Bài tập lớn  môn chủ nghĩa xã hội khoa học: Đề tài: Phân tích những biến đổi của gia đình Việt Nam hiện nay. . –Trường Đại học kinh tế quốc dân

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
⁃⁃⁃🙞🙞🙞⁃⁃⁃ BÀI TẬP LỚN
MÔN: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Đề tài: Phân tích những biến đổi của gia đình Việt Nam hiện nay. Là một
thành viên trong gia đình em thấy mình cần phải có trách nhiệm gì trước
những biến đổi đó để gia đình mình thực sự là một tổ ấm mang lại các giá
trị hạnh phúc và sự hài hòa trong đời sống cá nhân của mỗi thành viên.
Họ và tên sinh viên: Bùi Việt Quang Mã SV: 11214985
Lớp: 63A Quản trị dịch vụ Du lịch & Lữ Hành
Lớp học phần: LLNL1107-19 HÀ NỘI, 3/2023 1 MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 3
CHƯƠNG 1: SỰ BIẾN ĐỔI VỀ QUY MÔ, KẾT CẤU GIA ĐÌNH ..................... 4
1.1. Sự biến đổi về quy mô gia đình .................................................................... 4
1.2. Sự biến đổi về kết cấu gia đình .................................................................... 4
CHƯƠNG 2: SỰ BIẾN ĐỔI TRONG THỰC HIỆN CÁC CHỨC NĂNG CỦA
GIA ĐÌNH ....................................................................................................................... 5
2.1. Sự biến đổi chức năng tái sản xuất con người. ............................................. 5
2.2. Sự biến đổi chức năng kinh tế, tổ chức tiêu dùng ........................................ 6
2.3. Sự biến đổi chức năng giáo dục (xã hội hóa) ............................................... 6
CHƯƠNG 3: SỰ BIẾN ĐỔI TRONG CÁC MỐI QUAN HỆ GIA ĐÌNH ............ 7
3.1. Sự biến đổi quan hệ hôn nhân và quan hệ vợ chồng .................................... 7
3.2. Sự biến đổi giữa các thế hệ, các giá trị, chuẩn mực văn hóa của gia đình ... 8
LIÊN HỆ BẢN THÂN .......................................................................................... 10
LỜI KẾT THÚC ................................................................................................... 12
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 12 2 LỜI MỞ ĐẦU
Có thể nói gia đình là vấn đề của mọi dân tộc và thời đại. Gia đình là môi
trường quen thuộc đối với tất cả mọi người khi bất cứ cá nhân nào cũng đều có
thể trực tiếp tham gia vào quá trình tạo lập, xây dựng một gia đình. Mỗi một gia
đình được coi là một tế bào của xã hội, bao gồm nhiều lĩnh vực phong phú
nhưng cũng rất phức tạp, đầy mâu thuẫn và biến động. Do đó, gia đình là vấn đề
trọng yếu mà toàn nhân loại với mọi dân tộc trong mọi thời đại đều dành sự
quan tâm sâu sắc đến. Muốn có một xã hội phát triển lành mạnh thì phải quan
tâm xây dựng tế bào gia đình tốt .
Và cùng với sự phát triển về các mặt khác của xã hội, các vấn đề mới cũng
đã nảy sinh, trong đó vấn đề gia đình với nhiều biến đổi phức tạp, bên cạnh
những biến đổi tích cực thì gia đình Việt Nam ngày nay đang phải đối mặt với
nhiều vấn đề mang tính tiêu cực do chịu sự chi phối lớn từ nền kinh tế, chính trị,
văn hóa, xã hội của đất nước. Xuất phát từ bối cảnh trên đặt ra câu hỏi: Sự biến
đổi của gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội như thế nào?.
