Bài tập tự luận học phần Lý luận chung

Bài tập tự luận học phần Lý luận chung của trường đại học Luật Hà Nội giúp sinh viên củng cố, ôn tập kiến thức và đạt kết quả cao trong bài thi kết thúc học phần. Mời bạn đón đón xem!

48 24 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

lOMoARcPSD|36215 725

1. Phân tích các đặc trưng cơ bản của nhà nước. Trên cơ sở đó, làm sáng tỏ biểu

hiệnmột đặc trưng của nhà nước Việt Nam hiện nay.

1.1. Đặc trưng cơ bản

- ĐN: : Nhà nước là tổ chức quyền lực công đặc biệt, tập hợp và quản lý dân cư theo lãnh

thổ, nắm giữ và thực thi chủ quyền quốc gia, ban hành pháp luật và thực hiện việc quản lý

xã hội bằng pháp luật, phục vụ lợi ích các giai tầng, lợi ích của cả xã hội, vì sự tồn tại và

phát triển của cả đất nước..

- Đặc điểm:

NN là tổ chức quyền lực công đặc biệt:Nhà nước không phải là một cá nhân riêng biệt mà

là một tổ chức. Quyền lực nhà nước là khả năng nhà nước buộc các tổ chức và cá nhân trong

xã hội phục tùng nhà nước. Quyền lực công đây được hiểu là:

- Thứ nhất quyền lực này được thực hiện một cách công khai: Nghĩa là mọi tổ chức

và các nhân trong phạm vi lãnh thổ quốc gia đều biết và đều phải phục tùng.

- Thứ 2 đây là quyền lực công cộng: tức là quyền lực đó thường được tạo nên và

được thực hiện bởi 1 cộng đồng người nhất định => đại diện và bảo vệ lợi ích của

1 giai cấp, 1 liên minh giai cấp, 1 cộng đồng dân cư trong 1 địa phương hoặc toàn

quốc gia dân tộc. Quyền lực nhà nước bao trùm toàn bộ lãnh thổ của một đất nước

và có tính tối cao so với quyền lực của các tổ chức khác. Quyền lực nhà nước chi

phối quyền lực của các tổ chức khác trong xã hội.

Để thực hiện quyền lực của mình , Nhà nước thành lập một lớp người chuyên làm nhiệm vụ

quản lí và thực hiện cưỡng chế đối với toàn xã hội nhằm duy trì trật tự xã hội tạo điề kiện

cho xã hội ổn định và phát triển .

Nhà nước phân chia lãnh thổ theo các đơn vị hành chính và thực hiện quản lí

dân cư theo lãnh thổ. Việc phân định lãnh thổ thành các đơn vị hành chính tạo ra khả năng

để tổ chức bộ máy nhà nước một cách chặt chẽ và thống nhất với sự phân công, phân cấp

hợp lí. Nhà nước quản lí dân cư theo địa bàn cư trú của họ chứ không quản lí dân cư theo

mục đích, chính kiến, nghề nghiệp, tuổi tác, giới tính,… như các tổ chức xã hội khác.

Do vậy nhà nước có cơ sở xã hội và phạm vi tác động rộng lớn nhất trong quốc gia.

lOMoARcPSD|36215 725

Nhà nước có chủ quyền quốc gia. Chủ quyền quốc gia bao gồm quyền quyết định tối

cao trong vấn đề đối nội và quyền độc lập tự quyết trong vấn đề đối ngoại. Hiến pháp các

nước quy định chủ quyền quốc gia thuộc về nhân dân, nhưng nhân dân ủy quyền cho nhà

nước thực hiện do vậy nhà nước là đại diện chính thức cho toàn quốc gia, dân tộc trong các

quan hệ đối nội, đối ngoại.

Trong nước, quy định của nhà nước có tính bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực hiện đối với

các tổ chức, cá nhân có liên quan. Các tổ chức khác chỉ được thành lập hoặc tồn tại và hoạt

động một cách hợp pháp khi được nhà nước cho phép hoặc công nhận.

Trong quan hệ đối ngoại, nhà nước có quyền xác định và thực hiện các đường lối, chính sách

đối ngoại của mình.

Nhà nước có quyền ban hành pháp luật và thực hiện quản lí xã hội bằng pháp

luật.

Pháp luật là hệ thống những quy tắc xử sự chung có tính bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực

hiện đối với các tổ chức và cá nhân trong 1 lĩnh vực, 1 phạm vi lãnh thổ, 1 thời hạn nhất

định. Pháp luật là phương tiện đặc biệt quan trọng để tổ chức và quản lí xã hội. Với tư cách

là người đại diện chính thức của toàn xã hội nhà nước là tổ chức duy nhất trong xã hội có

quyền ban hành ra pháp luật.

Pháp luật được nhà nước đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp như: tuyên truyền, phổ biến,

giáo dục, tổ chức thực hiện,… và các biện pháp cưỡng chế nhà nước.

Pháp luật được triển khai và thực hiện một cách rỗng rãi và có hiệu quả trong phạm vi toàn

xã hội, do vậy pháp luật là phương tiện tổ chức và quản lí xã hội có hiệu quả của n2.

Nhà nước có quyền quy định và thực hiện việc thu các loại thuế dưới các hình thức bắt

buộc, với số lượng và thời hạn định trước, ngoài ra có quyền phát hành tiền, công trái

Thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân buộc phải nộp cho nhà nước theo quy định

của pháp luật . Nhà nước là bộ máy được tách ra khỏi lao động sản xuất trực tiếp để chuyên

thực hiện chức năng quản lí xã hội , vì vậy nó phải được nuôi dưỡng từ của cải nhân dân

đóng góp . Chỉ nhà nước mời có quyền quyết định và thực hiện việc thu thuế vì nhà nước là

tổ chức duy nhất có tư cách đại diện chính thức cho toàn xã hội . Nhà nước phát hành tiền

làm phương tiện trao đổi trong sản xuất , phân phối , tiêu dùng của cải trong đời sống .

lOMoARcPSD|36215 725

2. Phân biệt Nhà nước CHXHCNVN với Đảng cộng sản VN.

* Trong hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay , Nhà nước giữ vị trí trung tâm và có vai tròchủ

đạo đối với quản lí xã hội . Nhà nước có mối quan hệ chặt chẽ tác động qua lại với Đảng

và các tổ chức xã hội khác

* Trong quan hệ giữa Nhà nước với Đảng cộng sản Việt Nam thì Nhà nước là phương

tiệnquan trọng nhất để đưa đường lối , chính sách của Đảng vào cuộc sống thông qua ba

hình thức hoạt động chủ yếu là xây dựng pháp luật , tổ chức thực hiện pháp luật và bảo vệ

pháp luật nhắm thực hiện mục tiêu mà Đảng đã đặt ra là dân giàu nước mạnh , dân chủ ,

công bằng , văn minh

* Đảng Cộng sản Việt Nam là “ lực lượng lãnh đạo Nhà nước “ .

+ Đảng lãnh đạo một cách toàn diện từ tổ chức đến các hoạt động của nhà nước .

+ Đảng lãnh đạo đối với Nhà nước bằng việc Đảng vạch ra đường lối chiến lược về đối nội

, đối ngoại để Nhà nước thể chế hóa thành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật ; đào tạo

, bồi dưỡng cán bộ cho Nhà nước , giới thiệu đảng viên và người ngoài đảng đủ năng lực và

phẩm chất để cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét , bố trí vào những chỗ chủ chốt

trong bộ máy nhà nước hoặc để cử tri bầu vào các cơ quan dân cử trực tiếp

+ Đảng thường xuyên giáp dục chính trị , tư tưởng , đạo đức , tác phong cho cán bộ , đảng

viên và người ngoài Đảng làm việc trong bộ máy nhà nước ; chỉ đạo công cuộc cải cách ,

hoàn thiện bộ máy nhà nước và cuộc đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cự trong bộ máy

nhà nước hiện nay

+ Các phương pháp chủ yếu mà Đảng sử dụng để lãnh đạo Nhà nước là tuyên truyền , vận

động , giáo dục , thuyết phục và tự nêu gương của đảng viên làm việc trong bộ máy nhà

nước

Trong điều kiện một đảng cầm quyền , việc giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa Nhà

nước và Đảng trên cơ sở phân định rõ ràng chức năng Nhà nước với chức năng

lOMoARcPSD|36215 725

của Đảng có ý nghĩa quan trọng để Nhà nước phát huy hết hiệu lực của mình những

vẫn chịu sự lãnh đạo của Đảng , còn Đảng vẫn lãnh đạo được Nhà nước nhưng không

làm thay đổi Nhà nước . Việc phân định đó chỉ có thể được thực hiện bằng công cụ

pháp luật mới đảm bảo được tính bền vững .

3. Phân loại nhà nước, trình bày khái quát về từng loại nhà nước, cho ví dụ.

- Nhà nước là tổ chức quyền lực đặc biệt của xã hội, bao gồm một lớp người tách ra từ

xãhội để chuyên thực thi quyền lực , nhằm tổ chức và quản lí xã hội , phục vụ lợi ích chung

của toàn xã hội cũng như lợi ích của lực lượng cầm quyền .

- Theo quan niệm truyền thống, xã hội có giai cấp đã và sẽ trải qua các hình thái kinh

tế xãhội là chiếm hữu nô lệ , phong kiến, tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, tương ứng

với bốn kiểu nhà nước : nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà

nước xã hội chủ nghĩa…

3.1. Kiểu nhà nước chủ nô :

- Kiểu nhà nước chiếm hữu nô lệ ( chủ nô ) là kiểu nhà nước đầu tiên trong lịch sử xã

hộiloài người . Kiểu nhà nước này được hình thành trên cơ sở chế độ thị tộc , bộ lạc của hình

thái kinh tế - xã hội cộng sản nguyên thủy . Do lực lượng sản xuất ngày càng phát triển nên

đã có sự chuyển biến từ nền kinh tế tự nhiên chiếm đoạt sang nên kinh tế sản xuất. Những

biến đổi về kinh tế dẫn đến sự thay đổi về xã hội là hình thành nên các giai cấp đối lập nhau

về quyền lợi kinh tế. Giai cấp chủ nô là giai cấp chiếm số ít trong xã hội nhưng lại sở hữu

phần lớn tư liệu sản xuất không tham gia lao động sản xuất nhưng bóc lột sức lao động.

Ngược lại giai cấp nô lệ chiếm số đông trong xã hội là lực lượng sản xuất chủ yếu nhưng

không sở hữu tư liệu sản xuất và bị bóc lột sức lao động . Điều này đã dẫn đến mâu thuẫn

giữa giai cấp chủ nô và giai cấp nô lệ đến mức không thể điều hòa được làm xuất hiện nhà

nước chủ nô.

* Cơ sở kinh tế : chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất . Trong đó, giai cấp chủ nô là chủ

sở hữu của các tư liệu sản xuất chủ yếu. Đối tượng sở hữu của chế độ tư hữu này rất đa dạng

lOMoARcPSD|36215 725

gồm : đất đai, gia súc, tiền và kể cả nô lệ. Vì vậy , địa vị của giai cấp nô lệ trong xã hội này

rất thấp kém, nô lệ được coi là vật sở hữu của giai cấp chủ nô. * Cơ sở xã hội : mâu thuẫn

giữa giai cấp chủ nô và giai cấp phong kiến

- Về bản chất , nhà nước chủ nô là một bộ máy cưỡng chế dặc biệt , thực hiện chức

năng cơbản là trấn áp giai cấp nô lệ và duy trì mối quan hệ bóc lột giai cấp nhằm bảo vệ

quyền lợi của giai cấp chủ nô

- Ở các nhà nước phương Tây như La Mã , Hy Lạp cổ đại tồn tại chế độ nô lệ điển hình

.Có thể nói , sự xuất hiện của các nhà nước này phù hợp với quan điểm Mác – Lênin bắt

nguồn từ sự chuyển biến về kinh tế là hình thành chế độ tư hữu và sự chuyển biến xã hội là

hình thành nên giai cấp và đấu tranh giai cấp. Trong khi đó các nhà nước phương Đông như

Ai Cập, Ấn Độ với đặc điểm đặc thù là chế độ sở hữu chung về đất đai trong xã công xã .

Thực tế do nhu cầu trị thủy cho nền nông nghiệp và bảo vệ cộng đồng dân cư ở quốc gia này

là những nguyên nhân chủ yếu làm xuất hiện nhà nước chứ không phải là chế độ sở hữu tư

nhân và đấu tranh giai cấp giống như các nhà nước phương Tây.

3.2 Nhà nước phong kiến :

- Kiểu nhà nước phong kiến xuất hiện trên cơ sở hình thành phương thức sản xuất

phongkiến thay cho phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ. Nền kinh tế đặc trưng là nền

kinh tế nông nghiệp . Vì vậy , tư liệu sản xuất chủ yếu là đất đai . Chủ sở hữu của các tư liệu

sản xuất là giai cấp địa chủ quý tộc phong kiến còn lực lượng lao động chính sản xuất của

cải vật chất là tầng lớp nông dân.

* Cơ sở kinh tế : chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất . Trong đó giai cấp quý tộc

địachủ phong kiến là chủ sở hữu các tư liệu sản xuất chủ yếu . Tư liệu sản xuất chủ yếu là

đối tượng sở hữu của chế độ sở hữu này là đất đai

* Cơ sở xã hội : mâu thuẫn giai cấp có tính chất đối kháng giữa giai cấp quý tộc địa

chủphong kiến và giai cấp nông dân.

lOMoARcPSD|36215 725

- Về bản chất , nhà nước phong kiến là công cụ của giai cấp quý tộc địa chủ phong

kiếnchiếm số ít trong xã hội nhằm trấn áp , bóc lột đối với giai cấp nông dân là một bộ phận

chiếm số đông và cũng là lực lượng sản xuất chủ yếu trong xã hội . 3

3.3 . Nhà nước tư sản :

- Phương thức tư bản chủ nghĩa với đặc trưng là nền kinh tế công nghiệp và nên kinh

tế thịtrường hàng hóa. Giai cấp tư sản được hình thành từ tầng lớp thị dân ngày càng có sức

mạnh về kinh tế nhưng lại không thỏa mãn về địa vị chính trị . Trong khi đó , giai cấp quý

tộc phong kiến nắm toàn bộ quyền lực về chính trị nhưng sức mạnh kinh tế ngày càng suy

giảm. Khi mẫu thuẫn xã hội đi đến đỉnh điểm thì mâu thuẫn này được giải quyết bằng các

cuộc cách mạng tư sản.

- Giai cấp tư sản chiếm thiểu số trong xã hội nhưng nắm giữ phần lớn tư liệu sản xuất

haynguồn tài sản của xã hội nên có khả năng quyết định quá trình tổ chức lao động và phân

phối sản phẩm lao động . Trong khi đó, giai cấp vô sản chiếm số đông trong xã hộ là lực

lượng sản xuất chính và bị bóc lột sức lao động . Với cơ sở kinh tế hay chế độ sở hữu tư

nhân trong giai đoạn này tất yếu hình thành nên mâu thuẫn giai cấp giữa giai cấp tư sản và

giai cấp vô sản. Đây chính là cơ sở xã hôi – cơ sở tồn tại trực tiếp của nhà nước tư sản . *

Cơ sở kinh tế : chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất . Trong đó, giai cấp tư sản là chủ

sở hữu các tư liệu sản xuất chủ yếu. Tư liệu sản xuất chủ yếu đối tượng sở hữu của chế độ

tư hữu này là vốn.

* Cơ sở xã hội : mâu thuẫn giai cấp có tính chất đối kháng giữa giai cấp tư sản và giai

cấpvô sản ( trực tiếp nhất là giai cấp công nhân )

=> Về bản chất , nhà nước tư sản là công cụ của giai cấp tư sản chiếm số ít trong xã hội

nhằm trấn áp, bóc lột đối với giai cấp vô sản là bộ phận chiếm số đông và cũng là lực lượng

sản xuất chủ yếu trong xã hội . Vì vậy, nhà nước tư sản cũng mang bản chất “bóc lột” giống

như các kiểu nhà nước trước đó.

3.4. Nhà nước xã hội chủ nghĩa:

lOMoARcPSD|36215 725

Nhà nước XHCN là kiểu nhà nước được chủ nghĩa Mác – Lênin dự báo tất yếu sẽ xuất

hiện thay thế cho nhà nước tư sản. Sự thay thế này diễn ra theo quy luật chung của chủ nghĩa

duy vật lịch sử - thay đổi từ hình thái kinh tế - xã hội TBCN sang XHCN . Về cơ sở kinh tế

, phương thức sản xuất XHCN thực hiện dựa trên chế độ sở hữu chung về tư liệu sản xuất .

Chủ sở hữu các tư liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội là giai cấp giống như các giai đoạn

trước của xã hội. Về cơ sở xã hội, trong giai đoạn này tồn tại hai giai cấp chủ là giai cấp

công nhân và giai cấp nông dân, các giai cấp này liên minh , hợp tác với nhau cùng thực

hiện mục tiêu chung là giải phóng giai cấp , nhà nước. Ngoài ra, trong xã hội vẫn còn tầng

lớp tư sản, tiểu tư sản và thành phần bóc lột còn sót lại dần dần sẽ cải tạo để trở thanh giai

cấp vô sản nhằm chuẩn bị cơ sở xã hội hoàn bị cho chủ nghĩa cộng sản – xã hội không còn

giai cấp và nhà nước nữa. Nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhà nước trong giai đoạn quá độ

của xã hội cộng sản chủ nghĩa, các giai cấp vẫn còn nhưng không đối kháng , áp bức và bóc

lột tiến đến xã hội không còn đấu tranh và áp bức giai cấp, và khi áp bức giai cấp mất đi ,

nhà nước sẽ tự tiêu vong

* Cơ sở kinh tế : xây dựng chế độ sở hữu chung về tư liệu sản xuất . Trong đó , giai cấp

vôsản là chủ sở hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.

* Cơ sở xã hội : liên minh, hợp tác giữa các giai cấp công nhân và giai cấp nông dân là

chủyếu chứ không phải là mâu thuẫn giai cấp.

=> Do đó , nhà nước XHCN là nhà nước có bản chất “dân chủ” còn nhà nước chủ nô, phong

kiến, tư sản mang tính chất “bóc lột”.

4. Trình bày khái niệm bản chất nhà nước. Phân tích ý nghĩa của vấn đề bản chất nhà

nước.

* Bản chất nhà nước là tổng hợp những mặt, những mối liên hệ, những thuộc tính tất

nhiên,tương đối ổn định bên trong của nhà nước, quy định sự tồn tại, phát triển của nhà

nước.

* Bản chất Nhà nước có hai thuộc tính là tính xã hội và tính giai cấp.

lOMoARcPSD|36215 725

4.1. Tính giai cấp:

a. Nêu định nghĩa nhà nước

b. Khẳng định :

Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin thì tính giai cấp là thuộc tính cơ bản và không thể

thiếu của tất cả các nhà nước.

c. Lý do nhà nước có tính giai cấp:

- Nhà nước xuất hiện do nhu cầu bảo vệ lợi ích, quyền và địa vị của giai cấp thống trị

hoặclực lượng cầm quyền.

- Nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp, tức là xã hội có sự phân chia giai cấp,

mâuthuẫn và đấu tranh giai cấp.

- Nhà nước là hình thức tổ chức của xã hội có giai cấp, bởi lẽ sau khi trong xã hội đã

xuấthiện giai cấp, mâu thuẫn và đấu tranh giai cấp thì không thể tổ chức theo hình thức thị

tộc bộ lạc được nữa mà phải tổ chức thành nhà nước, với sức mạnh và bộ máy cưỡng chế

của nó thì mới đủ khả năng làm dịu xung đột giai cấp trong xã hội hoặc giữ cho xung đột đó

ở trong vòng một “trật tự” nhất định, có như vậy, xã hội mới tồn tại và phát triển được. d.

Biểu hiện của tính giai cấp của nhà nước:

- Tính giai cấp của nhà nước được thể hiện ở chỗ: nhà nước là bộ máy chuyên chính

giai cấp, tức là công cụ để thực hiện, củng cố và bảo vệ lợi ích, quyền và địa vị thống trị của

lực lượng hoặc giai cấp cầm quyền trong xã hội trên ba lĩnh vực : kinh tế, chính trị và

tư tưởng.

