Bài thảo luận nghiên cứu khảo sát thị trường sách giáo dục

lOMoAR cPSD| 36006831 B. PHẦN NỘI DUNG
Nội dung 1: Tổng quan về thị trường sách giáo dục
1.1. Khái niệm sách giáo dục và thị trường sách giáo dục
1.1.1. Khái niệm sách giáo dục
Sách giáo dục là một dạng xuất bản phẩm chứa đựng những kiến thức, tri thức
phục vụ cho việc dạy học và học tập, nghiên cứu đối với từng cấp học, bậc học. Sách
giáo dục bao gồm những kiến thức từ cơ bản, cụ thể đến nâng cao, tùy thuộc vào
mức độ tiếp cận của người dạy và học.
1.1.2. Khái niệm thị trường sách giáo dục
Trong điều kiện kinh tế thị trường như hiện nay, việc trao đổi hàng hóa trong
nền kinh tế thị trường rất đa dạng và phong phú. Sách giáo dục cũng nằm trong cơ
cấu mặt hàng sách nói chung tham gia vào cạnh tranh trên thị trường. Do vậy, thị
trường sách giáo dục là tổng thể các mối quan hệ cạnh tranh, cung - cầu, giá cả, giá
trị lợi nhuận… của sách tham khảo được xác định.
1.2. Phân loại sách giáo dục
Từ tiêu chí phân loại theo nội dung, sách giáo dục bao gồm: + Sách giáo khoa
SGK là một tập hợp bao gồm các kiến thức, khái niệm cơ bản trong một lĩnh vực
chuyên môn được chọn lọc một cách có hệ thống theo những chủ đề nhất định,
được tổ chức sắp xếp theo một trình tự phục vụ cho hoạt động dạy và học. SGK
thường do các chuyên gia giáo dục, các nhà chuyên môn, các thầy cô giáo biên
soạn, và thường có sách Hướng dẫn giảng dạy đi cùng. + Sách tham khảo
Sách tham khảo là một loại sách giáo dục mang nội dung định hướng, gợi mở
và nâng cao những vấn đề tri thức đã được đề cập chưa trọn vẹn trong sách lOMoAR cPSD| 36006831
giáo khoa, nhằm mục đích giúp người đọc hiểu sâu và nâng cao trình độ nhận
thức về những vấn đề mà sách tham khảo đặt ra. + Sách ngoại ngữ
Sách ngoại ngữ là kho tàng tri thức được sản xuất để cung cấp kiến thức về ngôn
ngữ nước ngoài, được biên soạn với mục đích dạy, học, truyền bá kiến thức và
cải thiện ngoại ngữ đối với độc giả, phân loại dựa theo đối tượng sử dụng trải
dài từ học sinh, sinh viên, người đi làm,... Sách thường được sản xuất bởi những
nhà sản xuất chuyên ngành.
1.3. Đặc điểm của sách giáo dục
- Sách giáo dục là mặt hàng có tính đặc thù
Sách giáo dục thường được xuất bản vào các mùa như vào đầu các năm học. Đây là
thời điểm sách giáo dục được tiêu thụ với số lượng lớn, hoạt động mua bán diễn ra
nhộn nhịp, sôi động. Cũng chính vì điều đó mà thị trường sách tham khảo diễn biến
hết sức phức tạp. Nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh đã lợi dụng thời cơ đưa sách
giáo dục in lậu, kém chất lượng, sách in lỗi bản vào thị trường gây không ít khó
khăn cho các cơ quan quản lý thị trường.
Sách giáo dục được tiêu thụ mạnh ngoài nhu cầu phục vụ học tập còn có sự tác động
của các cơ sở kinh doanh bằng các hình thức khuyến mại, tuyên truyền quảng cáo.
Thị trường sách giáo dục sẽ lắng xuống khi năm học mới bắt đầu ổn định. Sách giáo
dục không chỉ bán được vào các thời vụ mà vào các ngày bình thường vẫn có thể
tiêu thụ được nhưng tiêu thụ với số lượng ít hơn thời vụ chính của nó.
- Tính cập nhật thông tin
Hiện nay nền kinh tế đang phát triển mạnh, thời đại khoa học phát triển và thông
tin toàn cầu hóa. Nên sách giáo dục đã phản ánh kịp thời những thay đổi trong xã
hội, nhất là những thay đổi trong dân số, kinh tế, khoa học kỹ thuật của đất nước và
cả trên thế giới. Những thông tin mới nhất luôn được sách giáo dục đề cập tới giúp lOMoAR cPSD| 36006831
người đọc nắm bắt thông tin nhanh nhất mới nhất và chính xác nhất trong xu thế
toàn cầu hóa như hiện nay.
- Tính chuyên sâu và liên ngành
Đây là đặc điểm khác biệt song chúng đi cùng nhau hỗ trợ, bổ sung cho nhau để
cùng giải quyết thấu đáo một vấn đề khoa học. Nhờ hai đặc điểm trên mà người học
không chỉ tiếp thu được các lĩnh vực tri thức khoa học rộng lớn mà còn tự trang bị
cho mình những phương pháp, kỹ năng để giải quyết các tình huống, vấn đề khó
khăn đặt ra trong học tập và nghiên cứu. Mỗi một cuốn mang tới người sử dụng
những hiểu biết cụ thể, rõ ràng. Tư duy phân tích của người biên soạn sách tham
khảo có vai trò đắc lực tạo nên tính chuyên sâu. Còn liên ngành là sử dụng tổng hợp
nhiều kiến thức khác nhau, nhiều dữ liệu đã có để khái quát đưa ra một nhận định,
một kết luận nào đó. Nếu tính chuyên sâu được tạo nên bởi tư duy phân tích thì tính
liên ngành được tạo nên bởi tư duy tổng hợp.
