Bài tập tự luận - Luật Hình Sự II | Trường Đại học Kiểm Sát Hà Nội

Câu 25. Phân tích các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự sau: “Phạm tội lần
đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” (điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS) và
“thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” (điểm s khoản 1 Điều 51 BLHS).
Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nói chung và hai tình tiết “Phạm tội
lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” (điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS)
và “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” (điểm s khoản 1 Điều 51 BLHS) nói
riêng có ý nghĩa rất quan trọng đối với người có hành vi phạm tội trong quá
trình tiến hành thủ tục tố tụng hình sự, là cơ sở pháp lý để cơ quan tiến hành tố
tụng hình sự xem xét đánh giá tính chất, mức độ của hành vi phạm tội đưa ra
quyết định hình phạt tương xứng có giá trị răn đe vừa đảm bảo việc cải tạo giáo
dục; góp phần thực hiện nguyên tắc công bằng, bình đẳng, nhân đạo; vừa đảm
bảo quyền con người và một tinh thần tôn trọng phát luật.
Trong thực tiễn hiện nay ở nước ta việc xem xét và đánh giá các tình tiết giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự của Hội đồng xét xử còn nhiều điểm chưa được khách
quan, chưa có sự đồng nhất quan điểm về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm
hình sự. Dẫn đến việc nhận thức và áp dụng không đúng các tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự làm ban hành ra các quyết định hình phạt chưa phù hợp với
nguyên tắc công bằng, bình đẳng, nhân đạo và đảm bảo quyền con người mà
pháp luật quy định. Nên việc xem xét đánh giá còn phụ thuộc vào góc độ từng
tình tiết cụ thể, việc đồng nhất quan điểm về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm
hình sự và áp dụng một cách khách quan là đặc biệt quan trọng.
Chính vì vậy, việc lựa chọn nghiên cứu đề tài “ Phân tích các tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự sau: “Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm
trọng” (điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS) và “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”
(điểm s khoản 1 Điều 51 BLHS)” là cần thiết nhằm làm rõ thêm về mặt lý luận,
các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn việc thực thi hoạt động và đưa ra
kiến nghị nhầm nâng cao chất lượng áp dụng các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm
hình sự đặc biệt là hai tình tiết : “Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít
nghiêm trọng” và “thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” nói riêng và hệ thống
Luật hình sự Việt Nam nói chung
I Khái quát về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự: 1. Khái niệm
Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là thuật ngữ khá phổ biến
trong pháp luật hình sự Việt Nam và có vai trò quan trọng trong quyết định hình
phạt. Tuy nhiên từ trước đến nay vẫn chưa có khái niệm cụ thể về tình tiết giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự. Vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này và
chưa có sự thống nhất, đồng bộ để đưa ra một khái niệm được áp dụng chung.
Từ điển pháp luật hình sự lý giải thuật ngữ “ tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình
sự” là tình tiết ảnh hưởng đến mức độ trách nhiệm hình sự trong trường hợp
phạm tội cụ thể theo hướng làm giảm xuống so với trường hợp bình thường.
Quan điểm của GS. TSKH Lê Cảm và TS. Trịnh Tiến Việt chi tiết: Tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là tình tiết được quy định trong Phần chung bộ
luật Hình sự với tính chất là tình tiết giảm nhẹ chung hoặc là tình tiết do Tòa án
tự xem xét, cân nhắc và ghi rõ trong bản án, đồng thời là một trong những căn
cứ để cơ quan tư pháp hình sự có thẩm quyền và Tòa án tùy thuộc vào giai đoạn
tố tụng hình sự tương ứng cá thể hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt của
người phạm tội theo hướng giảm nhẹ hơn trong phạm vi một khung hình phạt.
Theo Giáo trình Luật hình sự Việt Nam ( Phần chung) của Trường Đại học
Kiểm sát Hà Nội do TS. Mai Đắc Biên chủ biên có nêu: Các tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự là những tình tiết được quy định theo hướng có lợi cho
người phạm tội, làm giảm trách nhiệm hình sự của người phạm tội trong cùng một khung hình phạt.
