Bài giảng môn Triết học - Chương 1: Khái luận về triết học và Triết học Mác – Lênin | Trường Đại học sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh

CHƯƠNG1:KHÁILUẬNVỀTRIẾTHỌCVÀ
TRIẾTHỌCMÁCLÊNIN I.Triếthọcvà
1.Kháilượcvềtriếthọc vấnđềcơbản
2.Vấnđềcơbảncủatriếthọc củatriếthọc
3.Biệnchứngvàsiêuhình II.Triếthọc Mác–Lênin
1.SựrađờivàpháttriểncủatriếthọcMác–Lênin vàvaitròcủa
2.ĐốitượngvàchứcnăngcủatriếthọcMác–Lênin
triếthọcMác- Lênintrong
3.VaitròcủatriếthọcMác-Lênintrongđờisốngxã đờ9i/12s/2ố 023 ngXH
hộivàtrongsựnghiệpđổimớiởViệtNamhiệnnay
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 1
1.KháilượcvềTriếthọc
a.Nguồngốccủatriếthọc
b.KháiniệmTriếthọc
c.Vấnđềđốitượngcủatriếthọctronglịchsử
d.Triếthọc-hạtnhânlýluậncủathếgiớiquan 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 2
1.KháilượcvềTriếthọc
a.Nguồngốccủatriếthọc
• TriếthọcrađờivàokhoảngtừthếkỷVIIIđếnthếkỷVITCNtạicác
trungtâmvănminhlớncủanhânloạithờiCổđại(phươngĐông:Ấn
độvàTrunghoa,phươngTây:Hylạp) 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 3
a.Nguồngốccủatriếthọc
•Triếthọclàmộthìnhtháiýthứcxãhội,làmộtbộphậncủa
kiếntrúcthượngtầng
• Nguồngốcnhậnthức:
✔ Nhậnthứcthếgiớilànhucầutựnhiên,kháchquancủacon người.
✔ Nhậnthứcconngườingàycàngpháttriển và đạttớitrình
độcaotrongviệcgiảithíchthếgiới 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 4
a.Nguồngốccủatriếthọc
• Nguồngốcxãhội:
✔ Phâncônglaođộngxãhộidẫnđếnsựphânchialaođộng
lànguồngốcdẫnđếnchếđộtưhữu
✔ Khixãhộicósựphânchiagiaicấp,tầnglớp 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 5
b.Kháiniệmtriếthọc
TrungQuốc:Triết=Trí:sựtruytìmbảnchấtcủađối
tượngnhậnthức,thườnglàconngười,xãhội,vũtrụvà tưtưởngtinhthần
ẤnĐộ:Triết=“darshana”,nghĩalà“chiêmngưỡng”
làconđườngsuyngẫmđểdẫndắtconngườiđếnvớilẽ
phải,thấuđạtđượcchânlývềvũtrụvànhânsinh  PhươngTây:
Philosophiavừamangnghĩalàgiảithíchvũtrụ,định
hướngnhậnthứcvàhànhvi,vừanhấnmạnhđếnkhát
vọngtìmkiếmchânlýcủaconngười. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 6
b.Kháiniệmtriếthọc
Đặcthùcủatriếthọc:
Sửdụngcáccôngcụlýtính,cáctiêuchuẩnlôgícvànhữngkinh
nghiệm khámphá thựctạicủaconngườiđể diễn tảthếgiớivà
kháiquátthếgiớiquanbằnglýluận.
Triếthọckhácvớicáckhoahọckhácởtínhđặcthùcủahệthống
trithứckhoahọcvàphươngphápnghiêncứu.
