ ñeà nghò vay moät daõi ñaát roäng khoaûng 9.5 km treân laõnh thoå
Colombia ñeå xaây döïng keânh, ngöôøi Myõ ñaõ daøn döïng moät cuoäc ñaûo chaùnh vaø Panama
ñoäc laäp taùch khoûi Colombia vaøo thaùng 11/1903. hai tuaàn sau, nöôùc coäng hoaø môùi thaønh
laäp Panama ñaõ kyù moät hieäp ñònh vôùi Myõ veà vieäc cho pheùp ngöôøi Myõ xaây döïng moät
keânh ñaøo coù beà roäng khoaûng 16 km treân laõnh thoå Panam. Naêm 1904, Myõ baét ñaàu tieán
haønh xaây döïng keânh. Sau 10 naêm vôùi chi phí khoaûng 223 trieäu USD (tæ giaù vaøo thôøi baáy
giôø), ngaøy 15/08/1914 keânh ñaøo Panama ñöôïc ñöa vaøo söû duïng.
Keânh chaïy theo höôùng Ñoâng – Taây töø caûng Oristolead (vònh Limon – Ñaïi Taây
Döông) ñeán caûng Balboa (vònh Panama – Thaùi Bình Döông) vôùi toång chieàu daøi khoaûng
81.7 km. chieàu roäng maët nöôùc cuûa keânh laø 150 m, chieàu roäng ñaùy laø 58 m. Ñoä saâu keânh
taïi cöûa thoâng ra Ñaïi Taây Döông laø 13.7 m, taïi cöûa thoâng vôùi Thaùi Bình Döông laø 14.8
m. Do söï cheânh leäch veà möïc nöôùc giöõa hai ñaïi döông maø ngöôøi ta phaûi laøm caùc ñaäp
chöùa nöôùc treân keânh ñaøo naøy. Coù ba ñaäp treân toaøn tuyeán vôùi chieåu daøi cuûa ñaäp laø 360
m, chieàu roäng 42 m, ñoä saâu 14.2 m. Ñaäp noái töø Ñaïi Taây Döông - hoà Gatun cheânh leäch
möïc nöôùc laø 25.9 m, ñaäp hoà Gatun – hoà Miraflores cheânh leäch möïc nöôùc 9.15 m, ñaäp
hoà Mirafoles – Thaùi Bình Döông cheânh leäch möïc nöôùc laø 16.75 m.
Keânh ñaøo Panama xeû ñoâi luïc ñòa chaâu Myõ, noái lieàn Ñaïi Taây Döông vôùi Thaùi
Bình Döông, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc giao thöông baèng ñöôøng bieån giöõa caùc
caûng ôû bôø Taây nöôùc Myõ vôùi caùc vuøng kinh teá khaùc nhö vuøng Vieãn Ñoâng, chaâu UÙc… ñaëc
bieät laø caùc vuøng giöõa bôø Ñoâng vaø bôø Taây nöôùc Myõ. Tuyeán Khoaûng caùch (Nm) Cheânh leäch
Qua keânh Panama Qua eo Magellan Nm % NewYork – San Fransico 5,263 13,107 7,844 60 NewYork – Valparaiso 4,627 8,337 3,710 45 NewYork – Singapore 8,885 10,141 1,256 12 III – KEÂNH KIEL 40 lOMoAR cPSD| 15962736
Khoaûng caùch giöõa caùc caûng
treân Baéc Haûi vaø bieån Baltic khoâng
lôùn neáu theo ñöôøng thaúng, nhöng
trong thöïc teá laïi bò keùo daøi do phaûi
ñi voøng qua eo Ñan Maïch. Sau
nhieàu naêm nghieân cöùu, thöû nghieäm
vaø ñaùnh giaù, phöông aùn ñaøo keânh
Kiel ñöôïc chaáp thuaän. Naêm 1886,
“Hoäi ñoàng xaây döïng keânh quoác
vöông” ñöôïc thaønh laäp ñeå tieán haønh
vieäc xaây döïng keânh. Sau 10 naêm
xaây döïng, ngaøy 30/01/1895, keânh
Kiel ñöôïc khaùnh thaønh.
