HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN ----------
BÀI KIỂM TRA GIỮA KỲ
Họ và tên sinh viên: NHÓM 8
1. Hoàng Thu Trang - 2256040050
2. Nguyễn Thị Kiều Trang – 2256040052
3. Phạm Thị Phương Trang - 2256040053
4. Trần Thị Đài Trang - 2150010057
5. Vũ Thị Thảo Vân - 2256040054
6. Đào Phương Ý - 2256040055
7. Trần Như Ý - 2256040056
8. Nguyễn Thị Thanh Yến - 2256040057
Lớp tín chỉ: TG01004_K42_2 Hà Nội, 2024 BÀI KIỂM TRA
HỌC PHẦN: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC XH&NV
_______________________________________
Câu 1: Anh (chị) hãy trình bày căn cứ để nhà khoa học lựa chọn một đề tài nghiên cứu?
1.1. Khái niệm đề tài nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu là một hình thức tổ chức nghiên cứu khoa học do một hoặc
một nhóm nhà nghiên cứu thực hiện. Trên phương diện quản lý hoạt động khoa học,
đề tài nghiên cứu có thể được xem là một phạm trù tổ chức nghiên cứu.
Ở phương diện hoạt động nghiên cứu khoa học, đề tài nghiên cứu là một mặt,
một khía cạnh của hiện thực khách quan, ở đó vấn đề nghiên cứu được phát hiện song
nguyên nhân của nó chưa được nhận thức hoặc nhận thức chưa đầy đủ, đòi hỏi phải
giải đáp vấn đề ấy đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học và thực tiễn.
Có nhiều loại đề tài tùy thuộc vào tiêu chí phân loại khác nhau.
Căn cứ vào loại hình nghiên cứu của đề tài, người ta phân thành đề tài nghiên
cứu cơ bản, đề tài nghiên cứu ứng dụng, đề tài nghiên cứu phát triển. Căn cứ vào tính
chất của đề tài có đề tài nghiên cứu lý thuyết, đề tài nghiên cứu thực nghiệm. Căn cứ
vào trình độ đào tạo người thực hiện đề tài có khóa luận (cử nhân), luận văn (thạc sĩ),
luận án (tiến sĩ); Phân bậc theo cấp quản lý có đề tài cấp cơ sở, đề tài cấp bộ, đề tài cấp nhà nước.
Cần phân biệt đề tài nghiên cứu với hệ thống đề tài, chương trình nghiên cứu.
Hệ thống đề tài là tập hợp của hai hay nhiều đề tài nghiên cứu mà giữa chúng
có mối liên hệ gắn bó, là điều kiện, tiền đề cho nhau. Chương trình nghiên cứu khoa 1
học là tập hợp của nhiều đề tài hay hệ thống đề tài độc lập có mối liên hệ với nhau để
cùng giải quyết một số mục tiêu, nhiệm vụ khoa học có tính chiến lược.
Trong một số hình thức tổ chức nghiên cứu khác cũng cần có sự phân biệt với
đề tài nghiên cứu là dự án và đề án nghiên cứu.
Nếu đề tài nghiên cứu thực hiện trước hết để trả lời cho những câu hỏi mang
tính học thuật, có thể chưa xác định những ứng dụng cụ thể trong hoạt động thực tiễn
thì dự án được thực hiện trước hết nhằm mục đích ứng dụng, có sự xác định rõ ràng
hiệu quả kinh tế - xã hội của nó. Còn đề án là loại văn bản xây dựng để trình các cấp
quản lý hoặc cơ quan tài trợ xin thực hiện một công việc nào đó như tô chức một hoạt
động xã hội, thành lập một tổ chức... Ví dụ:
1. Tác động của toàn cầu hóa đến bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên hiện nay.
2. Nhu cầu tiếp nhận thông tin trên báo chí của sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền hiện nay.
3. Giải pháp truyền thông về bình đẳng giới trên mạng xã hội ở Việt Nam hiện nay.
1.2. Căn cứ lựa chọn đề tài nghiên cứu
Việc lựa chọn đề tài khoa học có ý nghĩa quan trọng. Đề tài được lựa chọn sẽ là
kéo theo sự đầu tư trí tuệ, thời gian, kinh phí... của người làm khoa học. Đối với nhà
nghiên cứu trẻ, lựa chọn đề tài đôi khi còn là điểm khởi đầu cho một phương hướng
nghiên cứu chuyên môn của họ.