CácnhàkinhđiểnCNMác–Lêninvềtriếthọc:
Triếthọclàhệthốngquanđiểmlíluậnchungnhấtvềthếgiớivàvị
tríconngườitrongthếgiớiđó,làkhoahọcvềnhữngquyluậtvận
động,pháttriểnchungnhấtcủatựnhiên,xãhộivàtưduy. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 7 12/10/2019
c.Vấnđềđốitượngcủatriếthọctronglịchsử
Triết học tựnhiên bao gồm tấtcả những trithức mà con người có ThờikỳHy
được,trướchếtlàcáctrithứcthuộckhoahọctựnhiênsaunàynhư LạpCổđại
toánhọc,vậtlýhọc,thiênvănhọc... ThờiTrungcổ
Triếthọckinhviện,triếthọcmangtínhtôngiáo
Triếthọctáchrathànhcácmônkhoahọcnhưcơhọc,toánhọc,vật Thờikỳphục
lýhọc,thiênvănhọc,hóahọc,sinhhọc,xãhộihọc,tâmlýhọc,văn hưng,cậnđại hóahọc... Triếthọccổ
Đỉnhcaocủaquanniệm“Triếthọclàkhoahọccủamọikhoahọc”ở điểnĐức Hêghen
Trên lậptrường DVBC để nghiêncứu nhữngquy luật chung nhất TriếthọcMác 12/10/2019 9/12/2023 củatựnhiêChn, ươ x ng1ã -  T h Hvộ à i va iv tr à òc  ủt a ư T  H d tr u on y
gđờisốngxãhội 8
d.Triếthọc-hạtnhânlýluậncủathếgiớiquan Thếgiớiquan:
Làkháiniệmtriếthọcchỉhệthốngcáctrithức,quanđiểm,tình
cảm,niềmtin,lýtưởngxácđịnhvềthếgiớivàvềvịtrícủacon
người(baogồmcánhân,xãhộivàcảnhânloại)trongthếgiớiđó.
Thếgiớiquanquyđịnhcácnguyêntắc,tháiđộ,giátrịtrongđịnh
hướngnhậnthứcvàhoạtđộngthựctiễncủaconngười.
MQHthếgiớiquan,nhânsinhquanvàgiátrịquan 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 9 12/10/2019 Thếgiớiquan Thếgiớiquan Thếgiớiquan Thếgiớiquan tôngiáo khoahọc triếthọc
Làthếgiớiquancó
niềmtinmãnhliệtvào
Cóýnghĩađịnh
Làhệthốngnhững
sứcmạnhcủalực
hướngchohoạtđộng
quanđiểmcótínhkhái
lượngsiêunhiênđối
củaconngườitrêncơ
quátvềthếgiớivềvai
vớithếgiới,đốivới
sởtổngkếtnhững
tròcủaconngườiđối
conngười,đượcthể
thànhtựucủaquátrình
vớithếgiớithôngqua
hiệnthôngquahoạt
nghiêncứukhoahọc,
hệthốngcáckhái
độngcótổchứcđểsuy
thựcnghiệmkhoahọc
niệm,phạmtrù,qui
tôn,sùngbáicáclực
vàdựbáokhoahọc luật lượngsiêunhiên 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 10
d.Triếthọc,hạtnhânlýluậncủathếgiớiquan Thứ
Bảnthântriếthọcchínhlàthếgiớiquan nhất
TrongsốcácloạiTGQquanphânchiatheocáccơsởkhácnhauthìTGQtriết Thứ
họcbaogiờcũnglàthànhphầnquantrọng,đóngvaitròlànhântốcốtlõi hai
TriếthọcbaogiờcũngcóảnhhưởngvàchiphốicácTGQkhácnhư:TGQ Thứ
quantôngiáo,TGQkinhnghiệm,TGQthôngthường…, ba Thứ
TGQtriếthọcquyđịnhmọiquanniệmkháccủaconngười tư
TGQDVBClàđỉnhcaocủaTGQdonódựatrênquanniệmduyvậtvề 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 11
vậtchấtvàýthức,trêncácnguyênlý,quyluậtcủabiệnchứng
d.Triếthọc,hạtnhânlýluậncủathếgiớiquan
Vai trò của thế giới quan:TGQ có vaitròđặc biệt quantrọng
trongcuộcsốngcủaconngườivàxãhội: Thứnhất Thứhai
Thếgiớiquanlàtiềnđềquantrọng
Tấtcảnhữngvấnđềđược
đểxáclậpphươngthứctưduyhợp
lý và nhân sinh quan tích cực; là
triết học đặt ra và tìm lời
giảiđáptrướchếtlànhững
tiêu chí quan trọng đánh giá sự
vấnđềthuộcthếgiớiquan.
trưởng thành của mỗi cá nhân
cũng như của từng cộng đồng xã hộinhấtđịnh.