Đa phần các quan điểm đều định nghĩa tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
dựa trên bản chất pháp lý, phạm vi áp dụng của các tình tiết giảm nhẹ TNHS,
mục đích, ý nghĩa áp dụng,... và dựa trên sự phân tích về thuật ngữ cùng với các
quan điểm nghiên cứu tiêu biểu chúng ta tạm khái quát theo GS. Võ Khánh
Vinh như sau: “ Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được cân nhắc khi
quyết định hình phạt là những tình tiết khác nhau về tội phạm đã thực hiện,về
thân nhân người phạm tội được quy định cụ thể trong luật hoặc không được quy
định cụ thể trong luật nhưng được Tòa án cân nhắc với ý nghĩa làm giảm trách
nhiệm hình sự và hình phạt đối với người phạm tội. 2. Đặc điểm:
Từ khái niệm tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, ta có thể rút ra một số đặc điểm cơ bản như sau:
Thứ nhất, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự có liên quan đến việc giải
quyết trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội.
Đây là đặc điểm quan trọng thể hiện rõ bản chất của tình tiết giảm nhẹ trách
nhiệm hình sự, giới hạn phạm vi của các tình tiết giảm nhẹ trong việc giải quyết
vụ án hình sự. Trong thực tiễn, tội phạm đang diễn ra ngày càng phức tạp, mỗi
vụ án có thể có nhiều tình tiết liên quan. Ngoài những tình tiết đã dùng để định
tội hay định khung hình phạt, những tình tiết có ảnh hưởng đến tính nguy hiểm
cho xã hội của tội phạm theo hướng giảm đi mức độ nguy hiểm cho xã hội của
hành vi, sẽ là căn cứ để giảm trách nhiệm hình sự cho người phạm tội
Thứ hai, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự có ý nghĩa giảm nhẹ mức độ
nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, phản ánh khả năng cải tạo tốt của người
phạm tội hoặc phản ánh hoàn cảnh đặc biệt của người phạm tội đáng được khoan hồng.
Đây là đặc điểm thể hiện rõ giá trị của các tình tiết giảm nhẹ trong quyết định
hình phạt, phản ánh mức độ ảnh hưởng của tình tiết giảm nhẹ đối với tính nguy
hiểm cho xã hội của hành vi. Giá trị của các tình tiết giảm nhẹ có thể hình dung
rõ ràng trong sự so sánh với các trường hợp phạm tội khác mà không có tình tiết giảm nhẹ
Thứ ba, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự chưa được quy định cụ thể
giá trị giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong chế tài 3. Ý nghĩa:
3.1 Ý nghĩa trong việc thực hiện các nguyên tắc của pháp luật hình sự:
Các tình tiết giảm nhẹ TNHS là biểu hiện của các nguyên tắc công bằng, phân
hóa TNHS, nhân đạo của PLHS. Công bằng thể hiện giá trị của các tình tiết
giảm nhẹ TNHS giúp cho việc quyết định hình phạt được phù hợp với tính chất
và mức độ nguy hiểm của từng tội phạm. Khi áp dụng các tình tiết giảm nhẹ
TNHS vào quá trình giải quyết TNHS của người phạm tội, không phải bất kì
tình tiết nào cũng có vai trò như nhau với mức độ giảm nhẹ TNHS riêng biệt.
Không phải bất kì trường hợp nào cùng một tội phạm cũng chịu mức hình phạt
như nhau và không phải mọi trường hợp bị kết án đều áp dụng hình phạt.
Qua đó cũng cho thấy một trong những tinh thần chủ đạo của Nhà nước là chính
sách nhân đạo trong việc áp dụng pháp luật hình sự kết hợp giữa “nghiêm trị với
khoan hồng”, “trừng trị với giáo dục”. Từ đó cũng khơi gợi lòng hướng thiện
của những người lầm đường lạc lối được nhận sự khoan hồng, hướng đến những giá trị tích cực hơn.