Chính vì vậy, em chọn đề tài này nhằm làm rõ những lý luận chung về gia
đình cũng như phân tích thực tiễn sự thay đổi của gia đình, những tác động đến
sự thay đổi đó và rút ra kinh nghiệm cho bản thân. 3
CHƯƠNG 1: SỰ BIẾN ĐỔI VỀ QUY MÔ, KẾT CẤU GIA ĐÌNH
1.1. Sự biến đổi về quy mô gia đình
Gia đình Việt Nam ngày nay có thể được coi là “gia đình quá độ” trong
bước chuyển biến từ xã hội nông nghiệp cổ truyền sang xã hội công nghiệp hiện
đại. “Gia đình đơn” (hay còn gọi là gia đình hạt nhân) đang trở nên rất phổ biến
ở các đô thị và ở cả nông thôn, thay thế cho kiểu “gia đình truyền thống” (gia
đình bao gồm nhiều thế hệ cùng chung sống với nhau) từng giữ vai trò chủ đạo
trước đây. Như vậy, sự giải thể hình thái cũ và hình thành hình thái mới là một điều tất yếu.
Quy mô gia đình ngày nay nhỏ hơn so với trước kia, số thành viên trong gia
đình trở nên ít đi, ngày càng được thu nhỏ lại. Gia đình Việt Nam hiện đại chỉ có
hai thế hệ cùng sống chung: cha mẹ - con cái, số con trong gia đình cũng không
nhiều như trước, mỗi gia đình chỉ có 1 đến 2 con, cá biệt còn số ít gia đình đơn thân.
Điều này đáp ứng những nhu cầu và điều kiện thời đại mới đặt ra: sự bình
đẳng nam - nữ được đề cao hơn, cuộc sống riêng tư của con người được tôn
trọng hơn, tránh được những mâu thuẫn trong đời sống gia đình truyền thống.
Sự biến đổi của quy mô gia đình cho thấy chính nó đang làm chức năng tích cực,
thay đổi chính bản thân gia đình và đây là thay đổi hệ thống xã hội, làm cho xã
hội trở nên thích nghi và phù hợp hơn với tình hình mới, thời đại mới.
1.2. Sự biến đổi về kết cấu gia đình
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, kết cấu gia đình thay đổi, ở thời
kì này, sự bình đẳng giới giữa nam và nữ được nâng lên nhiều so với thời kỳ
trước, người phụ nữ được giải phóng khỏi những “xiềng xích vô hình” của xã 4
hội cũ. Họ ngày càng được đối xử bình đẳng hơn và có nhiều điều kiện để phát
triển, nâng cao vị thế xã hội của mình; vai trò của họ trong cuộc sống, trong sản
xuất,... Bình đẳng giới nói riêng và bình đẳng nói chung được tôn trọng làm cho
mỗi người được tự do phát triển mà không phải chịu nhiều ràng buộc bởi các
định kiến xã hội truyền thống.
Ngoài ra, ở thời kỳ này, các “gia đình khuyết” trở nên phổ biến hơn so với
thời kỳ trước. Một gia đình khuyết tức là gia đình không có đầy đủ cả bố mẹ và
con cái. Kết cấu của gia đình khuyết có thể thiếu đi bố hoặc mẹ, kiểu gia đình
khuyết này là gia đình đơn thân. Còn một loại gia đình khuyết khác đó là gia
đình có vợ chồng nhưng không thể sinh con hoặc không có ý định sinh con vì một lý do nào đó.
CHƯƠNG 2: SỰ BIẾN ĐỔI TRONG THỰC HIỆN CÁC CHỨC NĂNG CỦA GIA ĐÌNH
2.1. Sự biến đổi chức năng tái sản xuất con người.
Sự biến đổi chức năng tái sản xuất con người vai trò gia đình trong việc đáp
ứng nhu cầu tình dục rõ ràng là giảm đi trong bối cảnh xã hội đang hàng ngày
thay đổi, kể cả trong nước và trên thế giới, khi quan niệm về quan hệ tình dục
trước hôn nhân và ngoài hôn nhân không còn khắt khe như trong các xã hội truyền thống.
