Bài luận giữa kỳ Văn hóa chính trị của sinh viên hiện nay | Học viện Báo chí và Tuyên truyền

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN KHOA CHÍNH TRỊ HỌC ----- -----  BÀI LUẬN GIỮA KÌ
VĂN HÓA CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN HIỆN NAY
Họ và tên: Lê Nguyên San Ngày sinh: 16/03/2003 MSV: 2152010045
Môn: Chính trị học đại cương Lớp: CTHĐC – K42.5
Giáo viên: Vương Đoàn Đức Năm học: 2023 – 2024 1
GIÁO DỤC VĂN HÓA VÀ Ý THỨC CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC HIỆN NAY 1. Đặt vấn đề
Giáo dục ý thức chính trị (YTCT) là một nội dung của công tác tư tưởng của Đảng nói
chung và công tác giáo dục ở các trường đại học nói riêng, nhằm phát triển ở sinh viên
một nhân cách toàn diện, giúp sinh viên có được lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị
vững vàng, khơi dậy ở họ tinh thần dân tộc, sức mạnh vươn lên trong học tập và rèn
luyện. Giáo dục YTCT cho sinh viên trở nên cấp thiết trong bối cảnh hiện nay, khi tình
hình trong nước và thế giới đang có những chuyển biến nhanh chóng, phức tạp, đặc biệt
là quá trình phát triển kinh tế thị trường trong bối cảnh toàn cầu hóa, với sự tác động
mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Những năm qua, các trường đại học quan tâm đến công tác giáo dục chính trị, tư
tưởng cho sinh viên và YTCT của sinh viên nhìn chung được nâng lên. Tuy nhiên, bên
cạnh những mặt tích cực, những kết quả đạt được, công tác giáo dục chính trị, tư tưởng
cho sinh viên cũng như YTCT của sinh viên hiện nay có những hạn chế nhất định.
Vì vậy, cần nghiên cứu, làm rõ các vấn đề lý luận và thực trạng giáo dục YTCT cho
sinh viên, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục YTCT cho sinh viên các
trường đại học hiện nay.
Sinh viên là lực lượng xã hội hùng hậu, có sức khoẻ, có trình độ học vấn, có tiềm
năng sáng tạo, có khả năng tiếp cận và làm chủ khoa học hiện đại. Trong giai đoạn cách
mạng mới, với bối cảnh thế giới biến động phức tạp, trước những thách thức to lớn của
xu thế toàn cầu hoá về kinh tế, sự phát triển của kinh tế tri thức, Đảng ta khẳng định:
Thanh niên là lực lượng xung kích cách mạng, là nguồn nhân lực quyết định thắng lợi
của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Sinh viên là những người có tri thức và nhiệt huyết, là tinh hoa trong giới trẻ nói
chung. Chính vì lẽ đó, sinh viên luôn là những người có khả năng nhận thức tốt hơn,
đồng thời nếu có định hướng tốt chắc chắn sẽ trở thành lực lượng lãnh đạo cách mạng
trong mọi thời kỳ cách mạng. Muốn vậy, tất yếu phải xây dựng văn hóa chính trị cho sinh
viên Việt Nam, đáp ứng những yêu cầu của tình hình mới và phù hợp với đặc thù nền chính trị Việt Nam.
Thông thường khi nói đến văn hóa chính trị, mọi người quan tâm hàng đầu đến trình
độ văn hóa chính trị của giai cấp trên – giai cấp cầm quyền trong xã hội. Nhưng trên thực
tế, với sự phát triển của xã hội hiện nay, xu thế dân chủ hóa đã thu hút sự tham gia của
nhân dân vào công việc của nhà nước đòi hỏi chúng ta phải xây dựng, nâng cao trình độ
văn hóa chính trị của mọi tầng lớp nhân dân. Hơn thế nữa, sự phát triển của kinh tế trí
thức khiến cho sự đóng góp của tầng lớp trí thức vào đời sống chính trị ngày càng to lớn. 2
Trong tầng lớp trí thức, sinh viên đóng một vai trò quan trọng. Họ là tiền thân của lực
lượng lao động có chất lượng trong tương lai. Một phần trong số họ sẽ trở thành những
cán bộ, công chức nhà nước, thậm chí sẽ là lực lượng lãnh đạo nòng cốt. Đất nước có trở
nên giàu đẹp, văn minh hay không chính là nhờ phần lớn sự đóng góp của lực lượng này
– lực lượng có sức khỏe, có trí tuệ, có nhiệt huyết. Tuy nhiên từ trước tới giờ, chúng ta
thường coi sinh viên là lực lượng chính của lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, chứ chưa
nhìn nhận vai trò của sinh viên đối với lĩnh vực chính trị.
