Bài tập Môn Triết học | Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60791848
Đề tài: Trên cơ sở phân tích mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức,
hãy nêu ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ này trong công tác phòng
chống dịch Covid-19 ở Việt Nam hiện nay BÀI LÀM  LÝ LUẬN
• Định nghĩa vật chất:
- Lênin đã đưa ra định nghĩa về vật chất như sau: “Vật chất là một phạm trù triết học
dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được
cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác’’
• Định nghĩa ý thức:
- Là hoạt động tinh thần diễn ra trong bộ não của con người trên cơ sở phản ánh thế
giới khách quan và được định hình thể hiện ra ngoài bằng ngôn ngữ. Bản chất của
ý thức chính là sự phản ánh năng động, sáng tạo của thế giới khách quan vào trong
bộ não của con người trên cơ sở thực tiễn. Là một dạng vật chất ặc biệt có tổ chức
cao là bộ óc con người. Bộ óc con người là khí quan vật chất của ý thức và ý thức
là chức năng của bộ óc con người. Vì vậy ý thức và bộ óc không thể tách rời nhau.
Ý thức có 2 nguồn gốc chính: nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội. - Nguồn gốc tự nhiên:
+ Bộ óc người là cơ quan vật chất của ý thức, là kết quả của quá trình tiến hóa lâu dài
+ Sự tiến hóa của các hình thức phản ánh phụ thuộc vào những cấp độ phát triển
năng lực phản ánh của thế giới vật chất. Sự xuất hiện con người và hình thành bộ óc
của con người có năng lực phản ánh hiện thực khách quan là nguồn gốc tự nhiên của ý thức. lOMoAR cPSD| 60791848
- Nguồn gốc xã hội: ý thức hình thành thông qua quá trình lao động, ngôn ngữ,... và
là kết quả trực tiếp của thực tiễn xã hội - lịch sử của con người.
• Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức:
- Khi nghiên cứu về vật chất và ý thức, chủ nghĩa duy vật biện chứng không tuyệt ối
hóa mặt vật chất hay ý thức mà chủ nghĩa duy vật biện chứng thấy rằng giữa vật
chất và ý thức có mối quan hệ biện chứng với nhau. Trong mối quan hệ biện chứng
này vật chất là cái có trước, có vai trò quyết định ối với ý thức, song ý thức cũng
có tính ộc lập tương ối của nó, có thể tác động ngược trở lại ối với điều kiện vật
chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người.
▪ Vai trò của vật chất ối với ý thức:
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng vật chất là cái có trước, ý thức là
cái có sau và vật chất là nguồn gốc của ý thức:
+ Vật chất có trước, ý thức có sau: ý thức là của con người, nằm trong con người,
không tách rời con người nhưng sự ra ời của con người cũng chỉ có giới hạn còn thế
giới vật chất thì tồn tại vĩnh viễn, vô hạn, vô tận. Có thể khẳng định rằng thế giới vật
chất là cái có trước con người vì vậy thế giới vật chất phải có trước ý thức. + Vật
chất là nguồn gốc của ý thức: ý thức có nguồn gốc từ tự nhiên và xã hội.
Nguồn gốc tự nhiên của ý thức gồm có bộ não người và thế giới khách quan cùng
với quá trình phản ánh năng động sáng tạo giữa chúng tác động qua lại lẫn nhau.
Nguồn gốc xã hội của ý thức là lao động và ngôn ngữ nhưng khi phân tích các nguồn
gốc tạo nên ý thức của con người, bộ óc người thật ra là một dạng vật chất có tổ chức
cao có khả năng sao lại, chụp lại, chép lại thế giới khách quan một cách năng động
sáng tạo. Như vậy yếu tố thứ nhất tạo nên ý thức là bộ não người.
Thứ hai là thế giới khách quan. Thế giới khách quan thực chất là thế giới vật chất,
còn bản chất của ý thức chỉ là sự phản ánh năng động sáng tạo thế giới khách quan
vào trong não con người. Nếu con người không có ối tượng để phản ánh thì chắc
chắn không có ý thức. Để khẳng định cho điều đó Ăngghen đã nói rằng: “Trí tuệ con
người phát triển song song với việc con người học cải biến tự nhiên”.
