Bài thảo luận chính sách can thiệp của chính phủ vào thị trường xăng dầu | Kinh tế vi mô | TMU

lOMoARcPSD|15962736
Phân tích các chính sách can thiệp mà chính phủ VN đã đang áp dụng đối
với thị trường xăng dầu
Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu và có tầm quan trọng đặc biệt trong nền kinh
tế quốc dân có ảnh hưởng đến nhiều mặt kinh tế xã hội, trong bối cảnh dịch bệnh
vẫn phải đảm bảo đủ nguồn hàng phục vụ người tiêu dùng. Do vậy, nhà nước ta luôn
có chính sách quản lý đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu. Xăng dầu đóng vai trò
quyết định trong bình ổn thị trường, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã
hội, an sinh xã hội và đảm bảo an ninh quốc gia. Đặc biệt là đảm bảo cung cấp xăng
dầu cho sự phát triển kinh tế xã hội ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và các
vùng kém phát triển khác, đảm bảo lợi ích cho người tiêu dùng
Các ngành sử dụng xăng dầu cho hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ bị ảnh
hưởng trước tiên khi giá nhiên liệu tăng. Giá nhiên liệu tăng tác động đến hầu hết
nhóm ngành sản xuất, theo hướng trực tiếp hoặc gián tiếp. Các doanh nghiệp vận tải,
đánh bắt cá xa bờ, nông nghiệp sử dụng xăng dầu, sản xuất điện… chịu ảnh hưởng
trực tiếp. Ở các nhóm ngành này, tốc độ tăng giá hàng hóa, dịch vụ sẽ diễn ra rất
nhanh. Giá xăng dầu là một trong những nhân tố tác động mạnh nhất đến chỉ số giá
tiêu dùng (CPI) và lạm phát, do đó sẽ không tránh khỏi những tác động tiêu cực.
Trong bối cảnh hiện nay, giá nhiên liệu tăng quá cao sẽ tác động tiêu cực đến phục
hồi kinh tế, đời sống nhân dân, tình hình kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.
Nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước. "Vì lạm phát cao, nếu để
giá xăng dầu tăng liên tục theo thế giới thì phải có sự can thiệp của Nhà nước. Việc
này không vi phạm Nghị định 84, vì đây là thời điểm kinh tế vĩ mô bất ổn",
Nhà nước vẫn phải can thiệp thị trường
Không thể giao quyền quyết định giá xăng dầu cho doanh nghiệp trong điều
kiện thị trường xăng dầu còn có doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh thị trường. Với
một thị trường như vậy, để cho doanh nghiệp tự định giá, dù biên độ có nhỏ đến đâu,
lợi dụng biên độ này doanh nghiệp sẽ tăng giá. Nếu còn tình trạng có doanh nghiệp
giữ vị trí thống lĩnh thị trường, thì Nhà nước phải là người quyết giá, định giá, chỉ có lOMoARcPSD|15962736
Nhà nước mới đảm bảo được nguyên tắc hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh
nghiệp và người tiêu dùng.
xăng dầu là mặt hàng có tác động đến tất cả mọi lĩnh vực của nền kinh tế và đờisống.
Vấn đề là Nhà nước quản lý giá bằng biện pháp gì, ở mức độ nào để không làm méo
mó thị trường. Kinh nghiệm từ một số nước trên thế giới cho thấy DN muốn tăng giá
phải đăng ký trước 3 tháng. Đó là một cách quản lý tốt, khác với VN vài ngày lại
điều chỉnh hoặc bắt tăng, giảm. Tư duy của DN VN là tăng giá mới có phát triển nên
càng không thể không có sự can thiệp của Nhà nước. lOMoARcPSD|15962736
Rất cần sự hỗ trợ, điều tiết của Chính phủ
Thị trường tiêu thụ gặp nhiều khó khăn nên rất cần sự hỗ trợ, điều tiết của
Chính phủ thông qua các chính sách vĩ mô, trực tiếp để tháo gỡ tình hình khẩn cấp
như hiện nay, đặc biệt cho các doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong việc đảm
bảo an ninh năng lượng quốc gia. Đây là vấn đề điều tiết vĩ mô thông qua nhiều giải lOMoARcPSD|15962736
pháp để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất trong nước, nhằm thực hiện thành
công mục tiêu kép là vừa chống dịch, vừa duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh để phát triển kinh tế.