Chieàu daøi toaøn boä keânh laø 98.7 km, chieàu roäng maët nöôùc cuûa keânh laø 110 m,
chieàu roäng ñaùy keânh khoaûng 44 m – 65 m, ñoä saâu luoàng 11.3m. Taøu beø coù theå qua keânh
quanh naêm tröø nhöõng luùc vaøo muøa ñoâng quaù laïnh, maët nöôùc cuûa keânh bò ñoùng baêng.
Keânh Kiel coù hai ñaäp nöôùc ôû hai ñaàu, caùc ñaäp naøy seõ ñoùng laïi khi möïc nöôùc bieån giöõa
bieån Baltic vaø Baéc Haûi cheânh leäch nhau (khoaõng 0.5 m).
Vieäc keânh Kiel ñöôïc ñöa vaøo söû duïng ñaõ laøm giaûm ñi khoaûng caùch haønh trình
giöõa caùc caûng trong khu vöïc. Tuyeán Khoaûng caùch (Nm) Cheânh leäch
Qua keânh Kiel Qua eo Ñan Maïch Nm % Gdynia (Ba lan) – 645 866 221 26 Amsterdam (Haø Lan)
3.6 – MOÄT SOÁ TUYEÁN ÑÖÔØNG SOÂNG BIEÅN TREÂN THEÁ GIÔÙI
Beân caïnh caùc bieån, eo bieån, caùc keânh ñaøo thì moät soá tuyeán vaän taûi soâng coù noái lieàn vôùi
bieån cuõng coù yù nghóa khaù quan troïng trong ngaønh vaän taûi bieån.
I – TUYEÁN TREÂN CHAÂU MYÕ
1. Tuyeán St Lawrence (Baéc Myõ)
Naêm 1932, Hieäp ñònh Myõ – Canada veà chænh trò soâng, naïo veùt, xaây döïng nhaø
maùy thuyû ñieän treân soâng ñöôïc kyù keát. Vôùi muïc ñích bieán vuøng Nguõ hoà thaønh vuøng caên
cöù quaân söï troïng ñieåm cuûa Haûi quaân Myõ, chính phuû Myõ ñaõ tieán haønh xaây döïng tuyeán lOMoAR cPSD| 15962736
ñöôøng St Lawrence noái lieàn vuøng Nguõ hoà vôùi Ñaïi Taây Döông. Ngaøy 25/04/1959, tuyeán
ñöôøng ñöôïc khaùnh thaønh.
Tuyeán naøy bao goàm caùc ñoaïn soâng vaø heä thoáng keânh töø hoà Ontario ñeán vònh
Lawrence (khoaûng 1200 Nm), nhöng ñoaïn chính cuûa tuyeán laø hoà Ontario – Montreal
daøi khoaûng 160 Nm. Toaøn boä tuyeán ñöôïc naïo veùt ñeå ñaûm baûo ñoä saâu khoaûng 8.24 m.
Tuyeán vaän taûi naøy taïo thuaän lôïi trong vieäc vaän chuyeån haøng hoaù cuõng nhö haønh
khaùch vuøng Nguõ hoà – Ñaïi Taây Döông. Tuy nhieân trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 11
ñeán thaùng 4 (naêm sau) toaøn tuyeán phaûi taïm ngöng hoaït ñoäng do nöôùc bò ñoùng baêng.
2. Tuyeán soâng Amazon (Nam Myõ)
Ñaây laø tuyeán vaän taûi ñöôøng soâng lôùn nhaát
treân theá giôùi. Heä thoáng phuï löu cuûa soâng Amazon
naèm treân laõnh thoå caùc nöôùc Brazil, Venezuela.
Colombia, Peru, Ecuado, Bolivia ñoùng vai troø raát
quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá ôû khu vöïc
naøy. Trung taâm cuûa tuyeán vaän taûi treân soâng
Amazon chuû yeáu naèm ôû vuøng Bellem. Haøng hoaù
vaän chuyeån treân tuyeán naøy chuû yeáu laø goã, cacao,
quaëng, cao su, vaät lieäu xaây döïng, thöïc phaåm, nhieân lieäu.