Ở Việt Nam đã và đang thực hiện kế hoạch hóa gia đình, mỗi gia đình chỉ
có từ 1 đến 2 con vừa đảm bảo được sức khỏe cho mẹ lại đảm bảo được chất
lượng về cuộc sống cho gia đình và có điều kiện chăm sóc, dạy bảo các con.
Quy mô gia đình ngày nay tồn tại xu hướng thu nhỏ so với trước kia, số thành
viên trong gia đình trở nên ít đi. Gia đình Việt Nam hiện đại chỉ có hai thế hệ là
cha mẹ và con cái, số con trong gia đình cũng không nhiều như trước. 5
Do áp lực của cuộc sống công nghiệp, công việc, kinh tế gia đình… làm
xuất hiện xu hướng kết hôn muộn, sinh con muộn, sinh ít và không muốn sinh
con ngày càng gia tăng. Chính vì vậy có thể nói, chức năng kinh tế đang đóng
vai trò ngày càng quan trọng trong các gia đình hiện đại.
2.2. Sự biến đổi chức năng kinh tế, tổ chức tiêu dùng.
Khi bước sang xã hội công nghiệp hiện đại, gia đình có thay đổi nhanh
chóng. Gia đình mất đi nhiều chức năng và các thành viên của gia đình tham gia
vào tất cả những chức năng của gia đình, nhưng với tư cách cá nhân, không phải
với tư cách thành viên gia đình. Một đặc điểm nổi bật trong biến đổi gia đình ở
các xã hội công nghiệp hóa là sản xuất tách rời khỏi nhà ở, các thành viên gia
đình rời nhà đi làm để kiếm thu nhập mua các hàng hóa, so sánh với gia đình
của các thế hệ trước thì những mặt hàng đó hoàn toàn có thể sản xuất trong quy
mô hộ gia đình, mô hình tư cung tự cấp.
Hiện nay, gia đình không còn là một đơn vị kinh tế nữa, mà chức năng kinh
tế chủ yếu của gia đình là thỏa mãn những nhu cầu về vật chất và tinh thần của
các thành viên, với nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường
thì kinh tế gia đình chiếm một tỷ trọng đáng kể và có vai trò quan trọng đối với
đời sống gia đình, do vậy đây cũng là một chức năng chủ yếu của gia đình.
2.3. Sự biến đổi chức năng giáo dục (xã hội hóa)
Có thể thấy sự khác biệt rõ rệt giữa giai đoạn hiện nay và giai đoạn phong
kiến khi trình độ kinh tế - xã hội có sự khác biệt đáng kể. Nền kinh tế thị trường
đã tạo cơ hội cho mỗi cá nhân, mỗi gia đình có điều kiện tích lũy, làm giàu và tự
do đầu tư vào các hoạt động theo nhu cầu. Nhờ đó chức năng giáo dục của gia
đình được cải thiện đáng kể. 6
Về mặt chính trị, sự ổn định của môi trường chính trị là một yếu tố góp
phần phát triển mọi mặt của giáo dục. Khi môi trường sống có trật tự, ổn định
thì việc thực hiện các chức năng của gia đình, trong đó có chức năng giáo dục sẽ
được đầu tư hơn về mặt thời gian, công sức, qua đó sẽ thu được những hiệu quả như mong đợi.
Về ảnh hưởng của yếu tố văn hóa, sự tác động của phong tục, tập quán có
những ảnh hưởng nhất định đối với đời sống. Ngày nay, với việc tăng cường
quyền bình đẳng giới, trong gia đình và ngoài xã hội người phụ nữ được tôn
trọng và được trao quyền nhiều hơn, cả trong giáo dục con cái.