Việc tiếp tục nhập khẩu xăng dầu cùng việc tồn kho cao
dẫn đến dư thừa nguồn cung xăng dầu.
Sản lượng tiêu thụ xăng dầu của PVOIL trong tháng 8/2021 ước giảm khoảng
44% so với kế hoạch. Nhu cầu xăng dầu trong nước giảm giảm mạnh do giãn cách
xã hội theo Chỉ thị 16 ở nhiều tỉnh thành nên không có thị trường tiêu thụ được sản
phẩm lọc dầu, sản lượng bán lẻ giảm đến 80% tại Thành phố Hồ Chí Minh và các
tỉnh phía Nam, 60% tại Hà Nội, tổng nhu cầu thị trường giảm khoảng 40%.
Petrovietnam dự báo các tháng cuối năm, sản lượng khí tiêu thụ sẽ còn thấp
hơn khi các tỉnh, thành phía Nam vẫn đang thực hiện giãn cách xã hội, các nhà máy,
hộ tiêu thụ sử dụng khí làm nguyên liệu, nhiên liệu dừng hoạt động hoặc hoạt động ở mức cầm chừng.
Giải pháp nào cho doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh xăng dầu?
Diễn biến phức tạp và kéo dài của đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm
trọng đến đời sống xã hội và hoạt động kinh tế của tất cả các nước. Một trong những
lĩnh vực đang bị ảnh hưởng nặng nề là sản xuất và kinh doanh xăng dầu.
Cung dư thừa, cầu sụt giảm
Tính từ đầu tháng 2-2020, tại Việt Nam do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-
19, nhu cầu đi lại, vận tải giảm mạnh, kéo theo nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong nước
giảm khoảng 30% - 40% so cùng kỳ các năm. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn hoạt
động sản xuất kinh doanh của các nhà máy lọc dầu cũng như các đơn vị kinh doanh
xăng dầu trên toàn quốc.
Đứng trước tình thế như vậy, các nhà máy lọc dầu buộc phải giảm công suất,
bảo đảm an toàn cho vận hành. Nhà máy lọc dầu (NMLD) Dung Quất và Nghi Sơn
cũng phải giảm công suất, các đơn vị nhập khẩu xăng dầu cũng phải giảm sản lượng
hoặc ngưng nhập khẩu, phù hợp tình hình thị trường hiện nay. lOMoARcPSD|15962736
Trong quý I năm 2020, tổng sản lượng xăng dầu của hai nhà máy lọc dầu
Dung Quất và Nghi Sơn vào khoảng 3 triệu tấn, đáp ứng gần 100% nhu cầu xăng
dầu nội địa. Tuy nhiên, theo số liệu công bố của Tổng cục Hải quan, tổng lượng
nhập khẩu xăng dầu trong hai tháng đầu và nửa đầu tháng 3-2020 đã hơn 1,63 triệu
tấn, chiếm hơn 35% lượng cung xăng dầu nội địa.