Thông thường, để đi đến quyết định chọn một đề tài nghiên cứu cần thỏa mãn
cả điều kiện khách quan và chủ quan. 2
1.2.1. Điều kiện khách quan
Đề tài được nhà nghiên cứu lựa chọn phải chưa có ai nghiên cứu hoặc đã có
người nghiên cứu nhưng kết quả không thoả đáng so với nhu cầu nhận thức của nhà
nghiên cứu hoặc đòi hỏi của thực tiễn. Đề tài nghiên cứu được lựa chọn khi nó có thể
đã được nhiều nhà khoa học luận giải nhưng kết quả khác nhau, trái ngược nhau.
Trường hợp khác, kết quả nghiên cứu đề tài ấy đã có nhưng không áp dụng được vào
tình huống, lĩnh vực hay địa phương cụ thể do những khác biệt về yếu tố kinh tế, văn hóa, chính trị…
Vấn đề nghiên cứu được lựa chọn phải được giới chuyên môn quan tâm. Việc
thực hiện đề tài góp phần phát triển hệ thống lý thuyết của một khoa học. Đồng thời,
nhà nghiên cứu có điều kiện nghiên cứu về thông tin, địa bàn khảo sát… Ví dụ:
Trong các nghiên cứu về đề tài Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát
thanh được thực hiện ở Việt Nam trước đây, đã chỉ ra những giải pháp nhằm cải thiện
chất lượng truyền thông về chủ đề này.
Tuy nhiên, do sự thay đổi trong cách truyền thông của loại hình báo phát thanh,
và diễn biến phức tạp của tình trạng biến đổi khí hậu, những giải pháp đó không còn
phù hợp với tình hình thực tiễn, gây nên nhiều tranh cãi, và đem lại hiệu quả kém khi áp dụng.
Do đó nhóm sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã tiến hành thực hiện
nghiên cứu đề tài Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam
hiện nay nhằm mục đích đưa ra những kiến giải, khuyến nghị mới, đáp ứng yêu cầu
thực tiễn, bổ sung những thiếu sót cho các nghiên cứu trước đây. 3
1.2.2. Điều kiện chủ quan
Về điều kiện chủ quan, người nghiên cứu phải thực sự quan tâm đến vấn đề
nghiên cứu dù đề tài có thể được áp đặt từ cơ quan quản lý, từ đơn vị đặt hàng nghiên cứu…
Người nghiên cứu phải có tri thức, vốn sống, kinh nghiệm ở mức độ nhất định
liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu. Bên cạnh đó người nghiên cứu phải có đủ khả
năng, thời gian, tài chính để triển khai thực hiện đề tài. Ví dụ:
Nhóm sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền được giao bài tập hết môn là
nghiên cứu một đề tài khoa học. Các thành viên trong nhóm sinh viên này đều có sự
tò mò về vấn đề biến đổi khí hậu đang diễn ra nhức nhối hiện nay.
Đồng thời, nhận thấy lợi thế của mình là sinh viên báo chí, chuyên ngành Phát
thanh, nhóm sinh viên quyết định lựa chọn đề tài: “Truyền thông về biến đổi khí hậu
trên báo phát thanh ở Việt Nam hiện nay” nhằm tìm hiểu rõ hơn về tình hình biến đổi
khí hậu và tác động của nó đến đời sống người dân, từ đó đưa ra những kiến giải phù
hợp cho vấn đề nghiên cứu.
Câu 2: Chọn đề tài và xác định các tiêu chí: Luận chứng tính cấp thiết nghiên
cứu; xác định đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu; mục đích, mục tiêu,
nhiệm vụ nghiên cứu; đối tượng khảo sát, phạm vi nghiên cứu; thao tác hóa khái
niệm và thiết kế nội dung chi tiết cho đề tài.
Đề tài nghiên cứu: “Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt
Nam hiện nay.” 4
2.1. Tính cấp thiết của đề tài
Những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm môi trường và những hiện tượng thời tiết
cực đoan do biến đổi khí hậu (BĐKH) diễn biến ngày càng phức tạp, trở thành vấn đề
được quan tâm và cũng là một trong những thách thức lớn của mỗi quốc gia, dân tộc,
bởi nó có ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống của mỗi người dân. Hơn hết, ở Việt Nam,
những tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt, từ hiện tượng thời tiết cực đoan
như bão lũ, hạn hán đến sự gia tăng mực nước biển, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống,
kinh tế và xã hội của người dân. Theo Báo cáo quốc gia về Khí hậu và Phát triển
(CCDR) cho thấy Việt Nam thiệt hại 10 tỷ USD vào năm 2020, tương đương 3,2%
GDP do tác động của biến đổi khí hậu. Nếu không có các biện pháp thích ứng và giảm
thiểu phù hợp, ước tính biến đổi khí hậu sẽ khiến Việt Nam mất khoảng 12% đến
14,5% GDP mỗi năm tính từ 2050 và có thể dẫn tới hơn một triệu người rơi vào tình
trạng nghèo khổ vào năm 2030.