Yếu tố thứ ba tạo nên nguồn gốc của ý thức là lao động. Lao động chính là hoạt động
vật chất mang tính tất yếu nhằm ảm bảo sự tồn tại và phát triển của con người. Nhờ
lao động mà con người có thể chủ động tác động vào thế giới khách quan làm cho lOMoAR cPSD| 60791848
nó bộc lộ những thuộc tính, những kết cấu bản chất, quy luật vận động, qua đó phản
ánh vào bộ óc người, hình thành nên những ý thức về tự nhiên và xã hội.
Yếu tố thứ tư cấu tạo thành nguồn gốc của ý thức là ngôn ngữ. Ngôn ngữ là hệ thống
tín hiệu vật chất nhưng mang nội dung ý thức. Các Mác đã khẳng định rằng: “Ngôn
ngữ chính là lớp vỏ vật chất của tư duy và sự hoàn thiện ngôn ngữ cũng chính là điều
kiện để con người hoàn thiện tư duy.
 Trên cơ sở phân tích 4 yếu tố tạo thành hai nguồn gốc của ý thức cho phép chúng
ta khẳng định lại lần nữa rằng vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau và vật chất
là nguồn gốc của ý thức.
- Vật chất quyết định đến nội dung và mọi sự biến đổi của ý thức
+ Vật chất quyết định đến nội dung của ý thức: điều kiện vật chất như thế nào thì ý
thức con người sẽ như thế đó. Các Mác đã nói rằng: “Ý thức chẳng qua chỉ là vật
chất được đem chuyển vào trong ầu óc của con người và được cải biến i trong đó”.
Bản thân của ý thức chính là sự phản ánh mà quá trình phản ánh tức là quá trình vật
nhận tác động bao giờ cũng chứa ựng thông tin từ vật tác động. Vì là sự phản ánh
thế giới vật chất nên nó sẽ mang hình ảnh của thế giới vật chất chứa ựng những ặc
iểm, những quy luật của thế giới vật chất. Ý thức không bao giờ là sản phẩm thuần
túy do con người tưởng tượng ra. Con người dù giàu óc tưởng tượng đến âu i chăng
nữa thì không thể thoát li ra khỏi ời sống vật chất. Khi nghiên cứu về ý thức con
người, những yếu tố cấu tạo nên ý thức của con người theo kết cấu chiều ngang thì
bao gồm tri thức, tình cảm và ý chí và chúng ều là hình ảnh chủ quan về thế giới vật
chất, phản ánh những ặc iểm, những tính chất, những quy luật khuynh hướng vận
động của thế giới khách quan. Điều đó phản ánh tất cả các cấp độ của quá trình nhận
thức bao gồm: cấp độ tri thức kinh nghiệm, thông thường; cấp độ tri thức khoa học
và cấp độ lí luận tư tưởng.
+ Vật chất quyết định mọi sự biến đổi của ý thức: khi điều kiện vật chất thay đổi thì
sớm hay muộn ý thức con người cũng thay đổi theo. Ý thức chính là sự phản ánh
điều kiện vật chất, chịu sự quy định của vật chất về nội dung nên mọi sự thay đổi về
điều kiện của vật chất cũng sẽ dẫn đến sự thay đổi của ý thức. Sự thay đổi này diễn
ra ở những mức độ khác nhau: thay đổi toàn bộ hoặc từng bộ phận; thay đổi nhanh chóng hay dần dần.
- Ví dụ: Hồi trước do không ủ điều kiện vật chất, ở ây là tài chính hoặc tiền nên
chúng ta không thể tổ chức một sinh nhật àng hoàng. Sua này khi đã có ủ điều kiện lOMoAR cPSD| 60791848
vật chất, cuộc sống đã dư dã, ta mới có thể tổ chức một bữa sinh nhật tử tế, hoành tráng hơn.
▪ Vai trò của ý thức tác động ngược trở lại điều kiện vật chất:
- Ý thức hình thái ý thức xã hội, có tính ộc lập tương ối và có thể tác động ngược trở
lại ối với vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người. Nói đến vai trò ý
thức là nói đến vai trò của con người vì bản thân của ý thức tự nó không thay đổi
được bất cứ điều gì trong hiện thực. Lê-nin đã khẳng định: “Ý thức con người
không phải chỉ phản ánh thế giới khách quan mà còn cải tạo thế giới khách quan”.