Việc pháp luật ghi nhận trách nhiệm giáo dục con cái là của cha mẹ và
quyền lợi của trẻ em trong gia đình là cơ sở pháp lý đảm bảo việc thực hiện chức
năng giáo dục của gia đình. Các quy định trong Hiến pháp, Luật Hôn nhân và
gia đình, Luật Bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em, Luật Giáo dục…cho thấy
mối quan hệ giữa gia đình và pháp luật về việc giáo dục mỗi cá nhân – công dân.
Nói cách khác, việc thực hiện các quy định của pháp luật về giáo dục trong gia
đình cũng chính là một trong các cách nhằm thực hiện chức năng giáo dục của gia đình.
CHƯƠNG 3: SỰ BIẾN ĐỔI TRONG CÁC MỐI QUAN HỆ GIA ĐÌNH
3.1. Sự biến đổi quan hệ hôn nhân và quan hệ vợ chồng
Dưới tác động của cơ chế thị trường, khoa học công nghệ hiện đại, toàn cầu
hóa… các gia đình Việt Nam đang phải gánh chịu nhiều mặt trái như: quan hệ
vợ chồng - gia đình lỏng lẻo; gia tăng tỷ lệ ly hôn, ly thân, ngoại tình, quan hệ
tình dục trước hôn nhân và ngoài hôn nhân, chung sống không kết hôn. Đồng
thời, xuất hiện nhiều bi kịch, thảm án gia đình, người già neo đơn, trẻ em sống 7
ích kỷ, bạo hành trong gia đình, xâm hại tình dục…. Hệ lụy là giá trị truyền
thống trong gia đình bị coi nhẹ, gia đình truyền thống bị phá vỡ, lung lay.
Trong gia đình Việt Nam hiện đại, ngoài mô hình người đàn ông - người
chồng làm chủ gia đình ra thì còn có ít nhất hai mô hình khác cùng tồn tại. Đó là
mô hình người phụ nữ - người vợ làm chủ gia đình và mô hình cả hai vợ chồng
cùng làm chủ gia đình. Người chủ gia đình được quan niệm là người có phẩm
chất, năng lực và đóng góp vượt trội, được các thành viên trong gia đình coi
trọng. Ngoài ra, mô hình người chủ gia đình phải là người làm ra được tài chính,
tức là kiếm được nhiều tiền cho thấy một đòi hỏi mới về phẩm chất của người
lãnh đạo gia đình trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế.
3.2. Sự biến đổi giữa các thế hệ, các giá trị, chuẩn mực văn hóa của gia đình.
Trong mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái hiện nay, có một xu hướng đảo
ngược so với truyền thống. Nếu như trong gia đình truyền thống, mối quan hệ
giữa cha mẹ và con cái được nhấn mạnh theo nguyên tắc: quyền của cha mẹ và
bổn phận của trẻ em, thì trong gia đình hiện nay nguyên tắc đó được nhấn mạnh
theo chiều hướng ngược lại, đó là: quyền của trẻ em và bổn phận của cha mẹ .
Hiện nay, vai trò giáo dục và kiểm soát con cái của cha mẹ trong gia đình
ngày càng mờ nhạt. Hiện tượng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, đặc biệt do
ảnh hưởng của văn hóa phương Tây và sự tác động của chính sách, pháp luật
của Đảng và Nhà nước nên quyền trẻ em được coi trọng mà trong gia đình thì
cha mẹ phải là người đầu tiên gương mẫu thực hiện quyền đó. Việc công nhận
quyền trẻ em đã làm thay đổi căn bản những giá trị, chuẩn mực văn hóa trong
mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái. 8
Như vậy, có thể thấy không phải cha mẹ hiện nay muốn từ bỏ quyền kiểm
soát trẻ em mà chính là do thời đại mới đã không chấp nhận để cha mẹ kiểm soát
trẻ em theo các chuẩn mực truyền thống. Đó là sự khủng hoảng của thiết chế gia
đình trong việc kiểm soát trẻ em hiện nay.