Đồng hành cùng với Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến
bảo vệ môi trường, phòng ngừa và thích nghi với biến đổi khí hậu, những năm qua
báo chí Việt Nam nói chung và hệ thống báo phát thanh nói riêng đã thể hiện vai trò
quan trọng, cấp thiết của mình với vấn đề này. Với khả năng tiếp cận rộng rãi, tính
trực tiếp, sinh động, tính cập nhật và khả năng phủ sóng rộng khắp, đặc biệt ở các
vùng sâu, vùng xa đã giúp báo phát thanh được đánh giá là một công cụ hữu hiệu để
nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, BĐKH vẫn luôn là một vấn đề phức tạp, nặng tính khoa học khiến
các cơ quan báo chí, bao gồm phát thanh cũng gặp không ít khó khăn trong quá trình
thông tin như chưa có sự đồng đều về tần suất tin, bài; nội dung còn gây khó
hiểu....Ngoài ra, các đài phát thanh hiện nay mới chỉ tập trung đưa tin về các chủ
trương, chính sách ứng phó BĐKH hay mô tả, nhấn mạnh tác động tiêu cực mà thiếu
những bài phân tích sâu về nguyên nhân, các giải pháp hoặc chưa chủ động cung cấp 5
kiến thức, thông tin cho công chúng. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, chỉ có
khoảng 16% dân số Việt Nam hiểu biết về BĐKH. Phần lớn mọi người mới chỉ quan
tâm đến tác động tiêu cực mà biến đổi khí hậu gây ra chứ chưa quan tâm đúng mức
tới việc chuyển đổi lối sống, thực hiện mô hình vệ sinh môi trường và nước thích ứng
BĐKH,... Điều này xuất phát từ công tác truyền thông về BĐKH cho người dân còn
chưa thực sự hiệu quả.
Hơn một thập kỷ qua, những nghiên cứu về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh
tại Việt Nam đã gia tăng, tập trung vào truyền thông cơ hội, rủi ro và thông điệp về
biến đổi khí hậu,… Dù vậy, việc nghiên cứu giải pháp truyền thông về biến đổi khí
hậu trên báo phát thanh vẫn gặp nhiều thách thức, khan hiếm, chủ yếu dựa trên tư duy
lý thuyết và nghiên cứu thực tiễn. Các chủ trương, kế hoạch về BĐKH đã được đề ra
rất nhiều nhưng nhận thức của cộng đồng về BĐKH vẫn còn nhiều hạn chế.
Để báo phát thanh hiệu quả hơn trong việc truyền thông về biến đổi khí hậu, cần
đặt ra câu hỏi: Làm thế nào để truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở
Việt Nam đạt được hiệu quả cao nhất? Nội dung truyền thông cần đáp ứng những tiêu
chí gì? Tần suất phát sóng bao nhiêu là phù hợp và hình thức truyền tải nào sẽ đạt
hiệu quả tối ưu? nhằm nâng cao chất lượng thông tin và tăng cường nhận thức của
công chúng về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam trong thời gian tới.
Vì những lý do nêu trên đồng thời nhận thấy được ý nghĩa thiết thực của đề tài
nghiên cứu sẽ đóng góp trong việc nâng cao chất lượng truyền thông từ đó định hình
nhận thức và hành vi của công chúng về một vấn đề toàn cầu cấp bách như biến đổi
khí hậu, nhóm tác giả lựa chọn đề tài: “Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát
thanh ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài nghiên cứu khoa học của mình. 6
2.2. Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu
Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam hiện nay.
2.2.2. Khách thể nghiên cứu
Báo phát thanh ở Việt Nam.
2.3. Đối tượng khảo sát, phạm vi nghiên cứu
2.3.1. Đối tượng khảo sát
Nhóm tác giả tập trung nghiên cứu 02 Đài Trung ương: Đài Tiếng nói Việt
Nam,Trung tâm Phát thanh - Truyền hình Quân đội và 03 Đài địa phương: Đài Phát
thanh tỉnh Cà Mau, Đài Phát thanh tỉnh Cao Bằng, Đài Phát thanh tỉnh Bạc Liêu
2.3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi thời gian: Giai đoạn những năm gần đây từ 2021 đến 2023.