- Sự thống trị xã hội thể hiện chủ yếu ở ba lĩnh vực : kinh tế, chính trị và tư tưởng, trong

đólĩnh vực tiền đề và giữ vai trò quyết định là kinh tế. Thông thường giai cấp hoặc lực lượng

nắm quyền sở hữu phần lớn tư liệu sản xuất hoặc tài sản của xã hội sẽ trở thành lực lượng

thống trị về kinh tế hay chủ thể của quyền lực kinh tế, có thể bắt lực lượng khác phải phụ

thuộc nó về mặt kinh tế hoặc bóc lột các lực lượng khác. Do vậy, sự thống trị về kinh tế

tạo ra tiền đề, cơ sở cho sự thống trị giai cấp.

lOMoARcPSD|36215 725

- Tuy nhiên, quyền lực kinh tế không đủ khả năng duy trì sự thống trị, vì thế để bảo vệ

lợiích của mình, lực lượng thống trị phải dùng bộ máy nhà nước để trấn áp sự phản

kháng, sự chống đối của các giai cấp, lực lượng khác và nhà nước trở thành bộ máy cưỡng

chế đặc biệt, thành công cụ để bảo vệ lợi ích kinh tế của lực lượng cầm quyền.

- Nhà nước bảo vệ lợi ích bằng cách dùng bộ máy bạo lực như quân đội, cảnh sát, tòa

án…Đồng thời nhà nước thể hiện ý chí của mình mà trước tiên là ý chí của lực lượng cầm

quyền thông qua pháp luật, thông qua các quy định có giá trị bắt buộc phải tôn trọng và thực

hiện, bắt cả xã hội phải phục tùng ý chí của nó. Bên cạnh đó, nhà nước còn tổ chức, quản

lí và sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng; các cơ sở văn hóa giáo dục nhằm tạo

ra sự phục tùng tự giác của các giai cấp, lực lượng khác. e. Biểu hiện của tính giai cấp qua

các kiểu nhà nước:

- Ở các nhà nước chủ nô, phong kiến, do điều kiện kinh tế, xã hội và trình độ phát

triểncủa xã hội lúc đó nên các nhà nước này chủ yếu bảo vệ lợi ích của giai cấp chủ nô, địa

chủ, quý tộc phong kiến, tăng lữ, đàn áp nô lệ, người dân và những người lao động khác nên

tính giai cấp của các nhà nước này thể hiện cực kỳ công khai và rõ rệt.

- Ở các nhà nước tư sản, biểu hiện tính giai cấp của nhà nước có sự thay đổi qua các

giaiđoạn phát triển của nhà nước tư sản. Trong thời kỳ của chủ nghĩa đế quốc, khi các nhà

nước tư bản chủ yếu bảo vệ lợi ích của các tập đoàn tư bản độc quyền lũng đoạn nhà nước

thì tính giai cấp của nhà nước cũng thể hiện rõ rệt. Ở giai đoạn của chủ nghĩa tư bản hiện

đại, do sự thay đổi trong điều kiện kinh tế, sự phát triển của xã hội, của KHKT và của nền

dân chủ, tính giai cấp của nhà nước có xu hướng thể hiện ít sâu sắc, rõ rệt hơn giai đoạn

trước. Trong các chính sách của nhà nước, bên cạnh việc tính đến lợi ích của các tập đoàn

tư bản độc quyền, của giai cấp tư sản, nhà nước tư sản còn tính đến lợi ích của các giai cấp,

tầng lớp khác, của cả cộng đồng.

- Ở các nước xã hội chủ nghĩa sau này và nhà nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội hiện

nay,tính giai cấp của nhà nước thể hiện mờ nhạt, hạn chế nhiều hơn so với tính xã hội. Nhà

lOMoARcPSD|36215 725

nước bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhận và những người lao động khác dưới sự lãnh đạo

của đản cộng sản, nhà nước là công cụ để thực hiện và bảo vệ sự lãnh đạo của đảng cộng

sản, là công cụ chủ yếu để xây dựng thành công CNXH.

4.2. Tính giai cấp:

a. Nêu định nghĩa nhà nước:

b. Khẳng định

Cùng với tính giai cấp thì tính xã hội cũng là thuộc tính cơ bản, khách quan và không thể

thiếu của tất cả các nhà nước

c. Lý do nhà nước có tính xã hội

- Nhà nước xuất hiện do nhu cầu điều hành và quản lý xã hội nhằm thiết lập và giữ gìn

trật tự xã hội, bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội

- Nhà nước là sản phẩm có điều kiện của xã hội loài người, là một tổ chức trong xã hội,

nóchỉ ra đời, tồn tại và phát triển trong lòng xã hội loài người ở những giai đoạn lịch sử nhất

định và có sứ mệnh điều hành, quản lí xã hội.

- Nhà nước là một hình thức tổ chức của xã hội nhằm bảo đảm sự tồn tại và phát triển

củaxã hội.

d. Biểu hiện tính xã hội của nhà nước:

- Tính xã hội của nhà nước thể hiện ở chỗ: nhà nước là bộ máy để tổ chức, quản lí xã

hội,nhằm thiết lập, giữ gìn trật tự và sự ổn định của xã hội, bảo vệ lợi ích chung của cả

cộng đồng, vì sự phát triển của xã hội.

- Bất cứ xã hội nào muốn tồn tại và phát triển được cũng phải có trật tự và sự ổn

địnhtương đối, tức là phải được tổ chức và quản lí chặt chẽ. Xã hội nào cũng có hàng loạt

các vấn đề mang tính chất chung như: sản xuất, thiên tai, địch họa, trật tự… để giải quyết

các vấn đề chung đó cần một tổ chức thay mặt xã hội nhân danh xã hội để tổ chức, tập

hợp, quản lí toàn xã hội, tổ chức phải nhân danh quyền lực chung của toàn xã hội. Tổ chức

đó chính là nhà nước

lOMoARcPSD|36215 725

- Nhà nước là đại diện chính thức của toàn xã hội nên ở mức độ này hay mức độ

khác phải có trách nhiệm xác lập, thực hiện và bảo vệ các lợi ích cơ bản, lâu dài của quốc

gia, dân tộc và công dân của mình; phải tập hợp và huy động mọi tầng lớp trong xã hội vào

việc thực hiện các nhiệm vụ chung để bảo vệ chủ quyền, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội;

duy trì trật tự xã hội và giải quyết các vấn đề phát sinh trong nước và quốc tế, tạo điều kiện

cho các lĩnh vực hoạt động của xã hội được tiến hành bình thường, có hiệu quả, thúc đẩy sự

phát triển của xã hội để quản lí xã hội, giải quyết các công việc chung của cả cộng đồng xã

hội.

- Nhà nước có nhiều hoạt động vì lợi ích của các giai cấp, lực lượng khác nhau trong

xã hội, của cả cộng đồng như : xây dựng và phát triển giáo dục, y tế, xây dựng cơ sở hạ tầng,

…

- Nhà nước là bộ máy cưỡng chế để bảo vệ công lí, công bằng xã hội, bảo vệ trật tự

an ninh an toàn xã hội , bảo đảm trật tự an toàn giao thông …

- Nhà nước thay mặt xã hội thực thi chủ quyền quốc gia, phòng, chống ngoại xâm,

bảo vệ Tổ quốc… Không những thế, nhà nước còn là công cụ để giữ gìn và phát triển những

tài sản văn hóa tinh thần chung của xã hội, những giá trị đạo đức, truyền thống và phong tục,

tập quán phù hợp với ý chí của nhà nước.

d. Tính xã hội thay đổi qua các giai đoạn :

- Ở các nhà nước chủ nô và phong kiến, do cơ sở kinh tế - xã hội và trình độ phát triển

củaxã hội lúc đó nên tính xã hội của các nhà nước đó thể hiện khá mờ nhạt và hạn chế. Nhà

nước đã thực hiện một số hoạt động vì lợi ích chung của xã hội như xây dựng và bảo vệ các

công trình thủy nông, xây dựng đường sá, cầu cống, thúc đẩy một số ngành nghề sản xuất

phát triển.

- Khi nhà nước tư sản ra đời, do yêu cầu và phát triển của xã hội, của nền dân chủ nên

tínhxã hội của nhà nước tư sản thể hiện rõ rệt và rộng rãi hơn nhiều so với các nhà nước chủ

nô và phong kiến, đặc biệt là giai đoạn hiện tại. Nhà nước tư sản để thực hiện khá nhiều

lOMoARcPSD|36215 725

chính sách nhằm thúc đẩy sự phát triển chung của xã hội, của nền văn minh nhân loại, nhưng

tất nhiên là không ảnh hưởng nhiều đến lợi ích của giai cấp tư sản, của lực lượng cầm quyền.

- Ở các nhà nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội hiện nay, tính xã hội đã thể hiện khá rộng rãi

và rõ rệt, phần lớn các hoạt động của nhà nước là vì lợi ích chung của xã hội, của cả cộng

đồng.

- Nhà nước xã hội chủ nghĩa sau này sẽ là kiểu nhà nước thể hiện tính xã hội rộng rãi,

rõrệt và sâu sắc nhất. Nhà nước sẽ dần thành nhà nước thực sự của nhân dân, do nhân dân

và vì nhân dân, là công cụ để phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội và là công cụ chủ yếu để

xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.

=> Cùng với sự phát triển của KHKT, dân chủ và văn minh mà tính xã hội của nhà nước có

xu hướng thể hiện ngày càng rõ rệt, rộng rãi và sâu sắc hơn; sự giới hạn quyền lực nhà nước

được xác định ngày càng chặt chẽ hơn; tính minh bạch, công khai và cơ chế kiểm soát quyền

lực nhà nước ngày càng được thực hiện có hiệu quả hơn; quá trình xã hội hóa một số hoạt

động của nhà nước diễn ra ngày càng mạnh mẽ hơn.

4.2. Ý nghĩa của việc tìm hiểu bản chất nhà nước:

- Theo quan điểm lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, nhà nước xét về bản chất, là một

hiệntượng thuộc thượng tầng kiến trúc, tồn tại dựa trên một cơ sở kinh tế nhất định; là công

cụ để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác, là một tổ chức quyền lực

đặc biệt, có bộ máy chuyên trách để cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý nhằm

thực hiện và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp đối kháng.

- Dựa trên nền tảng Chủ nghĩa Mác – Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh và trên cơ sở kế

thừa,phát huy những quy định của các bản Hiến pháp trước trong điều kiện đổi mới đất nước,

Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) quy định bản chất nhà nước một cách mềm

dẻo hơn, thể hiện một cách sâu sắc và đầy đủ bản chất của nhà nước ta.

- Bản chất nhà nước ta được cụ thể hóa qua từng chế định được quy định trong

Hiến pháp hiện hành. Việc nắm vững bản chất của nhà nước ta có ý nghĩa nhận thức và

lOMoARcPSD|36215 725

thực tiễn vô cùng quan trọng đối với công dân Việt Nam nói chung và có ý nghĩa hơn đối

với đối tượng nghiên cứu là sinh viên - đội ngũ tri thức trẻ.

- Trước hết, việc nắm vững bản chất nhà nước ta góp phần làm cho sinh viên hiểu và

thêmyêu chế độ của đất nước ta. Từ đó củng cố niềm tin vào nhà nước, vào chế độ và vào

tương lai của đất nước. Đây là tiền đề quan trọng cho sự phát triển những giá trị của dân tộc

về sau.

- Tiếp đó,việc nắm vững bản chất của nhà nước tạo những điều kiện cần thiết cho sinh

viênphát huy quyền hợp pháp và làm tròn nghĩa vụ của công dân đối với đất nước và toàn

xã hội. Từ đây sinh viên có thể bằng chính năng lực và khả năng sáng tạo của mình tham gia

vào các hoạt động kinh tế, sáng tạo những giá trị văn hóa mới vừa mang tính hiện đại vừa

thấm nhuần nền văn hóa dân tộc, tạo nên một nét đẹp hài hòa mang đậm dấu ấn riêng. Và

đó chính là cơ sở tạo tiền đề cho sự tham gia tích cực vào các hoạt động củng cố khối đại

đoàn kết dân tộc, bởi môi trường học tập là nơi giao lưu với nhiều bè bạn từ các vùng miền

trên cả nước; vì vậy nắm vững bản chất sẽ giúp sinh viên nhận thức được vấn đề củng cố

khối đại đoàn kết toàn dân không chỉ là nhiệm vụ của các cấp các ngành hay khi đất nước

vào thời chiến mà nó là nhiệm vụ của toàn dân mọi thời đại, mọi lúc mọi nơi và không bao

giờ được buông lỏng nó.

- Từ đó, góp phần nâng cao ý thức tinh thần trách nhiệm và ỹ thức thực hiện nghĩa vụ

xâydựng và bảo vệ tổ quốc của công dân; mà trước hết đối với sinh viên đó là ra sức học tập

và công tác tốt tạo tiền đề tri thức cho sự phát triển đất nước bền vững trong tườn lai.Và đề

cao cảnh giác, ý thức giai cấp đấu tranh làm thất bại âm mưu xuyên tạc bản chất ưu việt của

nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Và hơn hết, chính việc năm vững bản chất nhà nước ta và nhận thức được tầm ưu việt

củanó sẽ đó tạo niềm tin chothế hệ trẻ một xã hội “dân chủ– công bằng – văn minh - tiến

bộ” trong tương lai không xa, từ đó tạo tâm thế vững vàng cho sự nghiệp cống hiến vì tương

lOMoARcPSD|36215 725

lai dân tộc, vì mong mỏi của Bác Hồ kính yêu là dân tộc ta “sánh vai với các cường quốc

năm châu” trên thế giới.

5. Phân tích sự thống nhất giữa tính xã hội và tính giai cấp của nhà nước. Trình

bàyảnh hưởng của nó trong việc thực hiện chức năng nhà nước Việt Nam hiện nay.

5.1 Sự thống nhất giữa tính xã hội và tính giai cấp

- Trong bất cứ chế độ xã hội nào (XHCN, TBCN...), nhà nước đều là công cụ của giai

cấpnắm chính quyền. Vì vậy nhà nước của chế độ xã hội nào thì bảo vệ và phục vụ cho chế

độ xã hội đấy. Đó là tính giai cấp rõ nét nhất của nhà nước.Chức năng giai cấp của Nhà nước

giữ vai trò định hướng, chi phối chức năng xã hội. Đến lượt nó, chức năng xã hội là điều

kiện, là cơ sở xã hội để thực hiện chức năng giai cấp. Nhà nước ta mang bản chất giai cấp

công nhân, đó là nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

- Chức năng xã hội với nội dung chủ yếu là tổ chức, quản lý và xây dựng xã hội mới

phục vụ lợi ích cho toàn xã hội trên lập trường của giai cấp công nhân. Tính giai cấp của nhà

nước thì được thể hiện ở rất nhiều mặt, trên nhiều lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống: Nhà

nước có tính giai cấp bởi vì nó được lập ra và duy trì nhằm bảo vệ lợi ích của một giai cấp

nhất định, giai cấp đã sinh ra nó. Nhà nước là công cụ để giai cấp đó thực hiện chuyên chính

với tất cả các giai cấp khác trong xã hội. Ví dụ nhà nước chuyên chính tư sản thì phục vụ lợi

ích của giai cấp tư sản có vai trò áp đặt sự thống trị nên các giai cấp khác và có các công cụ

bạo lực như cảnh sát, tòa án, quân đội để đàn áp. Tương tự như vậy với nhà nước chuyên

chính vô sản.

Chừng nào không còn các giai cấp tồn tại thì cũng không còn nhà nước tồn tại. - Chức năng

giai cấp của Nhà nước giữ vai trò định hướng, chi phối chức năng xã hội. Đến lượt nó, chức

năng xã hội là điều kiện, là cơ sở xã hội để thực hiện chức năng giai cấp. Nhà nước ta mang

bản chất giai cấp công nhân, đó là nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Chức

năng xã hội với nội dung chủ yếu là tổ chức, quản lý và xây dựng xã hội mới phục vụ lợi ích

lOMoARcPSD|36215 725

cho toàn xã hội trên lập trường của giai cấp công nhân.Thứ nhất, là tính giai cấp của Nhà

nước: thể hiện ở chỗ nhà nước là công cụ thống trị trong xã hội để thực hiện ý chí của giai

cấp cầm quyền, củng cố và bảo vệ trước hết lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội. Bản

chất của nhà nước chỉ rõ nhà nước đó là của ai, do giai cấp nào tổ chức và lãnh đạo, phục vụ

lợi ích của giai cấp nào?

=> Vì vậy nhà nước tồn tại với hai tư cách:

1. Một là bộ máy duy trì sự thống trị của giai cấp này với giai cấp khác.

2. Hai là tổ chức quyền lực công – tức là nhà nước vừa là người bảo vệ pháp luật vừa làngười

bảo đảm các quyền công dân được thực thi. Trong nhà nước, giai cấp thống trị tồn tại

trong cả mối quan hệ giữa các tầng lớp giai cấp khác, do vậy, ngoài tư cách là công cụ

duy trì sự thống trị, nhà nước còn là công cụ để bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội.

5.2. Trình bày ảnh hưởng của nó trong việc thực hiện chức năng nhà nước Việt Nam

hiện nay.

- Chức năng nhà nước là những mặt hoạt động cơ bản của nhà nước phù hợp với bản

chất, mục đích, nhiệm vụ của nhà nước và được xác định bởi điều kiện kinh tế - xã hội của

đất nước trong mỗi giai đoạn phát triển của nó.

- Nói đến chức năng nhà nước là nói đến những hoạt động cơ bản của nhà nước để

thựchiện những công việc mà nhà nước phải làm, đó là tổ chức và quản lí các mặt của đời

sống xã hội. Chức năng nhà nước luôn phản ánh bản chất nhà nước hay do bản chất nhà

nước quyết định. Với bản chất là nhà nước của dân, do dân và vì dân và là bộ máy chuyên

chính vô sản thì các chức năng tổ chức và quản lí kinh tế, tổ chức và quản lí văn hóa, giáo

dục, kĩ thuật… là chức năng phổ biến của các nhà nước XHCN.

- Trong quá trình xây dựng CNXH, nhà nước VN có hai nhiệm vụ chính phù hợp vs

bảnchất NN là xây dựng tổ quốc XHCN và bảo vệ Tổ quốc XHCN, tất cả các chức năng của

NN đều được xác định và thực hiện nhằm thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược này.

6. Phân tích vai trò xã hội của nhà nước CHXHCNVN hiện nay.

lOMoARcPSD|36215 725

- Nhà nước có sứ mệnh tổ chức và quản lý cac mặt hoạt động cơ bản trong đời sống xã

hội, nhằm xây dựng 1 xã hội mới trong đó mọi người đều đc công bằng bình đẳng,

giải phóng khỏi mọi áp bức, bất công, mọi người đều hoàn toàn tự do bình đẳng với

nhau, đời sống vật chất tinh thần ngày càng đc nâng cao

- Nhà nước tổ chức cho xã hội thực hiện các hoạt động kinh tế - xã hội và có thể trực

tiếp thực hiện các hoạt động đó. Tất cả đều nhắm đến mục tiêu dân giàu nước mạnh,

xã hội công bằng dân chủ văn minh, hiện đại.

- NN hướng tới việc đem lại lợi ích cho toàn thể cộng đồng xã hội, không phân biệt giai

cấp, tầng lớp, dân tộc tôn giáo…Mọi thành viên trong xã hội đều được nhà nước chăm

sóc, bảo đảm, bảo vệ các quyền và lợi ich chính đáng của họ

- NN tích cực phát triển nền giáo dục, y tế hiện đại, xây dựng cơ sở hạ tầng,vật chất kỹ

thuật cùng các công trình phúc lợi xã hội, cung cấp dịch vuj công cho xã hội và bảo

vệ môi trường sống.