1.4. Vai trò của sách giáo dục - Sách giáo khoa:
+ Sách giáo khoa là thứ cơ bản nhất, là nền tảng của việc giảng dạy, cụ thể hoá
nội dung chương trình với lối trình bày rõ ràng, đơn giản, được sắp xếp theo trình tự
và cấu trúc nhất định.
+ Sách giáo khoa được sử dụng cho nhiều mục đích và trong các ngữ cảnh khác
nhau. Sách giáo khoa là công cụ hỗ trợ giáo viên và học sinh lập kế hoạch dạy học,
giới thiệu nội dung, cung cấp hệ thống hoạt động, bài tập, hỗ trợ, hướng dẫn giáo
viên đạt được mục tiêu môn học. - Sách tham khảo: lOMoAR cPSD| 36006831
+ Phát huy vai trò nổi bật của sách tham khảo là khả năng lưu trữ, kết tinh,
truyền bá tư tưởng, trí tuệ và tình cảm. Sách có tác dụng to lớn trong việc cung cấp
một cách có hệ thống, toàn diện, tin cậy về tri thức và đời sống con người. + Với
học sinh, sách tham khảo sẽ giúp các em nâng cao kiến thức, trau dồi kỹ năng và rèn
luyện phương pháp học tập. Sách tham khảo vừa bổ sung kiến thức vừa cung cấp
các phương pháp giải, suy luận mang tính gợi mở, hướng dẫn cách giải cho từng
dạng bài tập, từng dạng câu hỏi. Ở đó, các em có điều kiện làm thêm các bài tập
mới, bài tập nâng cao mà trong nội dung cơ bản của chương trình sách giáo khoa
chưa có điều kiện đề cập đến. Với giáo viên, sách tham khảo giúp người thầy mở
mang kiến thức, tích lũy kinh nghiệm, học hỏi được nhiều cách dạy, phương pháp
giảng dạy giúp học sinh học tập tốt hơn. - Sách ngoại ngữ:
+ Những cuốn sách ngoại ngữ giúp ta có thêm kiến thức về ngôn ngữ mới, tăng
vốn từ vựng, phá bỏ rào cản ngôn ngữ khi tiếp xúc với những người ngoại quốc.
+ Kích thích khả năng tưởng tượng, sáng tạo nhất là khi gặp các mẫu câu khó, cần
tưởng tượng vào trong ngữ cảnh để hiểu nghĩa.
+ Thường xuyên đọc sách ngoại ngữ sẽ giúp bạn có tư duy tốt hơn trong cách
trình bày bài viết của mình, linh hoạt trong cách sử dụng từ ngữ, tránh lặp từ trong bài viết.
Nội dung 2: Khảo sát thị trường hàng hoá sách giáo dục
2.1. Khảo sát về hàng hoá sách giáo dục - Về chủng loại sách
+ Hà Nội là địa bàn có đầy đủ các điều kiện chính trị - kinh tế - văn hóa xã hội
thuận lợi, vì vậy nơi đây là lựa chọn tốt nhất để các doanh nghiệp nhà nước cũng
như tư nhân kinh doanh xuất bản phẩm giáo dục. Trên thị trường sách giáo dục hiện
nay có thể chia thành ba loại sách như sau: lOMoAR cPSD| 36006831 • Sách giáo khoa • Sách tham khảo • Sách ngoại ngữ
+ Một số bộ sách giáo khoa đang lưu hành trên thị trường hiện nay là: bộ sách Cánh
Diều, Chân trời sáng tạo,...
+ Đối với sách tham khảo, có thể phân loại sách thành các loại sau đây: sách tham
khảo mẫu giáo, sách tham khảo bổ trợ sách giáo khoa, sách tham khảo chọn lọc, sách
tham khảo tra cứu, sách hướng nghiệp dạy nghề, sách nâng cao kiến thức, sách bồi dưỡng giáo viên.
+ Sách ngoại ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc học tập của học sinh,
sinh viên hiện nay. Một số địa điểm bán sách ngoại ngữ uy tín ở Hà Nội như: The
Bookworm Hanoi, Gác xép Bookstore, các hiệu sách trên phố Tràng Tiền, Đinh Lễ,... - Về nội dung sách
+ Nội dung sách giáo khoa được quy định tại Điều 5 Quy định về tiêu chuẩn, quy
trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa; tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn
sách giáo khoa; tổ chức và hoạt động của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo
khoa do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành kèm theo Thông tư
33/2017/TT-BGDĐT như sau:
• Nội dung sách giáo khoa thể hiện đúng và đầy đủ nội dung của chương trình
môn học hoặc hoạt động giáo dục; bảo đảm tính cơ bản, khoa học, thiết thực,
phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
• Các thuật ngữ, khái niệm, định nghĩa, số liệu, sự kiện, hình ảnh bảo đảm
chính xác, khách quan, nhất quán và phù hợp với trình độ học sinh; các số
liệu, sự kiện, hình ảnh có nguồn gốc rõ ràng.
• Các thành tựu khoa học mới liên quan đến chương trình môn học, hoạt động
giáo dục được cập nhật, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phù hợp với
mục tiêu của chương trình môn học, hoạt động giáo dục. lOMoAR cPSD| 36006831
• Những nội dung giáo dục về chủ quyền quốc gia, quyền con người, quyền
trẻ em, bình đẳng giới, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, thích ứng
với biến đổi khí hậu được thể hiện hợp lý.
Bộ sách Cánh Diều lưu hành ở địa bàn Hà Nội hiện nay cơ bản đã đáp ứng
đúng và đủ những tiêu chí trên. Tuy nhiên còn tồn tại một số hạn chế như: sử
dụng nhiều câu từ không rõ ý nghĩa, những câu chuyện thiếu cảm xúc,....
