Bài giảng Doanh nghiệp độc quyền - Kinh tế vĩ mô | Đại học Tôn Đức Thắng

10/20/2020 CHƯƠNG 8 Doanh nghiệp độc quyền (Monopoly) 8.1. Giới thiệu
8.2. Quyết định sản xuất của doanh nghiệp độc quyền.
8.3. Tổn thất phúc lợi do độc quyền 8.4. Phân biệt giá
8.5. Chính sách của chính phủ về độc quyền 8.1. GIỚI THIỆU
 Doanh nghiệp độc quyền là người bán
duy nhất trên thị trường, cung cấp một loại
hàng hoá không có hàng hoá thay thế gần.
 Doanh nghiệp độc quyền có sức mạnh
thị trường (market power), vì thế có thể
tác động lên giá bán của hàng hoá.
 Trong khi đó, doanh nghiệp trạnh tranh
hoàn hảo không có sức mạnh thị trường. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 1 1 10/20/2020
8.1. Nguyên nhân của độc quyền
Nguyên nhân chính của độc quyền chính là
các rào cản thị trường khiến cho các doanh
nghiệp khác không thể gia nhập. Gồm có:
1. Một doanh nghiệp nào đó sở hữu nguồn tài
nguyên. VD: DeBeers sở hữu hầu hết các mỏ
kim cương trên thế giới.
2. Chính phủ cho phép doanh nghiệp độc quyền
sản xuất hàng hoá. VD: Luật sáng chế, bản quyền 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 2
Nguyên nhân của độc quyền
3. Độc quyền tự nhiên: Một doanh nghiệp có khả
năng sản xuất toàn bộ sản lượng thị trường với chi phí
thấp hơn so với nhiều doanh nghiệp cùng thực hiện. Ví dụ: 1000 hộ gia đình Chi phí cần đến điện. AC dốc Nếu như 1 doanh nghiêp xuống cung ứng cho 1000 hộ, $80
AC sẽ thấp hơn so với 2 $50 AC doanh nghiệp – mỗi Q doanh nghiệp cung ứng 500 1000 cho 500 hộ. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 3 2 10/20/2020 Đường cầu của
Độc quyền và Cạnh tranh hoàn hảo
Trong thị trường cạnh tranh
hoàn hảo, đường cầu thị Đường cầu của doanh
trường có dạng dốc xuống. nghiêp cạnh tranh hoàn hảo
Tuy nhiên đường cầu của P
một doanh nghiệp có dạng
nằm ngang tại mức giá thị trường. D Doanh nghiệp có thể tăng Q mà không cần giảm P, do đó MR = P. Q 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 4
Độc quyền vs. Cạnh tranh: Đường cầu
Doanh nghiệp độc quyền là
người bán duy nhất, do đó
đường cầu mà doanh nghiệp Đường cầu của doanh nghiêp độc quyền
phải đối mặt chính là đường P cầu thị trường.
Để bán được mức Q cao hơn,
doanh nghiệp phải giảm P. Do đó, MR ≠ P. D Q 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 5 3 10/20/2020 Bài tập tình huống1
Doanh thu của doanh nghiệp độc quyền 1. Tính TR, AR và MR. Q P TR AR MR 0 $4.50 n.a. 2. So sánh: 1 4.00 • P và AR 2 3.50 • P và MR 3 3.00 4 2.50 5 2.00 6 1.50 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 6 Bài tập tình huống 1 Đáp án P = AR, giống như Q P TR AR MR doanh nghiệp cạnh 0 $4.50 $ 0 n.a. tranh. $4 1 4.00 4 $4.00 3 2 3.50 7 3.50 MR < P, trong khi ở 2 thị trường cạnh 3 3.00 9 3.00 1 tranh thì MR = P 4 2.50 10 2.50 0 5 2.00 10 2.00 –1 6 1.50 9 1.50 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 7 4 10/20/2020
Đường cầu (D) & Đường doanh thu biên (MR) P, MR $5 Q P MR 4 (D) = P = AR 0 $4.50 3 $4 1 4.00 2 3 2 3.50 1 2 0 3 3.00 1 -1 MR 4 2.50 -2 0 5 2.00 -3 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 Q 6 1.50 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 8
MR của doanh nghiệp độc quyền
 Tăng Q sẽ gây ra 2 hiệu ứng lên doanh thu:
 Hiệu ứng sản lượng (Output effect): sản lượng tăng làm doanh thu tăng.
 Hiệu ứng giá (Price effect): giá giảm làm doanh thu giảm.
 Để bán ra mức Q cao hơn, doanh nghiệp độc
quyền phải giảm mức P.  Do đó, MR < P
 MR thậm chí có thể âm nếu hiệu ứng giá lớn
hơn hiệu ứng sản lượng. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 9 5 10/20/2020
8.2. Quyết định sản xuất của doanh nghiệp Tối đa hóa lợi nhuận
 Sản xuất mức Q tại đó MR = MC.
 Tại mức Q này, doanh nghiệp độc quyền
định ra mức P cao nhất mà người tiêu
dùng sẵn lòng trả cho mức Q đó.