- NN có gắng thiết lập trật tự an ninh, an toàn xã hội, trấn áp những phần tử phản tiến

bộ, thiếu ý thức và không lương thiện

- Nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhà nước của dân do dân vì dân điều đó được thể hiện

ở những điểm sau:

+ Trong xã hội, mọi quyền lực nhà nước đều là của toàn thể nhân dân, đều xuất pháp

từ nhân dân, do nhân dân ủy quyền cho nhà nước thực hiện nên nhà nước chỉ là công

cụ để đại diện và thực hiện quyền lực của nhân dân mà không phải là bộ máy để cai

trị nhân dân

+ NN là của toàn thể nhân dân, nhân dân là chủ của đất nước, có quyền quyết định tối

cao và cuối cùng các vấn đề trọng đại của đất nước, các vấn đề có liên quan đến vận

mệnh quốc gia, nhà nước phải phục tùng ý chí của nhân dân

+ NN là do nhân dân tổ chức nên, thông qua việc bầu cử, nhân dân đã trực tiếp hoặc

gián tiếp thành lập nên cá CQNN. Các đại biểu do nhân dân bầu ra chỉ là những người

được sự ủy quyền của nhân dân, chỉ là “công bộc” “đầy tớ” của nhân dân chứ ko phải

là ông chủ của nhân dân.

+ NN phải thừa nhận các quyền tự do dân chủ rộng rãi cho công dân, phải xây dựng

các thiết chế dân chủ để đảm bảo thực thi các quyền đó và phải tạo điều kiện cần thiết

lOMoARcPSD|36215 725

khác để cho quyền làm chủ của nhân dân dân dần trở thành hiện thực đối với đa sô

nhân dân.

+ NN phải bảo vệ các quyền tự do dân chủ của nhân dân, nghiêm trị các hành vi mà

xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân. Nhân dân được quyền giám

sát các hoạt động của các nhân viên và CQNN, phê bình, xây dựng, giúp đỡ để nhà

nước ngày càng trong sạch vững mạnh hơn

+ Nhà nước phải phục vụ cho lợi ích và đáp ững tốt nhất những nguyện vọng chính

đang của nhân dân. Mọi chính sách của nhà nước đều phải xuất phát từ nhân dân.

Phải ưu tiên lợi ích của nhân dân hơn nhu cầu của nhà nước

+ Các cán bộ, nhân viên của nhà nước vừa là đầy tớ, vừa là người lãnh đạo, hướng

dẫn nhân dân hoạt động nên phải trung thành và tận tuy với nhân dân, phải thực sự

trong sạch, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, không có đặc quyền đặc lợi.

- NNXNCN là công cụ chủ yếu để xây dựng nền dân chủ XHCN, xây dựng 1 xã hội công

bằng, nhân đạo và bình đẳng

7. Trình bày sự hiểu biết của anh/chị về nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì

nhândân. Theo anh (chị), làm thế nào để một nhà nước thực sự là nhà nước của nhân

dân, do nhân dân, vì nhân dân.

7.1. Sự hiểu biết về nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân

Nhà nước pháp quyền Việt Nam được xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt

Nam , tổ chức và hoạt động theo tinh thần đề cao chủ quyền nhân dân , những vấn đề quan

trọng nhất của đất nước do nhân dân quyết định . Nhà nước coi con người là giá trị cao nhất

trong xã hội , luôn phấn đấu vì hạnh phúc con người ; quyền lực nhà nước là thống nhất , có

sự phân công phối hợp , kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền

lập pháp , hành pháp và tư pháp ; thừa nhận vị trí tối thượng của hiến pháp và luật trong đời

sống xã hội

lOMoARcPSD|36215 725

Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân

mà nền tảng là liên minh giữa giai câp công nhân và giai cấp nông dân cùng đội ngũ tri thức

=> Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước của nhân dân , do nhân dân và vì nhân dân .

1.C a dân ủ

Gốc của quyền lực nhà nước là của toàn thể nhân dân do nhân dân ủy quyền cho nhà

nước thực hiện, thế nên nhà nước chỉ là công cụ đại diện và thực hiện quyền lực của nhân

dân mà không phải là bộ máy để áp bức và cai trị nhân dân.

Nhân dân có quyền quyết định tối cao và cuối cùng mọi vấn đề có liên quan đến vận

mệnh quốc gia, bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Người dân được hưởng mọi quyền tự do dân chủ, nhân dân có quyền làm bất cứ việc

gì mà pháp luật không cấm nhưng phải có nghĩa vụ tôn trọng và thực hiện pháp luật của nhà

nước. NN phải thừa nhận các quyền tự do dân chủ rộng rãi cho công dân, phải xây dựng các

thiết chế dân chủ để đảm bảo thực thi các quyền đó và phải tạo các điều kiện cần thiết khác

để làm cho quyền làm chủ của nhân dân dần trở thành hiện thực đối với đa số nhân dân.

Các đại biểu do nhân dân trực tiếp hoặc gián tiếp bầu ra chỉ là những người được sự

ủy quyền của nhân dân nên đó chỉ là “công bộc” hay “đầy tớ” của nhân dân chứ ko phải là

ông chủ của nhân dân. Vì thế nhân dân có quyền bãi miễn các đại biểu khi những người này

không còn xứng đáng với sự ủy nhiệm của nhân dân.

VD : tên của nhiều cơ quan quan trọng đều có chữ “nhân dân” : Tòa án nhân dân; hội

đồng nhân dân; ủy ban nhân dân…

2.Do dân

- Nhà nước do nhân dân tổ chức nên thông qua việc trực tiếp hoặc gián tiếp thành lập

nêncác cơ quan nhà nước

- Nhà nước do nhân dân ủng hộ, đóng thuế để nuôi và giám sát hoạt đông của các

nhânviên và cơ quan nhà nước.

- Nhà nước do nhân dân phê bình, xây dựng giúp đỡ để cho nhà nước ngày càng

trongsạch vững mạnh hơn.

lOMoARcPSD|36215 725

- Nhân đân không chỉ lập ra các cơ quan nhà nước mà còn có thể trực tiếp làm việc

trongcác cơ quan đó để trực tiếp nắm giữ và thưc hiện quyền lực nhà nước. VD : nhân dân

bầu cử ra các đại biểu quốc hội.

3.Vì dân

- Đó là nhà nước phục vụ cho lợi ích và đáp ứng tốt nhất những nguyện vọng của

nhândân. Mọi chính sách của nhà nước đều phải xuất phát từ nhu cầu của nhân dân, phải ưu

tiên lợi ích của nhân dân hơn nhu cầu của nhà nước.

- Các cán bộ, nhân viên của nhà nước vừa là đầy tớ, vừa là người lãnh đạo, hướng

dẫnnhân dân hoạt động nên phải trung thành, tận tụy với nhân dân, phải thực sự trong sạch,

cần kiệm liêm chính, chí công vô tư ko có đặc quyền đặc lợi.

VD : dân được hưởng các thành quả do xã hội mang lại, dân được phát biểu ý kiến, khiếu

nại, tố cáo...

Nhà nước của nhân dân , do nhân dân thì sẽ vì nhân dân , do vậy , các cơ quan nhà

nước , cán bộ công chức , viên chức nhà nước ở Việt Nam phải luôn tôn trọng nhân

dân , tận tụy phục vụ nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân , lắng nghe ý kiến và

chịu sự giám sát của nhân dân .

7.2. Để có nhà nước thực sự là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân cần:

- Hiện nay, đất nước ta bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và

hộinhập quốc tế với nhiều thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Trong bối cảnh

đó, yêu cầu, nhiệm vụ tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân đặt ra rất cấp bách.

- Xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa phải tiến hành đồng bộ cả lập

pháp,hành pháp, tư pháp và được tiến hành đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị theo

hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; gắn với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã hội”.

lOMoARcPSD|36215 725

- Gắn kết chặt chẽ bản chất giai cấp của Nhà nước với tính dân tộc, tính nhân dân, thể

hiệnsâu sắc ý chí, nguyện vọng của nhân dân, bởi lợi ích căn bản của giai cấp công nhân,

của dân tộc và của nhân dân là thống nhất. Giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng

đối với Nhà nước và xã hội; kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên

định mục tiêu và con đường xã hội chủ nghĩa; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng

chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ -

Xây dựng Nhà nước ta thật sự trong sạch, vững mạnh, gần dân, sâu sát dân, bảo đảm trên

thực tế mọi quyền lực thuộc về nhân dân. Tổ chức nhiều hình thức phù hợp để nhân dân tích

cực tham gia hoạch định chính sách, pháp luật và giám sát việc thực hiện chính sách, pháp

luật của các cơ quan nhà nước, coi đây là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta. Chính

quyền có trong sạch, được dân tin yêu, ủng hộ thì mới vững mạnh, giữ vững được quốc

phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ

quốc, tạo động lực to lớn để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, nâng cao vị thế, uy tín của

nước ta trên trường quốc tế.

- Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa của nhân dân,

donhân dân và vì nhân dân là phương hướng cơ bản để phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa,

bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; quyền lực nhà nước là thống nhất, có

sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền

lập pháp, hành pháp, tư pháp. Mở rộng dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ cương, siết chặt kỷ

luật; quyền đi đôi với trách nhiệm, nghĩa vụ; dân chủ được thể chế hóa thành pháp luật, dân

chủ trong khuôn khổ pháp luật.

- Tăng cường tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra, coi đó là công cụ quan trọng và

hữuhiệu để bảo đảm hiệu lực quản lý nhà nước, thiết lập kỷ cương xã hội. Đẩy mạnh các

hoạt động thanh tra, kiểm tra trong nội bộ các cơ quan, tổ chức nhà nước; đề cao trách nhiệm

kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới, của các cấp chính quyền đối với mọi cơ quan, tổ chức

trên địa bàn, lãnh thổ. Huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong đấu

tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự, khắc phục tình trạng vô kỷ luật, dân

lOMoARcPSD|36215 725

chủ cực đoan, lợi dụng dân chủ để gây rối an ninh, trật tự; làm thất bại mọi âm mưu, hoạt

động của các thế lực thù địch, phản động lợi dụng “dân chủ”, “nhân quyền”, “tôn giáo” để

chống phá chế độ ta.

- Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của các thiết chế trong bộ máy nhà nước đáp

ứngyêu cầu của Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa trong điều kiện phát triển kinh tế

thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu rộng. Nâng cao chất lượng,

hiệu quả hoạt động của các cơ quan dân cử (Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp) để các

cơ quan này thực sự là cơ quan đại diện của nhân dân và là cơ quan quyền lực nhà nước

trong việc xem xét và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.

- Nâng cao vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên

trongviệc xây dựng, bảo vệ chính quyền, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, thu hút sự

tham gia ngày càng rộng rãi của nhân dân vào công việc quản lý nhà nước, đấu tranh phòng,

chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu và các hiện tượng tiêu cực khác trong bộ máy nhà

nước cũng như trong đời sống xã hội.

- Tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ sự nghiệp đổi mới đất nước, tận dụng mọi thời

cơ,vượt lên mọi khó khăn, thách thức, nhất định công cuộc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước

pháp quyền Xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân sẽ giành được những

thành tựu to lớn hơn nữa, đưa đất nước ta phát triển nhanh, bền vững, vì mục tiêu dân giàu,

nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

8. Trình bày sự hiểu biết của anh/chị về nhà nước dân chủ. Theo anh/chị, làm thế nào

để một nhà nước dân chủ thực sự và rộng rãi.

- Chế độ chính trị dân chủ là phương pháp thực hiện quyền lực nhà nước trong đó bảo

đảm nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân (hay là chủ quyền nhân dân)

cũng như bảo đảm các quyền tự do về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của con người

(hay còn gọi là quyền còn người). Có hai hình thức thực hiện chế độ chính trị dân chủ

là: Trực tiếp (thông qua bầu cử, trưng cầu ý dân), cử đại diện. Một trong những đặc trưng

nổi bật nhất của hình thức quản lý của chế độ dân chủ là thiết lập và duy trì nguyên tắc

lOMoARcPSD|36215 725

“thiểu số phục tùng đa số” và thừa nhận quyền tự do trong chính kiến và bình đẳng về

giới tính, về dân tộc, về chính trị xã hội của công dân.

Chế độ dân chủ ra đời đánh dấu bước tiến bộ trong lịch sữ phát triển của loài người, trước

hết là trong đấu tranh giai cấp nhằm chống lạichế độ quân chủ mà thực chất của nó là một

người quyết định tất cả, là hình thức thống trị của một cá nhân. Có các loại: dân chủ tư

sản,dân chủ xã hội chủ nghĩa, dân chủ nhân dân, dân chủ đại diện, dân chủ thuần túy; dân

chủ hình thức; dân chủ giả hiệu.

Dân chủ ở nước ta được thể hiện, mở rộng và có cơ chế để đảm bảo thực hiện trên nhiều

lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, hệ thống pháp luật, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà

nước.Dân chủ thực sự về kinh tế thể hiện qua cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

tạo điều kiện cho mọi công dân phát huy được quyền tự chủ của mình trong sản xuất, kinh

doanh. Mọi công dân có quyền lao động và hưởng thành quả lao động theo năng lực và

sự đóng góp của mình, có quyền tự do kinh doanh, sản xuất, đầu tư… Nhà nước còn có

những chính sách thiết thực để khuyến khích người dân phát triển kinh tế, làm cho dân giàu,

nước mạnh.Trong lĩnh vực chính trị, dân chủ thể hiện rõ nét qua các quy định được nêu lên

trong các bản hiến pháp: “Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước của dân, do dân, vì

dân”. Quyền lực nhà nước thuộc về toàn dân chứ không hề nằm trong tay một tổ chức, một

nhóm hay một cá nhân nào. Nhân dân thực hiện quyền dân chủ của mình qua 2 hình

thức: trực tiếp và gián tiếp. Nhân dân có quyền tố cáo, khiếu nại những người có hành vi

vi phạm pháp luật và được cơ quan có thẩm quyền giải quyết.Trong lĩnh vực tôn giáo, công

dân có quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo. Tuy nhiên, nhà nước cũng nghiêm cấm mọi hành

vi lợi dụng tự do tín ngưỡng, tôn giáo để xúi giục, kích động và lôi kéo nhân dân làm việc

trái pháp luật. Ngoài ra, dân chủ còn thể hiện ở quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự

do đi lại, tự do cư trú, có quyền học tập, khám chữa bệnh và đặc biệt là quyền được thể hiện

chính kiến của bản thân về việc xây dựng nhà nước và xã hội Việt Nam.

lOMoARcPSD|36215 725

9+11. Trình bày khái niệm chức năng nhà nước. Phân tích ý nghĩa của việc xác định và

thực hiện chức năng nhà nước trong giai đoạn hiện nay.

9.1. Khái niệm chức năng nhà nước.

Bản chất , vai trò xã hội của Nhà nước được thể hiện thông qua chức năng nhà nước . Chức

năng nhà nước là sự biểu hiện cụ thể bản chất , vai trò của nhà nước , chúng gắn liền với sự

tổn tại và phát triển của nhà nước .

=> Là những phương hướng hoạt động cơ bản của NN, thể hiện bản chất NN & nhằm thực

hiện các mục tiêu, nhiệm vụ quản lý NN trên các lĩnh vực của đời sống XH, trong các giai

đoạn phát triển cụ thể.

Phân loại

* Căn cứ phạm vi hoạt động của nhà nước: Có thể chia chức năng nhà nước

thành 2loại đó là: chức năng đối nội (là những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước

trong nội bộ của đất nước) ví dụ như : nhà nước ra chính sách tăng cường các mặt

hàng xuất khẩu công nghệ cao, chức năng đối ngoại (là những hoạt động cơ bản

của nhà nước thể hiện mối quan hệ giữa nó và các quốc gia dân tộc khác ) ví dụ

như đại diện cho nhà nước lên tiếng với TQ và thế giới về giàn khoan HD-981.

* Căn cứ vào các lĩnh vực hoạt động của nhà nước có thể chia chức năng

nhà nướcthành:

- Chức năng kinh tế nhằm điều tiết quản lý nền kinh tế. VD : Nhà nước đã ban hành một

loạt chính sách hỗ trợ cho phát triển kinh tế nhanh, toàn diện và bền vững như thể chế thị

trường dịch vụ kế toán, kiểm toán; thể chế thị trường khoa học – công nghệ; thể chế thị

trường hàng hóa, dịch vụ;…

- Chức năng xã hội nhằm giải quyết những vấn đề chung vì sự phát triển của xã hội như:

phát triển văn hóa, y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng, cung cấp dịch vụ công … VD : nhà nước

nâng cao các máy móc chuyên dùng trong nhiều lĩnh vực đặc biệt là y tế.

- Chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược : đây là chức năng đặc trưng của giai cấp chủ

nô , nhà nước phong kiến , nhà nước tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc trở về trước

nhằm xâm chiếm mở rộng lãnh thổ , bóc lột nhân dân cũng như áp đặt sự nô dịch đối với

các dân tộc khác

lOMoARcPSD|36215 725

- Chức năng trấn áp nhằm bảo vệ địa vị và quyền thống trị của giai cấp thống trị, giữ vững

an ninh, trật tự, an toàn xã hội . VD : có các cơ quan tổ chức chuyên quản lí xã hội và

cưỡng chế thực hiện như Công an, tòa án, viện kiểm sát …

- Chức năng quốc phòng để chống xâm lược, bảo vệ độc lập, chủ quyền của đất nước VD

: có quân đội , bộ đội...

- Chức năng thiết lập các mối quan hệ ngoại giao và hợp tác quốc tế.

* Căn cứ vào mục đích hoạt động của nhà nước có thể chia chức năng của nhà nước

thành 2 loại chức năng là:

- Chức năng tổ chức và quản lý (bao gồm 1 số chức năng cụ thể như chức năng kinh tế, xã

hội, thiết lập các mối quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế…)

- Chức năng bảo vệ (chức năng bảo vệ tổ quốc, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã

hội..

Số lượng chức năng

- Các nhà nước đều có chức năng kinh tế, chức năng xã hội, chức năng bảo vệ đất

nước…Tuy nhiên có những chức năng chỉ xuất hiện ở nhà nước hiện đại (VD: giáo dục,

KHCN, môi trường…)

- Tùy vào cơ sở kte và cơ sở XH mà sự thay đổi về số lượng chức năng còn thể hiện việcmất

đi chức năng nào đó của nhà nước. (VD: chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược chủ

yếu ở nhà nước chủ nô và phong kiến…)

Các hình thức thực hiện chức năng của nhà nước

- Nhà nước có nhiều hình thức để thực hiện chức năng của mình trong đó có 3 hình thức

cơbản hay 3 hình thức mang tính pháp lý được thể hiện trong tất cả các nhà nước là: xây

dựng pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp luật.

Ngoài ra còn có các hình thức ít hoặc không mang tính pháp lý như:

- Các biện pháp tổ chức - xã hội trực tiếp (tổ chức các cuộc hội thảo, mít tinh, biểu tình

của quần chúng, các phong trào thi đua …).

- Những hoạt động tác nghiệp vật chất kỹ thuật: đánh máy, văn thư, lưu trữ, in ấn…

- Những hoạt động mang tính quyền lực pháp lý (hoạt động thi hành các biện pháp cưỡng

chế của nhà nước, bắt buộc chữa bệnh, giải phóng mặt bằng..)

lOMoARcPSD|36215 725

. Phương pháp thực hiện

- Điều chỉnh PL

+ Quy định cụ thể các quyền, nghĩa vụ & trách nhiệm của các chủ thể

+ Tạo điều kiện và khuyến khích chủ thể chủ động tham gia tích cực vào các quan hệ XH

+ Có các chế tài nghiêm khắc để áp dụng đối vs các trường hợp vi phạm

- Thuyết phục: Động viên, khuyến khích tính tích cực, tự giác, tự nguyện của các chủ thể

trong việc đáp ứng các y/cầu thực hiện CNNN

- Cưỡng chế: NN SD trong t/hợp có vi phạm PL & cần thiết phải áp dụng trong các biện

pháp truy cứu trách nhiệm pháp lý

- Thanh tra, kiểm tra: Sử dụng thường xuyên ở nhiều cấp độ khác nhau để đánh giá, phát

hiện & xử lý kịp thời những vấn đề phát sinh trong qúa trình thực hiện

9.2. Phân tích ý nghĩa của việc xác định và thực hiện chức năng nhà nước trong giai

đoạn hiện nay.

- Chức năng nhà nước là những mặt hoạt động cơ bản của nhà nước phù hợp với bản chất,

mục đích, nhiệm vụ của nhà nước và được xác định bởi điều kiện kinh tế - xã hội của đất

nước trong mỗi giai đoạn phát triển của nó.