+ Nội dung sách tham khảo:
• Phải mang tính định hướng, gợi mở và nâng cao những vấn đề tri thức chưa
được đề cập trọn vẹn trong sách giáo khoa.
• Phải cung cấp những thông tin giúp người đọc hiểu sâu và nâng cao trình độ
nhận thức về những vấn đề mà sách tham khảo đặt ra. lOMoAR cPSD| 36006831
- Nội dung sách ngoại ngữ:
• Tiếng Anh và các tiếng ngoại ngữ khác được xác định là một môn văn hóa
cơ bản, bắt buộc trong những chương trình giáo dục phổ thông. Sách ngoại
ngữ trong những chương trình giáo dục này cung cấp cho học sinh một công
cụ giao tiếp mới để tiếp thu những tri thức khoa học, kĩ thuật tiên tiến, tìm
hiểu các nền văn hóa đa dạng và phong phú trên thế giới, dễ dàng hội nhập
với cộng đồng quốc tế.
• Các cuốn sách giáo dục ngoại ngữ góp phần phát triển tư duy đặc biệt là tư
duy ngôn ngữ. Riêng các môn ngoại ngữ trong trường học góp phần hình
thành và phát triển nhân cách của học sinh, giúp thực hiện mục tiêu giáo dục lOMoAR cPSD| 36006831
toàn diện ở trường, do đó được độc giả và các bậc phụ huynh đặc biệt quan tâm. - Về hình thức sách
Về quy định hình thức của sách giáo dục
Hình thức sách giáo dục phải phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam
và tiêu chuẩn quốc gia về xuất bản phẩm, yêu cầu phải bảo đảm các tiêu chí là: -
Hình thức sách không trái với quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật
Giáo dục, Luật Xuất bản và pháp luật có liên quan; -
Hình thức sách giáo dục không tiết lộ bí mật nhà nước, bí mật đời tư
của cánhân và bí mật khác do pháp luật quy định; -
Không sai lệch sự thật lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng; -
Không xúc phạm dân tộc, danh nhân, anh hùng dân tộc; -
Không vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức và danh dự,
nhânphẩm của cá nhân; không gây hằn thù dân tộc, xung đột sắc tộc, tôn giáo; -
Không ảnh hưởng tới thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam.
Về tiêu chuẩn hình thức trình bày sách giáo dục: lOMoAR cPSD| 36006831
Khi trình bày sách giáo dục luôn cân đối, hài hòa giữa kênh chữ và kênh hình,
hệ thống ký hiệu, biểu tượng, kiểu chữ, cỡ chữ, yêu cầu phải bảo đảm tiêu chí: -
Các trang sách được trình bày cân đối, hài hòa giữa kênh chữ và kênh
hình,hệ thống ký hiệu, biểu tượng, kiểu chữ, cỡ chữ; -
Giữa tuyến cung cấp thông tin và tuyến tổ chức hoạt động học của
họcsinh; giữa các phần tử in và khoảng trống; -
Trình bày và bố cục nhất quán trong toàn bộ cuốn sách.
Về phần tranh, ảnh, bảng biểu, đồ thị, bản đồ, hình vẽ trong sách giáo dục
Rõ ràng, chính xác, cập nhật, có tính thẩm mỹ, phù hợp với nội dung bài học,
lứa tuổi học sinh và chỉ rõ nguồn trích dẫn, tranh, ảnh minh họa, bảng biểu, đồ thị,
bản đồ,… mang tính gợi mở, có liên quan và đúng với nội dung hoặc số liệu bài học.
Về khổ sách, khuôn khổ bát chữ, số dòng trong bát chữ, số chữ trong một
dòng, chất lượng giấy in (định lượng, độ trắng, độ đục, độ bóng, độ xuyên thấu),
chất lượng và định lượng giấy bìa, chất lượng mực in
Theo tiêu chuẩn quốc gia về sách, yêu cầu phải bảo đảm tiêu chí: Các trang
sách được trình bày cân đối, hài hòa về khuôn khổ bát chữ, số dòng trong bát chữ, lOMoAR cPSD| 36006831
số chữ trong một dòng; độ trắng, độ bóng, độ xuyên thấu phù hợp, bảo đảm nhìn rõ
các phần tử in và không nhìn được các phần tử xuyên thấu từ mặt sau của trang giấy;
định lượng giấy in, giấy bìa, chất lượng mực in bảo đảm quy định theo tiêu chuẩn quốc gia về sách.
2.2. Khảo sát về độc giả sách giáo dục -
Về kết cấu lứa tuổi: Theo khảo sát cho thấy:
Phân bố đều trên mọi lứa tuổi học sinh từ cấp 1 đến sinh viên đại học, ngoài
ra còn cả lứa tuổi trưởng thành tuỳ theo đa dạng các dòng sách cho mỗi nhu cầu học.
Theo khảo sát hiện nay trên Tiki, sách giáo dục cấp 1 thường sở hữu độc giả là những
em học sinh cấp 1 và đa số là các vị phụ huynh đang trong việc tìm hiểu sách tham
khảo thêm cho con em của mình. Lứa tuổi dao động trong dòng sách giáo dục cấp 1
dao động từ 30-45 tuổi.
Đối với sách giáo dục cấp 2 và cấp 3, kết cấu lứa tuổi thường tập trung vào
chính các em học sinh có nhu cầu tìm mua và tự học bởi đã có thể tự lựa chọn và đặt
sách cho bản thân. Hiện tại lứa tuổi dao động nhiều trong khoảng 15-19 tuổi.
- Về nghề nghiệp:
Theo khảo sát trên sàn thương mại điện tử tiki, nghề nghiệp của người đặt
mua sách là phụ huynh học sinh có nghề nghiệp khác nhau. Nhưng đối với nghề
nghiệp của người sử dụng sách giáo dục chính là học sinh các khối cấp 1, 2 và 3 chiếm phần lớn.