2. Văn hóa chính trị, ý thức chính trị và ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam
Khái niệm VHCT lần đầu tiên sử dụng vào những năm 1950 của thế kỷ XX, bắt đầu
từ nghiên cứu tâm huyết của hai nhà chính trị học người Mỹ là G.Almond và S.Verba. Họ
quan niệm hành vi chính trị là một phần của hành vi xã hội, khi phân tích hành vi chính
trị phải xem xét các nhân tố văn hoá, tâm lý của cá nhân và xã hội, phân tích động cơ
hành động chính trị, định hướng chính trị: “Mồi một hệ thống chính trị đều bắt rễ từ trong
một loại định hướng xác định riêng; tôi phát hiện thấy điều này rất hữu dụng và gọi nó là
văn hoá chính trị”. Nhà chính trị học người Anh L.Pye định nghĩa: “Văn hoá chinh trị là
hệ thống thái độ, niềm tin và tình cảm, nó đem lại ý nghĩa và trật tự cho quá trình chính
trị; nó đưa ra tiền đề cơ bản và quy tắc, chế ước hành vi của hệ thống chính trị; nó bao
gồm lý tưởng chính trị và quy phạm vận hành của một chính thể”®. VHCT “là một khái
niệm tập hợp dùng để chi những giá trị chính trị quan trọng, tri thức, quan niệm và thái
độ trong một xã hội; những dạng thức được bộc lộ thông qua hoạt động chính trị; những
quy tắc công khai hay mặc nhiên được thừa nhận của quá trình chính trị và những cơ sở
thường nhật của các hệ thống chính trị”.
Theo I.X.Pirôvarốp: “Văn hoá chính trị là quá trình xã hội hoá chính trị, suy cho cùng
là quá trình phổ cập những giá trị và những quy tắc chính trị nhất định” và “quá trình xã
hội hoá trong chừng mực nào đó đưa đến sự ra đời các thiết chế xã hội, các giá trị và
những chuẩn mực hành vi phù họp vói tiến trình phát triển”
Theo quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin, VHCT là một phương diện cơ bản thê
hiện năng lực của con người xã hội trong quá trình khámphá và cải tạo hiện thực. VHCT
là một lĩnh vực bao trùm của đòi sống xã hội, thâm nhập vào mọi phương diện đời sống,
ưở thành thước đo giá trị, vì: “Một người không biết chữ là người đứng ngoài chính trị”.
Chính VHCT cung cấp cho con người tri thức, hệ tư tưởng, quan điểm và định hướng
chính trị, tình cảm, niềm tin, nhu cầu về chính trị; tính khoa học và sáng tạo của hoạt
động chính trị, là thước đo trình độ và hiệu quả của hoạt động chính trị. Các nhà khoa học
Việt Nam khi nghiên cứu về VHCT, cho rằng VHCT là khái niệm “dùng để nói lên một
nội dung văn hóa, để chỉ về tri thức chính trị (tư tưởng, học thuyết chính trị) tích lũy được
trong việc điều hành quản lý một xã hội, một cộng đồng hoặc một quốc gia nào đó. về 3
các quan hệ chính trị giữa các quốc gia các dân tộc, qua hoạt động ngoại giao, về những
kinh nghiệm hoạt động chính tri thực tiễn của các cá nhân và của các tố chức xã hội nào
đó. VHCT “là tổng họp những giá trị vất chất, tinh thần được hình thành trong thực tiễn
chính trị. Nỏ là cái góp phần chi phối hoạt động của các cá nhân, của các nhà chính trị,
góp phần định hướng hoạt động của họ trong việc tham gia vào đời sống chính trị để
phục vụ lợi ích căn bản của một giai cấp nhất định”^. Với tác giả Phan Xuân Sơn, VHCT
“là một loại hình văn hoá, ở đó kết tinh toàn bộ giá trị, phẩm chất, năng lực, trình độ và
phương thức hoạt động chính trị, được hình thành trên cơ sở Ẹgột nền chính trị với thể
chế, hệ thống và thiết chê đúng đắn, khoa học, thực hiện lợi ích giai cấp, dân tộc quốc
gia, phù hợp với tiến bộ xã hội - con người”(8). Có thể hiểu: VHCT là các giá trị văn hoá
trong lĩnh vực chính trị được cộng đồng chấp nhận, trở thành biếu tượng chính trị; chuân
mực, quy tắc ứngxử;phương thức hành động ưong thực tiễn chính trị. VHCT là một bộ
phận văn hóa dân tộc, là giá trị được cộng đồng chấp nhận và chia sẻ nhằm tạo ra chuẩn
mực, nguyên tắc, được vận dụng trong quá trình thực thi quyền lực nhà nước.