- Nói đến chức năng nhà nước là nói đến những hoạt động cơ bản của nhà nước để thựchiện

những công việc mà nhà nước phải làm, đó là tổ chức và quản lí các mặt của đời sống xã

hội. Chức năng nhà nước luôn phản ánh bản chất nhà nước hay do bản chất nhà nước

quyết định. Với bản chất là nhà nước của dân, do dân và vì dân và là bộ máy chuyên

chính vô sản thì các chức năng tổ chức và quản lí kinh tế, tổ chức và quản lí văn hóa, giáo

dục, kĩ thuật… là chức năng phổ biến của các nhà nước XHCN.

- Trong quá trình xây dựng CNXH, nhà nước VN có hai nhiệm vụ chính phù hợp vs bảnchất

NN là xây dựng tổ quốc XHCN và bảo vệ Tổ quốc XHCN, tất cả các chức năng của NN

đều được xác định và thực hiện nhằm thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược này.

lOMoARcPSD|36215 725

10. Phân tích các yếu tố quy định chức năng nhà nước.

Bản chất nhà nước quy định chức năng nhà nước, nhưng thức tế còn có những yếu tố

khác tác động đến chức năng nhà nước. Những yếu tố làm cho chức năng nhà nước trở nên

đa dạng, phức tạp tạo ra những sắc thái riêng của mội nhà nước cụ thể những yếu tố khách

quan, yếu tố chủ quan, yếu tố lịch sử, yếu tố thời đại, yếu tố nội sinh, yếu tố ngoại

sinh,..nhưng có những yếu tố diển hình tác động trực tiếp đến chức năng, để lại dấu ấn đậm

nét trong các lĩnh vực hoạt động của nhà nước là:

+ Cơ sở kinh tế: mà trong đó lực lượng sản xuất là yếu tố cách mạng nhất.

+ Sự biến đổi của đời sống xã hội: cơ cấu xã hội & phân tầng xã hội, sự vận động

phát triển & thay đổi vị trí, vai trò của các giai cấp, tầng lớp dân tộc, tôn giáo trong xã hội.

+ Cá nhân: trách nhiệm của nhà nước là tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện về

mặt cá nhân, đảm bảo các quyền & tự do của công dân kết hợp hài hòa giữa lợi ích cá nhân

& lợi ích cộng đồng.

+ Trách nhiệm của nhà nước trong việc xác định vị trí, vai trò của các chức năng

đối với sự ổn định & phát triển bền vững của xã hội.

+ Hoàn cảnh quốc tế & hợp tác quốc tế: tác động đến sự phát triển mọi mặt của

quốc gia, có thê mang tính tích cựa hay tiêu cực & thúc đẩy hay kìm hãm sự phát triển của

mỗi nước.

12. Phân tích ý nghĩa của hoạt động lập pháp, hành pháp, tư pháp đối với việc

thựchiện chức năng nhà nước.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước mà ở đó các quyền lập

pháp, hành pháp và tư pháp là thống nhất và có sự phân công, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ

quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền đó; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Việt Nam là Nhà nước do một đảng duy nhất lãnh đạo - Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhà nước

có 3 chức năng cơ bản và chỉ riêng Nhà nước mới có 3 chức năng này, đó là lập pháp, hành

pháp và tư pháp.

lOMoARcPSD|36215 725

Quyền lập pháp là quyền làm luật, xây dựng luật và ban hành những văn bản luật được

áp dụng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Quyền lập pháp do Quốc hội tiến

hành.Cơ quan lập pháp là kiểu hội đồng thảo luận đại diện có quyền thông qua các luật. Đây

là một trong ba cơ quan chính gồm lập pháp, hành pháp và tư pháp của thể chế chính trị tam

quyền phân lập. Lập pháp có nhiều tên gọi khác nhau, phổ biến nhất là nghị viện và quốc

hội (lưỡng viện), mặc dù những tên này có nhiều nghĩa đặc trưng khác nữa. Trong hệ thống

nghị viện của chính phủ, cơ quan lập pháp là cơ quan tối cao chính thức và chỉ định cơ quan

hành pháp. Ở hệ thống tổng thống, cơ quan lập pháp được xem là phân nhánh quyền lực

tương đương và độc lập với cơ quan hành pháp. Ngoài việc ban hành luật ra, cơ quan lập

pháp còn có quyền tăng thuế, thông qua ngân sách và các khoản chi tiêu khác. Quyền hành

pháp là một trong ba quyền trong cơ cấu quyền lực Nhà nước, bên cạnh quyền lập pháp và

quyền tư pháp. Quyền hành pháp do các cơ quan hành chính Nhà nước thực thi để đảm bảo

hoàn thành chức năng và nhiệm vụ của mình. Quyền hành pháp bao gồm hai quyền: quyền

lập qui và quyền hành chính. Quyền lập qui là quyền ban hành những văn bản pháp qui

dưới luật, để cụ thể hoá luật pháp do các cơ quan lập pháp ban hành trên tất cả các lĩnh vực

của đời sống xã hội. Quyền hành chính là quyền tổ chức quản lý tất cả các mặt, các quan hệ

xã hội bằng cách sử dụng quyền lực Nhà nước. Quyền hành chính bao gồm các quyền về tổ

chức nhân sự trong cơ quan hành chính, quyền tổ chức thực thi và áp dụng pháp luật trong

các mối quan hệ giữa tổ chức với cá nhân, tổ chức với tổ chức và giữa các cá nhân với nhau

trong đời sống xã hội.

Quyền tư pháp là quyền bảo vệ luật pháp, đảm bảo cho pháp luật được thực hiện và chống

lại các hành vi vi phạm pháp luật. Quyền tư pháp do Tòa án và Viện Kiểm sát tiến hành.

Theo luật học, cơ quan tư pháp hay hệ thống tư pháp là một hệ thống tòa án nhân danh quyền

tối cao hoặc nhà nước để thực thi công lý, một cơ chế để giải quyết các tranh chấp. Thuật

ngữ này cũng được dùng để đề cập đến cả quan tòa ở các cấp, những người thiết lập nền

móng cho một bộ máy tư pháp và cả những người trợ giúp cho hệ thống này hoạt động tốt.

lOMoARcPSD|36215 725

13. Phân tích vai trò của bộ máy nhà nước đối với việc thực hiện chức năng, nhiệm

vụcủa nhà nước.

- BMNN thiết lập để thực hiện các CN, nhiệm vụ của NN : CN, nhiệm vụ của NN được thực

hiện thông qua BMNN, khi NN cần phải thực hiện chức năng, nhiệm vụ nào đó, NN thành

lập ra các CQ tương ứng để thực hiện CN, nhiệm vụ ấy.( VD: khi môi trường bị ô nhiễm thì

NN phải thành lập CQ quản lí và bảo vệ môi trường nhằm xây dựng và ban hành giải pháp

, phương hướng khắc phục hiệu quả…)

14. Phân tích mối quan hệ giữa bộ máy nhà nước và chức năng nhà nước của nhà nước

Việt Nam hiện nay.

1.Định nghĩa

CQNN là hệ thống các CQNN từ trung ương tới địa phương, đc tổ chức & hoạt động theo

những nguyên tắc chung nhất định tạo thành 1 cơ chế để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ

của NN.

Chức năng NN là những phương hướng hoạt động cơ bản của NN, thể hiện bản chất NN

& nhằm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ quản lý NN trên các lĩnh vực của đời sống XH,

trong các giai đoạn phát triển cụ thể.

2. Mối liên hệ giữa BMMM và chức năng NN

- BMNN được thành lập và hoạt động để thực hiện các CNNN, do vậy, quy mô, cơ cấu

củaBMNN cũng như cách thức tổ chức và hoạt động của từng cơ quan NN… chịu sự chi

phối có tính chất quyết định của CNNN (VD: nếu CN chủ yếu của NN là trấn áp thì trong

BMNN các cơ quan cưỡng chế, trấn áp cũng là chủ yếu và được coi trọng nhất…) - CNNN

càng nhiều, càng đa dạng, phong phú thì BMNN càng đồ sộ, phức tạp, số lượng các CQ và

nhân viên trong BMNN càng đông hơn và cách thức tổ chức và hđ của các CQ trong BMNN

càng phải KH và hợp lí hơn.

- Do được thành lập để thực hiện các CNNN nên hiệu quả thực hiện các CNNN lại

phụthuộc vào sự hợp lí trong tổ chức và hiệu quả hđ của BMNN.

lOMoARcPSD|36215 725

15. Phân tích khái niệm cơ quan nhà nước, phân biệt cơ quan nhà nước với bộ

phậnkhác của nhà nước.

15.1 Kn CQNN:

Định nghĩa: Cơ quan nhà nước là một số lượng người nhất định được tổ chức và hoạt động

theo quy định của pháp luật, nhân danh nhà nước để thực hiện quyền lực nhà nước Đặc

điểm:

- Cơ quan nhà nước có thể gồm 1 người hoặc 1 nhóm người.

- Trình tự thành lập và cơ cấu tổ chức của CQNN do pháp luật quy định

- Cơ quan nhà nước nhân danh và sử dụng quyền lực NN để thực hiện thẩm quyền của

mình ( đó là toàn bộ những quyền mà nghĩa vụ mà pháp luật quy định cho nó, nó bao

gồm những nội dung sau: có quyền ban hành những văn bản pháp luật nhất định – tức

là những văn bản đó có giá trị bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực hiện đối với các tổ

chức cá nhân có liên quan; có quyền yêu cầu các tổ chức và cá nhân có liên quan phải

thực hiện. Những văn bản đó được bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp mang tính

quyền lực nhà nước; có quyền kiểm tra giám sát, việc thực hiên các văn bản của

CQNN, đồng thời có thể sửa đổi bổ sung hoặc thay thế các văn bản đó)

- Mỗi cơ quan nhà nước sẽ thực hiện những chức năng riêng theo quy định của pháp

luật.

- Những người đảm nhiệm chức vụ trong các cơ quan nhà nước phải là công dân.

15.2 Phân biệt:

Cơ quan nhà nước Cơ quan của các tổ chức xã hội Là khái

niệm dùng để chỉ 1 Là khái niệm dùng để chỉ 1 người hoặc 1

nhóm người đc tổ người hoặc 1 nhóm người đc chức & hoạt

động theo quy định thành lập & hoạt động theo quy

Định nghĩa

của PL, nhân danh NN thực hiện định của tổ chức, nhân danh tổ

QLNN. chức để thực hiên hoạt động của

tổ chức

Quốốc h i, Chính ph là ộ ủ C quan ơ

Ban chấp hành trung ương đảng

Ví dụ nhà nước cộng sản Việt Nam là 1 cơ quan

lOMoARcPSD|36215 725

của tổ chức Đảng

Giống nhau

-Đềuề gốềm 1 ng ho c 1 nhóm ngặ ười đc thành l p & ho t đ ng tậ

ạ ộ rền c s các quy đ nh chung nhâốt đ nh, nhân danh t ch c đ th c

ơ ở ị ị ổ ứ ể ự hiền ho t đ ng c a minhạ ộ ủ

-Trong quá trình ho t đ ng, các CQ này đềều có th ban hành ra ạ ộ

ể nh ng quy đ nh có gía tr bắốt bu c ph i tốn tr ng ho c th c hiữ ị ị

ộ ả ọ ặ ự ện đốối vs nh ng t ch c ho c cá nhân nhâtố đ nh.ữ ổ ứ ặ ị

-Đềuề có quyềền yều câuề các t ch c & cá nhân có liền quan ổ ứ

ph i ả th c hi n các quy đ nh đó.ự ệ ị

-Ki m tra, giám sát vi c th c hi n các quy đ nh đóể ệ ự

ệ ị

-S a đ i, b sung các quy đ nhử ổ ổ ị

-Đ m b o cho các quy đ nh đc th c hi n = nhiềều bi n pháp nhâốt ả

ả ị ự ệ ệ dân

Trình tự Do PL quy định Do điều lệ của tổ chức quy định thành lập &

cơ cấu tổ chức

Nhân danh NN & Sử dụng Nhân danh tổ chức để thực hiện

Nhân danh

QLNN để thực hiện thẩm quyền các HĐ của tổ

chức ai ?? của mình

-Ban hành những văn bản PL -Ban hành ra các quy định có nhất

định: những văn bản này có g/trị bắt buộc phải tôn trọng gía trị

bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực hiện đối vs các hội hoặc

thực hiện đối vs các tổ chức viên trong tổ chức & cá nhân có

liên quan.

-Yêu cầu các tổ chức & cá nhân

có liên quan phải thực hiện

nghiêm chỉnh những văn bản mà

nó ban hành & có hiệu lực pháp

lý.

Thẩm quyền -Đảm bảo cho các văn bản đó đc - Đảm bảo cho các quy định của

lOMoARcPSD|36215 725

thực hiện = các biện pháp mang nó đc thực hiện = sự tự giác

của tính QLNN (tuyên truyền, giáo các hội viên & = các hình thức

dục, cổ động, cưỡng chế) kỷ luật của tổ chức

-Kiểm tra, giám sát việc thực

hiện các văn bản của CQNN,

đồng thời có thể sửa đổi, bổ sung

hoặc thay thế các văn bản đó.

-Mỗi CQNN sẽ thực hiện những -Mỗi CQ của tổ chức sẽ thực

chức năng riêng theo quy định hiện những chức năng, nhiệm

vụ

của PL riêng theo quy định của tổ chức

Thành viên Công chức, viên chức trong Các thành viên của tổ chức được

CQNN được hình thành bằng bầu, cử từ các thành viên của tổ con

đường bầu, cử hoặc tuyển chức đó

đ nh ị(tuyền truyềền, c đ ng, cổ ộ ưỡng chềố …)

-Th c hi n nh ng ch c nắng, nhi m v riềng theo quy đ nh c a tự ệ ữ

ứ ệ ụ ị ủ ổ ch c.ứ

-Nh ng ngữười đ m nhi m ch c v trong các CQ này đềều là cống ả ệ ứ

ụ

lOMoARcPSD|36215 725

theo luật định

Ngân sách NN câốp đ duy trì HĐ, ể Hoạt động nhờ vào ngân sách

Ngân sách đc quy đ nh c th ị ụ ể theo lu t ậ của nhà nước

(ngửa tay xin nhà

đ nh

ị nước) và tiền đóng góp từ các

hội viên.

16. Phân tích nội dung, giá trị của nguyên tắc đảm bảo chủ quyền nhân dân trong tổ

chức và hoạt động của bộ máy nhà nước.

1. Nêu định nghĩa nguyên tắc:

2. Phân tích:

- Đây là nguyên tắc được áp dụng phổ biến trong tổ chức và hoạt động của BMNN đươngđại.

Trước đây, chủ quyền quốc gia thuộc về vua. Nhà vua có quyền quyết định tối cao trong

mọi vấn đề của đất nước.

- Hiện nay, chủ quyền trong XH thuộc về nhân dân. Nhân dân là người chủ tối cao của

đấtnước, là người thành lập ra NN, trao quyền cho NN và kiểm tra, giám sát hoạt động của

NN. ND có quyền quyết định tối cao trong các vấn đề quan trọng của đất nước, NN phải

phục tùng các quyết định của ND. Hiến pháp và pháp luật ở hầu hết các quốc gia đương

đại quy định :

- Chủ quyền thuộc về ND

- Các hình thức để ND tham gia vào tổ chức và hoạt động của BMNN: bầu cử và ứng cửvào

CQ đại diện của NN, trực tiếp thực hiện các hoạt động của NN khi được bầu, bổ nhiệm

hoặc tuyển dụng vào CQNN

-Vị trí, vai trò của CQ dân cử trong BMNN

- Những vấn đề quan trọng của đất nước NN ko được tự ý quyết định, NN phải trưng cầu

ýkiến ND

lOMoARcPSD|36215 725

- Trách nhiệm của NN trong việc thừa nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con ng,quyền

CD; quy định vai trò của XH dân sự…

* Tại VN, chủ quyền ND được nhận thức và thực hiện với những mức độ , phạm vi khác

nhau.

1. Nhà nước CHXHCNVN là NN pháp quyền XHCN của ND, do ND, vì ND.

2. Nước CHXHCNVN do ND làm chủ, tất cả quyền lực NN thuộc về ND mà nền tảng làliên

minh giữa giai cấp CN với giai cấp ND và đội ngũ tri thức ( Điều 2 HP 2013)

17. Phân tích nội dung, giá trị của nguyên tắc bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt

động theo hiến pháp và pháp luật.

Nguyên tắc pháp chế đòi hỏi việc tổ chức và hoạt động của các CQNN phải đc tiến hành

theo đúng pháp luật trên cơ sở của pháp luật; mọi cán bộ và nhân viên nhà nước đều phải

nghiêm chỉnh và triệt để tôn trọng pháp luật khi thực thi quyền hạn và nhiệm vụ của mình;

tăng cường công tác kiểm tra giám sát và xử lý nghiêm minh mọi hành vi VPPL

- Trong lĩnh vực lập quy: Khi ban hành QPPL thuộc phạm vi điều chỉnh của mình, các

cơ quan nhà nước phải tôn trọng pháp chế, phải tôn trọng Hiến Pháp và luật. Nội dung của

các VBQPPL ko được trái với hiến pháp và văn bản luật, chỉ được ban hành những văn bản

QPPL trong phạm vi thẩm quyền, theo hình thức, trình tự thủ tục do pháp luật quy định

- Trong lĩnh vực thực hiện pháp luât: Việc áp dụng các QPPL phải tuân theo nguyên

tắc pháp chế tức là phải phù hợp với yêu cầu của luật và các VBQPPL khác, phải thiết lập

trách nhiệm pháp lý với chủ thể áp dụng QPPL, mọi vi phạm phải xử lý theo pháp luật, việc

áp dụng pháp luật cần phải đúng nội dung, đúng thầm quyền và phải tôn trọng những

VBQPPL do chính cơ quan đấy ban hành.

- Trong lĩnh vực tổ chức: Ðể đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước

đòi hỏi việc thực hiện pháp chế phải trở thành chức năng quan trọng của mọi cơ quan quản

lý và ngay trong bộ máy quản lý cũng phải có những tổ chức chuyên môn thực hiện chức

năng này. Vi phạm nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong lĩnh vực tổ chức là vi phạm

lOMoARcPSD|36215 725

nguyên tắc tập trung dân chủ và nguyên tắc nhân dân lao động tham gia đông đảo vào quản

lý hành chính nhà nước, vi phạm mối quan hệ giữa các cơ quan hành chính nhà nước với

nhau.

- Trong việc quản lý nói chung: Mở rộng, bảo đảm các quyền dân chủ của công dân.

Mọi quyết định hành chính và hành vi hành chính đều phải dựa trên quyền và lợi ích hợp

pháp của công dân trực tiếp hoặc gián tiếp. Ngược lại, việc hạn chế quyền công dân chỉ được

áp dụng trên cơ sở hiến định.

- Phải chịu trách nhiệm trước pháp luật: Các chủ thể quản lý hành chính nhà nước

phải chịu trách nhiệm do những sai phạm của mình trong hoạt động quản lý hành chính nhà

nước, những hành động mà đã xâm phạm đến lợi ích tới quyền và lợi ích hợp pháp của công

dân và phải bồi thường cho công dân. Chính vì vậy, hoạt động quản lý gắn liền với một chế

độ trách nhiệm nghiêm ngặt đối với một chủ thể quản lý. Chế độ trách nhiệm ấy thông qua

pháp luật và các hệ thống kỷ luật nhà nước. Cụ thể hơn, yêu cầu của quản lý đặt dưới sự

thanh tra, kiểm tra giám sát và tài phán hành chính để pháp chế được tuân thủ thống nhất,

mọi vi phạm đều bị phát hiện và xử lý theo đúng pháp luật. Sự kiểm tra và giám sát ấy, trước

hết phải được bảo đảm thực hiện chính từ chủ thể quản lý. Tự kiểm tra với tư cách tổ chức

chuyên môn vì thế cũng rất cần thiết như sự kiểm tra, giám sát từ phía các cơ qaun nhà nước

tương ứng, các tổ chức xã hội và công dân.

Thực hiện tốt nguyên tắc pháp chế sẽ là cơ sở đảm bảo cho sựu hoạt động bình thường

của BMNN,tạo ra sự thống nhất đồng bộ, phát huy hiệu lực quản lý NN, bảo đảm công bằng

xã hội.