Chiếm phần nhỏ trong nghề nghiệp sử dụng sách giáo dục là giáo viên giảng
dạy, hướng dẫn. Giáo dục cho học sinh là vai trò của thầy cô, người trực tiếp dạy cho
các em những kiến thức cơ bản khi học sinh tiếp xúc với tri thức mới.
- Trình độ văn hóa: lOMoAR cPSD| 36006831
Trình độ văn hóa có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống tinh thần của con người
(nhu cầu hiểu biết và nhu cầu thẩm mỹ phát triển). Là một nhu cầu tinh thần, nhu
cầu tin và nhu cầu đọc cũng bị chi phối bởi trình độ văn hóa của con người (nội
dung và phương thức thỏa mãn).
Đối với sách độc giả sách giáo dục chủ yếu là có trình độ văn hóa là học sinh,
sinh viên có nhu cầu học tập và nghiên cứu; giáo viên và giảng viên có nhu cầu hỗ
trợ trong việc giảng dạy, cụ thể độc giả thường xuyên mua sách giáo dục:
Học sinh tiểu học là học sinh ở độ tuổi thiếu nhi (6 – 11 tuổi) mà theo như luật
phổ cập giáo dục tiểu học, học sinh ở bậc này không quá 15 tuổi với trình độ giáo dục Tiểu học.
Học sinh trung học và THPT là bậc phổ cập và phát triển, đặt nền móng cho
giáo dục phổ cập mà còn đặt nền móng cho sự sáng tạo của học sinh.
Đối với giáo viên, người hướng dẫn giảng dạy có trình độ văn hóa từ 12/12 trở lên. - Nhu cầu:
Nhu cầu sử dụng sách giáo dục chủ yếu là qua các hoạt động chính khóa. Để
đạt được hiệu quả cao trong giáo dục và phát triển nhu cầu sử dụng cho học sinh.
Trong quá trình học ở trên lớp khi giáo viên yêu cầu đọc các loại sách giáo
dục để phục vụ quá trình học thì khi đó, học sinh phải xác định được đối tượng tài
liệu cụ thể thỏa mãn được nhu cầu của mình thì họ đưa ra yêu cầu tương ứng.
Vì sách giáo khoa được sử dụng làm tài liệu dạy học chính thức trong các cơ
sở giáo dục phổ thông, do vậy sách giáo khoa là thể loại sách có nhu cầu được sử
dụng bền vững nhất. Sau đó mới đến sách tham khảo.
Nhu cầu sử dụng sách ngoại ngữ bắt nguồn từ yêu cầu tiếp nhận thông tin khi
con người tham gia các hoạt động sống khác nhau, nhưng nó chỉ thực sự hình thành
với điều kiện chủ thể có khả năng. Khi đòi hỏi đối với việc sử dụng ngoại ngữ trở lOMoAR cPSD| 36006831
nên cấp bách, thường xuyên, nhu cầu đó xuất hiện. Nhu cầu sử dụng sách ngoại ngữ
không thể tồn tại và phát triển ở những nơi không có nhu cầu học. lOMoAR cPSD| 36006831 lOMoAR cPSD| 36006831
- Khả năng thanh toán:
Khả năng thanh toán có ảnh hưởng lớn từ nhu cầu sử dụng sách giáo dục của độc
giả. Tuỳ vào nhu cầu sử dụng mà độc giả phải chi trả chi phí bao nhiêu cho loại sách mà mình cần.
Về sách giáo khoa, ông Ngô Trần 䄃Āi - Nguyên Giám đốc NXB Giáo dục Việt
Nam có cho rằng "trên thực tế, giá SGK không ảnh hưởng nhiều đến thu nhập của
đại bộ phận các gia đình, nhất là so sánh với các chi phí khác".
Sách giáo khoa là một loại sách thuộc nhu cầu bắt buộc dành cho học sinh trong quá
trình học tập trên lớp, một bộ sách giáo khoa với đầy đủ 12 môn học giao động từ
200.000đ đến 500.000đ tuỳ theo khối lớp học là khả năng thanh toán mà người mua
bỏ ra cho sách giáo khoa để sử dụng trong 1 năm học. lOMoAR cPSD| 36006831
Đối với sách tham khảo và sách ngoại ngữ, nhu cầu sử dụng phụ thuộc vào tính tự
học và ham muốn tìm hiểu chuyên sâu của mỗi cá nhân, vậy nên chi phí mà người
mua thanh toán cho 2 loại sách này phong phú và đa dạng hơn.
Vì sách tham khảo và sách ngoại ngữ có giá trải dài trên nhiều mức độ, từ thấp đến
cao, từ bổ sung kiến thức cơ bản đến trau dồi chuyên sâu vậy nên khả năng thanh
toán được đánh giá là cao đối với các học sinh trong giai đoạn chuyển cấp, thi đại
học, thi học sinh giỏi… và ở mức trung bình cho đến thấp đối với các khối còn lại.
2.3. Khảo sát về nguồn cung cấp
Các đơn vị tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh mặt hàng sách giáo
dục ngày càng đông. Một trong những lý do tạo nên sự phong phú về thành phần
tham gia kinh doanh là do cơ cấu mặt hàng sách giáo dục hết sức đa dạng trên thị
trường, đồng thời cũng do nhu cầu sử dụng sách giáo dục ngày một gia tăng. Đây
là một trong những thế mạnh giúp các nhà xuất bản tồn tại trên thị trường.