Văn hóa chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay bao gồm những hiểu biết của sinh
viên về đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, về thế giới quan khoa học
theo Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về chính sách pháp luật của Nhà
nước; truyền thống văn hóa chính trị quý báu của dân tộc Việt Nam và những tri thức
khoa học chính trị tiên tiến trên thế giới. Từ đó hình thành thế giới quan, lập trường tư
tưởng, niềm tin, tình cảm và thái độ của sinh viên đối với chế độ xã hội chủ nghĩa, tính tự
giác và tích cực tham gia các hoạt động chính trị của đất nước phục vụ lợi ích của sinh viên và toàn xã hội.
Giáo dục văn hóa chính trị cho sinh viên là giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã
hội; giáo dục vai trò và sứ mệnh lịch sử của sinh viên Việt Nam trong công cuộc xây
dựng và bảo vệ tổ quốc, cụ thể là góp phần tích cực vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Với đặc điểm riêng của mình, văn hóa chính trị của sinh viên nước ta hiện nay được xem xét trên 3 khía cạnh:
Về tri thức chính trị: Sinh viên được trang bị một cách có hệ thống tri thức lý luận
chính trị khi ngồi trên ghế giảng đường. Trong tất cả các trường cao đẳng, đại học ở Việt
Nam, sinh viên đều phải học các môn lý luận chính trị trong 2 năm học đầu tiên, bao gồm
3 học phần: Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh
và Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam.
Với xuất phát điểm học lực khá cao, sinh viên có khả năng nắm bắt được những nội
dung cơ bản về nền tảng tư tưởng chính trị của hệ thống chính trị Việt Nam. Từ đó họ trở
thành những người được trang bị phông kiến thức nền khá bài bản. 4
Ngoài ra, sinh viên được học tập ở môi trường đại học – môi trường có trình độ khoa
học, văn hóa cao; các trường đại học thường tập trung ở trung tâm các thành phố, vì vậy
sinh viên có điều kiện tiếp cận với các hoạt động kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội nên họ
có tri thức chính trị xã hội cao hơn so với các thanh niên cùng lứa khác.
Về niềm tin chính trị: Với việc được trang bị những kiến thức khá bài bản về tri thức
chính trị, cùng với việc được sinh sống trong một môi trường học tập tích cực, sinh viên
có cơ sở để xây dựng niềm tin chính trị. Cùng với những chính sách đãi ngộ của Đảng và
Nhà nước đối với sinh viên, những hoạt động của các đoàn thể, hội sinh viên… sẽ dễ
dàng hình thành niềm tin và lý tưởng chính trị cho sinh viên.
Bản thân sinh viên là những người khá độc lập về tư duy, họ có tri thức và bản lĩnh để
phân biệt đúng, sai, đồng thời họ là những người trẻ, năng động, hoạt bát, cho nên khi
sinh viên đã có được niềm tin chính trị, thì họ sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong các hoạt động phong trào.
Về hành vi chính trị: Sinh viên rất hăng hái tham gia các phong trào thi đua yêu nước,
các phong trào đoàn thể khi họ cảm thấy tin tưởng, những phong trào này có thể diễn ra
trên nhiều lĩnh vực của đời sống: văn hóa, giáo dục, kinh tế, chính trị…
Những lá phiếu bầu ra những người trẻ đại diện cho mình trong các tổ chức chính trị -
xã hội (Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; Hội sinh viên), các tổ chức chính trị
(Hội đồng nhân dân xã, phường...) của sinh viên thực sự rất quý báu, nó thể hiện niềm tin chính trị của họ.
Sinh viên là những công dân trẻ đầy năng lực và nhiệt huyết, học tập ở các trung tâm
của các tỉnh và các thành phố lớn, họ có điều kiện tham gia các phong trào do đoàn thể và
chính quyền phát động. Đồng thời họ là những công dân có trí tuệ, có trách nhiệm trong
những cuộc bầu cử định kỳ bầu đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
Gần đây, phản ứng của sinh viên Việt Nam đối với sự kiện Trung Quốc gây hấn với
Việt Nam ở Biển Đông, xét về một góc độ nào đó, cũng cho thấy tinh thần chính trị của
sinh viên Việt Nam: yêu nước, dám nói, dám hành động khi Tổ quốc cần.
Tóm lại, sinh viên là những người trẻ đầy nhiệt tình yêu nước và có năng lực hành vi mạnh mẽ.