3.2 Ý nghĩa trong việc áp dụng pháp luật hình sự:
Các tình tiết giảm nhẹ TNHS có ý nghĩa quan trọng trong việc áp dụng PLHS,
là một trong những căn cứ để giải quyết đúng TNHS. Những tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự là cơ sở để nhìn nhận đúng đắn bản chất tội phạm, khả năng
cải tạo, giáo dục người phạm tội. Qua đó có sự khách quan, toàn diện, mềm dẻo
trong quyết định hình phạt, xét xử đúng người đúng tội, thấu tình đạt lý. Các
tình tiết giảm nhẹ TNHS cũng là một trong những cách thức để đạt được mục
đích của hình phạt. Theo điều 31 BLHS 2015:“Hình phạt không chỉ nhằm trừng
trị người, pháp nhân thương mại phạm tội mà còn giáo dục họ ý thức tuân theo
pháp luật và các quy tắc của cuộc sống, ngăn ngừa họ phạm tội mới; giáo dục
người, pháp nhân thương mại khác tôn trọng pháp luật, phòng ngừa và đấu tranh
chống tội phạm”. Mục đích của hình phạt đạt được khi đảm bảo người phạm tội
chịu trách nhiệm tương ứng với tính chất, mức độ tội phạm gây ra chứ không
đơn thuần là trừng trị người phạm tội. Đồng thời qua các tình tiết giảm nhẹ
TNHS cũng cho thấy cơ sở để cân nhắc khả năng cải tạo, tái hòa nhập cộng
đồng của người phạm tội. Bên cạnh việc quy định các tình tiết giảm nhẹ TNHS
cụ thể trong PLHS, sự cho phép công nhận những tình tiết khác luật định tạo
thuận lợi cho việc áp dụng pháp luật, góp phần hạn chế sự bất cập trong trường
hợp pháp luật chưa tiên liệu được, qua đó góp phần vào công cuộc xây dựng,
hoàn thiện pháp luật trong tương lai.
II. Phân tích các tình tiết giảm nhẹ được quy định tại điểm i khoản 1 và điểm s
khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015
1. Phân tích tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự: phạm tội lần đầu và thuộc
trường hợp ít nghiêm trọng
Phạm tội lần đầu là một trong những tình tiết giảm nhẹ được cân nhắc
trong việc xem xét đưa ra mức hình phạt với cá nhân có hành vi trái pháp luật.
Theo định nghĩa tại mục 4 phần I Công văn số 01/2017/GĐ-TANDTC của Toà
án nhân dân tối cao ngày 7/4/2017, phạm tô v
i lần đầu được hiểu như sau: Người
phạm tội được coi là phạm tội lần đầu khi có căn cứ từ trước đến nay chưa
phạm tội lần nào. Trên thực tế, nếu người này đã có hành vi phạm tội, bị đưa ra
Tòa xét xử và có bản án của Tòa nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án
nhưng không còn đảm bảo về mặt thời hiệu để tiến hành truy cứu trách nhiệm
hình sự trong cùng lần phạm tội sau thì chắc chắn sẽ không được coi là phạm tội lần đầu. Theo Hô v
i đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số
01/2018/NQ-HĐTP hướng dẫn cách hiểu tại Khoản 2 Điều 2 của Nghị quyết
như sau: Trong quá trình tố tụng nếu đảm bảo yếu tố sau thì sẽ được coi là phạm tội lần đầu:
– Những cá nhân này trước đó chưa phạm tội lần nào;
– Có hành vi vi phạm pháp luật nhưng đảm bảo điều kiện được miễn trách nhiệm hình sự;
– Những đối tượng trước đó đã thực hiện hành vi phạm tội nhưng được
áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng;
– Trước đó đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích.