18. Phân tích nội dung, giá trị của nguyên tắc phân quyền trong tổ chức và hoạt

độngcủa bộ máy nhà nước tư sản.

Nguyên tắc phân chia quyền lực nhà nước( hay còn gọi là nguyên tắc phân quyền) có cơ

sở từ thuyết tam quyền phân lập. Thuyết tam quyền phân lập lần đầu tiên xuất hiện bởi nhà

lOMoARcPSD|36215 725

tư tưởng Hi Lạp Aristote. Theo Aristote nhà nước quản lí xã hội bằng ba phương pháp: lập

pháp-hành pháp-phân xử. Ông cho rằng không có loại hình chính phủ nào là duy nhất có thể

phù hợp với tất cả thời đại và quốc gia. Bên cạnh Aristote có John Locke, Locke cho rằng:

quyền lực nhà nước là quyền lực của nhân dân. Nhân dân nhường một phần quyền lực

của mình cho nhà nước qua khế ước, và để chống độc tài phải thực hiện phân quyền. Locke

phân quyền lực thành: lập pháp- hành pháp-liên hợp. Từ thế kỉ 18, nhà tư tưởng vĩ đại người

Pháp Montesquieu phát triển thuyết tam quyền phân lập thành một thuýêt độc lập với mục

đích tạo dựng thể chế chính trị đảm bảo tự do công dân.

Nếu như quyền lập pháp với hành pháp nhập lại trong tay 1 người thì sẽ dẫn đến hậu quả là

làm tăng sự độc tài. Nếu tư pháp nhập lại với quyền lập pháp sẽ dẫn đến sự độc đoán với

quyền tự do của công dân, quan tòa sẽ là người đặt ra luật. Nếu tư pháp nhập lại với hành

pháp thì quan tòa sẽ có sức mạnh của 1 kẻ đàn áp. Còn nếu 1 người hay 1 tổ chức của quan

chức hoặc của quý tộc hoặc của dân chúng nắm luôn 3 quyền nói trên thì tất cả sẽ mất hết.

Chính vì vậy trong bộ máy nhà nước tư sản quyền lực nhà nước được phân làm 3 phần đưa

vào 3 cơ quan riêng biệt đó là: Lập pháp thuộc về quốc hội, hành pháp thuộc về chính phủ

và tư pháp thuộc về tòa án. Việc này sẽ làm hạn chế sự độc đoán chuyên quyền và để cho

các quyền lực có thể kiểm soát bằng các cơ quan độc lập có quyền ngang nhau và đối trọng

nhau.

19. Phân tích các giải pháp hoàn thiện bộ máy nhà nước Việt Nam hiện nay.

1. Định nghĩa BMNN

BMNN là hệ thống các CQNN từ trung ương đến địa phương, được tổ chức và hoạt động

theo quy định của PL để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của NN.

2. Đặc điểm của BMNNVN hiện nay.

a. BMNNVN mang tính nhân dân sâu sắc

- BMMM do nhân dân tổ chức ra nên nó được tổ chức và hoạt động trên cơ sở sự ủy

nhiệmcủa nhân dân.

lOMoARcPSD|36215 725

- Các cơ quan, nhân viên NN nhận được quyền lực từ nhân dân, thừa ủy quyền của

nhândân, thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực của họ, các hoạt động của BMNN đều

nhằm phục vụ nhân dân, bảo đảm, bảo vệ lợi ích của nhân dân, chịu sự giám sát của ND…

b. BMNNVN được tổ chức và hoạt động trên cơ sở các nguyên tắc tập trung dân chủ và tiến

bộ xuất phát từ bản chất của NNCHXHCNVN

- Các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của BMNNVN hiện nay bao gồm: bảo đảm chủ quyền

ND; quyền lực NN là thống nhất có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các CQNN trong

việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp

và pháp luật; tập trung dân chủ…

c. Trong BMNNVN, các cơ quan quản lí kinh tế - XH ngày càng phát triển hoàn thiện

đểthực hiện sự quản lí mọi mặt của đs XH, các cơ quan cưỡng chế, trấn áp được xây dựng

chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại để có thể có đủ khả năng bảo vệ CQQG, trật tự

an ninh, an toàn XH.

d. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tăc đặc thù trong tổ chức và hoạt động

củaBMNNVN hiện nay.

3. Hoàn thiện BMNNVN hiện nay.

- Hoàn thiện BMNN là hoạt động phải được tiến hành thường xuyên nhằm làm cho tổ

chức và hoạt động của BMNN ngày càng tinh gọn, chặt chẽ, hợp lí, dân chủ đảm bảo sự

kiểm soát quyền lực NN, nâng cao tinh thần, trách nhiệm của đội ngũ công chức NN, bảo

đảm, bảo vệ quyền con ng, quyền công dân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của

BMNN.

- Thời gian vừa qua, tổ chức và hoạt động của BMNN ở nước ra đã được đổi mới

và hoàn thiện một cách đáng kể, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước. Tuy

nhiên vẫn còn những hạn chế nhất định như: cơ cấu chưa phù hợp với điều kiện, tình hình

đất nước; hoạt động chưa đạt hiệu quả như mong muốn… - Cần có những biện pháp như

lOMoARcPSD|36215 725

+ Đổi mới cơ cấu tổ chức BMNN, đổi mới cách thức, trình tự tổ chức các CQNN. Giảm bớt

số lượng các CQNN. Công tác bầu cử, thi tuyển, bổ nhiệm… phải là thực sự dân chủ, khách

quan, khoa học, tránh hình thức, đảm bảo lựa chọn đúng người có năng lực và phẩm chất…

+ Đổi mới, nâng cao vai trò của từng CQNN. Nâng cao vai trò, tính chuyên nghiệp, chủ động

trong hoạt dộng của hệ thống cơ quan ĐBND. Quốc hội phải trở nên hoạt động thường xuyên

. Nâng cao vai trò của Chính phủ với tính chất là cơ quan thực hiện quyền hành pháp. Cải

cách, nâng cao năng lực của chính quyền cấp cơ sở, chuyên nghiệp hóa hoạt động của nó,

xóa bỏ sự phân biệt công chức cấp xã trong hệ thống công chức NN. + Tăng cường sự phân

công, phối hợp và kiểm soát thực hiện quyền lực NN. Phân định rõ ràng chức năng, nhiệm

vụ, quyền hạn giữa các CQNN. Đòi hỏi có cơ chế rõ ràng để thực hiện việc kiểm soát giữa

các CQ trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

+ Nâng cao năng lực, phẩm chất, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cũng như tính chuyên

nghiệp và tinh thần phục vụ trong hoạt động của đội ngũ công chức NN

+ Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, giảm bớt phiền hà cho ND, bảo đảm, bảo

vệ quyền con người, quyền CD

+ Tích cực đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí để làm trong sạch BMNN, củng cố

lòng tin ở ng dân.

20. Phân biệt nhà nước đơn nhất và nhà nước liên bang thông qua những ví dụ cụ thể

về hai dạng cấu trúc nhà nước này.

- Định nghĩa nhà nước đơn nhất : Là nhà nước duy nhất và có chủ quyền hoàn toàn trong

phạm vi lãnh thổ của 1 quốc gia. (VD: Việt Nam)

- Định nghĩa nhà nước liên bang : Là 1 nhà nước do nhiều nhà nước hợp thành trong đó

có 1 nhà nước chung cho toàn liên bang và mỗi bang thành viên có 1 nhà nước riêng.

(VD: Mỹ )

- Nhà nước đơn nhất và nhà nước liên bang khác nhau bởi những điểm sau:

Nhà nước đơn nhất Nhà nước liên bang

Nó có m t h thốnố g c quan nhà ộ ệ ơ

nước t trung ừ ương t i đ a phớ ị

ương. C quan nhà nơ ướ ởc trung

ương có th m quyềền l p pháp, hành

lOMoARcPSD|36215 725

pháp và ẩ ậ t pháp trền toàn lãnh th

, c quan ư ổ ơ nhà nướ ởc đ a phị

ương ph thu c ụ ộ vào c quan trung

ơ ương

Nó có nhiềuề h thốống c quan nhà ệ

ơ nước, trong đó có m t h thốống là

ộ ệ chung cho toàn liền bang, có

th m ẩ quyềnề tốối cao trền toàn

lãnh th , mốỗiổ bang thành viền l i có

m t h thốống ạ ộ ệ c quan

nhà nơ ước có th m quyềền ẩ

trong ph m vi bang đóạ

-Lãnh th đổ ược phân chia thành các Nhà nước này có ba h thốnố g

chính ệ đ n v hành chính- lãnh th khống cóơ ị ổ quyềnề là liền

bang, bang và đ a ị

ch quyềền nhà nủước phương. S phân chia quyềền l c gi aự ự ữ

- có hai h thốnố g chính quyềền là ệ nhà nước liền bang v i các nhà nớ

ước trung ương và đ a phị ương thành viền được th hi n rõ trong c ể ệ

ả

ba lĩnh v c: l p pháp, hành pháp, t ự ậ

ư pháp

Nó có m t h thốống pháp lu tộ ệ ậ duy Có nhiềều h thốống pháp lu

t, nhiềều ệ ậ nhâốt t trung ừ ương t i đ a phớ ị ương, b n

hiềốn pháp ả trong đó có m t h ộ ệ có m t b n hiềnố pháp và m t h ộ

ả ộ ệ thốnố g là chung cho toàn liền bang, có

thốống pháp lu t duy nhâốt có hi u l c ậ ệ ự1 b n hiềốn pháp

chung v i hi u l c ả ớ ệ ự

trền toàn lãnh thổ pháp lý cao nhâốt và trền ph m vi ạ

toàn lãnh th liền bang, mốỗi bang ổ

thành viền l i có m t h thốống pháp ạ

ộ ệ lu t, m t b n hiềốn pháp

riềng và ch ậ ộ ả ỉ có hi u l

c pháp lý trong ph m vi ệ ự ạ

toàn bang đó

Trước đây, công dân chỉ có một quốc Công dân có nhiều quốc

tịch tịch nhưng nay thì có thể có nhiều quốc tịch

VD : Lào, Việt Nam, Campuchia… Ví dụ : Mỹ , Liên Xô (cũ)…

21. Cho biết ý kiến cá nhân của anh/chị về những ưu việt, hạn chế của chính thể quân

chủ và chính thể cộng hoà.

lOMoARcPSD|36215 725

* Chính thể quân chủ:

- Là chính thể mà trong đó quyền lực tối cao của nhà nước tập trung toàn bộ hoặc một phần

vào tay một cá nhân (vua; quốc vương…) theo phương thức cha truyển con nối (thế tập).

- Ưu việt :

+ Thứ nhất, vai trò của các vương triều nổi trội hơn cả các chính khách, người đứng đầu

nhà nước được dân bầu. Sự lựa chọn vị trí cao nhất trong chế độ quân chủ không bị ảnh

hưởng hoặc phụ thuộc tài chính, phương tiện truyền thông hay đảng phái chính trị.

+ Thứ hai, và có liên quan chặt chẽ đến lợi thế nói trên, tại các nước dân chủ như Thái Lan

chẳng hạn, sự tồn tại của một vị vua thường là điều duy nhất để giữ gìn đất nước trước thảm

họa nội chiến.

+ Thứ ba, chế độ quân chủ có thể ngăn chặn sự hình thành các chính phủ cực đoan bằng

cách điều chỉnh “nhân sự” của chính phủ. Tất cả các chính khách chính trị buộc phải thực

thi vai trò giống như thủ tướng hay bộ trưởng theo đúng luật và dưới quyền của nhà Vua.

Bằng chứng, sự hiện diện của các vương triều ở Campuchia, Jordan hay Morocco đã chứng

minh được điều này. Nó ngăn chặn kịp thời những khuynh hướng bảo thủ, bè cánh và cực

đoan của giới chính khách, và của các phe phái “bằng mặt chứ không bằng lòng”.

+ Thứ tư, chế độ quân chủ hoàn toàn “xứng cái tâm, đáng cái tầm”, đủ danh vọng và uy tín

để thực hiện những sự lựa chọn cuối, hay những quyết định khó khăn nhất cho đất nước mà

không một chế độ nào làm được.

Ví dụ, nhà Vua Juan Carlos của Tây Ban Nha đích thân đảm bảo quá trình chuyển giao đất

nước trở thành chế độ quân chủ lập hiến với các cơ quan của Quốc hội và đập tan âm mưu

đảo chính quân sự.

- Nhược điểm

lOMoARcPSD|36215 725

Tuy vậy, chế độ quân chủ hiện vẫn còn bị chỉ trích, bị coi là không phù hợp với xã hội hiện

đại. Một trong những lý do là vương triều có thể sử dụng quyền lực tuyệt đối, tùy tiện mà

không qua bất kỳ sự kiểm soát nào; thậm chí có vương triều nặng tư tưởng sinh ra để cai trị,

quan tâm nhiều đến lợi ích cá nhân hơn là lợi ích chung của đất nước.

* Chính thể cộng hòa:

- Cộng hòa là chính thể mà trong đó quyền lực cao nhất của nhà nước thuộc về cơ quan(tập

thể) đại diện của nhân dân.

- Ưu điểm

+ Về cơ bản, đây là hình thức cai trị tiến bộ hơn chế độ quân chủ, nó đã khắc phục được

những mặt yếu của chính thể quân chủ.

+ Quyền lực tối cao của nhà nước chính thể cộng hòa nằm trong tay của một hoặc một số cơ

quan được bầu ra theo nhiệm kì nhất định với phương thức trao quyền được quy định về mặt

pháp lí. Trong các nhà nước cộng hòa dân chủ tầng lớp nhân dân lao động trực tiếp tham gia

bầu cử để lập ra cơ quan đại diện (quyền lực) của nhà nước.

22. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hình thức nhà nước.

23. Phân tích vị trí, vai trò của nhà nước trong hệ thống chính trị. Trình bày ý

nghĩacủa việc xác định vị trí, vai trò của nhà nước trong hệ thống chính trị. - Khái niệm

- Khái niệm HTCT là tổng thể các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội trực tiếp nắm giữ

hoặc tham gia thực thi quyền lực chính trị, có mối liên hệ mật thiết với nhau dưới sự lãnh

đạo của một đảng hoặc một liên minh các đảng phái chính trị nhằm thực hiện các mục

tiêu chính trị của lực lượng cầm quyền

- Vị trí: nhà nước ở vị trí trung tâm của hệ thống chính trị, là nơi hội tụ của đời sống

chính trị xã hội. Nhà nước có quan hệ với tất cả tổ chức khác trong hệ thống chính trị,

thu hút các tổ chức đó về phía mình. Các tổ chức khác trong hệ thống chính trị là lực

lượng hỗ trợ nhà nước.

lOMoARcPSD|36215 725

- Vai trò: nhà nước giữ vai trò đặc biệt quan trọng mang tính quyết định trong hệ thống

chính trị. Nó quyết định sự ra đời, tồn tại, phát triển của hệ thống chính trị. Nhà nước

là công cụ hữu hiệu nhất để thực hiện quyền lực của nhân dân lao động. Nhà nước chi

phối tất cả các tổ chức khác trong hệ thống chính trị. Nó cho phép thành lập cũng như

làm mất đi một thành tố nào đó trong hệ thống chính trị. Nó có thể điều hòa được quan

hệ giữa các lực lượng chính trị trong xã hội, nó là biểu hiện tập trung nhất của quyền lực

nhân dân và công cụ thực hiện quyền lực nhân dân.

- Ý nghĩa của việc xác định vị trí, vai trò của nhà nước:

Khẳng định vị trí và vai trò vô cùng quan trọng của NN

24. Phân tích ưu thế của nhà nước so với các tổ chức khác trong hệ thống chính trị, liên

hệ thực tế Việt Nam.

1. Nhà nước là sản phẩm thắng lợi của cuộc cách mạng xã hội do giai cấp cầm

quyềnlãnh đạo, nhằm xóa bỏ chế độ cũ, thiết lập chế độ mới.

Hệ thống chính trị được hình thành cùng với sự hình thành của nhà nước tư sản nên chỉ trong

XHTBCN và XHXHCN mới có HTCT. So với các tổ chức khác trong HTCT, nhà nước được

xây dựng, bảo vệ, củng cố và phát triển trên nền tảng XH rộng lớn nhất. Cơ sở XH của nhà

nước là mọi tổ chức và cá nhân trong xã hội… Cơ sở xã hội của các tổ chức khác chỉ là một

bộ phận của dân cư.

2. Nhà nước là tổ chức đại diện chính thức, hợp pháp cho toàn thể xã hội, nhân danhxã

hội để thực hiện việc tổ chức và quản lí hầu hết các mặt của đs XH

Nhà nước là tổ chức do nhân dân thành lập, đại diện và thực hiện quyền lực của nhân dân

nên chỉ nhà nước mới là đại diện chính thức cho toàn xã hội, có chức năng tổ chức và quản

lí xã hội để thiết lập trật tự Xh, vì sự phát triển chung của XH.

3. Nhà nước có quyền lực công khai và có phạm vi tác động rộng lớn nhất trongHTCT,

bao trùm lên toàn XH, tới mọi cá nhân, tổ chức, mọi miền lãnh thổ và các lĩnh vực

hoạt động cơ bản của XH.

lOMoARcPSD|36215 725

Để thực hiện quyền lực của mình, nhà nước có bộ máy hùng mạnh nhất, bao gồm một hệ

thống các cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương, trong đó có cả các cơ quan bạo

lực như quân đội, cảnh sát để bảo đảm cho việc thực hiện quyền lực NN.

4. Nhà nước có pháp luật, công cụ quản lí XH có hiệu quả nhất.

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực hiện

với tất cả các tổ chức và cá nhân trong XH. Pháp luật do NN ban hành và bảo đảm thực hiện

bằng tất cả sức mạnh của mình, trong đó có sức mạnh cưỡng chế.

Quy định của các tổ chức khác chỉ có giá trị bắt buộc phải tôn trọng và thực hiện đối với

các hội viên trong tổ chức, đồng thời chỉ được đảm bảo thực hiện bằng sự tự giác của hội

vien và các hình thức kỉ luật của tổ chức, nên sức mạnh và hiệu quả thấp hơn pháp luật.

Các tổ chức khác chỉ được nêu lên sáng kiến XDPL khi được NN cho phép.

5. Nhà nước là tổ chức duy nhất trong HTCT nắm giữ và thực hiện chủ quyền QG:

Trong HTCT chỉ NN mới có quyền cho phép các tổ chức khác trong HTCT được thành

lập hoặc được tồn tại và hoạt động một cách hợp pháp, chỉ NN mới có toàn quyền xác

định và thực hiện các đường lối, chính sách đối ngoại của mình. Do đó, chỉ NN mới đủ

khả năng huy động mọi tiềm năng trong nước, mọi sự hợp tác và hỗ trợ quốc tế vào công

cuộc XD và phát triển đất nước.

6. Nhà nước có sức mạnh vật chất to lớn nhất, vì vậy NN có đầy đủ các phương tiệnvật

chất cần thiết để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình

Nhà nước có quyền thu thuế, phát hành tiền, quốc trái và là chủ sở hữu lớn nhất trong XH

nen nó có sức mạnh vật chất to lớn, không chỉ có thể trang trải cho các hoạt động của nó và

của XH mà còn có thể hỗ trợ một phần kinh phí hoạt động cho một số tổ chức khác trong

HTCT.

25. Phân tích mối quan hệ giữa nhà nước CHXHCN Việt Nam với Đảng cộng sản Việt

Nam. Ý nghĩa của mối quan hệ này trong tổ chức, quản lý xã hội hiện nay.

lOMoARcPSD|36215 725

- Nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức quyền lực công của quốc gia VN, nhờ có pháp

luật và những phương tiện cưỡng chế hợp pháp nên có khả năng tổ chức và quản lí dân cư

trong phạm vị lãnh thổ VN nhằm thực hiện mục đích và bảo vệ lợi ích của giai cấp công

nhân và những người lao động khác dưới sự lãnh đạo của ĐCSVN nhằm thiết lập, giữ gìn

trật tự xã hội; nhà nước CHXHCNVN là đại diện chính thức cho quốc gia, dân tộc VN trong

các quan hệ đối nội và đối ngoại và là chủ thể độc lập trong các quan hệ quốc tế.