 Triếthọcvớitínhcáchlàhạtnhânlýluậnchiphốimọithếgiớiquan 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 12
2.Vấnđềcơbảncủatriếthọc
• Nộidungvấnđềcơbảncủatriếthọc a
• Chủnghĩaduyvậtvàchủnghĩaduytâm b
• Thuyếtcóthểbiết(Khảtriluận)vàthuyết c
khôngthểbiết(Bấtkhảtriluận) 12/10/2019 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 13
a.Nộidungvấnđềcơbảncủatriếthọc VĐCBCỦATRIẾT HỌC (MQHVC-YT) Bảnthểluận Nhậnthứcluận KHẢTRILUẬN YT->VC VC->YT (Nhậnthức được) CNDV CNDT BẤTKHẢTRI
(Khôngthểnhậnthức) 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 14
a.Nộidungvấnđềcơbảncủatriếthọc
MỐIQUANHỆGIỮAYT&VC MẶTTHỨNHẤT MẶTTHỨHAI
GiữaYTvàVCcái
Conngườicókhảnăng
nàocótrước,cáinào
nhậnthứcđượcthế
cósau,cáinàoquyết giớihaykhông? địnhcáinào? 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 15
MẶTTHỨNHẤT:giữaYTvàVCcái
nàocótrước,cáinàocósau,cáinào
quyếtđịnhcáinào? CHỦNGHĨA CHỦNGHĨA DUYTÂM DUYVẬT YTcótrước, VCcótrước,YT VCcósau,YT cósau,VC quyếtđịnhVC quyếtđịnhYT 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 16
b.Chủnghĩaduyvậtvàchủnghĩaduytâm Duytâm
Tinh thần khách quan có trước
vàtồntạiđộclậpvớiconngười kháchquan Chủ (Platon;Hêghen) nghĩa duy tâm
Thừa nhận tính thứ nhất của ý Duytâm
thức từng người cá nhân - chủquan
G.Berkeley,Hume,G.Fichte) 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 17
b.Chủnghĩaduyvậtvàchủnghĩaduytâm Đặcđiểm
CNDT cho rằng tinh thần có trước, vật chất có sau, thừa Chủ
nhậnsựsángtạothếgiớicủacáclựclượngsiêunhiên nghĩa duy
-Làthếgiớiquancủagiaicấpthốngtrịvàcác
lựclượngxãhộiphảnđộng tâm
- Liênhệmậtthiếtvớithếgiớiquantôngiáo
- ChốnglạiCNDV&KHTN
-Nhấtnguyênluậnvànhịnguyênluậntrongtriếthọc 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 18 Thảoluận
1. Điểmgiốngvàkhácnhaugiữachủnghĩaduytâmchủquan
vàchủnghĩaduytâmkháchquan.
2. Phânbiệtduytâm,tôngiáo,mêtíndịđoan.
3. Tìmnhữngcâucadao,tụcngữthểhiệnquanđiểmchống
hiệntượngmêtíndịđoan. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 19 CNDT YT→VC Vịtrícủa YT Ởngoài Củacon conngười người CNDT CNDT CQ KQ 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 20
• Tôn giáolàmộthiệntượngxãhộiphảnánhthếgiớihiệnthựcmột
cáchhưảovàhìnhthànhniềmtinvàothếgiớisiêunhiên.
Tôngiáothườngđượchiểulà1trongnhữnghìnhthứctínngưỡngcóquan
niệm,ýthức,hànhvi,giáolý,giáoluật,lễnghivàcáctổchứcgiáohội.
• Mêtíndịđoanlàniềmtincủaconngườivàocáclựclượngsiêunhiên
đếnmứcđộmêmuội,cuồngtínvớinhữnghànhvicựcđoan,tháiquá,
phinhântính,phảnvănhóa.Hiệntượngmêtíndịđoanthườnggắnliền
vớicáchìnhthứcsinhhoạttínngưỡng,tôngiáo. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 21
b.Chủnghĩaduyvậtvàchủnghĩaduytâm CNDVBC CNDVSH DoC.Mác&Ph. (TKXVII-XVIII)
Ănghensánglập–
Quanniệmthếgiới
V.I.Lêninpháttriển: CNDVchấtphác nhưmộtcỗmáy
Khắcphụchạnchế
củaCNDVtrướcđó (thờiCổđại)
khổnglồ,cácbộ
=>Đạttớitrìnhđộ:
phậnbiệtlậptĩnh Quanniệmvề
tại.Tuycònhạnchế
DVtriệtđểtrongcả thếgiớimang vềphươngpháp TN&XH;biện tínhtrựcquan, chứngtrongnhận
luậnsiêuhình,máy cảmtính,chất
thức;làcôngcụđể
mócnhưngđãchống phácnhưngđã
lạiquanđiểmduy
nhậnthứcvàcảitạo
lấybảnthângiới
tâmtôngiảithíchvề thếgiới
tựnhiênđểgiải thếgiới.