 Xác định mức P này dựa vào đường D. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 10 Tối đa hóa lợi nhuận 1. Mức Q tối đa hóa Chi phí & lợi nhuận: Doanh thu MC MR = MC. P 2. Xác định P tại mức Q này dựa vào đường cầu. D MR Q Q Q tối đa hóa lợi nhuận 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 11 6 10/20/2020
Lợi nhuận của doanh nghiệp độc quyền Giống như doanh Chi phí &
nghiệp cạnh tranh Doanh thu MC hoàn hảo, lợi P nhuận của doanh AC nghiệp độc quyền: AC =(P – AC) x Q D MR Q Q 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 12
Doanh nghiệp độc quyền không có đường cung
 Doanh nghiệp cạnh tranh
 Chấp nhận mức P thị trường
 Có đường cung thể hiện sự phụ thuộc của Q vào P.
 Doanh nghiệp độc quyền
 Là người định giá, không phải người chấp nhận giá.
 Q không phụ thuộc vào P; mà, Q và P được xác định
dựa trên sự tương tác giữa MC, MR và đường cầu.
 Vì thế, doanh nghiệp độc quyền không có đường cung. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 13 7 10/20/2020 TÌNH HUỐNG NGHIÊN CỨU
Độc quyền và Dược phẩm Bằng phát minh sáng chế làm cho P doanh nghiệp có được thế lực độc PM quyền tạm thời. P MC Khi bằng phát minh C = sáng chế hết hiệu D lực, thị trường trở MR nên cạnh tranh. QM Q QC 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 14
8.3. Tổn thất phúc lợi do độc quyền
 Ở thị trường cạnh tranh, tại điểm cân bằng
thì: MC và tổng thặng dư được tối đa.
 Ở thị trường độc quyền: P > MR = MC
 Giá trị người mua nhận được từ một đơn vị
hàng hóa tăng thêm (P) cao hơn chi phí doanh
nghiệp bỏ ra để sản xuất hàng hóa đó (MC).
 Sản lượng (Q) độc quyền quá thấp – có thể
tăng tổng thặng dư với mức Q cao hơn.
 Do đó, độc quyền gây ra tổn thất vô ích (Deadweight Loss = DWL). 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 15 8 10/20/2020
Tổn thất phúc lợi do độc quyền
 Điểm cân bằng trong thị P trường cạnh tranh: DWL MC Mức sản lượng QC Tại P P = MC P = MC
Tổng thặng dư là tối đa. MC
 Điểm cân bằng trong thị D trường độc quyền: MR Mức sản lượng QM Tại P > MC QM QC Q  Tổn thất phần DWL 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 16 8.4. Phân biệt giá Price discrimination
 Phân biệt giá: là việc bán một hàng hóa
nào đó với những mức giá khác nhau cho
những người mua khác nhau.
 Chiến lược phân biệt giá được thực hiện
dựa vào giá sẵn sàng trả (WTP):
 Doanh nghiệp có thể tăng lợi nhuận bằng
cách áp dụng mức giá cao hơn cho những
người mua với giá sẵn sàng trả cao hơn. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 17 9 10/20/2020
Chiến lược phân biện giá hoàn hảo và Chiến lược một giá Độc quyền áp dụng mức giá chung (P ) Thặng dư M P tiêu dùng cho tất cả khách hàng. P DWL M  Xuất hiện DWL. MC Lợi nhuận độc quyền D MR QM Q 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 18
Độc quyền với Chiến lược phân biện giá
hoàn hảo và Chiến lược một giá
 Nếu doanh nghiệp độc quyền P
sản xuất tại mức sản lượng Lợi nhuận
cạnh tranh, nhưng định giá theo độc quyền
WTP của từng người mua.
 Đây gọi là chiến lược phân biệt
giá hoàn hảo (perfect price MC discrimination). D
 CS trở thành lợi nhuận của độc quyền. Nhưng, DWL = 0. MR Q Q 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 19 10 10/20/2020
Chiến lược phân biệt giá trong thực tế
 Chiến lược phân biệt giá hoàn toàn là
không thể thực hiện vì:
 Doanh nghiệp không phân biệt được giá sẵn
sàng trả của từng người mua.
 Người mua không thông báo điều này cho người bán biết.
 Vì thế doanh nghiệp chia khách hàng ra
thành các nhóm khác nhau như tuổi, mức
thu nhập, vùng miền, quốc tịch, … 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 20
Ví dụ về chiến lược phân biệt giá  Giá vé xem phim  Giá vé máy bay  Phiếu giảm giá  Hỗ trợ tài chính
 Giảm giá theo số lượng 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 21 11 10/20/2020
8.5. Chính sách của chính phủ đối với doanh nghiệp độc quyền
 Tăng cạnh tranh bằng luật chống độc quyền
 Quản lý điều tiết giá.  Sở hữu nhà nước  Không làm gì cả 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 22 KẾT LUẬN:
Sự thịnh hành của doanh nghiệp độc quyền
 Trên thực tế, hình thức độc quyền hoàn toàn rất hiếm.
 Tuy nhiên, các doanh nghiệp có được
quyền lực thị trường là do:
 Sản phẩm bán ra là riêng biệt.
 Có thị phần lớn và ít đối thủ cạnh tranh. 10/20/2020
701020 - Doanh nghiệp độc quyền 23 12