Tội phạm ít nghiêm trọng về cơ bản được hiểu là tội phạm có tính chất
nguy hiểm cho xã hội thấp nhưng mức cao nhất của khung hình phạt sẽ được
BLHS 2015 quy định đối với tội phạm ít nghiêm trọng. Phạm tội thuộc trường
hợp ít nghiêm trọng là phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của
khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù; ngoài ra còn có các mức
phạt thấp hơn là phạt tiền, cải tạo không giam giữ
- Phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm
trọng nhưng người phạm tội có vị trí, vai trò thứ yếu, không đáng kể
trong vụ án có đồng phạm.
Tòa án chỉ áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “phạm tội lần đầu và
thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” khi có đủ hai yếu tố “phạm tội lần đầu” và
“thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”. Nếu bị cáo phạm tội lần đầu mà không phải
thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc ngược lại phạm tội thuộc trường hợp ít
nghiêm trọng nhưng lần phạm tội này không phải là phạm tội lần đầu thì không
áp dụng tình tiết giảm nhẹ điểm i khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự 2015 để giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.
Trong thực tế Bản án số: 30/2023/HSST ngày: 27/7/ 2023 của Tòa án nhân dân
tỉnh Ninh Thuận đã tuyên án treo đối với Nguyễn Văn Q về tội vi phạm quy
định về khai thác tài nguyên. Xét thấy bị cáo phạm tội lần đầu và thuộc trường
hợp ít nghiêm trọng, có nơi cư trú rõ ràng, nên Tòa án đã tuyên bố bị cáo
Nguyễn Văn Q phạm tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”, Xử phạt
bị cáo Nguyễn Văn Q 06 tháng tù, nhưng theo điểm i khoản 1 Điều 51 Bộ luật
hình sự 2015 cho hưởng án treo. Thời gian thử thách là 12 tháng, kể từ ngày
tuyên sơ thẩm. Giao bị cáo Nguyễn Văn Q cho Ủy ban nhân dân xã P, huyện T,
tỉnh Ninh Thuận giám sát, giáo dục người được hưởng án treo thai đổi nơi cư
trú thì thực hiện theo quy định tại Điều 69 Luật Thi hành án hình sự.
2. Phân tích tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự: thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải
Đây là vấn đề về thái độ, hành động của người phạm tội sau khi thực hiện tội
phạm cũng mang ý nghĩa quan trọng trong việc xác định trách nhiệm hình sự.
Người phạm tội biết thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải được xem là một trong
những tình tiết giảm nhẹ TNHS.
“Thành khẩn khai báo” là trường hợp người phạm tội trong quá trình điều tra,
truy tố, xét xử đã khai báo đầy đủ và đúng sự thật tất cả những gì liên quan đến
hành vi phạm tội mà họ đã thực hiện.
“Ăn năn hối cải” là trường hợp sau khi thực hiện hành vi phạm tội, người phạm
tội thể hiện sự cắn rứt, giày vò lương tâm về hành vi phạm tội của mình không
chỉ bằng lời nói mà còn bằng cả hành động, việc làm cụ thể để chứng minh cho
việc mình muốn sửa chữa, cải tạo thành người tốt; bù đắp những tổn thất, thiệt
hại do hành vi phạm tội của mình gây ra.
Theo quy định trước đây Bộ luật hình sự 2015 chưa qua sửa đổi là “thành khẩn
khai báo hoặc ăn năn hối cải” thay vì dùng liên từ như hiện tại. Thực tế có
trường hợp người phạm tội ăn năn hối cải nhưng không thành khẩn khai báo
hoặc ngược lại. Sự khoan hồng đồng đều dành cho cả đối tượng thiếu một trong
hai yếu tố chưa thực sự thuyết phục. Sự áp dụng đồng thời cả hai yếu tố này
đảm bảo tính công bằng và nghiêm minh của pháp luật. Thành khẩn khai báo
giúp cho quá trình giải quyết vụ án được nhanh chóng, thuận tiện hơn, tiết kiệm
thời gian và chi phí, sớm kết thúc vụ án. Ăn năn hối cải thể hiện thái độ hướng
thiện của người phạm tội, biết nhận ra lỗi lầm và trên hết là nhận thức khắc
phục lỗi lầm. Bởi mục đích của hình phạt không chỉ là răn đe mà còn là giáo
dục, cải tạo người phạm tội biết ăn năn, hối cải, tái hòa nhập cộng đồng.