Tuy nhiên, văn hóa chính trị của sinh viên hiện nay cũng vẫn còn tồn tại một số bất
cập. Đó là: Sinh viên chưa tích cực tìm hiểu, học tập, nâng cao nhận thức chính trị, một
bộ phận sinh viên thiếu niềm tin vào sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa, hành động
chính trị của sinh viên còn thụ động, thiếu tính sáng tạo…
Nguyên nhân chính là do công tác giáo dục văn hóa chính trị còn hạn chế về nội dung,
chương trình, giáo trình, phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục. Nội dung
chương trình chưa chú ý việc ứng dụng thực tiễn; chưa cập kịp thời những thành tựu mới 5
nhất của khoa học hiện đại. Hình thức, phương tiện giáo dục văn hóa chính trị còn đơn
điệu, nghèo nàn, trình độ hạn chế; phương pháp chưa được đổi mới… Do đó, ít gây được
hứng thú cho sinh viên. Vì thế đã có không ít những sinh viên học đối phó, tham gia các
hoạt động, phong trào một cách miễn cưỡng… và hệ quả tất yếu là giáo dục văn hóa
chính trị không đem lại kết quả như mong đợi.
Như vậy, muốn sinh viên đạt được trình độ văn hóa chính trị cao, đòi hỏi Đảng ta phải
làm tốt công tác giáo dục văn hóa chính trị. Giáo dục văn hóa chính trị giúp sinh viên rèn
luyện năng lực tư duy, là cơ sở lý luận soi đường chỉ lối cho mỗi cá nhân vận dụng vào
hành động thực tiễn của mình, bởi bản chất của giáo dục văn hóa chính trị không phải là
hệ thống lý luận có tính áp đặt, khô cứng, bắt buộc sinh viên phải tuân theo một cách thụ
động, mà đó là những nguyên lý vừa mang hàm lượng khoa học cao, vừa có tính nhân văn sâu sắc.
Với phẩm chất tốt và bản tính năng động của mình kết hợp với hệ thống lý luận khoa
học, năng lực tư duy và năng lực hành động sinh viên càng có cơ hội phát triển tốt, đó là
con đường mang đến thành công trong cuộc sống của mỗi sinh viên.
Ý thức chính trị (YTCT) là một trong những hình thái của ý thức xã hội, xuất hiện
cùng với sự ra đời của giai cấp và nhà nước; phản ánh các quan hệ kinh tế, chính trị, xã
hội giữa các giai cấp, dân tộc, quốc gia, cũng như thái độ của các giai cấp đối với quyền
lực nhà nước. Đặc trưng của YTCT là thể hiện trực tiếp và tập trung nhất lợi ích của giai
cấp. Nói đến YTCT của mỗi cá nhân là nói đến sự nhận thức về những vấn đề liên quan
đến đời sống chính trị xã hội; là thái độ, niềm tin, lý tưởng, ý chí, bản lĩnh chính trị. Các
yếu tố của ý thức chính trị ảnh hưởng, quy định lẫn nhau và có vai trò định hướng cho
hành động của con người trong những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể.
YTCT của sinh viên không thể tách rời YTCT chung của xã hội, của giai cấp, dân tộc.
Sinh viên là một bộ phận đặc thù của xã hội, có đặc điểm về tâm lý, nhận thức, môi
trường học tập, sinh hoạt, do đó, YTCT sinh viên có những biểu hiện riêng.
Ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam, trước hết là sự hiểu biết về chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách,
pháp luật Nhà nước. Hệ tư tưởng Mác - Lênin (hệ tư tưởng của giai cấp công nhân) là hệ
tư tưởng triệt để cách mạng và khoa học. Đảng ta khẳng định “lấy chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động” (Đảng Cộng
sản Việt Nam, 2011, tr. 84). Chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và
Nhà nước ta được xây dựng trên cơ sở các quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh và hướng tới mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam “dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Ý thức chính trị của sinh viên Việt Nam thể hiện ở tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa
xã hội (CNXH); sự tự tôn dân tộc, tự hào với truyền thống cách mạng của quê hương, đất
nước, với truyền thống vẻ vang của Đảng. Ý thức đó thể hiện ở tình cảm, niềm tin, lý 6
tưởng cách mạng, cũng như ý chí, bản lĩnh chính trị của sinh viên. Đó là sự trung thành
tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, tinh thần sẵn
sàng đi bất cứ nơi đâu, nhận bất cứ nhiệm vụ nào mà Đảng và Nhân dân giao cho. Có thể
nhận ra ý thức chính trị của sinh viên thông qua nhận thức, thái độ của họ đối với các sự
kiện, các vấn đề chính trị của đất nước, của dân tộc và thời đại, cũng như sự tham gia của
sinh viên vào đời sống chính xã hội.
3. Tầm quan trọng của giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên hiện nay
Giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên là quá trình tác động vào đối tượng giáo dục
bằng cách truyền thụ những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, giúp cho sinh viên nắm vững chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của
Đảng và Nhà nước, trên cơ sở đó củng cố niềm tin vào con đường đi lên CNXH, hình
thành và nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng, đồng thời biến tri thức,
niềm tin, lý tưởng thành hành động cách mạng. Trong các trường đại học, giáo dục YTCT
cho sinh viên là một nhiệm vụ thường xuyên, có tầm quan trọng đặc biệt.