Phạm vi không gian: Việt Nam
Phạm vi nội dung: Giải pháp truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát
thanh ở Việt Nam hiện nay.
2.4. Mục đích, mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
2.4.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và phân tích thực trạng truyền thông về biến
đổi khí hậu trên báo phát thanh thông qua việc khảo sát các tin, bài về chủ đề này trên
các Đài phát thanh được chọn. Từ đó đề xuất giải pháp truyền thông về biến đổi khí
hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam trong thời gian tới. 7
2.4.2. Mục tiêu nghiên cứu
Xác định cơ sở lý thuyết về truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam.
Khảo sát, đánh giá thực trạng truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát
thanh ở Việt Nam hiện nay.
Đề xuất giải pháp truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam trong thời gian tới.
2.4.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa khái niệm, xây dựng khung lý thuyết, áp dụng quan điểm của
Đảng và Nhà nước, các văn bản pháp luật liên quan đến truyền thông về biến đổi khí
hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam.
Xác định vai trò, tiêu chí đánh giá truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam.
Khảo sát thực trạng truyền thông về biến đổi khí hậu trên các Đài phát thanh
được lựa chọn. Từ đó, đánh giá thành công, hạn chế trong truyền thông về biến đổi
khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam hiện nay.
Đặt ra vấn đề và đề xuất giải pháp cho các đài phát thanh, nhà báo phát thanh
và công chúng phát thanh trong truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở
Việt Nam trong thời gian tới.
2.5. Thao tác hoá khái niệm
2.5.1. Khái niệm trung tâm
Truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh là hình thức sử dụng
phương tiện phát thanh như radio, phát sóng các chương trình, tin tức, phỏng vấn
chuyên gia, báo cáo về các hiện tượng thời tiết cực đoan, các giải pháp ứng phó, giảm
thiểu rủi ro; truyền tải những thông tin khoa học, chính xác và cập nhật về tình hình 8
biến đổi khí hậu đến đông đảo công chúng. Từ đó nâng cao hiểu biết của công chúng
về nguyên nhân, tác động và hậu quả của biến đổi khí hậu đồng thời khuyến khích
mọi người cùng chung tay hành động để bảo vệ môi trường, ứng phó với những thách
thức mà biến đổi khí hậu đặt ra.
2.5.2. Khái niệm liên quan
a, Mở rộng khái niệm - Truyền thông:
Trong giáo trình “Lý thuyết truyền thông” của PGS.TS Nguyễn Văn Dững định
nghĩa “Truyền thông là quá trình liên tục trao đổi thông tin, kiến thức, tư tưởng, tình
cảm…, chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm giữa hai hoặc nhiều người nhằm tăng cường
hiểu biết lẫn nhau, thay đổi nhận thức, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái độ phù hợp
với nhu cầu phát triển của cá nhân/nhóm/cộng đồng/xã hội”.
Còn trong giáo trình “Lý thuyết truyền thông và vận động”, PGS.TS Lương
Khắc Hiếu cho rằng: “Truyền thông là quá trình giao tiếp, chia sẻ, trao đổi thông tin
giữa các cá nhân hay các nhóm người nhằm đạt được sự hiểu biết, nâng cao nhân
thức, hình thành thái độ và thay đổi hành vi của con người”.
Như vậy, có thể hiểu truyền thông là quá trình truyền tải thông tin, ý kiến, tin
tức,... giữa hai hoặc nhiều người với nhau nhằm giao tiếp, kết nối, tăng sự hiểu biết và
nhận thức. Khái niệm này bao gồm tất cả các hình thức truyền thông, bao gồm cả việc
sử dụng các phương tiện truyền thông truyền thống như sách báo, phim ảnh, đài phát
thanh, truyền hình và cả các phương tiện truyền thông mới như internet, mạng xã hội và di động.
- Biến đổi khí hậu:
Theo khoản 13 Điều 3 Luật Khí tượng thủy văn 2015: “Biến đổi khí hậu là sự
thay đổi của khí hậu trong một khoảng thời gian dài do tác động của các điều kiện tự 9
nhiên và hoạt động của con người, biểu hiện bởi sự nóng lên toàn cầu, mực nước biển
dâng và gia tăng các hiện tượng khí tượng thủy văn cực đoan.”