Tuy nhiên sự tác động sự tác động của ý thức có thể cải tạo được hiện thực khách
quan hay không lại phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động thực tiễn của con người. Các
Mác đã từng nói: “Lực lượng vật chất chỉ có thể ánh ổ bằng lực lượng vật chất
nhưng lý luận cũng sẽ biến thành lực lượng vật chất một khi nó thâm nhập vào
quần chúng”. Ý thức trở thành cơ sở sáng tạo để cải biến xã hội. Ý thức trực tiếp
không thể nào cải tạo được gì nhưng ý thức có thể là cơ sở cho sự sáng tạo hoặc
trong các hoạt động cải biên xã hội. Nó cho con người ta sự hiểu biết về các quy
luật trong xã hội. Trên cơ sở đó, con người cải tạo xã hội và phục vụ cho ời sống
của mình. Tuy nhiên sự tác động của ý thức ối với điều kiện vật chất diễn ra theo 2
hướng: tích cực hoặc tiêu cực. Ý thức tác động lại điều kiện vật chất theo hướng
tích cực khi con người có tri thức đúng ắn, có nghị lực, có ý chí và tình cảm tích
cực thì con người có khả năng hành động hợp quy luật khách quan từ đó thúc ẩy
điều kiện vật chất phát triển. Ý thức tác động tiêu cực khi con người không có tri
thức đúng ắn, thiếu tình cảm, ý chí cách mạng sẽ nhận thức sai lầm và hành động
trái quy luật khách quan, có thể kéo lùi điều kiện vật chất.
 Sự tác động của ý thức ối với điều kiện vật chất phụ thuộc vào: trình độ phản ánh
của ý thức; mức độ thâm nhập của ý thức vào trong phong trào quần chúng; điều
kiện hoàn cảnh con người thực hiện hoạt động thực tiễn dưới sự chỉ ạo của ý thức.
- Ví dụ: Khi ta gặp cả 2 người ều giỏi ngang nhau, một người chúng ta có thiện cảm,
một người thì không. Đương nhiên, ta sẽ thấy người ta có thiện cảm sẽ giỏi hơn
người ta có ác cảm mặc dù cả 2 ều giỏi bằng nhau.
▪ Ý nghĩa phương pháp luận: lOMoAR cPSD| 60791848
Trên cơ sở nghiên cứu vai trò của vật chất ối với ý thức cũng như vai trò của ý thức
ối với điều kiện vật chất, chủ nghĩa duy vật biện chứng giúp rút ra được ý nghĩa
phương pháp luận trong nhận thức và hoạt động thực tiễn:
- Xuất phát từ thực tế khách quan, tôn trọng thực tế khách quan: vì vật chất quyết
định ý thức, quyết định đến cả nguồn gốc bản chất nội dung và mọi sự biến đổi của
ý thức.. Mọi nhận thức và hành động nếu xa thực tế khách quan, không tôn trọng
thực tế khách quan ều dẫn đến sai lầm.
- Phát huy tính năng động chủ quan của ý thức (ặc biệt là ý thức khoa học): ý thức
có tính khoa học có thể giúp con người cải tạo thế giới khách quan một cách tốt
hơn. Vì vậy, cần phải phát huy tính năng động của ý thức và vận dụng nó vào trong
nhận thức và hoạt động thực tiễn để cải tạo thế giới khách quan một cách hiệu quả hơn.
- Chống chủ quan duy ý chí, lấy ý muốn chủ quan làm iểm xuất phát.
- Khi xem xét các hiện tượng xã hội, cần phải tính đến cả điều kiện vật chất lẫn nhau
nhân tố tinh thần, cả điều kiện khách quan lẫn nhân tố chủ quan.