- ĐCSVN là tổ chức tự nguyện của những người lao động ưu tú có cùng mục đích,

chính kiến và lý tưởng giải phóng giai cấp công nhân và nhân dân lao động và xây dựng

thành công CNXH ở VN.

- Hệ thống CTXHCN là tổng thể các tổ chức chính trị- xã hội có mối liên hệ mật thiết

với nhau mà vai trò lãnh đạo thuộc về ĐCS, nhằm thực hiện QLND, xây dựng CNXH. ở VN

hiện nay, HTCT bao gồm: Đảng, nhà nước, Mặt trận tổ quốc VN, các đoàn thể quần chúng,

các tổ chức xã hội được tổ chức và hoạt động theo một cơ chế bảo đảm đầy đủ QLND dưới

sự lãnh đạo của ĐCS.

- Nhà nước xã hội chủ nghĩa và Đảng cộng sản là hai thành tố quan trọng nhất trong hệ

thống chính trị xã hội chủ nghĩa. Giữa chúng có mối quan hệ rất chặt chẽ. Đảng là lực lượng

lãnh đạo nhà nước, đ ồng thời nhà nước có sự tác động rất lớn đối với đảng. Sự lãnh đảo của

Đảng cộng sản đối với nhà nước là 1 điều tất yếu, khách quan, phù hợp với quy luật phát

triển.

• Tác động của Đảng đối với nhà nước: Đảng lãnh đạo nhà nước = những hình thức và

phương pháp nhất định

Đảng đề ra đường lối, chính sách có tính chất định hướng cho sự phát triển của đất nước

trong từng giai đoạn nên cũng là sự định hướng cho việc tổ chức và hoạt động của bộ máy

nhà nước trong mỗi giai đoạn đó để nhà nước cụ thể hóa thành PL và tổ chức thực hiện

lOMoARcPSD|36215 725

Đảng lựa chọn, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ để giới thiệu cho nhà nước, các cán bộ đó có

thể được đảm nhiệm các chức vụ nhất định trong bộ máy nhà nước = con đường nhà nước,

thông qua bầu cử, ứng cử, bổ nhiệm

Đảng theo dõi, hướng dẫn và kiểm tra các hoạt động của nhà nước để kịp thời phát hiện và

uốn nắn những sai sót, lệch lạc trong hoạt động của nhà nước để vừa đảm bảo cho nhà nước

hoạt động theo đúng hướng đảng đã vạch ra, vừa có thể phát hiện ra những điểm thiếu sót,

bất hợp lý trong đường lối, chính sách của đảng mà sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực

tiễn của đất nước

• Tác động của nhà nước đối với đảng:

Nhà nước ghi nhận sự lãnh đạo của Đảng trong PL, tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho sự

tồn tại, hoạt động và lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước và xã hội

Nhà nước thể chế hóa đường lối, chính sách của đảng thành PL, tổ chức thực hiện và đảm

bảo cho Pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh. = cách đó, nhà nước đảm bảo cho đường

lối, chính sách của Đảng có thể được thực hiện trong toàn xã hội, giúp cho đảng thực hiện

được quyền lãnh đạo của mình đối với nhà nước và xã hội

Thông qua hoạt động thực tiễn, nhà nước kiểm nghiệm tính đúng đắn trong đường lối,

chính sách của đảng, từ đó có cơ sở đóng góp ý kiến cho đảng hoạch định đường lối, chính

sách để bảo đảm sự phù hợp hơn với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của đất nước. Vì thế nhà

nước là tổ chức mà thông qua đó đảng thực hiện sự lãnh đạo của mình đối với tiến trình phát

triển của xã hội.

Nhà nước bảo vệ đường lối, chính sách cũng như tổ chức của đảng, tạo điều kiện về

cơ sở vật chất, hỗ trợ kinh phí hoạt động và các điều kiện khác cho đảng hoạt động

Nhà nước quản lý các đảng viên và các tổ chức đảng theo PL nhằm bảo đảm hoạt

động của đảng viên và các tổ chức đảng phù hợp với PL, nhằm đáp ứng mục tiêu xây dựng

nhà nước pháp quyền XHCNVN * Ý nghĩa của việc xác định:

lOMoARcPSD|36215 725

- Trong điều kiện một đảng cầm quyền, việc giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa NN và

Đảng trên cơ sở phân định rõ chức năng của NN và Đảng trên cơ sở phân định rõ ràng chức

năng của NN với chức năng của Đảng có ý nghĩa quan trọng để NN phát huy hết hiệu lực

của mình vẫn chịu sự lãnh đạo của Đảng, còn Đảng vẫn lãnh đạo được NN nhưng không

làm thay NN. Việc phân định đó chỉ có thể được thực hiện bằng công cụ PL mới bảo đảm

được sự chắc chắn và bền vững.

26. Phân tích yêu cầu, đòi hỏi đối với pháp luật trong nhà nước pháp quyền.

* Thứ nhất, trong NN pháp quyền, PL đã trở thành công lý của thời đại.

- PL không còn là công cụ của riêng NN, điều chỉnh các QHXH theo ý chí chủ quan

củaNN mà là sự kết tinh những giá trị XH cao quý nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho ND

- PL thừa nhận và hướng tới việc bảo đảm, bảo vệ tốt nhất quyền con người, quyền

CD,hướng tới việc bảo vệ công bằng XH. Do vậy, PL thực sự trở thành chuẩn mực chung

được mọi người thừa nhận.

- PL được xây dựng trên cơ sở đảm bảo sự hài hòa giữa lợi ích cá nhân, nhóm XH và

lợiích chung của toàn XH.

- Hoạt động áp dụng PL được tiến hành trên cơ sở và theo nguyên tắc bảo vệ công lý,

bảođảm, bảo vệ các quyền con người, tự do cá nhân, bảo đảm công bằng, bình đẳng trong

xã hội.

* Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện hệ thống PL theo các tiêu chí của PL trong NN pháp quyền,

đồng thời tổ chức thực hiện PL một cách có hiệu quả.

Mặc dù thời gian qua NN ta đã có nhiều cố gắng để hoàn thiện HTPL cũng như tổ chức thực

hiện PL, song đối chiếu với những yêu cầu của PL trong NN pháp quyền thì vẫn còn một

khoảng cách lớn. Vì thế cần tiếp tục đẩy mạnh công cuộc xây dựng, hoàn thiện HTPL và tổ

chức thực hiện PL. PL phải thừa nhận rộng rãi hơn các quyền con người, quyền công dân.

Hạn chế tình trạng luật ban hành nhưng phải có văn bản hướng dẫn mới thực hiện được; tiếp

tục giảm dần và đi tới xóa bỏ pháp lệnh. PL phải phù hợp với đk kinh tế, ctri, VHXH của

đất nước, với truyền thống tốt đẹp của dân tộc cũng như với thông lệ khu vực và thế giới…

lOMoARcPSD|36215 725

27. Trình bày quan điểm của anh (chị) về nhận định: “Việc quá đề cao pháp luật có

thể dẫn đến tình trạng lạm dụng pháp luật”.

28. Phân tích những yêu cầu, đòi hỏi đối với bộ máy nhà nước trong nhà nước

phápquyền.

Từ các đặc điểm có tính phổ biến của NNPQ và các đặc thù của NNPQ XHCN của dân,

do dân, vì dân ở nước ta, trong quá trình đổi mới mô hình tổ chức bộ máy nhà nước phải

xuất phát từ các yêu cầu sau:

Một là, bộ máy nhà nước phải được tổ chức và hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và

pháp luật.

Trước hết, để đổi mới bộ máy nhà nước phải xem xét đến khả năng sửa đổi Hiến pháp và

các đạo luật về tổ chức bộ máy theo đúng các giá trị và tiêu chuẩn của chế độ pháp quyền

dân chủ. Mọi thẩm quyền của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp phải được quy định

rành mạch, rõ ràng trong Hiến pháp và các đạo luật, không một cơ quan nhà nước nào, dù là

Quốc hội có thể tự đặt thêm cho mình các quyền hạn, ngoài các quyền đã được Hiến pháp

quy định. Ý nghĩa sâu sắc của NNPQ chính là ở nhận thức: Nhà nước của pháp quyền chứ

không phải pháp quyền của Nhà nước. Do vậy, luật pháp phải là khách quan đối với

Nhà nước, là yếu tố cơ bản quy định tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước.

Hiến pháp, các đạo luật về tổ chức bộ máy nhà nước được ban hành trên cơ sở Hiến pháp

không chỉ quy định quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư

pháp mà còn phải quy định chặt chẽ và rành mạch mối quan hệ quyền lực giữa các cơ quan

này trong quá trình thực hiện quyền lực được nhân dân uỷ quyền

Hai là, bộ máy nhà nước phải được tổ chức và hoạt động đúng với quan điểm: “Quyền

lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công phối hợp và kiểm soát lẫn nhau giữa các cơ

quan thực hiện quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp”.

Vấn đề đặt ra ở đây là tính thống nhất của quyền lực nhà nước cần được nhận thức đầy đủ

và đúng đắn từ góc độ của chế độ pháp quyền. Thật ra, bất luận trong một mô hình tổ chức

lOMoARcPSD|36215 725

nhà nước nào, quyền lực nhà nước, tự bản thân nó luôn bao hàm sự thống nhất; thiếu tính

thống nhất quyền lực là mất hiệu lực. Sở dĩ quyền lực nhà nước có được hiệu lực vì nó luôn

là một hệ thống. Chính sự phân công, phối hợp giữa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư

pháp là sự phân công giữa ba bộ phận của một hệ thống tồn tại dưới dạng một chính thể các

quan hệ quyền lực. Do vậy, khi xác định tính thống nhất của quyền lực nhà nước và sự phân

công, phối hợp giữa ba quyền, cần phải đặt ba quyền này trong một thể thống nhất của hệ

thống với việc xác định rõ địa vị pháp lý của từng thiết chế quyền lực thực hiện các quyền.

Hiến pháp cần chỉ rõ rằng: Sự phân công, phối hợp giữa ba quyền và tương ứng với chúng

là ba thiết chế quyền lực nhà nước, là sự phân công có điều kiện về khả năng loại bỏ sự độc

quyền quyền lực từ bất kỳ một thiết chế quyền lực nào. Theo đó, mỗi một thiết chế quyền

lực chỉ thực thi một loại quyền lực và không thể có một thiết chế quyền lực nào lại thâu tóm

toàn bộ quyền lực nhà nước vào tay mình. Tinh thần này chính là nội dung pháp lý của sự

phân công, phối hợp giữa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Nhân dân là chủ thể duy nhất và tối cao của quyền lực nhà nước và nếu có có tồn tại một

nguyên tắc tập quyền, thì chính là sự biểu đạt của tư tưởng: toàn bộ quyền lực nhà nước

thuộc về nhân dân, chứ không thể toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về Quốc hội như đã

từng được quan niệm. Chúng ta không chủ trương thực hiện phương thức “kiềm chế, đối

trọng” trong cơ cấu phân quyền như quy định của nhiều nước, nhưng phải xây dựng một cơ

chế kiểm soát quyền lực giữa các nhánh quyền lực nhà nước sao cho mỗi cơ quan nhà nước

đều phải thực hiện đúng thẩm quyền của mình trong đúng phạm vi, thủ tục và giới hạn được

luật pháp định đoạt, không một hoạt động quyền lực nào nằm ngoài sự kiểm soát kể cả từ

phía xã hội và ngay cả trong nội bộ bộ máy nhà nước. Dĩ nhiên, mọi sự kiểm soát quyền lực,

bất luận được tiến hành bởi một cơ quan nào đều không được phép làm ngưng trệ, cản trở

việc thực thi quyền lực nhà nước của các cơ quan nhà nước khác, mà ngược lại, phải làm

cho việc thực hiện thẩm quyền của mỗi một cơ quan trở nên minh bạch hơn, hiệu quả hơn.

Ba là, bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động không vì mục đích “cai trị dân chúng”,

không nhằm tạo ra các ưu thế và điều kiện thuận lợi cho các cơ quan nhà nước trong quản

lOMoARcPSD|36215 725

lý các công việc của dân chúng, mà phải vì mục đích đảm bảo cho người dân được thực hiện

đầy đủ và đúng đắn các quyền con người của mình.

Trong NNPQ, bộ máy nhà nước không có lợi ích riêng, công việc riêng. Công việc của các

cơ quan nhà nước, lợi ích của các cơ quan nhà nước chỉ có thể là lợi ích của nhân dân, công

việc của nhân dân. Quyền lực của bộ máy nhà nước chính là quyền lực do nhân dân uỷ

quyền, nhằm giúp nhân dân thực hiện tốt quyền của mình, bảo vệ tốt lợi ích của mình ở

những quan hệ mà tự người dân không thể trực tiếp thực hiện. Do vậy, quyền lực của bộ máy

nhà nước luôn phải được hạn chế và quy định chặt chẽ. Bộ máy nhà nước phải được tổ chức

như một nhân tố bảo đảm quyền con người, vì quyền con người, theo ý chí và nguyện vọng

của người dân.

Bốn là, bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động trên cơ sở xác định rõ mối quan hệ và

tương tác lẫn nhau giữa NNPQ XHCN và xã hội dân sự trong điều kiện cụ thể nước ta.

Một trong những điểm khác biệt cơ bản giữa NNPQ và Nhà nước toàn trị là ở chỗ, Nhà nước

toàn trị bao trùm toàn bộ xã hội, quyết định hầu hết các vấn đề của đời sống xã hội, hay nói

một cách khác là “nhà nước hoá toàn bộ xã hội”; NNPQ không đồng nhất Nhà nước với xã

hội mà tồn tại đồng hành với xã hội trên cơ sở phân định khá rõ tính chất, phạm vi, mức độ

và phương pháp tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước và các cấu trúc của xã hội dân

sự.

Năm là, trong điều kiện xây dựng NNPQ XHCN của dân, do dân, vì dân ở nước ta, việc đổi

mới mô hình tổ chức bộ máy nhà nước phải đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản

Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội.

Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với NNPQ XHCN của dân, do dân, vì dân là

một đặc điểm quan trọng của Nhà nước ta. Đặc điểm này luôn chi phối quá trình đổi mới,

cải cách bộ máy nhà nước ta trong suốt những năm đổi mới đất nước.

Đặc điểm, yêu cầu của quá trình xây dựng NNPQ XHCN của dân, do dân, vì dân ở nước ta

đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo chính trị của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của bộ

lOMoARcPSD|36215 725

máy nhà nước, đồng thời tôn trọng vị trí, vai trò độc lập của bộ máy nhà nước, không bao

biện làm thay Nhà nước trong quá trình thực hiện quyền lực do nhân dân uỷ quyền.

29. Phân tích các đặc trưng cơ bản của pháp luật, trên cơ sở đó, làm sáng tỏ biểu hiện

một đặc trưng của pháp luật Việt Nam hiện nay.

- KN PL: là hệ thống các quy tắc xử sự chung, do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện

bằng nhiều biện pháp , thể hiện ý chí của nhà nước và là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã

hội vì lợi ích, mục đích của giai cấp thống trị, vì sự tồn tại, phát triển của cả xã hội.

Là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội PL có những thuộc tính cơ bản sau:

+ PL có tính quyền lực nhà nước (PL do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện).

Pháp luật không có quyền lực nhà nước nhưng lại có tính quyền lực nhà nước vì pháp

luật do nhà nước đặt ra. Mà nhà nước lại là tổ chức hợp pháp công khai và có quyền lực bao

trùm toàn xã hội. Thông qua nhà nước giai cấp thống trị thể hiện và hợp pháp hóa ý chí của

giai cấp mình. Việc bảo đảm cho các quy định pháp luật được thực thi có hiệu quả chính là

việc bảo đảm cho quyền lực nhà nước có thể tác động đến mọi chủ thể.

PL đc bảo đảm thực hiện bằng nhiều biện pháp, trong đó có các biện pháp cưỡng chế

nhà nước rât nghiêm khắc như phạt tiền, tù có thời hạn, tù chung thân… làm cho PL luôn đc

các tổ chức, cá nhân tôn trọng và thực hiện nghiêm minh.

+ PL có tính quy phạm phổ biến, gồm những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung.

PL gồm các quy tắc xử sự chung, được thể hiện trong những hình thức xác định, có kết cấu

logic chặt chẽ và đc đặt ra không phải xuất phát từ một trường hợp cụ thể mà là sự tổng hợp

từ rất nhiều những trường hợp có tính phổ biến trong xã hội. Điều này đã làm cho các qui

định PL có tính khái quát hóa cao, là những khuôn mẫu điển hình để các tổ chức, cá nhân

thực hiện theo khi gặp phải những tình huống mà PL đã dự liệu.

PL mang tính chất bắt buộc chung, các qui định PL đc dự liệu không phải cho một tổ chức

hay cá nhân cụ thể mà cho tất cả các tổ chức và cá nhân liên quan. Việc thực hiện PL là bắt

buộc đối với bất cứ tổ chức, cá nhân nào khi đã ở vào hoàn cảnh, điều kiện mà PL đã dự

liệu.

PL có phạm vi điều chỉnh rộng lớn, hầu hết các quan hệ xã hội quan trọng đều được PL điều

chỉnh. PL là sự mô hình hóa những nhu cầu xã hội, những quy luật phát triển xã hội dưới

lOMoARcPSD|36215 725

dạng các quy tắc xử sự chung, không chỉ phụ thuộc vào ý chí chủ quan của nhà nước, PL

còn phản ánh những nhu cầu, đòi hỏi khách quan của xã hội dưới hình thức pháp lý.

* Pháp luật có tính hệ thống :

- Bản thân pháp luật là một hệ thống các quy phạm hay các quy tắc xử sự chung , các nguyên

tắc , các khái niệm pháp lí … Pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội bằng cách tác động

lên cách xử sự của chủ thể tham gia quan hệ xã hội đó , làm cho quan hệ phát triển theo

chiều hướng mà nhà nước mong muốn . Mặc dù điều chỉnh các quan hệ xã hội trong nhiều

lĩnh vực khác nhau , song các quy định của pháp luật không tồn tại biệt lập mà giữa chúng

có mối liên hệ nội tại thống nhất với nhau , tạo nên một chỉnh thể thống nhất

30. Phân biệt pháp luật với các công cụ khác trong hệ thống công cụ điều chỉnh quan

hệ xã hội.

Tiêu chí Pháp luật Các công cụ khác

Khái niệm Pháp luật là hệ thống các quy Là hệ thống những quy tắc xử sự tắc xử

sự chung mang tính bắt chung được hình thành trong đời buộc

được nhà nước ban hành sống xã hội , dùng để điều chỉnh hoặc

thừa nhận nhằm điều các quan hệ xã hội.

chỉnh các mối quan hệ xã hội

theo mục tiêu và định hướng cụ

thể .

Tính quyền Pháp luật mang tính quyền lực Không mang tính quyền lực nhà lực

nhà nhà nước được nhà nước đảm nước , được đảm bảo thực hiện nước bảo

bằng các biện pháp tuyên bằng lương tâm , dư luận xã hội , truyền , giáo dục ,

cưỡng chế không mang tính cưỡng chế . Phạm vi tác Phạm vi tác động rộng lớn

, Phạm vi tác động hẹp , mỗi công

động bao trùm lên mọi chủ thể có cụ chỉ có phạm vi tác động đối với liên

quan thành viên tổ chức mình

Hình thức Tương đối chặt chẽ , có hệ Hình thức mang tính rải rác ,

thống , khoa học không hệ thống , khó tập hợp

Tính ổn Tính ổn định thấp hơn , dễ thay Tính ổn định cao , tồn tại lâu dài ,

định đổi hơn khó thay đổi

lOMoARcPSD|36215 725

Hiệu quả Hiệu quả tác động cao hơn vì Hiệu quả hoạt động thấp hơn vì

được bảo đảm thực hiện bằng thiếu tính cưỡng chế cưỡng chế nhà

nước

Bản chất Mang tính xã hội và tính giai Mang tính xã hội nhưng tính giai

cấp cấp có thể có hoặc không

31.Phân tích biện pháp giải quyết sự xung đột giữa pháp luật với đạo đức.

32. Phân tích biện pháp giải quyết sự xung đột giữa pháp luật với tập quán.

33. Phân tích ưu thế của pháp luật so với các công cụ khác trong điều chỉnh quan hệxã

hội.