Thứ nhất, giáo dục YTCT góp phần phát triển nhân cách toàn diện ở sinh viên.
Theo Hồ Chí Minh, đức và tài là hai mặt cơ bản của nhân cách, là những nội dung
không thể thiếu trong giáo dục con người toàn diện. Người chỉ rõ: “Trong việc giáo dục
và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn
hóa, kỹ thuật, lao động và sản xuất” (Hồ Chí Minh, tập 10, 2000). “Trên nền tảng giáo
dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hóa và
chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta và trong một
thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật” (Hồ Chí Minh, 1968).
Vì vậy, các trường đại học cần quán triệt quan điểm giáo dục toàn diện, kết hợp chặt chẽ
giữa trang bị kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp với tăng cường giáo dục
YTCT, đặc biệt là giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức cách mạng cho sinh viên.
Thứ hai, giáo dục YTCT nhằm khơi dậy, phát huy ở viên tinh thần dân tộc, sức mạnh
vươn lên trong học tập và rèn luyện.
Tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc là một động lực to lớn thúc đẩy mạnh mẽ hành
động của con người Việt Nam trong quá trình xây dựng một đất nước giàu mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Với
tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, sinh viên sẽ có ý thức trân trọng, kế thừa và phát
huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, truyền thống vẻ vang của Đảng, đồng thời tiếp thu
những tinh hoa của văn hóa, văn minh nhân loại, những thành tựu của khoa học, công
nghệ hiện đại. Nhận thức chính trị đúng đắn sẽ giúp sinh viên có được động cơ, thái độ 7
tích cự trong học tập nhằm lĩnh hội tri thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, đồng thời
tham gia các phong trào do Đoàn, Hội, các phong trào, hoạt động xã hội.
Thứ ba, giáo dục YTCT giúp sinh viên có được lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị
vững vàng trong tình hình hiện nay.
Tình hình thế giới và trong nước hiện nay đang có những diễn biến phức tạp. Quá
trình toàn cầu hóa, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang có những ảnh hưởng, tác
động mạnh mẽ mọi đến quốc gia, dân tộc và trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Trong quá trình phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, bên cạnh những thuận
lợi, tích cực, xuất hiện những khó khăn, tiêu cực, nhất là nạn tham nhũng, sự suy thoái về
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã tác
động trực tiếp đến tư tưởng của một bộ phận sinh viên. Bên cạnh đó, các lực lượng thù
địch đang ra sức thực hiện âm mưu “diễn biến hoà bình”, tiến hành chiến tranh tâm lý
phá hoại trên mặt trận tư tưởng văn hóa, trong đó, sinh viên là đối tượng mà kẻ thù tập
trung tác động với những phương tiện hiện đại, thủ đoạn xảo quyệt, tinh vi. Chính vì vậy,
cần tăng cường giáo dục YTCT cho sinh viên, giúp sinh viên nâng cao phẩm chất chính
trị, đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị trong tình hình hiện nay.
4. Nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên
Những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các trường đại học rất quan tâm
đến công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên. Thực hiện Quyết định số
1501/QĐ-TTg ngày 28/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường
giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng
giai đoạn 2015-2020”, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số
410/QĐBGDĐT ngày 4/2/2016 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế
hoạch triển khai Quyết định số 1501/QĐ-TTg của ngành Giáo dục. Các trường đại học đã
tổ chức nghiên cứu, quán triệt nội dung các Quyết định, Kế hoạch đến cán bộ quản lý,
giảng viên và sinh viên; tuyên truyền sâu rộng về nội dung Đề án; phối hợp giữa nhà
trường, gia đình và xã hội trong việc tham gia thực hiện Đề án.
Các tổ chức trong hệ thống chính trị của Nhà trường, các phòng, ban chức năng, cũng
như đội ngũ cán bộ, giảng viên đã phối hợp chặt chẽ trong công tác giáo dục chính trị tư
tưởng cho sinh viên. Vì vậy, YTCT của sinh viên nhìn chung được nâng lên. Sinh viên
tích cực trong học tập lý luận chính trị, bồi dưỡng thế giới quan khoa học, nhân sinh
quan, lý tưởng và đạo đức cách mạng. Nhiều sinh viên nhận thức sâu sắc trách nhiệm của
mình đối với Tổ quốc, ra sức học tập, rèn luyện để trở thành người chủ tương lai của đất
nước; tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào đoàn hội, hưởng ứng, tham gia các 8
hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn”, “Sinh viên tình nguyện”, “Sinh
viên với biển, đảo”, v.v..