Hìnhthứccaonhất 9/12/2023 12/10/2019 thíchthếgiới.
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 22 củaCNDV
QUANNIỆMCỦATRIẾTHỌC PHƯƠNGĐÔNG PháiNgũHành KIM THỔ THỦY HỎA MỘC 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 23
QuanniệmcủaTriếthọc
phươngTâycổđại.
Talétchorằng:NướclàcơsởVCđầutiêncủaTG. 624–547TCN 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 24
Heraclitchorằng:LửalàcơsởVCđầutiêncủathếgiới. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 25
Lơxíp&Đêmôcrítchorằng:cơsởVCđầutiên
củathếgiớilànguyêntử. DEMOCRIT(460-370tr.CN) MÔHÌNHCỦA
VẬTLÝHỌCHIỆNĐẠI 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 26 •CNDVsiêuhình
Quanniệmthếgiớinhưmộtcỗmáykhổnglồ,cácbộphậnbiệtlập
tĩnhtại.Tuycònhạnchếvềphươngphápluậnsiêuhình,máymóc
nhưngđãchốnglạiquanđiểmduytâmtôngiảithíchvềthếgiới.
“Conngườinhư1cỗmáy,tưduyconngườibịquyđịnhbởi
cấutrúccơthểcủahọ”–Laméttơri
“Nãotiếtratrithứcnhưgantiếtramật”-Cabanit 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 27
•CNDVbiệnchứng
Do C.Mácvà Ăngghenxây dựng từnhững năm 40 của thế kỉ
XIX,sauđóđượcLêninbảovệ,pháttriển.CNDVBCgiảiquyết
đúngđắn,KHvềmốiquanhệgiữaVC&YT 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 28 CNDV VC→YT CNDVchất CNDVsiêu CNDVBC phác(cổđại) hình(cậnđại) (triếthọcMác) Đồngnhất Phươngpháp Phảnánhđúng VCvới1 tưduysiêu hiệnthựcKQ hoặc1sốchất hìnhtrong trongmlhphổ cụthể việcnhậnthức biếnvàsự thếgiới pháttriển 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 29
TRIẾTHỌCNHỊNGUYÊN
ThừanhậncảVC&YTđềutồntại,nhưngchúng
tồntạiđộclậpvớinhau. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 30 Thảoluận
•Tìnhyêubắtnguồntừvậtchấthayýthức?
•Cant:“Cáiđẹpkhôngnằmởđôimáhồngcủangườithiếu
nữmànằmtrongánhmắtcủakẻsitình”,câunóinàythuộc
lậptrườngtriếthọcnào?
*GiảithíchcâunóicủaKhổngMinh,theocácbạncâunóinày
theolậptrườngtriếthọcnào?