II – TUYEÁN TREÂN CHAÂU AÂU 42 lOMoAR cPSD| 15962736
1. Tuyeán soâng Rhein
Chieàu daøi toaøn tuyeán khoaûng 1,330 km, ñaây laø tuyeán vaän taûi soâng bieån lôùn nhaát
chaâu AÂu, ñi qua caùc vuøng kinh teá phaùt trieån ôû Taây AÂu, coù nhieàu taøi nguyeân khoaùng saûn
cuõng nhö ñieàu kieän thuyû vaên thuaän lôïi cho vieäc vaän taûi thuyû. Caùc caûng soâng bieån lôùn
treân soâng naøy nhö Rotterdam, Amsterdam…
2. Tuyeán soâng Volga (Nga)
Chieàu daøi khoaûng 4,000 km noái lieàn Baéc Haûi – Baltic – Haéc Haûi. Heä thoáng vaän
taûi thuyû treân khu vöïc naøy töông ñoái ñoäc laäp.
III – TUYEÁN TREÂN CHAÂU AÙ
Chaâu AÙ coù nhieàu soâng lôùn nhö Tröôøng Giang, Mekong, Hoaøng Haø… song do ñieàu
kieän ñòa lyù, cheá ñoä thuyû vaên khaù phöïc taïp neân vaän taûi thuyû treân caùc soâng chaâu AÙ chuû yeáu phuïc vuï noäi boä. lOMoAR cPSD| 15962736
CHÖÔNG IV – VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM VAØ MOÄT SOÁ CAÛNG BIEÅN
4.1 – VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM
I – KHAÙI QUAÙT VEÀ VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM
Vieät Nam laø moät quoác gia naèm trong baùn ñaûo Ñoâng Döông thuoäc vuøng Ñoâng
Nam chaâu AÙ, coù dieän tích ñaát lieàn khoaûng 329,566 km2 vaø ñöôøng bôø bieån daøi khoaûng
3,260 km. Vuøng bieån Vieät Nam chieám phaàn lôùn dieän tích cuûa bieån Ñoâng, nôi taäp trung
caùc tuyeán vaän taûi töø AÁn Ñoä Döông leân Baéc Thaùi Bình Döông, töø vuøng Ñoâng Döông ñi
chaâu UÙc, vaø laø cöûa ngoõ quan troïng ñi vaøo vuøng Ñoâng Nam AÙ.
Bieån Ñoâng Vieät Nam laø vuøng bieån töông ñoái kín, coù nhieàu ñaûo vaø quaàn ñaûo roäng lôùn
bao quanh taïo nhieàu eo bieån, vuõng vònh laøm cho vieäc giao thoâng ñöôøng bieån giöõa bieån
Ñoâng vôùi Thaùi Bình Döông cuõng nhö AÁn Ñoä Döông raát thuaän lôïi. Phía Nam vaø phía
Ñoâng giaùp vôùi Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông, phía Baéc vaø phía taây giaùp luïc ñòa
chaâu AÙ neân vuøng bieån Ñoâng Vieät Nam vöøa mang tính haûi döông vöøa laïi coù tính luïc ñòa.
Maët khaùc, khí haäu treân vuøng bieån Ñoâng chòu aûnh höôûng cuûa khoái khoâng khí cöïc ñôùi laïnh
khoâ töø phía Baéc traøn xuoáng vaø khoái khoâng khí noùng aåm töø xích ñaïo ñi leân laøm cho khí 44 lOMoAR cPSD| 15962736
haäu vuøng naøy vöøa mang tính oân ñôùi laïi vöøa coù tính nhieät ñôùi. Ñaây laø vuøng bieån roäng
lôùn, bao truøm moät theàm luïc ñòa bao la vôùi nhieàu quaàn ñaûo. Caùc ñaûo phaân boá treân nhieàu
khu vöïc, ngoaïi tröø caùc ñaûo coù dieän tích töông ñoái lôùn nhö Phuù Quoác (dieän tích khoaûng
660 km2) vaø Coân Sôn (khoaûng 51 km2)..., haàu heát caùc ñaûo cuûa nöôùc ta thaáp vaø nhoû vôùi
dieän tích chæ khoaûng vaøi km2. Vuøng bieån Ñoâng coøn laø moät vuøng coù tröõ löôïng daàu moû vaø
khí ñoát töông ñoái lôùn.