Bên cạnh những kết quả đạt được, YTCT của sinh viên cũng như công tác giáo dục
chính trị, tư tưởng cho sinh viên hiện nay còn có những hạn chế nhất định. Do nhiều
nguyên nhân khác nhau như diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và trong nước,
những tác động của mặt trái cơ chế thị trường, hạn chế về nhận thức cũng như đặc điểm
tâm lý lứa tuổi, nên ở một bộ phận sinh viên có những biểu hiện suy thoái về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống. Một số sinh viên ngại học lý luận chính trị, nhìn nhận, đánh
giá sai lệch các vấn đề chính trị xã hội, ít quan tâm đến tình hình chính trị trong nước và
quốc tế, thiếu tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào, hoạt động chính trị xã hội.
Không ít những sinh viên do ảnh hưởng lối sống thực dụng nên có xu hướng sống hưởng
thụ, “vọng ngoại”, không biết trân trọng các giá trị truyền thống dân tộc.
Nhằm nâng cao YTCT cho sinh viên các trường đại học, cần thực hiện đồng bộ một
số giải pháp chủ yếu.
Thứ nhất, phát huy vai trò của các cấp lãnh đạo, quản lý, các tổ chức đoàn thể trong
giáo dục YTCT cho sinh viên.
Các cấp lãnh đạo, quản lý, các tổ chức đoàn thể trong nhà trường cần nâng cao nhận
thức, trách nhiệm trong giáo dục YTCT cho sinh viên. Trong điều kiện phát triển rất
nhanh của thông tin, truyền thông, cần triển khai thực hiện có hiệu quả Đề án “Tăng
cường quản lý, giáo dục chính trị tư tưởng đối với học sinh, sinh viên trên môi trường
mạng đến năm 2025” (được phê duyệt theo Quyết định số 3296/QĐ-BGDĐT ngày 30
tháng 8 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Các cấp ủy đảng cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị, tư
tưởng cho sinh viên. Các đơn vị, tổ chức trong Nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với
nhau và phối hợp với các cơ quan, đơn vị khác trong hoạt động quản lý, giáo dục sinh
viên. Phòng Công tác Chính trị và học sinh, sinh viên cần làm tốt công tác tuyên truyền
chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước cho sinh viên; xây
dựng chương trình, kế hoạch và tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục YTCT cho sinh
viên. Các tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên cần xác định các nội dung thiết thực
và đa dạng hóa các hình thức hoạt động để nâng cao nhận thức chính trị, củng cố niềm
tin, lý tưởng cách mạng cho sinh viên.
Thứ hai, tăng cường giáo dục YTCT cho sinh viên thông qua giảng dạy các môn học,
trước hết là các môn Lý luận chính trị.
Các môn học trong nhà trường đều có vai trò quan trọng đối với giáo dục YTCT cho
sinh viên, đặc biệt là các môn môn Lý luận chính trị. Các môn học này trực tiếp trang bị, 9
bồi dưỡng thế giới quan, phương pháp khoa học và nhân sinh quan cách mạng cho sinh
viên. Cần kết hợp truyền thụ những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh với giáo dục, nâng cao YTCT cho sinh viên. Thông qua giảng dạy
các môn Lý luận chính trị, cần giúp sinh viên nhận thức sâu sắc quá trình Đảng ta đã vận
dụng sảng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để xây dựng, hoàn thiện
đường lối cách mạng Việt Nam.
Thứ ba, tiếp tục đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh” trong sinh viên.
YTCT của sinh viên thể hiện ở sự hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh. Vì vậy, cần kết hợp chặt chẽ giữa giáo YTCT cho sinh viên với việc tiếp tục
đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Cần làm
cho sinh viên nắm được một cách hệ thống nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt tư
tưởng của Người về chính trị, về đạo đức cách mạng, hiểu rõ và làm theo tấm gương đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đồng thời, chủ động “ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống” trong sinh viên.
Thứ tư, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng thông
qua các phương tiện thông tin, truyền thông.
Cần xây dựng chuyên trang, chuyên mục, hình ảnh, video clip tuyên truyền, giáo dục
chính trị tư tưởng đối với sinh viên trên mạng xã hội, website của Bộ Giáo dục và Đào
tạo, các cơ sở giáo dục, các khoa, phòng, ban chức năng, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ
Chí Minh, Hội Sinh viên Việt Nam; tuyên truyền, định hướng tư tưởng chính trị cho sinh
viên thông qua các diễn đàn trên Internet, mạng nội bộ, trang thông tin (Fanpage), nhóm
(Group, Confession) trên mạng xã hội. Bên cạnh đó, cần tổng hợp các bài viết, hình ảnh,
thông tin tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng từ nguồn tin chính thống tại các trang
thông tin, cơ quan báo chí của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội ở Trung
ương và địa phương để chia sẻ đến sinh viên thông qua môi trường mạng; tuyên truyền,
giáo dục thông qua email, điện thoại, tin nhắn viễn thông.