Cần phân biệt giữa tình tiết “Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có
trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án”
với “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”. Tình tiết “Người
phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội
phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án” được hiểu là trường hợp người
phạm tội có những hành vi, lời khai thể hiện sự hợp tác tích cực với cơ quan có
trách nhiệm trong việc nhanh chóng làm sáng tỏ vụ án, giúp các cơ quan này
phát hiện thêm tội phạm mới hoặc đồng phạm mới. Tình tiết “Người phạm tội
thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” được hiểu là trường hợp người phạm tội
thành khẩn khai nhận về hành vi phạm tội của mình, ăn năn hối lỗi về việc mình đã gây ra.
Người phạm tội thành khẩn khai báo có ý nghĩa như thế nào còn tùy thuộc vào
việc được thực hiện ở giai đoạn tố tụng nào, hiệu quả trong việc giải quyết vụ
án. Người phạm tội ăn năn hối cải còn tùy thuộc vào thái độ, những hành động,
việc làm cụ thể chứng minh cho sự ăn năn hối cải đó.
Ví dụ như theo bản án số: 52/2023/HSST ngày 18/4/2023 của Tòa án nhân dân
tỉnh Cao Bằng đã tuyên phạt án treo đối với bị cáo Phạm Huy T về tội “Tổ chức
cho người khác nhập cảnh trái phép”. Hành vi tổ chức cho người khác nhập
cảnh trái phép từ Trung Quốc vào Việt Nam của T đã xâm phạm đến trật tự
quản lý hành chính trong lĩnh vực xuất cảnh, nhập cảnh, tiềm ẩn nguy cơ làm
phát sinh các tội phạm do người nhập cảnh trái phép thực hiện. Hành vi tổ chức
cho 4 công dân Trung Quốc nhập cảnh trái phép của bị cáo Phạm Huy T đã
phạm vào tội “Tổ chức cho người khác nhập trái phép” theo quy định tại khoản
1 Điều 384 của Bộ luật Hình sự 2015. Xét thấy bị cáo trong quá trình điều tra và
tại phiên tòa,đã thành khẩn khai báo và ăn năn hối cải nên được hưởng tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “ Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối
cải”. Nên Tòa án căn cứ vào khoản 1 Điều 348 “Tổ chức cho người khác nhập
cảnh trái phép” xử phạt bị cáo Phạm Huy T 36 tháng tù nhưng theo điểm s
khoản 1 Điều 51 của Bộ luật hình sự 2015 về tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm
hình sự “Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải” được cho hưởng
án treo, thời gian thử thách là 05 năm từ ngày tuyên án sơ thẩm. Giao bị cáo
Phạm Huy T cho Ủy ban nhân dân xã B, huyện Â, Tỉnh Hưng Yên Giảm sát,
giáo dục trong thời gian thử thách. Trường hợp người được hưởng án treo thay
đổi nơi cư trú thì thực hiện theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự.
III. Thực tiễn áp dụng và kiến nghị giải quyết
Điểm i, s khoản 1 Điều 51 BLHS 2015 là 2 trong số các tình tiết được áp dụng
phổ biến. Tình tiết được áp dụng khá phổ biến trong hầu hết các bản án là
“thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải”. Trong quá trình điều tra cũng như diễn
biến tại phiên tòa, tình tiết này nhằm khuyến khích người phạm tội có thái độ
nhận lỗi nên cũng dễ dàng được áp dụng trong hầu hết các bản án, trừ khi người
phạm tội có thái độ không chịu thừa nhận hành vi phạm tội của mình.