Một số nhà xuất bản tham gia vào sản xuất, kinh doanh mặt hàng sách giáo
dục như: Nhà xuất bản Hà Nội, nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội… Ngoài ra còn nhiều
nhà xuất bản khác như: Nhà xuất bản tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà xuất
bản Đà Nẵng, nhà xuất bản Hải Phòng, nhà xuất bản trẻ, nhà xuất bản Đại học sư
phạm , nhà xuất bản khoa học kĩ thuật…cũng phân phối sách giáo dục ra thị trường
Hà Nội. Chính sự tham gia đông đảo của các lượng trên là yếu tố quan trọng làm
cho thị trường trở nên vô cùng nhộn nhịp, thúc đẩy hơn nữa hoạt động của các nhà
xuất bản và tạo ra sự cạnh tranh gay gắt giữ các doanh nghiệp.
Hiện nay, trên địa bàn thủ đô Hà Nội bên cạnh các doanh nghiệp Nhà nước đã
có tên tuổi như : Tổng công ty sách Việt Nam, công ty phát hành sách Hà Nội, công
ty sách và thiết bị trường học Hà Nội… tham gia trực tiếp vào phân phối mặt hàng
sách giáo dục còn có nhiều thành phần kinh tế khác , đặc biệt là lượng tư nhân tham lOMoAR cPSD| 36006831
gia đông đảo, tiêu biểu như: Nhà sách Trí Tuệ, Nhà sách sư phạm, Nhà sách Nguyễn Văn Cừ…
Do đã có sự liên kết xuất bản giữ các đơn vị sản xuất kinh doanh nên góp phần
làm cho lượng tham gia kinh doanh sách giáo dục trên thị trường phong phú. Thúc
đẩy việc tích cực thực hiện để tạo ra nhiều mặt hàng sách giáo dục có chất lượng
phục vụ tốt nhất nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
Việc Quốc hội quyết định thay đổi cơ chế SGK từ độc quyền sản xuất, phát
hành cung ứng ra thị trường theo giá do Nhà nước quy định của NXB Giáo dục Việt
Nam thành cơ chế thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK; Khuyến khích các tổ chức,
cá nhân biên soạn SGK; thực hiện một chương trình, nhiều SGK. Điều này đã khai
thác, phát huy nguồn lực xã hội, tạo điều kiện cho nhiều NXB, nhà phân phối, nhà
kinh doanh sách đầu tư, xuất bản sách giáo dục, nguồn cung có điều kiện hoạt động, phát triển mạnh mẽ.
2.4. Khảo sát về giá sách
Về cơ bản, sách giáo dục có giá cả trung bình từ dưới 10.000 – 150.000, phù
hợp với nhiều đối tượng mua sách. Đối với những sách tham khảo và sách ngoại ngữ
chuyên sâu, dung lượng số trang lớn thì sẽ có giá lớn hơn, có những quyển có giá lên đến khoảng 500.000. * Sách giáo khoa:
Trong những năm gần đây, với việc thay đổi thay đổi cơ chế quản lý sách giáo khoa,
cùng việc sử dụng sách giáo khoa mới, độc giả, người mua thường xuyên đối mặt
với việc sách giáo khoa tăng giá. Trong thực tế, có thể nhận thấy, giá sách giáo khoa
mới tăng gấp từ 2 -3 lần so với sách giáo khoa cũ.
Lý giải tình trạng sách giáo khoa tăng giá quá nhiều, là do: lOMoAR cPSD| 36006831
- Việc chuyển đổi cơ chế thực hiện nguyên tắc tính đủ, tính đúng theo nguyên tắcthị trường.
- Nhiều đặc điểm, yêu cầu cũng như chương trình giáo dục phổ thông, quy trìnhbiên
soạn SGK mới đã hoàn toàn thay đổi so với sách giáo khoa cũ.
- Việc Nhà xuất bản bỏ vốn đầu tư cho hoạt động xuất bản sách, Tổ chức giới
thiệusách tại các địa phương; tuyên truyền, quảng cáo, tiếp thị sách; bồi dưỡng, tập
huấn sử dụng sách… chi phí đầu vào để sản xuất SGK mới hiện nay đã tăng cao.
- So sánh về hình thức sách giáo khoa cũ và mới, so với sách giáo khoa cũ có khổsách
là 17cm x 24 cm, sách giáo khoa mới có khổ sách là 19 cm x 26,5 cm, dẫn đến
lượng giấy in tiêu thụ sẽ nhiều hơn.
- Hiện nay sách giáo khoa (đặc biệt đối với cấp 1) sử dụng nhiều hình ảnh minhhọa,
bảng biểu với màu sắc tươi mới, công nghệ in cao, đây cũng là một phần khiến cho
giá sách giáo khoa tăng gấp nhiều lần so với sách giáo khoa cũ. lOMoAR cPSD| 36006831
So sánh sách giá cả giáo khoa cũ và mới lớp 1 và lớp 2
- Khảo sát cụ thể bộ sách giáo khoa lớp 1- Kết nối tri thức với cuộc sống (
Bộ sách Giáo khoa lớp 1 - K쨃ĀT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG của NXB
Giáo dục Việt Nam được biên soạn cho tất cả học sinh phổ thông trên mọi miền của đất nước.
Bộ sách gồm 21 cuốn có giá là 563.000đ/bộ, trong đó cuốn rẻ nhất là cuốn “
Vở bài tập âm nhạc” có giá là 8.000đ, cuốn đắt nhất là cuốn “Thực hành và phát
triển Tiếng Việt 1/2 ” có giá là 42.000đ
Bộ sách giáo khoa 1 - “K쨃ĀT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG” thuốc
top 5 sản phẩm SGK lớp 1 bán tốt nhất trong năm 2022.