Thứ năm, xây dựng môi trường lành để sinh viên học tập, rèn luyện, trau dồi phẩm chất chính trị.
Môi trường nhà trường, xã hội ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, thái độ, hành vi của
sinh viên, có thể ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến YTCT của sinh viên. Vì vậy, việc
xây dựng môi trường nhà trường, xã hội lành mạnh là rất cần thiết để giáo dục ý thức
chính trị cho sinh viên, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi tình hình trong nước và thế 10
giới đang có những chuyển biến rất nhanh chóng, phức tạp và cuộc cách công nghiệp 4.0
tác đang động trực tiếp, mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Thứ sáu, nâng cao ý thức tự giáo dục YTCT của sinh viên.
Tự giáo dục là quá trình hoạt động có mục đích, có ý thức của sinh viên hướng vào sự
hình thành, phát triển những năng lực, phẩm chất cá nhân. Tự giáo dục là quá trình
chuyển hóa nhận thức, tình cảm, niềm, ý chí, lý tưởng thành hành động cách mạng của
sinh viên. Vì vậy, cần làm cho sinh viên ý thức được trách nhiệm và nghĩa vụ của bản
thân, ý thức được sự cần thiết phải tự giác học tập để chiếm lĩnh kiến thức chuyên môn,
kỹ năng nghề nghiệp, đồng thời phải thường xuyên rèn luyện, trau dồi phẩm chất chính trị.
5. Phương tiện giáo dục VHCT cho sinh viên
Trong hoạt động giáo dục VHCT cho sinh viên, phương tiện tuy đóng vai trò trung
gian nhưng luôn có ý nghĩa rất quan trọng, nó giúp cho hoạt động giáo dục được thực
hiện phong phú hon, chuyển tải nội dung đầy đủ hơn, dễ hiểu hơn, hấp dẫn và hiệu quả
hơn. Phương tiện “là công cụ thông qua đó chủ thể triển khai, sử dụng phương pháp
truyền đạt, chuyển tải nội dung”(I8), là “cái dùng để làm một việc gì, để đạt một mục
đích nào đó”(19), ở đây là mục đích giáo dục. Trong hoạt động giáo dục VHCT cho sinh
viên, muốn sử dụng phương pháp tiên tiến, hiện đại thì phải có phương tiện dạy học hiện
đại và đồng bộ. “Phương tiện dạy học (đồ dùng dạy học, thiết bị dạy học) là một vật thể
hoặc một tập hợp các vật thể mà giáo viên sử dụng trong quá trình dạy học để nâng cao
hiệu quả của quá trình này, giúp học sinh lĩnh hội khái niệm, định luật,... hình thành các
tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, thái độ cần thiết”. Không có phương tiện hữu dụng và phù hợp,
rất khó triển khai phương pháp, hình thức giáo dục VHCT cho sinh viên hiệu quả.
Các phương tiện cơ bản phục vụ hoạt động giáo dục VHCT cho sinh viên trong các
trường đại học hiện nay là hệ thống cơ quan, thiết chế xã hội cùng với nguồn nhân lực, cơ
sở vật chất kỳ thuật trong hệ thống cơ quan, thiết chế xã hội đó; là các tổ chức chính trị-
xã hội, các thiết chế văn hóa đặc thù, các phương tiện truyền thông đại chúng, là các
phương tiện được Nhà nước tổ chức để thực hiện giáo dục VHCT cho sinh viên. Điều
kiện cơ sở vật chất phục vụ cho quá trình giáo dục đóng vai trò quan trọng trong hoạt
động giáo dục. Kiến trúc nhà trường, diện tích khuôn viên, phòng làm việc, giảng viên,
thư viện, phòng học máy tính, giảng đường, hội trường, cơ sở vật chất phục vụ cho học
tập chính là những phương tiện giúp giảng viên và sinh viên thực hiện tốt quá trình giảng dạy và học tập VHCT. 11
6. Xây dựng văn hóa chính trị cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay
Xây dựng văn hóa chính trị (VHCT) cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện
nay có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng bởi thông qua việc xây dựng VHCT sẽ góp phần
nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên, tạo dựng uy tín, niềm tin cho họ trước những
biến đổi sâu sắc của thời cuộc. Đặc biệt, đào tạo ra những lớp người vừa hồng, vừa
chuyên kế tục sự nghiệp cách mạng vẻ vang, thực hiện có hiệu quả mục tiêu phát triển
kinh tế xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, mở cửa, hội nhập và phát triển, VHCT luôn chịu sự chi
phối, tác động bởi những biến đổi của tình hình thế giới, khu vực và trong nước. Đó là sự
tác động đa sắc màu, theo các chiều hướng khác nhau, vì thế, vấn đề xây dựng VHCT cho
sinh viên lại càng đặt ra những vấn đề mới về nội dung và phương thức bồi dưỡng. Quá
trình xây dựng VHCT cho sinh viên là hoạt động mang tính tích cực, chủ động, tự giác
của các chủ thể khác nhau và bản thân sinh viên trong việc xây dựng, bồi đắp những tình
cảm, niềm tin và ý chí của sinh viên vào sự phát triển đất nước. Đó là sự thống nhất, biện
chứng giữa chủ thể và khách thể, giữa nội dung xây dựng với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra,
giữa nhu cầu, mong muốn chiếm lĩnh những tri thức của nhân loại với khả năng hiện thực
của bản thân. Vấn đề đặt ra cho các chủ thể xây dựng lựa chọn các nội dung bồi dưỡng
VHCT cho sinh viên cho phù hợp, linh hoạt, sáng tạo.
Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc đang diễn ra trong bối cảnh thế giới, khu vực
và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp. Thời cơ, thuận lợi đan xen nguy cơ, thách
thức, đặc biệt là âm mưu chống phá cách mạng, phủ nhận những thành tựu đất nước dưới
sự lãnh đạo của Đảng của các thế lực thù địch, phản động mà đối tượng của chúng là sinh
viên Việt Nam. Vì thế, đặt ra việc xây dựng VHCT cho sinh viên hiện nay vừa mang tính
cấp bách trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài để họ thực sự trở thành những
chiến sĩ tiên phong trong cuộc đấu tranh tư tưởng lý luận, bảo vệ tính cách mạng, khoa
học của đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước. Mỗi sinh viên là những viên ngọc
quý của xã hội cần nêu cao bản lĩnh, ý chí, niềm tin trong mọi lúc, mọi nơi không để cho
những cám dỗ của danh vọng, tiền tài trước mắt mua chuộc, đánh gục mà phải thường
xuyên phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện noi gương các thế hệ thanh niên đi trước và tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh, xứng đáng với lời tin tưởng của Bác Hồ kính yêu là người
tiếp tục mang lá cờ bách chiến, bách thắng của dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng. 7. Kết luận
Phương thức giáo dục VHCT cho sinh viên tại các trường đại học có vai frò quan
trọng trong chiến lược giáo dục Việt Nam, vì mục tiêu giáo dục hiện nay là “Phát triển 12
con người toàn diện và xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc” vì “ tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và
động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước”. Để nâng cao hiệu quả giáo dục VHCT
cho sinh viên các trường đại học hiện nay, không thể không chú trọng đến phương pháp,
hình thức và phương tiện giáo dục. Vì chính những yếu tố này giúp chủ thể giáo dục
truyền đạt nội dung đến đối tượng, giúp quá trình giáo dục đạt mục tiêu xác định.
Trong các trường đại học hiện nay, bên cạnh trang bị kiến thức chuyên môn, kỹ năng
và phẩm chất nghề nghiệp, cần tăng cường giáo dục YTCT cho sinh viên nhằm tạo ra một
lớp người vừa “hồng” vừa “chuyên”, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Giáo dục YTCT cho sinh viên nhằm phát triển ở những chủ nhân tương của đất nước
một nhân cách toàn diện, khơi dậy tinh thần dân tộc, sức mạnh vươn lên trong học tập và
rèn luyện, đồng thời giúp sinh viên có được lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng.
Nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục YTCT cho sinh viên, các trường đại học cần tích
cực, chủ động trong giáo dục YTCT cho sinh viên; đánh giá đúng thực trạng YTCT của
sinh viên cũng như công tác giáo dục chính trị cho sinh viên và thực hiện đồng bộ các
giải pháp phù hợp tình thực tế của Nhà trường. 13
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị (2016). Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ chính trị về
“Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.
2. Thủ tướng Chính phủ (2015). Quyết định số 1501/QĐ-TTg ngày 28/8/2015 về
việc phê duyệt Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống
cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015-2020”.
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2016). Quyết định số 410/QĐ-BGDĐT ngày 4/2/2016
của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch triển khai Quyết định
số 1501/QĐ-TTg của ngành Giáo dục.
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Quyết định số 3296/QĐ-BGDĐT ngày 30 tháng 8
năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt Đề án “Tăng cường
quản lý, giáo dục chính trị tư tưởng đối với học sinh, sinh viên trên môi trường mạng đến năm 2025”.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX.
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII.
NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật.
7. Hồ Chí Minh (1968). Thư gửi ngành Giáo dục, ngày 15/10/1968.
8. Hồ Chí Minh (2000). Toàn tập, Tập 10, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật. 9.
Nguyễn Duy Quý, Đổi mới tư duy và công cuộc đổi mới ở Việt Nam, Nxb Khoa
học Xã hội, Hà Nội, 2008.