Trong töông lai chuùng ta hy voïng seõ coù moät thaønh
phoá treân bieån naèm giöõa bieån Ñoâng (naèm giöõa khu
vöïc quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø quaàn ñaûo Tröôøng Sa).
Thaønh phoá coù theå mang teân Hoaøng Tröôøng, moät
thaønh phoá noåi hoaøn toaøn treân bieån, nôi maùy bay
coù theå haï caùnh, coù caûng container côõ lôùn vaø taøu
ngaàm coù theå leân xuoáng ñöôïc. Taát caû nhöõng yù
töôûng naøy do Tieán só Traàn Vaên Khoaùt – Toång
Giaùm ñoác Keystone (Coâng ty
quaûn lyù phaùt trieån ñaù Ñænh voøm – Hoa Kyø) ñöa ra, neáu trôû thaønh hieän thöïc seõ ñaùnh daáu
moät böôùc ngoaët vó ñaïi cuûa ñaát nöôùc trong coâng cuoäc chinh phuïc bieån caû. Hôn nöõa ñaây
coøn laø ñieàu khaúng ñònh chuû quyeàn cuûa Vieät Nam taïi caû hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa.
Tuyeán haønh haûi chaâu AÙ – chaâu AÂu phaûi ñi qua eo Malacca, ñeå giaûm bôùt thôøi gian qua
eo, ngöôøi ta nghó ñeán vieäc ñaøo keânh taïi vuøng baùn ñaûo Thaùi Lan – Malaysia. Hieän nay,
döï aùn keânh KRA ñaõ ñöôïc chaáp thuaän vôùi chieàu daøi keânh döï kieán laø 102 km, roäng 500
m cho pheùp taøu daàu 250,000 DWT coù theå qua laïi an toaøn.
II – ÑAËC ÑIEÅM THUÛY TRIEÀU ÔÛ VUØNG BIEÅN VIEÄT NAM
1. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu bieån Ñoâng
Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa hieän töôïng thuûy trieàu treân bieån Ñoâng,khaùc so vôùi ña soá caùc bieån
treân theá giôùi laø hieän töôïng baùn nhaät trieàu ñeàu ôû vuøng naøy hieám khi xaûy ra, tính chaát
nhaät trieàu vaø nhaät trieàu khoâng ñeàu raát phoå bieán treân vuøng bieån naøy. Nhöõng khu vöïc coù
dieãn bieán thuûy trieàu phöùc taïp caàn löu yù laø vònh Baéc Boä, eo Ñaøi Loan vaø vònh Thaùi Lan.
Treân bieån Ñoâng coù theå thaáy caû caùc cheá ñoä thuûy trieàu nhö baùn nhaät trieàu ñeàu, baùn nhaät
trieàu khoâng ñeàu, nhaät trieàu ñeàu vaø nhaät trieàu khoâng ñeàu.
2. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu vònh Baéc Boä
Vònh Baéc Boä laø vuøng coù hieän töôïng thuûy trieàu phöùc taïp nhaát treân bieån Ñoâng. Thuûy trieàu
ôû vuøng naøy mang tính nhaät trieàu laø chính, chieám khoaûng 4/5 dieän tích cuûa vònh. Phaàn
coøn laïi coù ñuû caùc hình thöùc thuûy trieàu. Bieân ñoä trieàu khoâng ñeàu trong toaøn vònh, vuøng
coù bieân ñoä trieàu cöïc ñaïi 2 m – 4 m chieám khoaûng ¾ dieän tích cuûa vònh, phaàn dieän tích
coøn laïi coù bieân ñoä trieàu lôùn hôn 4 m. lOMoAR cPSD| 15962736
3. Ñaëc ñieåm thuûy trieàu doïc vuøng ven bieån nöôùc ta
Vuøng ven bieån nöôùc ta bieân ñoä trieàu thay ñoåi töø döôùi 0.5 m ñeán treân 4 m vôùi tính chaát
thuûy trieàu thay ñoåi töø baùn nhaät trieàu ñeàu ñeán nhaät trieàu ñeàu. Vuøng coù bieân ñoä trieàu nhoû
nhaát cuõng laø vuøng coù cheá ñoä baùn nhaät trieàu ñeàu duy nhaát treân vuøng bieån Vieät Nam laø
vuøng Thuaän An vaø phuï caän. ÔÛ vuøng phía Nam vaø Baéc cuûa vuøng Thuaän
An, tính chaát baùn nhaät trieàu yeáu daàn, tính nhaät trieàu taêng daàn. Vuøng töø Nam Quaûng Bình
ñeán cöûa Tuøng vaø vuøng Nam Thöøa Thieân ñeán Ñaø Naüng coù cheá ñoä thuûy trieàu laø baùn nhaät
trieàu khoâng ñeàu. Vuøng töø cöûa Hoäi ñeán cöûa Gianh vaø vuøng Quaûng Nam ñeán Quy Nhôn
coù tính nhaät trieàu khoâng ñeàu.