 VẬN DỤNG:
1. Xuất phát từ thực tế khách quan, tôn trọng khách quan trong phòng chống dịch: -
Hiện nay tình hình dịch bệnh SARS-CoV-2 trên thế giới vẫn diễn biến phức
tạp với hàng trăm ngàn ca nhiễm mới mỗi ngày với tỉ lệ tử vong ngày càng tăng. Tổ
chức y tế WHO trên thế giới đã công bố biến chủng mới Delta lần ầu tiên được phát
hiện tại Anh với tốc độ lây lan có thể tăng hơn 70% và đã lây lan ra hơn hàng chục
quốc gia và vũng lãnh thổ, trong đó có Việt Nam. Biến chủng Omicron mới được
phát hiện tại Nam Phi cũng đã xuất hiện tại hơn 20 quốc gia trên thế giới. Các nước
trên thế giới ang duy trì các biện pháp quyết liệt nhằm ngăn chặn sự lây lan của biến
chủng virus mới này. Với sự xuất hiện của biến chủng mới đã gây ra nhiều sự quan
ngại, hoang mang và lo lắng cho mọi người bởi không chỉ tốc độ lây lan mà còn
nguy cơ tăng tỷ lệ tử vong bởi chúng có thể kháng lệ vắc-xin. Các quốc gia trên thế
giới cũng đã bắt ầu các chiến dịch tiêm vắc-xin khuẩn trương để ngăn ngừa nhưng
tỷ lệ là rất hạn chế dẫn đến việc không thể tạo ra miễn dịch cộng ồng. Không những
thế hiệu quả và độ an toàn của vắc-xin còn phải được chờ được ánh giá và thẩm định sau một thời gian dài. lOMoAR cPSD| 60791848 -
Tính riêng ở Việt Nam, theo thông tin của Bộ Y tế, nước ta ghi nhận thêm hơn
16000 ca nhiễm mới (bao gồm 10 ca nhập cảnh ) vào ngày 11/12, tăng hơn 1563 ca so với ngày hôm trước. -
Trong công tác phòng chống dịch bệnh, mọi người dân cần phải tuân thủ các
nguyên tắc khách quan, căn cứ vào tình hình thực tiễn của từng ịa phương, diễn biến
của dịch và mức độ ảnh hưởng để có ường lối, chiến lược, vận dụng một cách khoa
học trong quá trình từng bước phát triển. Bên cạnh đó, nhà nước cần phải có các
phương pháp khoa học hợp lý trong nhiệm vụ kép vừa chống dịch, vừa phát triển
kinh tế xã hội. Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức được vai trò quan trọng của vật
chất quyết định đến ý thức trong công tác phòng chống dịch bệnh như chuẩn bị ầy ủ
những phương tiện, thiết bị y tế hiện ại cho các ội ngũ y bác sĩ cũng như sự bảo ảm
nhân sự trong ội ngũ chống dịch, xây dựng bệnh viện dã chiến,... Ngoài ra, chính
phủ ta còn thực hiện các chính sách hỗ trợ người dân trong tình hình dịch bệnh khó
khăn như chi trả bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp cho người nghèo,... và nổi bật nhất
chính là Qũy Vắc-xin. Qũy được lập nên với mục ích sử dụng các nguồn tài trọ, óng
góp, ủng hộ từ ồng bào khắp cả nước, các mạnh thường quân, các tổ chức tư nhân
cho việc nhập khẩu, nghiên cứu, sản xuất vắc-xin trong phòng chống ại dịch Covid
19 ang diễn biến phức tạp. Qua những hành động nêu trên, Việt Nam đã được các
bạn bè quốc tế ánh giá cao trong công tác phòng chống dịch.
2. Phát huy vai trò năng động, sáng tạo, tích cực trong ý thức phòng chống dịch: -
Chứng kiến được sự tàn phá dữ dội, khủng khiếp của dịch bệnh đã gây ra cho
toàn thế giới, Đảng đã có những chỉ ạo khắt khe, sát xao rằng toàn dân không được
chủ quan vì diễn biến dịch bệnh còn ang phức tạp, mỗi người dân phải là một pháo
ài phòng chống dịch, chủ động trong việc ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh. Qua
đó ta có thể thấy rằng, việc tuân theo quy định lượng chất còn thể hiện ở quan iểm
khách quan, ở ây là trong công tác phòng chống dịch. -
Trong công tác phòng chống dịch, ý thức chính là nhân tố thúc ẩy trong công
tác phòng chống dịch bệnh, dẫn đến thành công trong việc ẩy lùi dịch Corona. Đảng
và chính phủ đã ban hành nhiều phương án, chính sách linh hoạt, sáng tạo để nhắc
nhở người dân về mức độ nguy hiểm ồng thời nâng cao nhận thức của mỗi người
dân. Qua đó khẳng định được ý thức dù chịu sự chi phối của vật chất nhưng có tính
ộc lập và tác động ngược trở lại vật chất. lOMoAR cPSD| 60791848
-Với tinh thần chống dịch như chống giặc, các cấp, các chi bộ, ban ngành nhà nước
đã tham gia vào công cuộc chống dịch, chung tay bảo vệ sức khỏe, tính mạng của
nhân dân. Hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng và Nhà nước, nhân dân cả nước cũng đã
óng góp công sức, tiền tài, vật chất vào công cuộc chung của toàn quốc gia. Các cây
gạo ATM, suất ăn 0 ồng, khẩu trang miễn phí cũng từ ấy mà xuất hiện. Các ca sĩ,
người mẫu, người nổi tiếng cũng đã lao vào cuộc chiến bằng cách phát ồ ăn, nhu yếu
phẩm, nấu những suất ăn từ thiện cho những người dân ở vùng dịch để chia sẻ tinh
thần oàn kết, yêu thương, lá lành ùm lá rách lâu ời của dân tộc ta.Quân ội, các lực
lượng vũ trang, các y bác sĩ từ các vùng miền trên cả nước ều đã ồng lòng hướng về
miền Nam ruột thịt trong những tháng ỉnh iểm của dịch để góp phần hạn chế sự lây
lan của dịch bệnh và dập tắt ổ dịch. -
Có thể thấy rằng, Việt Nam từ những ngày ầu chống dịch đã tạo ra được sự
ồng thuận trong xã hội, xét trên quan iểm duy vật biện chứng, mối quan hệ biện
chứng trong công tác chống dịch đã được nước ta vận dụng hợp lý và hiệu quả.