Trước hết, về phía trẻ em, môi trường sinh hoạt, học tập của trẻ em được
mở rộng nên tất yếu dẫn đến sự giảm sút vai trò của cha mẹ trong việc kiểm soát
con cái, đặc biệt ở thành thị, phạm vi hoạt động của trẻ em rất rộng lớn, quan hệ
xã hội được mở rộng, thậm chí, trẻ em sinh hoạt bên ngoài gia đình nhiều hơn
trong môi trường gia đình.
Bên cạnh đó, về phía cha mẹ, họ chủ yếu làm viê c ở bên ngoài gia đình,
thời gian để chăm sóc, giáo dục con cái rất ít. Sự chuyển đổi của cơ cấu kinh tế,
sự đa dạng hóa ngành đã chuyển một bộ phận lao động nông nghiệp sang các
ngành nghề phi nông nghiệp, cha mẹ thường xuyên đi làm ăn xa nhà hoặc làm
việc ở các cơ sở sản xuất bên ngoài gia đình nên họ cũng không có nhiều thời
gian để quan tâm, chăm sóc, giáo dục con cái.
Việc cha mẹ không có thời gian hoặc có quá ít thời gian quan tâm, chăm
sóc, giáo dục con cái cho thấy đã xuất hiện một khoảng trống trong việc kiểm
soát, giáo dục con cái. Việc đánh mất vai trò kiểm soát của cha mẹ đối với con
cái đã dẫn đến nhiều hậu quả cho gia đình và xã hội như hiện tượng trẻ em lang
thang, phạm tội hay rơi vào các tệ nạn xã hội, bạo lực học đường, tội phạm vị
thành niên ngày càng gia tăng, đồng thời, cũng phản ánh những bất ổn và những
thay đổi trong tâm lý và nhân cách của trẻ em hiện nay.
Về bản chất, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong gia đình Việt Nam
hiện nay là một sự đảo ngược trật tự và vị trí so với gia đình truyền thống. Sự
biến đổi này bắt nguồn từ sự biến đổi của điều kiên kinh tế - xã hội và bắt nguồn
từ sự thay đổi của quy mô, cấu trúc, chức năng của gia đình hiên nay. Không ít 9
cha mẹ hiê n nay rơi vào tình trạng bất lực trước việc con cái không nghe lời, vô
trách nhiệm đối với cha mẹ, ông bà, thiếu tinh thần trách nhiệm đối với các công việc nhà.
Vấn đề đặt ra trong mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái là cần phải củng cố
chức năng giáo dục của gia đình, xây dựng mối quan hệ mới giữa cha mẹ và con
cái trên cơ sở tiếp thu những giá trị, chuẩn mực văn hóa mới, đồng thời kế thừa
những giá trị tốt đẹp của gia đình truyền thống, cần tạo cho trẻ em môi trường,
điều kiện để phát triển nhân cách, năng lực nhưng cũng phải quan tâm đến giáo
dục gia đình, giúp trẻ em nhận thức được những giá trị, chuẩn mực truyền thống,
đặc biệt phải sống có trách nhiệm đối với gia đình, cộng đồng và xã hội. LIÊN HỆ BẢN THÂN
Qua việc nghiên cứu phân tích sự biến đổi của gia đình trong xã hội, em
nhận thức rõ được những biến đổi của gia đình trong xã hội hiện đại dưới áp lực
từ những thay đổi xã hội, và ý thức được trách nghiệm của bản thân trong việc
xây dựng, phát triển gia đình. Thật may mắn cho ta nếu được sinh ra trong một
gia đình ngập tràn yêu thương. Cho những gia đình chưa thực sự hạnh phúc, mỗi
người hãy cùng nhau trò truyện, đùm bọc lẫn nhau, hòa giải mọi khúc mắc. Hãy
cố gắng hết sức xây dựng, phát triển và bảo vệ bến đỗ tuyệt vời nhất.