Kể từ ngày có công văn giải thích “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít
nghiêm trọng” việc hiểu và áp dụng được thống nhất giữa các cơ quan tiến hành
tố tụng khi giải quyết án. Tuy nhiên, thực tiễn việc áp dụng tình tiết giảm nhẹ
TNHS này trong từng vụ án cụ thể còn có những quan điểm khác nhau giữa các
cơ quan tiến hành tố tụng, giữa những người tiến hành tố tụng, dẫn đến việc áp
dụng tình tiết giảm nhẹ TNHS “phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm
trọng” không chính xác, nên quyết định hình phạt chưa đạt được mục đích của hình phạt. tình tiết
Trường hợp bị cáo đã khai hết toàn bộ diễn
biến hành vi phạm tội nhưng họ cho rằng, hành vi của họ không phạm tội, thì có
thẩm phán không áp dụng tình tiết “thành khẩn khai báo” là không chính xác,
bởi lẽ, bị cáo đã thành khẩn khai báo toàn bộ sự việc, nhưng do nhận thức về
pháp luật nên bị cáo không hiểu hành vi của mình là phạm tội. Thành khẩn khai
báo phải được hiểu là không khai gian dối điều gì có liên quan đến hành vi
phạm tội. Có trường hợp tại phiên tòa, bị cáo không khai báo trung thực mà
phải đấu tranh, dùng mọi biện pháp, nghiệp vụ đến lúc bị cáo thấy không thể
chối cãi được mới nhận tội nhưng vẫn áp dụng tình tiết “thành khẩn khai báo”
có phù hợp không. Hay người phạm tội bị bắt quả tang, chứng cứ rõ ràng, bị cáo
không thể chối tội mà phải khai ra, thì có áp dụng tình tiết này không. Quan
điểm của hầu hết thẩm phán là vẫn áp dụng có lợi cho bị cáo và căn cứ vào mức
độ thành khẩn đến đâu, thời điểm nào để áp dụng hình phạt cho tương xứng.
2. Kiến nghị giải quyết
Cơ quan có thẩm quyền cần hướng dẫn để áp dụng thống nhất tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự ‘‘phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm
trọng’’quy định tại điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS năm 2015 theo hướng, chỉ áp
dụng tình tiết giảm nhẹ TNHS này khi thỏa mãn các điều kiện đó là: - Phạm tội lần đầu;
- Phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của
khung hình phạt đối với tội phạm ấy là đến 3 năm tù;
- Không thuộc các trường hợp: Hành vi phạm tội bị dư luận xã hội bức
xúc, lên án; đối tượng phạm tội được toàn xã hội quan tâm, bảo vệ hoặc
hành vi phạm tội gây mất trật tự, an ninh, an toàn xã hội; có tính chất côn
đồ, cố tình thực hiện tội phạm đến cùng; đã bị xử phạt hành chính, xử lý
kỷ luật là dấu hiệu định tội.
Cần sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và các văn
bản hướng dẫn thi hành theo hướng bổ sung quy định giải thích thuật ngữ và
hướng dẫn tiêu chí xác định cụ thể đối với các tình tiết giảm nhẹ chưa được quy
định rõ ràng nhằm tạo khung pháp lý vững chắc cho việc áp dụng các tình tiết
này, tránh tình trạng áp dụng pháp luật tùy tiện trong thực tiễn. Cụ thể: Điểm s
khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự hiện hành cần có quy định rõ ràng về nguyên
nhân và điều kiện để xác định một người là có nhận thức lạc hậu, trong đó,
nguyên nhân của nhận thức lạc hậu phải là khách quan, như không được học
tập, không có những điều kiện thực tế để nhận biết được giữa cái tiến bộ và cái
lạc hậu. Thực tế, có rất nhiều đối tượng mặc dù có điều kiện để học tập nhưng
không học, có điều kiện để tiếp thu những tiến bộ xã hội nhưng bảo thủ không
tiếp thu… những đối tượng này cần thiết phải nghiêm trị theo đúng quy định của pháp luật.