Sở dĩ, PL có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng như nêu trên là bởi vì, so với các công cụ điều

chỉnh khác, PL thể hiện những ưu thế vượt trội sau đây:

1. PL có phạm vi tác động rộng lớn nhất.

PL do nhà nước ban hành, vì vậy, nó được truyền bá, phổ biến bằng con đường chính thức

thông qua hệ thống cơ quan NN có thẩm quyền. Nhờ đó, PL có khả năng tác động đến mọi

cá nhân, tổ chức trong XH, tác động đến mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội, tác động đến

mọi vùng miền, lãnh thổ của đất nước. Ở đâu có sự hiện diện của chính quyền, ở đó có sự

tác động của PL. Bởi vậy, PL có thể điều chỉnh các QHXH trên bình diện rộng lớn trên các

lĩnh vực của đời sống.

2. PL được NN tổ chức thực hiện và bảo vệ bằng nhiều biện pháp khác nhau.NN bảo

vệ PL bằng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có biện pháp cưỡng chế NN, nhờ đó nó

có tính bắt buộc đối với mọi người. Trong điều kiện XH có sự khác biệt, thậm chí mâu

thuẫn về lợi ích, mọi người đều muốn cái lợi cho riêng mình thì những lời khuyên, điều

răn hay những cách xử sự theo thói quen…không phải khi nào cũng phát huy tác dụng.

Trong điều kiện đó, phải dùng các biện pháp cưỡng chế của PL mới có thể thiết lập được

trật tự, mới duy trì được sự ổn định của đời sống. PL mang tính bắt buộc đối với mọi

người. Nói cách khác, thực hiện PL nghiêm chỉnh là sự bắt buộc đối với các chủ thể, hoàn

toàn không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của họ.

lOMoARcPSD|36215 725

3. PL có hình thức xác định chặt chẽ nhất.

PL có sự xác định chặt chẽ về hình thức là một trong những ưu thế vượt trội của PL so với

các công cụ điều chỉnh khác. PL, bản thân nó là một hệ thống, đó là một thể thống nhất

bao gồm các QPPL có mlh mật thiết với nhau được sắp xếp một cách logic, khách quan và

khoa học. Ngôn ngữ PL thường một nghĩa, rõ nghĩa, chính xác, không trừu tượng, chung

chung.

Ngược lại, các thể chế phi quan thường không có sự xác định về mặt hình thức. Phong tục

tập quán thể hiện dưới dạng hành vi mẫu, đạo đức, tín ngưỡng dân gian chủ yếu được truyển

miệng dưới dạng tục ngữ, ca dao…

4. PL dễ thích ứng với đk thực tế của đs XH.

Là hình thức pháp lí của các QH KTXH, vì vậy, về cơ bản PL quy định về vấn đề gì, quy

định như thế nào, điều đó phụ thuộc vào thực trạng của đk KTXH. PL có thể đáp ứng kịp

thời yêu cầu đòi hỏi của cuộc sống. Ngược lại, đạo đức, phong tục tập quán… thường có

quá trình hình thành và biến đổi khá chậm chạp. Nói cách khác, các thể chế phi quan thường

không phản ánh kịp thời sự phát triển của cuộc sống. Do đó, chúng không thể điều chỉnh

một cách kịp thời sự biến động của các QHXH.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm vượt trội, PL cũng có những hạn chế nhất định.

34. Phân tích mối quan hệ giữa pháp luật và đạo đức trong nhà nước pháp quyền.

1. Nêu định nghĩa PL, đạo đức.

2. Sự tác động của PL đến đạo đức, được thể hiện qua các điểm sau:

- PL là công cụ để truyền bá những quan điểm, quan niệm, tư tưởng, chuẩn mực đạo

đức chính thống hay của giai cấp thống trị hay lực lượng cầm quyền. Nhờ được luật hóa,

những tư tưởng, quan điểm đạo đức chính thống của giai cấp thống trị được truyền bá một

cách nhanh chóng và rộng khắp trên toàn XH, trở thành những chuẩn mực mang tính bắt

buộc chung đối với tất cả mn.

lOMoARcPSD|36215 725

- Bằng việc ghi nhận những quan niệm, tư tưởng, chuẩn mực đạo đức trong PL, PL

gópphần củng cố, giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức XH, hỗ trợ, bổ sung cho đạo đức,

đảm bảo cho chúng được thực hiện nghiêm chỉnh trên thực tế.

- PL loại trừ những quan niệm, tư tưởng, đạo đức lạc hậu, trái với ý chí NN, lợi ích

của lực lượng cầm quyền, lợi ích chung của cộng đồng cũng như tiến bộ xã hội (PL nghiêm

cấm việc tuyên truyền những tư tưởng đạo đức đó, cấm những hành vi thể hiện các quan

niệm, chuẩn mực đạo đức đó; bắt buộc thực hiện những hành vi thể hiện quan niệm đạo đức

mới, tiến bộ; quy định các chế tài nghiêm khắc đối với các chủ thể vi phạm những quy định

trên)

- PL góp phần ngăn chặn sự thoái hóa, xuống cấp của đạo đức; ngăn chặn việc hình

thành những quan niệm đạo đức trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc và tiến bộ XH; góp

phần hình thành những quan niệm đạo đức mới; do vậy, PL là công cụ hữu hiện nhất để diệt

trừ cái ác, ngăn chặn sự băng hoại của đạo đức.

3. Sự tác động của đạo đức đến PL

a. Đạo đức tác động đến sự hình thành PL:

Bất kì hệ thống PL nào cũng ra đời, tồn tại và phát triển trên một nền tảng đạo đức nhất

định. Đạo đức là chất liệu góp phần tạo nên các quy định của PL. Những quan điểm,

quan niệm, chuẩn mực đạo đức chính thống đóng vai trò là tiền đề tư tưởng chỉ đạo việc

XDPL.

Nhiều quan niệm đạo đức được thể chế hóa trong PL, nhiều quy tắc đạo đức phù hợp với

ý chí của NN được thừa nhận trong PL, góp phần tạo nên PL. NN có thể thừa nhận một tập

quán đạo đức, biến chúng thành tập quán pháp hoặc thừa nhận cách giải quyết một vụ việc

cụ thể dựa trên các quan niệm đạo đức, biến chúng thành tiền lệ pháp. Tuy nhiên, những quy

tắc đạo đức trái với ý chí của NN sẽ trở thành tiền đề để hình thành nên những quy phạm

thay thế chúng nên cũng góp phần làm hình thành nên PL. b. Đạo đức tác động đến việc

thực hiện PL của các chủ thể:

lOMoARcPSD|36215 725

Những quy tắc đạo đức được thừa nhận trong PL và các quy định PL được XD phù hợp với

các quan niệm, chuẩn mực đạo đức XH thì sẽ phản ánh đươc ý chí, nhu cầu, lợi ích của

các thành viên trong XH, chúng sẽ được mn thực hiện một cách nghiêm chỉnh, tự giác hơn

vì họ thực hiện bằng lương tâm và niềm tin của họ, nhờ vậy, hiệu quả điều chỉnh của PL sẽ

cao hơn. Ngược lại, những quan niệm, quy tắc đạo đức trái với ý chí của NN sẽ cản trở việc

thực hiện PL trong thực tế. Đồng thời, những quy định PL trái với đạo đức XH chắc chắn

sẽ rất khó đi vào đs, hiệu quả điều chỉnh XH sẽ ko cao, có khi còn phản tác dụng.

Ý thức đạo đức của cá nhân giữ vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện PL. Người có ý

thức đạo đức tốt thường là người có thái độ tôn trọng PL, nghiêm chỉnh thực hiện PL. Trong

TH chỉ vô ý dẫn đến vi phạm PL thì họ thường có ý thức ăn năn, hối hận, thành khẩn, sửa

chữa. Ngược lại, chủ thể có ý thức đạo đức kém thì thường việc thực hiện PL sẽ không

nghiêm, dẫn tới sự coi thường PL, vi phạm PL vì thế sẽ gia tăng.

35. Vì sao pháp luật không phải là công cụ duy nhất để điều chỉnh quan hệ xã hội?

Trong sự phát triển tự nhiên của đs XH, bên cạnh những mqh cần thiết, có ích cho XH

thì cũng luôn có cả những mqh ko có ích, thậm chí có hại cho trật tự chung. Để duy trì

ổn định, trật tự XH đòi hỏi các MQH trong XH phải được điều chỉnh, nhằm khuyến

khích, tạo điều kiện cho những QHXH có lợi cho đs XH được tồn tại và phát triển. PL

kp là công cụ duy nhất mà là công cụ hữu dụng nhất để điều chỉnh QHXH.

Điều chỉnh QHXH là sử dụng các công cụ tác động lên các QHXH, làm cho chúng thay

đổi và phát triển theo những mục đích, định hướng nhất định, nhằm duy trì và bảo vệ trật tự

XH.

Bản chất của mqh XH là sự tác động qua lại giữa các bên chủ thể tác động lẫn nhau thông

qua hành vi của mình. Trong cuộc sống, mọi người đều không thể tồn tại một cách biệt lập

mà phải tham gia vào các mqh với người khác, tạo nên hệ thống các mối quan hệ XH vô

cùng phức tạp, đan xen chằng chịt với nhau. Khi tham gia vào các mqh XH thì mỗi hành vi

của người này đều có thể ảnh hưởng đến lợi ích của người khác cũng như của cả cộng đồng.

lOMoARcPSD|36215 725

=> PL không thể điều chỉnh đến từng QHXH trong đời sống nên cần các công cụ điều chỉnh

khác cùng điều chỉnh đảm bảo trật tự XH và cộng đồng.

36. Tại sao cần phải kết hợp giữa pháp luật với các công cụ khác trong điều chỉnhquan

hệ xã hội?

37. Phân tích khái niệm điều chỉnh quan hệ xã hội.

1. Định nghĩa QHXH và điều chỉnh QHXH:

Điều chỉnh QHXH là sử dụng các công cụ tác động lên các QHXH, làm cho chúng hình

thành hoặc thay đổi và phát triển trên những mục đích, định hướng nhất định, nhằm thiết

lập, duy trì và bảo vệ trật tự XH.

VD: muốn thiết lập trật tự an toàn giao thông đường bộ, NN ta phải ban hành Luật giao

thông đường bộ để hướng dẫn cách đi đúng đường hay cách tham gia giao thông đường bộ

cho tất cả mọi người.

2. Mục đích điều chỉnh QHXH:

- Mục đích điều chỉnh QHXH là làm cho các QHXH hình thành hoặc thay đổi và phát

triển theo những mục đích, định hướng nhất định, nhằm thiết lập, duy trì và bảo vệ trật tự

XH. Nói một cách cụ thể, thông qua việc tác động lên các QHXH hay tác động lên hành vi

của các chủ thể tham gia, có thể điều chỉnh được QHXH theo hai hướng:

+ Đối với các QHXH phù hợp với lợi ích của NN, lợi ích của XH, với tiến trình phát triển

của XH, ví dụ như quan hệ mua bán, gửi giữ, QH bảo hiểm y tế, bảo hiểm XH… thì có thể

khuyến khích các chủ thể tham gia, củng cố, bảo vệ chúng, tạo điều kiện cho chúng hình

thành và phát triển hoặc thúc đẩy sự phát triển của chúng.

+ Đối với các QHXH không phù hợp với lợi ích của NN, của XH, không phù hợp với quy

luật phát triển của XH, vd: QH cạnh tranh không lành mạnh, trốn thuế,… thì phải hạn chế,

ngăn chặn sự hình thành, phát triển của chúng.

3. Công cụ điều chỉnh QHXH:

Để điều chỉnh QHXH, con người cần đặt ra các quy tắc hành vi hay quy phạm XH để hướng

dẫn cách xử sự cho mọi người khi tham gia vào QHXH đó, vì thế, quy phạm XH trở thành

lOMoARcPSD|36215 725

công cụ để điều chỉnh QHXH. Các QHXH rất phong phú, đa dạng và phức tạp, do vậy, để

điều chỉnh chúng một cách có hiệu quả, cần phải có nhiều công cụ khác nhau, bao gồm PL,

đạo đức, phong tục tập quán… CÁc công cụ đó vừa có sự độc lập, ràng buộc, phụ thuộc lẫn

nhau, hợp thành hệ thống công cụ điều chỉnh các mối quan hệ XH.

47. Phân tích khái niệm điều chỉnh quan hệ xã hội bằng pháp luật.

Điều chỉnh QHXH là sử dụng các công cụ tác động lên các QHXH, làm cho chúng hình

thành hoặc thay đổi và phát triển trên những mục đích, định hướng nhất định, nhằm thiết

lập, duy trì và bảo vệ trật tự XH.

Trong điều kiện ngày nay, PL trở thành công cụ hàng đầu, quan trọng và có hiệu quả nhất,

công cụ ko thể thay hế để điều chỉnh các mối quan hệ XH, quản lí XH. “PL nổi lên như một

công cụ thép, có hiệu lực mang tính uy quyền của NN. PL là hạt nhân, giữ vị trí trung tâm

trong hệ thống các quy tắc XH. PL không đơn thuần là công cụ quản lí NN, nó còn được xác

định là công cụ để mỗi người tự bảo vệ lợi ích của mình; công cụ điều chỉnh các mối quan

hệ giữa người với người trong cuộc sống nhằm thiết lập, duy trì, bảo vệ trật tự đời sống

chung. Nói cách khác, trong điều kiện ngày nay, PL không còn được quan niệm là của riêng

NN, nó được quan niệm là một loạt quy tắc sinh hoạt công cộng, một công cụ để điều chỉnh

các mqh XH, PL là của chung toàn XH.

Bất kì một thể chế phi quan phương nào cũng không thể hoán đổi vị trí của PL, càng ko

thể thay thế cho PL

=> Nhìn chung trên TG, các NN đều sử dụng PL làm công cụ chủ yếu để quản lí XH.

38. Trình bày khái niệm bản chất pháp luật. Phân tích ý nghĩa của vấn đề bản chất

pháp luật.

38.1.Bản chất PL do cơ sở KTXH và những điều kiện tồn tại, phát triển của nó quy

định.

1. Định nghĩa PL

2. Phân tích

lOMoARcPSD|36215 725

Theo quan điểm của CN Mác-Lênin, PL luôn gắn bó chặt chẽ với NN, phản ánh bản chất

của NN, vì vậy, cũng như NN, xét về bản chát, PL là một hiện tượng vừa mang tính XH,

vừa mang tính giai cấp. a. Tính giai cấp:

- Tính giai cấp của XH thể hiện ở chỗ: PL là sự thể hiện ý chí của giai cấp thống trị hay

lực lượng cầm quyền trong XH, là công cụ điều chỉnh QH giữa các giai ấp, các lực lượng

XH theo chiều hướng bảo vệ lợi ích, bảo vệ quyền và địa vị thống trị của lực lượng này.

Nói cách khác, nó là ý chí của lực lượng cầm quyền được nâng lên thành PL. Bởi vì:

+ Các giai cấp thống trị trong lịch sử đều theo đuổi mục đích củng cố và bảo vệ quyền

thống trị của mình, tìm mọi cách để đạt mục đích đó. Một trong những cách hiệu quả

nhất là biến ý chí của giai cấp thống trị thành ý chí của NN và từ ý chí của NN sẽ thể hiện

ra thành cách quy định cụ thể của PL tức là thành các quy tắc xử sự có giá trị bắt buộc phải

tôn trọng hoặc thực hiện trong toàn XH.

+ PL điều chỉnh QH giữa các giai cấp, điều chỉnh các QHXH theo chiều hướng mà giai cấp

thống trị hay lực lượng cầm quyền mong muốn nhằm bảo vệ lợi ích, quyền và địa vị thống

trị của lực lượng này.

- Biểu hiện của tính giai cấp của PL có sự thay đổi qua các kiểu PL:

+ PL chủ nô thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp chủ nô và tính giai cấp của kiểu Pl

này thể hiện khá công khai, rõ rệt.

+ PL phong kiến thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp địa chủ phong kiến và tính giai

cấp của kiểu PL này cũng thể hiện công khai, rõ rệt.

+ PL tư sản thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp tư sản, song biểu hiện tính giai cấp

của kiểu PL này có sự thay đổi qua các giai đoạn phát triển của XH TBCN. Ở giai đoạn của

chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, tính giai cấp của PL tu sản chưa thể hiện công khai thì ở

giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, tính giai cấp của PL tư sản thể hiện công khai và rõ rệt hơn

nhiều so với giai đoạn trước; còn ở giai đoạn của CNTB hiện đại, tính giai cấp của PL tư sản

có xu hướng thể hiện mờ nhạt hơn giai đoạn trước.

lOMoARcPSD|36215 725

+ PL XHCN thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhân và những người dân lao

động khác dưới sự lãnh đạo của Đảng CS, là sự thể chế hóa đường lối, chính sách của đảng

này. Tính giai cấp của kiểu PL này thể hiện mờ nhạt nhất trong tất cả các kiểu PL vì giai cấp

thống trị trong XH này chiến tuyệt đại đa số dân cư. b. Tính xã hội:

- Tính xã hội của PL thể hiện ở chỗ: PL là sự thể hiện ý chí chung của cả XH, là công

cụ điều chỉnh các QHXH, nhằm thiết lập và giữ gìn trật tự XH, bảo vệ lợi ích chung của cả

cộng đồng, vì sự phát triển của XH.

- Trong đời sống XH, do sự đòi hỏi của các QH giao tiếp giữa người với người nên đã

hìnhthành các thói quen, các quy tắc, các chuẩn mực ứng xử có tính chất chân lí, thể hiện ý

chí chung của cả cộng đồng, được cả cộng đồng chấp nhận và tuần thủ.

- PL là phương tiện để giải quyết khía cạnh XH của đời sống như: phòng, chống và

khắc phục hậu quả chiến tranh… Nói cách khác, PL luôn hàm chứa các giá trị XH phổ biến,

thuộc về con người. PL luôn phản ánh điều kiện KT-XH, những quan niệm đạo đức, truyền

thống tốt đẹp… Vì thế , PL có nhiểu quy định thể hiện tính XH của nó.

- PL là biểu tượng của công lí, công bằng XH, nó bảo đảm cho các chủ thể ngang

quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm với nhau trong mối quan hệ XH nhất định. PL là một trong

những công cụ để bảo vệ những công trình và những giá trị VH, tinh thần chung của XH,

những giá trị đạo đức, truyền thống của 1 số phong tục , tập quán của dân tộc.

- Mặc dù, tính XH là thuộc tính chung của tất cả các kiểu PL, song sự thể hiện tính XH

cósự khác nhau giữa các kiểu PL. CÙng với sự phát triển của XH, tính XH của PL ngày càng

trở nên sâu sắc và rộng rãi hơn.

+ Biểu hiện của tính XH trong NN chủ nô, phong kiến còn mờ nhạt và hạn chế, chủ yếu thể

hiện qua vai trò là công cụ đảm bảo an ninh, an toàn XH, bảo vệ các công trình công cộng…

+ Biểu hiện tính XH của PL tư sản có sự thay đổi rất lớn qua các giai đoạn phát triển của

NN tư sản, PL tư sản ra đời thể hiện sự tiến bộ hơn so vs PL phong kiến. Phạm vi điều chỉnh

lOMoARcPSD|36215 725

rộng dần. PL trở thành công cụ quan trọng để thiết lập địa vị pháp lí bình đẳng giữa các cá

nhân trong XH, hướng tới bảo vệ các quyền con người, quyền công dân.

+ PLXHCN thể hiện tính XH rộng rãu và sâu sắc nhất so với tất cả các kiểu PL trước đó. PL

là công cụ giải phóng con người khỏi mọi áp bức, bất công, xây dựng XH dân chủ, công

bằng, văn mình, mọi người có cuộc sống tự do, hạnh phúc, trong đó các giá trị con người

được thừa nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ. PL XHCN là PL vì con người, nhằm phục vụ

con người, đảm bảo cho con người có điều kiện phát triển toàn diện.

38.2. Ý nghĩa của việc tìm hiểu bản chất PL:

- Theo quan điểm của CN Mác-Lênin, PL luôn gắn bó chặt chẽ với NN, phản ánh bản

chấtcủa NN, vì vậy cũng như NN, xét về bản chất, PL là một hiện tượng vừa mang tính xã

hội vừa mang tính giai cấp.