Gia đình là một trong những vấn đề xã hội được Đảng, Nhà nước và toàn
dân quan tâm khi bước vào thời kì đổi mới nền kinh tế, quá độ đi lên chủ nghĩa
xã hội vì gia đình là tế bào tạo nên xã hội, gia đình là cầu nối giữa mỗi cá nhân
con người và xã hội, chính vì vậy sự thay đổi của gia đình ảnh hưởng mạnh mẽ
tới các cá nhân và sự phát triển của toàn xã hội. Gia đình là nơi sản sinh ra
những thế hệ người tiếp theo, duy trì nòi giống; là nơi nuôi dưỡng, dạy dỗ đầu
tiên cho con người từ lúc chào đời đến khi trưởng thành; là nơi định hình nhân 10
cách, trí tuệ của mỗi con người. Gia đình là “tổ ấm”, là nơi chăm chút cho đời
sống tinh thần mỗi con người và là một đơn vị kinh tế, lao động sản xuất làm ra
của cải vật chất cho gia đình, cho xã hội rất bền vững và không thể thay thế. Em
nhận thức được sự thay đổi của gia đình mình khi so sánh với gia đình truyền
thống, điều này ảnh hưởng tới tất cả thành viên trong gia đình. Mặc dù vậy, lớn
lên trong một gia đình nửa truyền thống, nửa hiện đại, việc phát triển của thế hệ
con cái đang được quan tâm đầu tiên, tuy nhiên cần phải đảm bảo sự phát triển
của toàn thể thành viên. Là công dân Việt Nam, mỗi chúng ta cần phải xác định
ý thức và có những hành động đúng đắn trong việc củng cố và xây dựng gia
đình mới phù hợp với chuẩn mực xã hội cũng như sự phát triển của đất nước trong thời đại mới. 11 LỜI KẾT THÚC
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, dưới tác động của nhiều yếu tố
khách quan và chủ quan: sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức, xu
thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, cách mạng khoa học và công nghệ hiện
đại, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về gia đình..., gia đình Việt
Nam đã có sự biến đổi tương đối toàn diện về quy mô, kết cấu, các chức năng
cũng như quan hệ gia đình. Ngược lại, sự biến đổi của gia đình cũng tạo ra động
lực mới thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Quy mô gia đình Việt Nam ngày nay
tồn tại xu hướng thu nhỏ hơn so với trước kia, số thành viên trong gia đình ít đi,
đáp ứng nhu cầu và điều kiện mới của thời đại mới đặt ra. tuy nhiên, trong quá
trình đó cũng gây ra những phản chức năng. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội chức năng của gia đình có sự biến đổi về các mặt: tái sản xuất ra con
người, kinh tế và tổ chức tiêu dùng, giáo dục (xã hội hoá) và thoả mãn nhu cầu
tâm sinh lý, duy trì tình cảm. bên cạnh đó, các mối quan hệ trong gia đình cũng
có sự biến đổi lớn. Từ những sự thay đổi ấy Đảng và nhà nước ta đã có những
phương hướng cơ bản để xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.
. Bộ giáo dục và đào tạo (2019), Giáo trình chủ nghĩa xã hội
khoa học, Nhà xuất bản Hà Nội. 2.
. Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam, Để gia đình thực sự
là “tổ ấm”, https://dangcongsan.vn/tu-tuong-van-hoa/de-gia-dinh- thuc-su-la-to-am- 557944.html 3.
. Tạp chí Mặt trận, Xây dựng gia đình Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay, http://tapchimattran.vn/thuc-tien/xay-dung-gia-dinh-viet- 12
nam-trong-giai-doan- hien-nay-43103.html 4.
Manulife, 4 tiêu chí xây dựng gia đình hạnh
phúc ,https://www.m anu life .c o m.vn /vi/k ien -thuc /4-tieu -ch i-x
ay-dun g-gia-din h-h anh - phuc-ben-lau.html 13