Theo thống kê doanh thu của sách giáo khoa lớp 1 đến từ 10 shop bán chạy
hàng đầu. Đó là nhà sách Fahasa có tỉ trọng doanh thu cao nhất là 31,7% doanh số,
tiếp theo đó là Onlygol, nhà sách Edubook. Sách tham khảo
Giá cả của sách tham khảo dao động từ 7.000đ đến 500.000đ tuỳ vào nội dung và
phân loại chủ đề. Tuy nhiên điểm chung của sách tham khảo đó là các loại sách phổ
biến thường có giá khá hợp lý với người tiêu dùng, đặc biệt là với học sinh sinh viên
nhằm mở rộng khách hàng mua sách, tiếp cận với đông đảo người tiêu dùng hơn.
Theo khảo sát trên trang web chính thức của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, giá
cả của sách tham khảo ở một số tháng trong năm 2022 như sau: Tháng 9 lOMoAR cPSD| 36006831 lOMoAR cPSD| 36006831 Tháng 10 Tháng 12 * Sách ngoại ngữ
Ở Việt Nam, việc học tiếng ngoại ngữ đang rất được coi trọng và quan tâm
bởi mức độ quan trọng trong việc học ngoại ngữ đặc biệt là tiếng Anh. Nhà nước lOMoAR cPSD| 36006831
dành nhiều sự quan tâm về việc dạy và học ngoại ngữ bằng cách đưa ra nhiều chính
sách, đề án đẩy mạnh việc học Anh ngữ như đề án “Dạy và học ngoại ngữ trong hệ
thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2000-2020” với kinh phí dự toán giai đoạn 2008-
2010 là 1.060 tỷ đồng, giai đoạn 2011 – 2015 là 4.378 tỷ đồng, giai đoạn 2016 –
2020 là 4.300 tỷ đồng. Do đó, có thể nhận thấy tiềm năng phát triển của thị trường
này và xu hướng thịnh hành của các cuốn sách ngoại ngữ, đặc biệt những cuốn sách
ngoại ngữ thuộc loại sách giáo dục sẽ ngày càng tăng trưởng mạnh mẽ.
Cũng do vậy, sách ngoại ngữ từ cơ bản đến chuyên sâu có giá dao động từ
20.000 – hơn 200.000, tùy theo mức độ phổ biến, khái quát và chuyên sâu, trình độ
mà người học hướng đến.
2.5. Khảo sát về mức độ cạnh tranh trên thị trường
Do có đối tượng sử dụng rộng rãi và có sự phong phú về thành phần tham gia
kinh doanh nên mức độ cạnh tranh về mặt hàng sách giáo dục khá lớn.
Hiện nay có khoảng 60 nhà xuất bản thì đã có hơn một nửa tham gia vào quá
trình xuất bản sách giáo dục như nhà xuất bản Giáo dục, nhà xuất bản Đại học Quốc
gia … Qua đó có thể thấy được cạnh tranh trên thị trường sách giáo dục. Trong đó
nhà xuất bản Giáo dục được xem là một trong những nhà xuất bản lớn, có uy tín trên
thị trường sách tham khảo.
Bên cạnh các nhà xuất bản, công ty sách, sự cạnh tranh trên thị trường sách
tham khảo còn bao gồm các doanh nghiệp tư nhân. Sự góp mặt của lực lượng kinh
doanh tư nhân đã làm cho bộ mặt xã hội thay đổi, thị trường phát triển nhanh chóng.
Lực lượng tư nhân năng động , sáng tạo, luôn luôn bám sát những đòi hỏi và mong
muốn của khách hàng để có những biện pháp đáp ứng. Điều này làm cho sự cạnh
tranh trên thị trường ngày một lớn và có thể nói cho đến thời điểm hiện tại thì hoạt
động của lực lượng này có phần “lấn át” các lượng phát triển thị trường lOMoAR cPSD| 36006831 - Cạnh tranh giá cả
Giá cả sách giáo dục đều được niêm yết theo giá cả quy định của nhà xuất bản
phát hành. Tuy nhiên, trong quá trình đến với thị trường và thực hiện hoạt động mua
bán tại các cơ sở kinh doanh sách giáo dục, việc cạnh tranh giá cả thường xảy ra
thường xuyên và bắt đầu có những biểu hiện tiêu cực.
Trong khoảng thời gian khai giảng, nhu cầu sử dụng sách giáo dục đặc biệt
là sách giáo khoa ở mức cao nhất, đây cũng là thời điểm cạnh tranh giá cả diễn ra
mạnh mẽ nhất. Ngoài những cơ sở nhà sách bán đúng giá sản phẩm, còn rất nhiều
những nhà sách, cơ sở kinh doanh sách không ngừng tăng giá cả để nhanh chóng thu
lợi nhuận cao từ khách hàng. Ngược lại, một số doanh nghiệp sẵn sàng bán rẻ hơn
nhiều so với thị trường nhằm phá giá.
Một tình trạng khác về cạnh tranh giá cả thường xuyên xảy ra, đó là việc chênh
lệch giá cả trên thị trường sách online. Một cuốn sách có thể được bán trên nhiều
nền tảng khác nhau với giá cả khác nhau, có những quyển rẻ hơn gấp 2 - 3 so với giá
thật của cuốn sách khi mua tại hiệu sách.
Lợi dụng điều đó, một số thành phần xấu đã sử dụng nguồn sách lậu, không rõ
xuất xứ, chất lượng sách kém hơn để bán trên nền tảng thị trường online với
mức giá rẻ hơn nhiều so với sách gốc hoặc so với những cơ sở bán khác. Điều
này, tạo nên tình trạng cạnh tranh giá cả không lành mạnh trong thị trường sách giáo dục.