4.2 – MOÄT SOÁ CAÛNG BIEÅN VIEÄT NAM
Thieân nhieân ñaõ öu ñaõi cho chuùng ta moät heä thoáng soâng ngoøi,
keânh raïch daøy ñaëc; ñöôøng bôø bieån daøi hôn 3000 km vôùi nhieàu haûi
caûng thuaän lôïi cho taøu ra vaøo. Khoái löôïng haøng hoùa ñöôïc vaän
chuyeån baèng ñöôøng bieån trong nhöõng naêm qua khoâng ngöøng gia
taêng. Nhö vaäy muoán khai thaùc toát tieàm naêng ñoù, ngoaøi vieäc ñaàu
tö xaây döïng cô sôû haï taàng, ñaàu tö trang bò môùi trang thieát bò phuïc
vuï cho vieäc vaän taûi, caûi taïo heä thoáng luoàng laïch... thì vieäc naâng
cao trình ñoä chuyeân moân cho caùn boä khai thaùc, ñoäi nguõ thuyeàn
vieân cuõng heát söùc quan troïng.. Maët khaùc, vieäc ñaûm baûo an toaøn
haøng haûi cuõng laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng trong söï
nghieäp xaây döïng vaø phaùt trieån ngaønh haøng haûi cuûa chuùng ta. I – CAÛNG QUAÛNG NINH
Hình aûnh laøm haøng taïi caûng Quaûng Ninh -
Vò trí: 20044’N, 107003’E -
Vò trí ñoùn hoa tieâu: 20043’N, 107011’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät trieàu. 46 lOMoAR cPSD| 15962736 -
Bieân ñoä trieàu cao nhaát: 4.0 m -
Bieân ñoä trieàu thaáp nhaát: 0.0 m -
Bieân ñoä trieàu trung bình: 3.2 m -
Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa
gioù NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 14 km, ñoä saâu luoàng 6.8 m – 8.1 m -
Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 25,000 DWT (taïi caûng caùi Laân),
45,000 DWT (taïi khu chuyeån taûi). -
Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu
container, vaø taøu khaùch. II – CAÛNG HAÛI PHOØNG 1. Giôùi thieäu -
Vò trí: 20052’N, 106041’E -
Vò trí ñoùn hoa tieâu: 20040’N, 106051’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät trieàu. -
Bieân ñoä trieàu cao nhaát: 4.5 m -
Bieân ñoä trieàu thaáp nhaát: 2.5 m -
Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa
gioù NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 42 km, ñoä saâu luoàng 4.5 m. -
Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 10,000 DWT (taïi caàu), 50,000 DWT (taïi khu chuyeån taûi). -
Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container.