Mưusựtạinhân,thànhsựtạithiên
Nhânnguyệnnhưthử,nhưthử
Thiênlýdịnhiên,dịnhiên 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 31
c.Thuyếtcóthểbiết(Khảtriluận)vàthuyếtkhông
thểbiết(Bấtkhảtriluận) Bấtkhảtri Khảtriluận Hoàinghiluận luận Khẳngđịnhcon
Conngườikhôngthểhiểu ngườivềnguyên
đượcbảnchấtthậtsựcủa Nghingờtrong
tắccóthểhiểu
đốitượng;Cáchiểubiết
việcđánhgiátri
đượcbảnchấtcủa
củaconngườivềtính
thứcđãđạtđược
chất,đặcđiểm…củađối
sựvật;nhữngcái vàchorằngcon
tượngmàdùcótínhxác
màconngườibiết
thực,cũngkhôngcho ngườikhôngthể
vềnguyêntắclà
phépconngườiđồngnhất
đạtđếnchânlý
phùhợpvớichính
chúngvớiđốitượngvìnó kháchquan sựvật. khôngđángtincậy 9/12/2023 12/10/2019
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 32
MQHGIỮAYT&VC
Mặt1:YT&VCcáinào
Mặt2:conngườicókhả
cótrước,cáinàocósau
năngnhậnthứcTGkhông CNDV CNDT CNnhị HOÀI KHẢ BẤT nguyên NGHI TRI KHẢ TRI VC YTcó VC& Hoài Nhận Không có trước, YT thức nghi nhận trước, VC tồntại được tri thức YTcó có độc thức TG được sau sau lập đạt TG nhau được 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 33
3.Biệnchứngvàsiêuhình
• Kháiniệmbiệnchứngvàsiêu a
hìnhtronglịchsử
• Cáchìnhthứccủaphépbiện b
chứngtronglịchsử 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 34
a.Kháiniệmbiệnchứngvàsiêuhìnhtronglịchsử
Phươngphápsiêuhình
Phươngphápbiệnchứng
✔Nhận thức đối tượng trong trạng thái
✔ Nhận thức đối tượng trong các mối
tĩnhtại,côlập,táchrời
liênhệphổbiến;vậnđộng,pháttriển
✔Làphươngphápđượcđưatừtoánhọc
✔ Là phương pháp giúp con người
vàvậtlýhọccổđiểnvàocáckhoahọc khôngchỉthấysựtồntạicủacácsựvật
thựcnghiệmvàtriếthọc
mà còn thấy cả sự sinh thành, phát
✔Cóvaitròtolớntrongviệcgiảiquyết triểnvàtiêuvongcủachúng
các vấn đề của cơ học nhưng hạn chế
✔ Phương pháp tư duy biện chứng trở
khigiảiquyếtcácvấnđềvềvậnđộng, thànhcôngcụhữuhiệugiúpconngười liênhệ
nhậnthứcvàcảitạothếgiới 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 35
b.CáchìnhthứccơbảncủaPhépbiệnchứng
PBCchấtphácthờicổđại:nhậnthức
đúngvềtínhbiệnchứngcủaTGbằng
nhữngphỏngđoánthiêntàidựatrênsự Các
quansáttrựctiếpvềTG. hình thức
PBC duy tâm cổ điển Đức::xây dựng cơ
PBC với hệ thống phạm trù, quy luật bản
chung, có logic chặt chẽ, có điều PBC
nàybịlấpdướicáivỏduytâmthầnbí của PBC
PBC duyvật:do MácvàĂngghensáng
lậpra.PBCnàyđãkhắcphụcnhữnghạn
chếcủaPBCchấtphácvàPBCduytâm 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 36
“Ngườitakhôngthểtắmhailần
trêncùngmộtdòngsông” --Hêraclít-- 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 37
II.TRIẾTHỌCMÁC-LÊNINVÀVAITRÒCỦATRIẾT
HỌCMÁC-LÊNINTRONGĐỜISỐNGXÃHỘI
• SựrađờivàpháttriểncủatriếthọcMác- 1 Lênin
• ĐốitượngvàchứcnăngcủatriếthọcMác 2 -Lênin
• VaitròcủatriếthọcMác-Lênintrong 3
đờisốngxãhộivàtrongsựnghiệpđổi
mớiởViệtNamhiệnnay 12/10/2019 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 38
1.SựrađờivàpháttriểncủatriếthọcMác–Lênin
a.NhữngđiềukiệnlịchsửcủasựrađờitriếthọcMác
b.Bathờikỳchủyếutronghìnhthànhvàpháttriển
củaTriếthọcMác(GiaiđoạnMácvàĂngghen)
c.Thựcchấtvàýnghĩacuộccáchmạngtrongtriếthọc
doC.MácvàPh.Ăngghenthựchiện
d.GiaiđoạnLênintrongsựpháttriểnTriếthọcMác 12/10 9 / / 2 1 0 2 1 / 9 2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 39 a.
Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triếthọcMác
Điềukiệnkinhtế-xãhội.
Tiềnđềlýluận.
Tiềnđềkhoahọctựnhiên. 9/12/2023
Chương1-THvàvaitròcủaTHtrongđờisốngxãhội 40