VD: Sách “Cutting edge pre-intermediate” – quyển sách dạy Tiếng Anh cho sinh
viên và người đi làm của NXB Văn hóa Thông tin có giá trên sách là 95.000 nhưng
ở trên thị trường online được bán với rất nhiều giá khác rẻ hơn như 51.000 hoặc 60.000… - Cạnh tranh chủng loại
Việc cạnh tranh chủng loại đòi hỏi sự nhanh nhạy của nhà xuất bản, nhanh
chóng, kịp thời cung cấp cho thị trường những loại sách phù hợp với nhu cầu của lOMoAR cPSD| 36006831
người tiêu dùng sách, nhờ đó, nhà xuất bản chiếm được thị trường nhanh nhất. Sách
giáo dục luôn là thị trường cần thiết đối với người dùng và có tiềm năng phát triển
đối với tổ chức cung cấp và nguồn bán, luôn là thị trường sôi động nhưng cũng
không ngừng thay đổi theo xu hương, nhu cầu của khách hàng.
Năm 2019, từ đầu tháng 9, ngay sau khi có quyết định thay đổi cơ chế và đổi mới về
sách giáo khoa, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có văn bản gửi các sở GD&ĐT
về việc chuẩn bị SGK theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong văn bản
này, NXB GD Việt Nam cho hay đã hoàn thành biên soạn và trình Hội đồng quốc
gia thẩm định 4 bộ SGK tuân thủ chương trình giáo dục phổ thông mới.
Tuy nhiên, cũng tại văn bản này, NXB Giáo dục Việt Nam cho biết, hiện nay, ngoài
NXB Giáo dục Việt Nam trực tiếp biên soạn và xuất bản SGK mới còn có Công ty
Cổ phần Đầu tư xuất bản - Thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) tổ chức biên soạn SGK.
Nhiều ý kiến cho rằng, với văn bản này, NXB Giáo dục Việt Nam đang có dấu hiệu
vi phạm Luật Cạnh tranh. Sau khi bộ phê duyệt, các NXB có quyền tổ chức giới thiệu
SGK của mình nhưng tuyệt đối không được gièm pha các NXB khác hoặc có hành
vi lôi kéo “khách hàng”, vì điều đó vừa thiếu đạo đức, vừa vi phạm Luật Cạnh tranh.
- Cạnh tranh chất lượng hàng hoá
Để chiếm lĩnh được thị trường, doanh nghiệp xuất bản cần tập trung đầu tư
vào chất lượng cả về nội dung và hình thức của xuất bản phẩm. Trong quá trình
cạnh tranh trên thị trường, cạnh tranh về chủng loại sách là phương thức cơ bản
nhưng cũng dễ bị cạnh tranh nhất. Vì vậy, nhà xuất bản nào cung cấp cho thị trường
sách có chất lượng cao, được người tiêu dùng sách tín nhiệm sẽ chiếm lĩnh được thị trường. lOMoAR cPSD| 36006831
Hiện nay, xuất hiện rất nhiều cá nhân, tổ chức cung cấp và phân phối những
cuốn sách giả, sách lậu ra thị trường.
Vì vậy, để có sản phẩm chất lượng, khách hàng cần lựa chọn những cơ sở
kinh doanh sách lâu đời hoặc uy tín.
Khách hàng có thể mua hàng trực tiếp từ các nhà xuất bản, hệ thống online của nhà xuất bản.
Một số nhà sách uy tín trên địa bàn Hà Nội với chất lượng sách tốt, đúng
nguồn cung và giá từ NXB, dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp: Nhà sách Tiến Thọ,
Hiệu sách Fahasa, Hiệu sách Phương Nam,…
- Cạnh tranh tuyên truyền và cạnh tranh phục vụ
Trong thị trường sách hiện nay, ngoài việc quan tâm đến xu thế hiện tại của
xã hội, nâng cao chất lượng sách giáo dục, việc các nhà xuất bản, cơ sở kinh doanh
sách giáo dục không ngừng tuyên truyền và công tác phục vụ, chăm sóc khách hàng
cũng trở thành sự cạnh tranh gay gắt.
Để tiếp cận được số lượng khách hàng lớn, nhiều NXB và cơ sở kinh doanh
sách không ngừng thực hiện hoạt động quảng bá sản phẩm và quảng cáo. Đồng thời,
thực hiện nhiều đợt khuyến mãi, giảm giá cho khách hàng mua sách. Nội dung 3:
Đánh giá thị trường xuất bản sách giáo dục
1. Tiềm năng phát triển của sách Giáo dục
Phát triển thị trường sách giáo dục
- Hàng năm trung bình khoản hơn 20 nghìn tựa sách mới với nhiều thể loại đa
dạng được giới thiệu đến bạn đọc.
Một thị trường sách mới bao hàm rất nhiều yếu tố như: sự cung cấp mới, nhu
cầu thị trường mới và những mối quan hệ thị trường mới, v.v.. Một yếu tố thị trường
thay đổi có thể làm thay đổi tình hình của thị trường, từ đó hình thành nên một thị trường mới. lOMoAR cPSD| 36006831
Phát triển sản phẩm sách giáo dục
Sản phẩm sách là yếu tố thị trường hết sức quan trọng. Thay đổi tính năng, kết
cấu, công nghệ sản xuất, hình thức và giá cả của sản phẩm sách trên thị trường cũng
như các yếu tố khác của sản phẩm và thuộc tính của nó sẽ dẫn đến sự thay đổi tương
ứng của thị trường, từ đó dẫn đến sự xuất hiện một thị trường mới.
Điều đó đòi hỏi nhà xuất bản cần có những đánh giá, phân tích sâu sắc về sản
phẩm sách để quyết định lựa chọn việc phát triển sản phẩm sách trong lĩnh vực phát triển thị trường.
Phát triển nhu cầu sách giáo dục
Nhu cầu sách là yếu tố quan trọng nhất trong thị trường sách. Nhu cầu sách thay
đổi sẽ dẫn tới sự thay đổi thị trường sách. Nhu cầu thị trường sách là biểu hiện cụ
thể về nhu cầu văn hóa của con người, đồng thời phản ánh khách quan điều kiện sinh tồn của con người.