Caûng Haûi Phoøng naèm trong heä thoáng soâng Hoàng, mang nhieàu phuø sa, neân ñoä saâu
luoàng cuûa caûng Haûi Phoøng thöôøng xuyeân thay ñoåi gaây khoù khaên cho coâng taùc ñieàu ñoäng
taøu. Hieän nay, caûng Haûi Phoøng vaãn ñang ñöôïc tieáp tuïc caûi taïo, môû roäng vaø naâng caáp ñeå
coù theå xöùng ñaùng laø moät caûng trung taâm cuûa khu vöïc phía Baéc, ñaùp öùng phuø hôïp vôùi
caùc phöông thöùc vaän taûi vaø thöông maïi quoác teá. lOMoAR cPSD| 15962736
2. Döï aùn phaùt trieån
- Döï aùn naâng caáp, caûi Caûng Chuøa Veõ
taïo caûng Haûi Phoøng baèng
nguoàn voán ODA cuûa Nhaät
Baûn vôùi caùc giai ñoaïn ñaõ vaø
ñang ñöôïc thöïc hieän nhö sau: giai ñoaïn 1 (1997
– 2001) hoaøn thaønh caùc döï aùn naâng caáp, caûi taïo khu vöïc Chuøa Veõ thaønh moät caûng
Container lôùn nhaát phía Baéc vôùi coâng suaát 500,000 TEUs/naêm. Giai ñoaïn 2 (2001 –
2005) ñaàu tö xaây döïng luoàng ra vaøo caûng coù ñoä saâu 7.2 m, xaây döïng theâm hai caàu taøu
container taïi khu vöïc Chuøa Veõ. -
Döï aùn khu chuyeån taûi Beán Goùt – Laïch Huyeän: daàu tö xaây döïng khu chuyeån
taûi cho loaïi taøu 30,000 DWT – 50,000 DWT caùch caûng chính khoaûng 30 km. -
Döï aùn khu caûng toång hôïp Ñình Vuõ: giai ñoaïn 1 (2001 – 2005) xaây döïng
hai beán daøi 425m cho taøu 20,000 DWT/1200TEU, ñoä saâu tröôùc beán 10.2m. Giai ñoaïn 2
(2005 – 2010) xaây döïng naêm beán daøi 990m goàm coù hai beán toång hôïp, hai beán container,
vaø moät beán khaùch quoác teá. III – CAÛNG NGHEÄ TÓNH -
Goàm hai caûng Beán Thuûy (vò trí: 18039’N, 105042’E), vaø caûng Cöûa Loø (vò trí: 18049’N, 105042’E) -
Vò trí ñoùn hoa tieâu: 18048’N, 105048’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu. -
Bieân ñoä trieàu cheânh leäch: 1.71m -
Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 3 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù
NNE, thaùng 4 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 4 km, ñoä saâu luoàng 5.5 m. Luoàng vaøo
caûng coù toác ñoä sa boài raát nhanh, gaây khoù khaên cho vieäc taøu ra vaøo caûng. - Taûi troïng taøu
toái ña cho pheùp: 15,000 GRT. IV – CAÛNG ÑAØ NAÜNG 48 lOMoAR cPSD| 15962736 -
Vò trí: 16017’33’’N, 108020’30’’E -
Vò trí ñoùn hoa tieâu: 16010’N,
108011’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu. -
Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 0.9m -
Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng 2
(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NNE, thaùng 3
– thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng caûng Tieân Sa 14.8 km, caûng soâng Haøn
22.2 km. Ñoä saâu luoàng töø phao soá 0 ñeán caûng Tieân Sa laø 15 m – 16 m, ñoaïn töø caûng
Tieân Sa ñeán caàu soâng Haøn laø 6.0 m. -
Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 75,338 GRT -
Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container, taøu khaùch, taøu daàu. V – CAÛNG QUY NHÔN
- Vò trí: 13046’N, 109014’E
- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 13044’N, 109015’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu.
- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 2.0m
- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng 2 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù
NNE, thaùng 3 – thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE.
- Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 7 km, ñoä saâu luoàng 8.5 m.
- Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 19,915 GRT
- Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container.
Hieän caûng Quy Nhôn ñang thöïc hieän xaây döïng caàu taøu 30,000 DWT, naïo veùt
luoàng, taïo baõi cuõng nhö caûi taïo heä thoáng ñöôøng giao thoâng ñeå trôû thaønh moät trong nhöõng
caûng trung chuyeån maïnh cuûa mieàn Trung. VI – CAÛNG NHA TRANG lOMoAR cPSD| 15962736
- Vò trí: 12012’N, 109013’E
- Vò trí ñoùn hoa tieâu: 12014’N,
109019’E - Cheá ñoä thuûy trieàu: nhaät trieàu.
- Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 1.4m
- Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 11 – thaùng 2
(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NNE, thaùng
3 – thaùng 10 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SSE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 5 km, ñoä saâu luoàng 11.5 m. -
Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 20,000 GRT (taøu haøng), 30,000 GRT (taøu khaùch). -
Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container, taøu khaùch. VII – CAÛNG SAØI GOØN -
Vò trí: 10050’N, 106045’E -
Vò trí ñoùn hoa tieâu: 10020’N, 107003’E -
Cheá ñoä thuûy trieàu: baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu. -
Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 2.7m -
Cheá ñoä gioù muøa: thaùng 10 – thaùng 4 (naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa
gioù NE, thaùng 5 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SE. - Luoàng vaøo caûng:
chieàu daøi luoàng 85 km, ñoä saâu luoàng 10.5 m. - Taûi troïng taøu toái ña
cho pheùp: 32,000 DWT (taïi caàu),
60,000 DWT (taïi khu vöïc chuyeån taûi Thieàng Lieàng). - Loaïi taøu ra vaøo chuû
yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch
hoùa, taøu container, taøu khaùch.
Moät vaøi thoâng soá veà caàu beán cuûa Caûng Saøi goøn: 50 lOMoAR cPSD| 15962736 Teân caûng Daøi (m) Saâu (m) Loaïi taøu / haøng Caûng Nhaø Roàng 842
8.2 – 9.1 Baùch hoùa / taøu khaùch Caûng Khaùnh Hoäi 908 8.2 – 10 Baùch hoùa / container Caûng Taân Thuaän I 713 11 Roro / Cont. / Haøng rôøi Caûng Taân Thuaän II 210 10.5 Haøng bao / haøng rôøi
Laø moät trong nhöõng caûng lôùn cuûa Vieät Nam cuõng nhö khu vöïc, caûng Saøi Goøn
trong nhöõng naêm qua ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu cho coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá cuûa ñaát nöôùc.
Ñeå phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån chung cuûa Tp Hoà Chí Minh cuõng nhö cuûa vuøng, hieän
nay cô quan Caûng ñang tieán haønh xaây döïng caûng nöôùc saâu boác xeáp container taïi Caùi
Meùp vaø Thò Vaûi (Baø Ròa – Vuõng Taøu), vaø chuyeån ñoåi coâng naêng keát hôïp di dôøi caùc khu
caûng hieän höõu ra ngoaïi vi thaønh phoá.
VIII – CAÛNG CAÀN THÔ - Vò trí: 10003’N, 105042’E - Vò trí ñoùn hoa tieâu: 09029’N, 106031’E - Cheá ñoä thuûy
trieàu: baùn nhaät trieàu. - Bieân ñoä trieàu cheânh leäch bình quaân: 3.0m - Cheá ñoä gioù
muøa: thaùng 10 – thaùng 4
(naêm sau) chòu aûnh höôûng cuûa gioù NE, thaùng 5 – thaùng 9 chòu aûnh höôûng cuûa gioù SE. -
Luoàng vaøo caûng: chieàu daøi luoàng 120 km, ñoä saâu luoàng 7.0 m. -
Taûi troïng taøu toái ña cho pheùp: 16,500 GRT. -
Loaïi taøu ra vaøo chuû yeáu: taøu haøng rôøi, taøu haøng baùch hoùa, taøu container.
IX – CHIEÁN LÖÔÏC ÑAÀU TÖ VAØ PHAÙT TRIEÅN HEÄ THOÁNG CAÛNG BIEÅN VIEÄT NAM
Trong nhöõng naêm qua, neàn kinh teá cuûa Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc tieán nhaûy voït, saûn
löôïng haøng hoaù xuaát nhaäp khaåu cuõng nhö löu chuyeån trong nöôùc cuõng taêng khoâng
ngöøng. Heä thoáng caûng bieån Vieät Nam cuõng ñaõ goùp phaàn quan troïng cuûa mình trong söï
phaùt trieån chung cuûa neàn kinh teá caû nöôùc. Baèng nhieàu nguoàn voán (ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lOMoAR cPSD| 15962736
noäi löïc, voán vay, vieän trôï…) caùc caûng ñaõ töøng böôùc caûi taïo, naâng caáp, xaây döïng môùi caàu
caûng cuõng nhö ñaàu tö mua saém theâm caùc trang thieát bò hieän ñaïi phuïc vuï cho coâng taùc
xeáp dôõ, baûo quaûn haøng hoaù khi löu thoâng qua caûng.