- Là một phạm trù ý thức XH, PL chịu sự quy định của tồn tại XH, chế độ kinh tế là cơ

sởcủa PL, nội dung của PL do các quan hệ KT-XH quyết định , khi các quan hệ KT-XH thay

đổi sớm hay muộn sẽ kéo theo sự thay đổi của PL. Bên cạnh đó, đường lối chính sách của

lực lượng cầm quyền luôn giữ vai trò chỉ đạo đối với PL.

- PL không chỉ phản ánh các chính sách KT mà còn thể hiện các quan hệ giai cấp, phản

ánhđối sách giai cấp và mức độ của cuộc đấu tranh giai cấp. Nói cách khác, bản chất của PL

do cơ sở KTXH và những điều kiện tồn tại, phát triển của nó quy định. PL là sự mô hình hóa

những nhu cầu khách quan, phổ biến trong XH.

=> Trong điều kiện phát triển ngày nay, để thúc đẩy phát triển của XH, đòi hỏi PL của mỗi

nước phải có sự phù hợp nhất định dựa vào cơ sở KT và cơ sở XH của mình.

39. Phân tích sự thống nhất giữa tính xã hội và tính giai cấp của pháp luật. Trình

bàyý nghĩa của vấn đề này trong xây dựng, tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật ở

nước ta hiện nay

39.1.

SỰ thống nhất giữa tính XH và tính giai cấp

Pháp luật là một hiện tượng vừa mang tính giai cấp vừa mang tính xã hội. Hai thuộc tính

này có mối liên hệ mật thiết với nhau. Xét theo quan điểm hệ thống thì không có pháp luật

lOMoARcPSD|36215 725

chỉ thể hiện duy nhất tính giai cấp hoặc không có pháp luật chỉ thể hiện duy nhất tính xã hội.

Tuy nhiên ở mức độ nào đó thì hai tính chất này của pháp luật thể hiện rất khác nhau và

thường biến đổi tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội, quan điểm, đường lối chính sách và

các trào lưu chính trị xã hội trong mỗi nước, hoặc ở các thời kỳ lịch sử khác nhau thì mức

độ thể hiện cũng khác nhau. a.Pháp luật chủ nô:

Pháp luật chủ nô ra đời dựa trên cơ sở sản xuất chiếm hữu nô lệ và thể hiện bản chất giai

cấp sâu sắc. Tính xã hội của pháp luật chủ nô chưa được thể hiện nhiều. Pháp luật chủ

nô quy định và bảo vệ chế độ chiếm hữu nô lệ, thừa nhận chủ nô là công dân có đầy đủ mọi

quyền hành và nô lệ thì không có quyền hạn gì cả kể cả quyền làm một con người. Pháp

luật chủ nô củng cố quyền tư hữu của chủ nô đối với tư liệu sản xuất và nô lệ. Quyền này

bao gồm quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đối với tài sản cũng như đối với nô lệ một

cách tuyệt đối và truyền từ đời nay sang đời khác. Vì thế mà trong giai đoạn này pháp lu ật

mang tính giai cấp sâu sắc, tính xã hội của pháp luật chủ nô chỉ là phương tiện để duy trì

trật tự và tạo điều kiện cho xã hội tồn tại và phát triển vì lợi ích của các lực lượng khác

nhau trong xã hội

b. Pháp luật phong kiến:

Pháp luật phong kiến thể hiện ý chí của giai cấp địa chủ phong kiến, củng cố địa vị thống

trị của địa chủ phong kiến đối với nông dân. Pháp luật phong kiến củng cố quan hệ sản xuất

phong kiến trên cơ sở chế độ chiếm hữu của địa chủ đối với đất đai, các tư liệu sản xuất và

cả một phần sức lao động của người nông dân. Hình thức bóc lột mà nhà nước phong kiến

đã đặt lên thành pháp luật là nghĩa vụ phải nộp tô thuế của người nông dân. Pháp luật phong

kiến thể hiện tính xã hội khá rõ nét. Biểu hiện của nó là việc pháp luật được coi là một công

cụ để quản lý xã hội. Các nhà nước phong kiến tùy thuộc điều kiện cụ thể của đất nước mình

luôn tiến hành các hoạt động kinh tế xã hội vì sự phát triển của đất nước, vì lợi ích của nhân

dân cả nước, vì sự phồn thịnh của quốc gia. Tuy nhiên, trong xã hội phong kiến khi mà mọi

quyền lực đều phụ thuộc vào vua chúa hay quan lại thì nền chính trị tốt hay xấu , tính xã hội

lOMoARcPSD|36215 725

nhiều hay ít, lại phụ thuộc vào nhân cách, phẩm hạnh của các vị vua chúa, quan lại. c. Pháp

luật tư sản:

Trong pháp luật tư sản có nhiều quy định về quyền tự do, dân chủ…làm nhiều người

lầm tưởng pháp luật tư sản là pháp luật chung của xã hội, không mang tính giai cấp,

do nhân dân xây dựng và vì lợi ích của nhân dân. Nhưng thông qua chế định quyền sở

hữu, chế định về hợp đồng…, tính giai cấp của pháp luật tư sản được thể hiện rõ nét. Chẳng

hạn về chế định quyền sở hữu, pháp luật của các nước tư sản đều ghi nhận quyền tư hữu là

thiêng liêng và bất khả xâm phạm. Tuy nhiên, pháp luật tư sản tuyên bố bảo vệ quyền tư hữu

của tất cả mọi người nhưng thực chất pháp luật tư sản chỉ bảo vệ chế độ tư hữu của giai cấp

tư sản, còn bản thân người công nhân không có gì mà tư hữu ngoài s ức lao động của họ.

Nên xét cho cùng quyền tư hữu không tồn tại đối với giai cấp công nhân mà chỉ phục vụ cho

giai cấp tư sản nắm phần lớn tư liệu sản xuất trong xã hội. Pháp luật tư sản đặc biệt quan

tâm bảo vệ quyền sở hữu bởi vì nó liên quan tới các nhà tư sản chiếm số ít trong xã hội

nhưng lại chiếm giữ tỷ lệ lớn của cải trong xã hội. Về tính xã hội, phạm vi các quan hệ xã

hội mà pháp luật tư sản điều chỉnh ngày càng mở rộng đã tác động hiệu quả đến mọi lĩnh

vực của xã hội. Sự ổn định của nhà nước tư sả n hiện đại phụ thuộc rất nhiều vào chức năng

xã hội và hiệu quả tác động của pháp luật vì nhiều biến động, xung đột xã hội đã được giải

quyết ổn thoả dựa trên cơ sở pháp luật. Do đó tính xã hội của pháp luật tư sản ngày càng

được đề cao và phát triển. Qua phân tích ở trên, pháp luật tư sản bộc lộ rõ bản chất giai

cấp tư sản – giai cấp nắm quyền lực kinh tế và chính trị trong xã hội tư sản. Nhưng mặt khác,

pháp luật tư sản có giá trị xã hội to lớn , đây là bước tiến vượt bậc của văn minh nhân loại

theo hướng phát triển các tư tưởng dân chủ, công bằng, quyền con người và nó thực sự trở

thành công cụ hữu hiệu điều chỉnh mọi quan hệ xã hội . Nhiều chế định luật tiến bộ mà ngày

nay chúng ta cần quan tâm nghiên cứu, chọn lọc để áp dụng.

d. Pháp luật XHCN: Pháp luật XHCN cũng như các kiểu pháp luật khác đều có tính giai

cấp và tính xã hội nhưng tính giai cấp và tính xã hội của pháp luật XHCN có những nội dung

khác với các kiểu pháp luật của các nhà nước trước đó. Tính giai cấp và tính xã hội trong

lOMoARcPSD|36215 725

pháp luật XHCN được nâng lên ở tầm cao hơn đó là tính giai cấp công nhân và tính nhân

dân. Tính giai cấp công nhân của pháp luật XHCN được thể hiện ở chỗ pháp luật không phải

là công cụ phản ánh ý chí của thiểu số giai cấp thống trị bóc lột mà phản ánh ý chí của giai

cấp công nhân, giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất XHCN, có sứ mệnh lịch sử lãnh

đạo các tầng lớp nhân dân lao động thực hiện sự nghiệp xây dựng CNXH.

39. 2.Ý nghĩa của vấn đề này trong xây dựng, tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật

ở nước ta hiện nay

Ở VN, sau khi hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ, thống nhất đất nước, cả nước

đi lên chủ nghĩa XH. PL XHCN ở VN hiện nay được xây dựng trên cơ sở kinh tế là các quan

hệ sản xuất gắn với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, kinh tế NN giữ vai trò

chủ đạo; cơ sở XH là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí

thức; cơ sở tư tưởng là CN Mác-Lênin và tư tưởng HCM. Cũng như các PL khác, PL VN

hiện nay vừa mang tính XH, vừa mang tính giai cấp.

40. Phân tích tính chủ quan và tính khách quan của pháp luật. Theo anh/chị, làm

thếnào để ngăn ngừa hiện tượng duy ý chí trong xây dựng pháp luật.

40.1.

40.2. Ngăn ngừa hiện tượng duy ý chí trong XDPL:

Để thực hiện sự nghiệp đổi mới, một nguyên tắc hết sức quan trọng - nguyên tắc nhìn

thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật và rút ra bài học kinh nghiệm bổ

ích "xuất phát từ thực tế, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan". Tại Đại

hội VII và trong cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên CNXH", Đảng ta đã

chỉ rõ: "Trong cách mạng XHCN, Đảng ta đã có nhiều cố gắng nghiên cứu, tìm tòi, xây dựng

đường lối, xác định đúng mục tiêu và phương hướng XHCN. Nhưng Đảng đã phạm sai lầm

chủ quan duy ý chí, vi phạm quy luật khách quan: nóng vội trong cải tạo XHCN, xóa bỏ

ngay nền kinh tế nhiều thành phần, có lúc đẩy mạnh quá mức việc xây dựng công nghiệp

nặng, duy trì quá lâu cơ chế quản lý kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp…". => Nhận định

lOMoARcPSD|36215 725

đó cho thấy chủ nghĩa chủ quan và duy ý chí là một trong những yếu tố chủ yếu dẫn

đến những sai lầm, khuyết điểm trong việc hoạch định đường lối, chính sách, trong

hoạt động thực tiễn của Đảng và Nhà nước ta suốt một thời gian dài.

- Trong quá trình xây dựng một chế độ xã hội mới, việc hoạch định đường lối chiến

lược lâu dài và định ra đường lối sách lược, chính sách cụ thể cho từng giai đoạn là hết

sức quan trọng. Thực tiễn cũng đã chỉ ra rằng sự can thiệp một cách duy ý chí vào các qúa

trình kinh tế, văn hoá và khoa học – kỹ thuật, việc áp đặt ý muốn chủ quan vào việc hoạch

định đường lối, chính sách vào hoạt động thực tiễn đã dẫn đến những biến dạng, "tha hóa"

trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, đưa đất nước lâm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng

kéo dài. Bởi vậy, việc khắc phục chủ nghĩa chủ quan duy ý chí trong việc hoạch định đường

lối, chính sách và trong hoạt động thực tiễn luôn là một vấn đề mang tính thời sự cấp

bách.

Vấn đề quan trọng ở đây là:

- Thứ nhất, lợi ích của giai cấp thống trị có phù hợp với quy luật khách quan của sự

pháttriển xã hội không?

- Thứ hai đường lối, chính sách có phản ánh một cách đúng đắn và kịp thời quy luật

kháchquan và lợi ích của đông đảo quản chúng lao động không?

- Thứ ba, các biện pháp và phương tiện thực hiện đường lối, chính sách đó trong thực

tiễncó đem lại hiệu quả không?

Rõ ràng là, trong bất cứ đường lối, chính sách nào ngoài cơ sở khách quan còn có mặt chủ

quan. Mặt khách quan của đường lối, chính sách là hoàn cảnh kinh tế, chính trị xã hội,

mối quan hệ giữa các giai cấp và lợi ích của chủ thể đường lối, chính sách. Mặt chủ

quan của đường lối, chính sách thể hiện trong ý chí, nguyện vọng của chủ thể, trong

việc lựa chọn các biện pháp, phương tiện thực hiện nó trong thực tiễn.

Trong quá trình xây dựng CNXH, chúng ta đã phạm phải sai lầm giáo điều, cứng nhắc và

chủ quan duy ý chí khi áp đặt một mô hình CNXH được thiết kế không xuất phát từ thực

tiễn nước ta. Đó là mô hình CNXH thuần khiết với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, chỉ

lOMoARcPSD|36215 725

hai hình thức sở hữu toàn dân và tập thể được phép tồn tại với sự thống nhất tuyệt đối về

chính trị và tinh thần. Biểu hiện rõ nét nhất của sai lầm đó là đường lối xây dựng CNXH

với bốn mục tiêu chủ yếu mà Đại hội IV đã đề ra, là kế hoạch hoàn thành thời kỳ quá

độ trong vòng 20 năm, là mong muốn giải quyết mọi vấn đề kinh tế - xã hội cả bề rộng

lẫn chiều sâu trong một khoảng thời gian ngắn, là sự phủ nhận nền sản xuất hàng hóa

và thành kiến với quy luật giá trị, với mối quan hệ hàng - tiền, với cạnh tranh…

* BIỆN PHÁP:

Một là, hoàn thiện thể chế về huy động, phân bổ, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và thể

chế về phân phối kết quả làm ra để giải phóng sức sản xuất, tạo động lực và nguồn lực cho

tăng trưởng, phát triển, bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia;

Hai là, hoàn thiện thể chế về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, có chính sách đột phá

tháo gỡ những vướng mắc, tạo thuận lợi hỗ trợ doanh nghiệp phát triển trên cơ sở đẩy mạnh

đồng bộ cải cách hành chính và cải cách tư pháp

Ba là, hoàn thiện thể chế về phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ, về giáo dục đào

tạo, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao để tranh thủ những thành tựu

của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng

suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế

Bốn là, đổi mới vai trò, chức năng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nền kinh tế và năng

lực kiến tạo sự phát triển của Nhà nước, đặc biệt là năng lực, hiệu quả thể chế hoá đường

lối, chủ trương của Đảng và tổ chức thực hiện chính sách, luật pháp của Nhà nước Năm là,

đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực, tinh giản

bộ máy, biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất, đáp ứng yêu cầu, nhiệm

vụ; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống chính trị.

41. Trình bày những hiểu biết của anh/chị về pháp luật dân chủ. Theo anh/chị, làmthế

nào để pháp luật thực sự dân chủ.

41.1. PL dân chủ

lOMoARcPSD|36215 725

- Chế độ chính trị dân chủ là phương pháp thực hiện quyền lực nhà nước trong đó bảo

đảm nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân (hay là chủ quyền nhân dân) cũng

như bảo đảm các quyền tự do về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của con người (hay còn

gọi là quyền còn người). Có hai hình thức thực hiện chế độ chính trị dân chủ là: Trực tiếp

(thông qua bầu cử, trưng cầu ý dân), cử đại diện.

- Pháp luật là yếu tố cốt tử, yếu tố không thể thiếu song hành với NN pháp quyền,

nhưngkhông phải hệ thống PL nào cũng đủ điều kiện là PL của NN pháp quyền. tâm lí dân

tộc, phù hợp với tiến trình phát triển văn minh nhân loại. PL dân chủ là PL tiến bộ, minh

bạch, phù hợp với các điều kiện hiện hữu của đất nước như trình độ phát triển của

KTXH, đạo đức, phong tục tập quán, truyền thống lịch sử, văn hóa, đặc điểm - PL dân

chủ phải thể hiện được ý chí của ND, thừa nhận rộng rãi các quyền cơ bản của con người,

quyền dân chủ của CD, đồng thời thể hiện sự tác động qua lại, trách nhiệm tương hỗ giữa

NN với các cá nhân, tổ chức trong XH cũng như giữa các cá nhân, tổ chức trong XH đối với

nhau.

- PL phải có hiệu lực phổ biến đối với mọi người, phải có tính ổn định để giúp các

chủ thể có thể dự đoán được trước kết quả hành vi của mình cũng như lường trước được

phản ứng của NN hoặc các chủ thể khác đối với hành vi đó.

=> Không chỉ CD có trách nhiệm với NN mà NN phải có trách nhiệm với CD.

- Tính dân chủ của HTPL không chỉ thể hiện trong nội dung các quy định của PL mà

cảtrong quá trình xây dựng PL để PL thực sự thể hiện ý chí của ND. Các quy định của PL

phải rõ ràng, cụ thể, được công bố công khai và rộng rãi để bất kì ai khi cần bảo vệ các

quyền, lợi ích của mình đều có thể dễ dàng tìm được. PL dân chủ phải có tính khả thi và chủ

yếu được thể hiện trong các đạo luật được xây dựng với kĩ thuật lập pháp cao, trong đó Hiến

pháp có hiệu lực pháp lí cao nhất.

- PL không còn là công cụ riêng của NN, điều chỉnh các QHXH theo ý chí chủ quan

củaNN mà là sự kết tinh những giá trị VHXH cao quý nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho

ND - Quá trình XDPL phải có sự tham gia rộng rãi của toàn thể ND để đảm bảo PL thể

lOMoARcPSD|36215 725

hiện được ý chí chung của ND. PL thừa nhận và hướng tới việc bảo đảm, bảo vệ tốt nhất

quyền con người, quyền CD, hướng tới bảo vệ công bằng XH, vì vậy, nó thực sự trở thành

chuẩn mực chung được mn thừa nhận. Các quy định trong HTPL dân chủ được xây dựng

trên cơ sở đảm bảo sự hài hòa giữa lợi ích cá nhân, nhóm XH và lợi ích chung của toàn XH.

Hoạt động áp dụng PL được tiến hành trên cơ sở và theo nguyên tắc bảo vệ công lí, bảo đảm,

bảo vệ các quyền con người, tự do cá nhân, công bằng XH.

41.2. Giải pháp để có PL thật dân chủ:

42. Phân tích các yếu tố quy định bản chất, nội dung của pháp luật.

Các yếu tố quy định bản chất, nội dung của PL là cơ sở KT và cơ sở XH.

Tính giai cấp của XH thể hiện ở chỗ: PL là sự thể hiện ý chí của giai cấp thống trị hay

lực lượng cầm quyền trong XH, là công cụ điều chỉnh QH giữa các giai ấp, các lực lượng

XH theo chiều hướng bảo vệ lợi ích, bảo vệ quyền và địa vị thống trị của lực lượng này.

Nói cách khác, nó là ý chí của lực lượng cầm quyền được nâng lên thành PL.

- Biểu hiện của tính giai cấp của PL có sự thay đổi qua các kiểu PL:

+ PL chủ nô thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp chủ nô và tính giai cấp của kiểu Pl

này thể hiện khá công khai, rõ rệt.

+ PL phong kiến thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp địa chủ phong kiến và tính giai

cấp của kiểu PL này cũng thể hiện công khai, rõ rệt.

+ PL tư sản thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp tư sản, song biểu hiện tính giai cấp

của kiểu PL này có sự thay đổi qua các giai đoạn phát triển của XH TBCN. Ở giai đoạn của

chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, tính giai cấp của PL tu sản chưa thể hiện công khai thì ở

giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, tính giai cấp của PL tư sản thể hiện công khai và rõ rệt hơn

nhiều so với giai đoạn trước; còn ở giai đoạn của CNTB hiện đại, tính giai cấp của PL tư sản

có xu hướng thể hiện mờ nhạt hơn giai đoạn trước.

+ PL XHCN thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của giai cấp công nhân và những người dân lao

động khác dưới sự lãnh đạo của Đảng CS, là sự thể chế hóa đường lối, chính sách của đảng

lOMoARcPSD|36215 725

này. Tính giai cấp của kiểu PL này thể hiện mờ nhạt nhất trong tất cả các kiểu PL vì giai cấp

thống trị trong XH này chiến tuyệt đại đa số dân cư. b. Tính xã hội:

- Tính xã hội của PL thể hiện ở chỗ: PL là sự thể hiện ý chí chung của cả XH, là công cụ

điều chỉnh các QHXH, nhằm thiết lập và giữ gìn trật tự XH, bảo vệ lợi ích chung của cả