Chúng ta đã phát huy được tính năng động của ý thức, ồng lòng của tất cả người dân
với các quyết định mà chính phủ đã ề ra như giãn cách xã hội, giờ giới nghiêm,...
3. Khắc phục bệnh chủ quan duy ý chí trong phòng chống Covid-19: -
Trong công tác phòng chống dịch bệnh, việc tuân theo quan hệ biện chứng
giữa vật chất và ý thức trên quan iểm khách quan là tối quan trọng và là chìa khóa
dẫn đến sự thành công trong việc ẩy lùi dịch SAR-CoV-2. Nhà nước ta luôn nhắc
nhở, chỉ ạo người dân không được khinh thường dịch bệnh, chủ quan trong phòng
chống dịch bởi diễn biến phức tạp và hậu quả khôn lường. Đáng buồn thay, bên cạnh
những công sức, nỗ lực trong công tác phòng chống dịch, lại có những con người
không tuân thủ đúng những quy tắc ấy như không giãn cách, không thực hiện 5K,...
Đâu đó vẫn tồn tại những nguy cơ tiềm ẩn tái phát lại dịch bênh như tụ tập ông người,
buôn bái nhỏ lẻ trái phép, vượt biên trái phép. Đâu đó vẫn còn những hình ảnh áng
buồn khi có những cá nhân lơ là trong phòng chống dịch bệnh, vi phạm những quy
inh, chống ối các lực lượng chức năng làm nhiệm vụ. Sự thiếu trách nhiệm và vô ý
thức của những con người đó có thể vô tình làm những công sức, nỗ lực của toàn xã
hội trở thành công cốc. -
Vì vậy, tinh thần trách nhiệm, sự tự giác của mỗi người dân phải được chú ý
ầu tiên để góp phần ẩy lùi dịch bệnh. Người dân cần tự ý thức, tự giác cao độ, trang
bị những kiến thức cần thiết về dịch bệnh, hạn chế i lại, tránh tụ tập ông người, thực lOMoAR cPSD| 60791848
hiện nghiêm quy tắc 5K. Điều đó không chỉ bảo vệ cho bản thân mà còn cho cả cộng
ồng, cho cả một ất nước.
 Tóm lại, cần vận dụng mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong cuộc chiến chống
dịch Covid-19 để có những chính sách và kế hoạch chống dịch hợp lý và hiệu quả.
Những sự chuẩn bị về vật chất như ội ngũ y tế, phương án chống dịch, sự ồng lòng
của nhân dân và vắc xin là những điều cần thiết. Các phương án, kế hoạch chống
dịch cần phải dựa trên các điều kiện khách quan lẫn chủ quan để có thể thực hiện
nhiệm vụ kép là vừa chống dịch vừa phát triển kinh tế xã hội. Cuối cùng là cần phải
tránh những ý kiến chủ quan, những tư tưởng sai lệch về ường lối lãnh ạo của Đảng
và nhà nước trong phòng chống dịch, những tư tưởng bài vắc-xin, trang bị ầy ủ kiến
thức lẫn ý thức để vừa có thể bảo vệ bản thân lẫn cộng ồng.