Ñeå phaùt huy toái ña nguoàn voán duøng cho phaùt trieån heä thoáng caûng bieån, theo quy hoaïch
phaùt trieån heä thoáng caûng bieån cuûa Chính phuû, heä thoáng caûng bieån ôû Vieät nam ñöôïc quy hoaïch thaønh 8 nhoùm: -
Cuïm caûng phía Baéc: töø caûng Quaûng Ninh ñeán Ninh Bình, vuøng haäu
phöông quan troïng cuûa cuïm caûng naøy laø caùc tænh phía Baéc, troïng ñieåm cuûa cuïm
caûng naøy laø caûng Haûi Phoøng vaø caûng Caùi Laân. -
Cuïm caûng Baéc Trung Boä: caùc caûng töø Thanh Hoaù ñeán Ngheä Tónh. -
Cuïm caûng Trung Trung Boä: caùc caûng töø Quaõng Bình ñeán Quaõng
Ngaõi, caûng troïng ñieåm öu tieân laø caûng Ñaø Naüng vaø caûng Dung Quaát, trong ñoù öu
tieân phaùt trieån caûng Dung Quaát trôû thaønh moät trong caùc caûng nöôùc saâu lôùn cuûa
khu vöïc vôùi chöùc naêng vöøa phuïc vuï vaän chuyeån haøng hoùa cho caùc tænh mieàn
Trung, Taây Nguyeân cuõng nhö vuøng Nam Laøo, Ñoâng Baéc Thaùi Lan, ñoàng thôøi
phuïc vuï tröïc tieáp cho caùc ngaønh coâng nghieäp ñöôïc phaùt trieån trong vuøng phuï caän
nhö loïc hoaù daàu, luyeän kim… -
Cuïm caûng Nam Trung Boä: caùc caûng töø Bình Ñònh ñeán Bình Thuaän. -
Cuïm caûng Thaønh phoá Hoà Chí Minh – Vuõng Taøu – Thò Vaûi: goàm
caùc caûng doïc theo soâng Saøi Goøn, Ñoàng Nai, Nhaø Beø, Thò Vaûi. Ñaây laø cuïm caûng
ñaëc bieät quan troïng cho vieäc phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng Ñoâng Nam Boä cuõng nhö
vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. -
Cuïm caûng ñoàng baèng soâng Cöûu Long: laø cuïm caûng chuyeån tieáp noäi
ñòa cuõng nhö moät soá nöôùc trong khu vöïc. -
Cuïm caûng caùc ñaûo Taây Nam (Phuù Quoác). - Cuïm caûng Coân Ñaûo
Tuy nhieân baøi toaùn xaây döïng caûng coøn raát nhieàu vaán ñeà caàn tính toaùn vaø caân
nhaéc ñeå vöøa söû duïng hôïp lyù voán ñaáu tö, vöøa taêng khaû naêng vöôn leân hoäi nhaäp cuõng nhö
taêng söùc caïnh tranh cuûa heä thoáng caûng bieån Vieät Nam. 52

Bài giảng chi tiết Đia Lý Hàng Hải - Địa lý vận tải thuỷ | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

Tài liệu liên quan:

Đề thi địa lý vận tải thuỷ năm 2022 - Địa lý vận tải thuỷ | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

Vận tải hàng hải - Địa lý vận tải thủy | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

Báo cáo các ga hàng hoá chính của Việt Nam - Địa lý vận tải thủy | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

Phương tiện vận tải đường sắt chở hành khách - Địa lý vận tải thủy | Trường Đại học Giao thông Vận Tải

Điều kiện khí hậu - Địa lý vận tải thủy | Trường Đại học Giao thông Vận Tải