Như vậy, trong quý I, lượng cung nội địa vượt nhu cầu khoảng 35%, tương
ứng khối lượng nhập khẩu của các đơn vị đầu mối. Điều này gây áp lực rất lớn đến
tồn kho xăng dầu tại hai nhà máy lọc dầu và các đơn vị nhập khẩu, đặc biệt là mặt
hàng xăng và Jet-A1. Theo báo cáo của Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn, tại
một số thời điểm, tồn kho xăng ở NMLD Dung Quất với mức hơn 90% và buộc
công ty phải gửi hàng đến các kho chứa khác nhằm bảo đảm cho nhà máy vận hành
an toàn. Điều này dẫn đến phát sinh tăng chi phí, ảnh hưởng rất lớn hoạt động sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Do vậy, mới đây, UBND tỉnh Quảng Ngãi có văn bản gửi Thủ tướng Chính
phủ kiến nghị Thủ tướng xem xét cho chủ trương ưu tiên sử dụng nguồn xăng dầu từ
các nhà máy lọc dầu trong nước để đảm bảo cân đối cung cầu thị trường trong
nước, giảm nhập khẩu xăng dầu, nhằm hỗ trợ ổn định sản xuất và tiêu thụ sản
phẩm xăng dầu trong nước. BSR tồn khoảng 200.000m3 sản phẩm xăng dầu các loại
Giải pháp cho tiêu thụ xăng dầu trong nước
Thời gian qua, tình hình dịch bệnh Covid-19 trong nước và thế giới bùng phát
và diễn biến rất phức tạp, phải áp dụng giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 trong một
thời gian dài, khiến sản lượng xăng dầu tiêu thụ giảm mạnh, dẫn đến tồn kho tăng
nhanh và hầu như không còn sức chứa. Như vậy, nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong
nước sẽ tiếp tục giảm trong tháng 4 và khó khăn tiếp tục đè trên vai những nhà máy
lọc dầu và các đơn vị kinh doanh phân phối xăng dầu.
Để cung không vượt quá cầu, một mặt, các nhà máy lọc dầu trong nước cần
giảm công suất đến mức có thể, giảm lượng hàng xuất bán nhưng đồng thời, các cơ
quan quản lý, bằng các cơ chế chính sách cần hạn chế tối đa hoặc tạm ngưng nhập lOMoARcPSD|15962736
khẩu các sản phẩm xăng dầu trong giai đoạn chưa kiểm soát được dịch bệnh Covid-
19. Có như thế, cung ứng sản phẩm xăng dầu trong nước mới giảm về mức an toàn,
hai nhà máy lọc dầu và các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu mới yên tâm sản xuất, kinh doanh.
Ngoài ra, các cơ quản lý nhà nước cũng cần tiếp tục triển khai các biện pháp
nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng xăng dầu lưu thông trên thị trường, tăng cường
các giải pháp phòng, chống gian lận thương mại và bán phá giá xăng dầu,… như đã từng làm trước đây.
Để có thể duy trì được hoạt động sản xuất kinh doanh, các đơn vị sản xuất,
kinh doanh xăng dầu cũng cần được các cơ quan chức năng hỗ trợ về các giải pháp tài chính như:
- Hỗ trợ giải ngân các khoản vay ưu đãi không tính lãi suất
- Quản lý chặt chẽ, minh bạch công khai các công ty kinh doanh xăng dầu, tùy
theo điều kiện nhà nước cũng phải chú ý đến việc giảm phí thuế, lợi nhuận định mức
đang cấu thành trong giá một mức khá cao.
- Miễn, giảm, giãn các loại thuế,… theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng
Chính phủ tại Chỉ thị số 11 về các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn
cho sản xuất kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội, ứng phó với dịch Covid-19.
- Để hạn chế phụ thuộc vào giá xăng dầu nên sử dụng các nhiên liệu thay thế
như điện, năng lượng mặt trời…; nâng cao hiệu suất sử dụng các phương tiện giao
thông và thiết bị máy móc; nâng cấp cơ sở hạ tầng để nâng tốc độ chạy của các
phương tiện chạy trên đường.
Có như vậy, các nhà máy lọc dầu và các đơn vị kinh doanh xăng dầu mới vượt
qua được khó khăn, khủng hoảng hiện nay; sớm ổn định, khôi phục và phát triển sản xuất.