Nói một cách dễ hiểu, biến đổi khí hậu chính là sự thay đổi của hệ thống khí
hậu từ sinh quyển, khí quyển, thủy quyển tới thạch quyển trong hiện tại và tương lai. - Báo phát thanh:
Trong giáo trình Báo phát thanh của Phân viện Báo chí và Tuyên truyền: “Báo
phát thanh được hiểu như một kênh truyền thông, một loại hình báo chí điện tử hiện
đại mà đặc trưng cơ bản của nó là dùng thế giới âm thanh phong phú và sinh động
(lời nói, tiếng động, âm nhạc) để chuyển tải thông điệp nhờ sử dụng kỹ thuật.”
Như vậy có thể hiểu, báo phát thanh là kênh truyền thông đại chúng sử dụng kỹ
thuật sóng điện từ và hệ thống truyền dẫn truyền đi âm thanh và hình ảnh tới công
chúng nói chung hay một nhóm lớn người nghe nói riêng. Là loại hình báo chí nhanh,
tiện ích trong tiếp nhận thông tin, độ phủ sóng rộng, đại chúng và phổ biến. Và là một
trong những loại hình báo chí ra đời sớm nhất, đồng thời cũng phát triển song hành,
bền vững với sự tiếp biến và hội nhập của báo chí thế giới.
b, Thu hẹp khái niệm
Truyền thông về biến đổi khí hậu là quá trình trao đổi thông tin về hiện tượng
biến đổi khí hậu được truyền tải, chia sẻ thông qua các phương tiện truyền thông như
báo chí, truyền hình, radio, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khác. Thông qua
việc truyền thông về biến đổi khí hậu, nhằm tăng cường nhận thức, sự hiểu biết của
công chúng về bản chất, nguy cơ và tác động của biến đổi khí hậu, cũng như thúc đẩy
hành động của con người nhằm ứng phó, làm giảm thiểu tác hại do biến đổi khí hậu gây ra. 10
2.6. Nội dung chi tiết của đề tài CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TRUYỀN THÔNG VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRÊN
BÁO PHÁT THANH Ở VIỆT NAM
1.1. Hệ thống khái niệm có liên quan
1.1.1. Khái niệm truyền thông
1.1.2. Khái niệm biến đổi khí hậu
1.1.3. Khái niệm báo phát thanh
1.1.4. Khái niệm truyền thông về biến đổi khí hậu
1.1.5. Khái niệm truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh
1.2. Lý thuyết áp dụng trong nghiên cứu
1.2.1. Lý thuyết “đóng khung”
1.2.2. Lý thuyết thiết lập chương trình nghị sự
1.2.3. Lý thuyết khuếch tán đổi mới
1.2.4. Lý thuyết"gác cổng"
1.3. Quan điểm của Đảng và Nhà nước, các văn bản pháp luật có liên quan
1.3.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước
1.3.2. Các văn bản pháp luật
1.4. Vai trò của truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam
1.4.1. Cung cấp thông tin
1.4.2. Định hướng nhận thức, hành vi 11
1.5. Tiêu chí đánh giá truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát thanh ở Việt Nam 1.5.1. Nội dung 1.5.2. Hình thức
1.5.3. Tần suất, thời lượng
1.5.4. Đối tượng, phạm vi
1.5.5..Phương pháp, cách thức CHƯƠNG 2:
THỰC TRẠNG TRUYỀN THÔNG VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRÊN BÁO
PHÁT THANH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Giới thiệu về các đài phát thanh được khảo sát
2.2.1. Đài Tiếng nói Việt Nam
2.2.2. Trung tâm Phát thanh - Truyền hình Quân đội
2.2.3. Đài Phát thanh tỉnh Cà Mau
2.2.4. Đài Phát thanh tỉnh Cao Bằng
2.2.5. Đài Phát thanh tỉnh Bạc Liêu
2.3. Thực trạng truyền thông về biến đổi khí hậu trên các đài phát thanh được khảo sát
2.3.1. Nội dung chính được đề cập trong các tin, bài
2.3.2. Tần suất và thời lượng phát sóng
2.3.3. Hình thức tin, bài truyền thông
2.3.4. Đối tượng mục tiêu và phạm vi truyền thông
2.3.5. Phương pháp, cách thức truyền thông
2.4. Đánh giá thực trạng truyền thông về biến đổi khí hậu trên báo phát
thanh ở Việt Nam hiện nay 12