Nhà xuất bản cần chú ý nhiều đến những nhân tố như năng lực kỹ thuật, điều
kiện tài nguyên của nhà xuất bản. Trong khi đó, lĩnh vực phát triển nhu cầu thì lại
trực tiếp nhằm vào người tiêu dùng. Vì thế, phân tích đúng thực trạng của nhu cầu
thị trường và nắm bắt được xu thế phát triển của nó là yếu tố quan trọng cần xét đến
khi muốn phát triển nhu cầu sách.
Theo các nhà nghiên cứu thị trường, một điểm phát triển nhu cầu sách có thể
chứa đựng nhiều điểm sáng tạo sản phẩm sách. Nhà xuất bản cần phải xem xét đầy
đủ đến các tính chất liên quan đến nhu cầu thị trường, đồng thời phân tích, đánh giá
đầy đủ về hiện trạng, điều kiện và triển vọng phát triển của thị trường
Phát triển khách hàng
Khách hàng, hay nói cách khác là người tiêu dùng sách, là nguồn tài nguyên thị
trường của nhà xuất bản. Nhu cầu thị trường sách chính là nhu cầu của người tiêu dùng sách. lOMoAR cPSD| 36006831
Nhu cầu của khách hàng ngày càng phong phú, đa dạng, vì vậy, nếu không tạo
được sự khác biệt trong chiến lược kinh doanh trên thị trường thì nhà xuất bản sẽ
gặp phải thách thức rất lớn.
Khi xây dựng chiến lược phát triển thị trường, nhà xuất bản cần phải tiến hành
phân nhỏ thị trường, lựa chọn lĩnh vực phát triển thị trường một cách thích hợp. Khi
phân loại khách hàng, nhà xuất bản cần phải xem xét đầy đủ đến tình hình thị trường,
hành vi thị trường và hiệu ứng tác động lẫn nhau giữa chúng trong cùng một đối
tượng khách hàng, lựa chọn những khách hàng phù hợp để tập trung phát triển thị
trường mục tiêu, giảm thiểu sự mạo hiểm của việc phát triển thị trường.
2. Giải pháp cho hoạt động xuất bản sách giáo dục hiện nay
Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong tranh cãi về giá cả và sự cạnh tranh
không lành mạnh, đồng thời góp phần đẩy mạnh, phát triển thị trường sách giáo
dục, nhóm em xin đề xuất những giải pháp như sau:
- Nâng cao mức độ xử phạt vi phạm trong các văn bản luật. Xác định rõ trách nhiệm
pháp lý của cơ quan chủ quản nhà xuất bản – Bộ GDĐT và cơ quan quản lý nhà
nước về xuất bản – Cục xuất bản, tránh chồng chéo, kém hiệu quả trong quản lý.
- Đối với sách giáo khoa, về mặt giá cả: Giá sách giáo khoa sẽ hình thành dưới sự
tác động của các quy luật giá trị, cung cầu, cạnh tranh… Điều này sẽ thúc đẩy các
nhà làm sách tự đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động, hạ giá thành…, linh hoạt
trong cạnh tranh để đem lại lợi nhuận chính đáng cho mình. Từ đó, người sử dụng
sách giáo khoa cũng có điều kiện lựa chọn những cuốn sách có chất lượng với
giá cả hợp lý. Nhà nước cần đưa vào luật để quy định rõ thời gian, quy mô thí
điểm sách giáo khoa.
- Nhà nước yêu cầu các doanh nghiệp áp dụng mã ISBN để đảm bảo chất lượng sách lOMoAR cPSD| 36006831
- Nâng cao năng lực quản lý xuất bản sách giáo dục. Đẩy mạnh cải cách hành chính
để bộ máy quản lý nhà nước vừa gọn nhẹ, vừa hoạt động hiệu quả. Đẩy mạnh ứng
dụng công nghệ thông tin trong quản lý.
- Quản lý xuất bản sách giáo khoa phải đảm bảo các tiêu chí để tạo ra những sản
phẩm đảm bảo các đặc điểm của sách như tính sư phạm, tính vừa sức, tính ổn định
tương đối,… và các chức năng của sách liên quan đến giáo viên và học sinh cũng
như phát huy được vai trò của sách giáo dục trong đời sống thực tiễn.
C. K쨃ĀT LUẬN
Hà Nội là 1 thành phố lớn và là thủ đô - trung tâm chính trị - kinh tế của Việt
Nam, cho nên Hà Nội có nhiều điều kiện để thúc đẩy kinh tế và văn hóa. Vì vậy, Hà
Nội là khu vực có nền kinh tế thị trường mạnh mẽ và rộng lớn, đáp ứng nhiều điều
kiện để thị trường sách giáo dục được hoạt động, phát triển và thu nhiều thành quả
lớn trên thị trường sách. Một trong những điều kiện đó là nguồn cung – cầu của sách
giáo dục tại Hà Nội rất lớn.
Với những điều kiện phát triển thị trường sách giáo dục, việc cạnh tranh về
thị trường ngày càng gay gắt. Điều này là tín hiệu cho thấy tầm quan trọng và tạo cơ
hội nâng tầm giá trị sách giáo dục trên nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, việc cạnh
tranh khốc liệt của thị trường sách giáo dục, cũng dẫn đến thực trạng và nhiều hệ
quả của việc cạnh tranh không lành mạnh, gây ảnh hưởng trực tiếp đến khách hàng,
hay là sự chênh lệch sức mua giữa các sản phẩm sách. Vì vậy, việc nâng cao ý thức
trong hoạt động kinh doanh sách giáo dục, cũng như không ngừng đẩy mạnh sự giám
sát, quản lý của cơ quan có thẩm quyền đối với thị trường sách là điều cần thiết và quan trọng hiện nay.