Bảo tồn Dân ca Quan họ Bắc Ninh | Môn Di sản văn hóa - Đại học Văn hóa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60851861
Di sản văn hóa phi vật thể Dân ca quan họ Bắc Ninh
1. Chủ đề: Bảo tồn và phát huy di sản thế giới Dân ca quan họ Bắc Ninh 2.
Đối tượng: sinh viên lớp QLVH22B trường Đại học Văn hóa Hà Nội 3. Mục tiêu:
- Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật của Dân ca quan họ Bắc Ninh.
- Tạo nên sự hiểu biết, khả năng thưởng thức và sáng tạo với Dân ca quan họ Bắc Ninh.
- Quảng bá cho giới trẻ để trở nên yêu thích và tiến tới bảo tồn loại hình di sản văn hóa này. 4. Nguồn lực:
- Kinh phí: được tài trợ bởi giảng viên Đinh Văn Hiển.
- Khách mời: Câu lạc bộ Đờn ca tài tử - Cải lương Hà Nội Thời Nội dung lượng lOMoAR cPSD| 60851861 Phần 1: -
Dân ca Quan họ Bắc Ninh là một trong những làn điệu dân ca tiêu 7 phút
biểu của vùng châu thổ sông Hồng ở miền Bắc Việt Nam, một hình thức hát
giao duyên giữa các liền anh liền chị. Đây là một trong những làn điệu dân
ca tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng. -
Ý nghĩa của từ "Quan họ" thường được tách thành hai từ rồi lý giải
nghĩa đen về mặt từ nguyên của "quan" và của "họ". Điều này dẫn đến
những kiến giải về "Quan họ" xuất phát từ "âm nhạc cung đình", hay gắn
với sự tích một ông quan khi đi qua vùng Kinh Bắc đã ngây ngất bởi tiếng
hát của liền anh liền chị ở đó và đã dừng bước để thưởng thức.
5. Sản phẩm: Khả năng tiếp thu của sinh viên lớp QLVH22B về chương trình.
6. Phương pháp thực hiện - Thuyết trình - Biểu diễn văn nghệ
- Giao lưu khách mời với sinh viên
(thời gian tổ chức gói gọn trong 1 tiết học 40-50 phút) 7. Đánh giá -
Đặt câu hỏi và lắng nghe đóng góp ý kiến của sinh viên và của giảng
viên. - Quan sát kĩ lưỡng thái độ và sự quan tâm của sinh viên. -
Từ đó điều chỉnh tiến độ của chương trình và khả năng của từng cá nhân
trong nhóm. 8. Kịch bản chi tiết chương trình:
- Quan họ ngày nay không chỉ là lối hát giao duyên (hát đối) giữa "liền anh"
(bên nam, người nam giới hát quan họ) và "liền chị" (bên nữ, người phụ nữ
hát quan họ) mà còn là hình thức trao đổi tình cảm giữa liền anh, liền chị
với khán giả. Một trong những hình thức biểu diễn hát quan họ mới là kiểu
hát đối đáp giữa liền anh và liền chị. Kịch bản có thể diễn ra theo nội dung
các câu hát đã được chuẩn bị từ trước hoặc tùy theo khả năng ứng biến của hai bên hát. lOMoAR cPSD| 60851861
Phần 2: * Nguồn gốc: 8 phút
Vì ra đời từ rất lâu về trước nên Quan họ Bắc Ninh có rất nhiều câu chuyện
kể về thời điểm ra đời, có ý kiến cho là Quan họ có từ thế kỷ 11, số khác
cho là từ thế kỷ 17, nhưng tất cả, các công trình khảo sát, nghiên cứu từ
trước tới nay tuy có khác nhau nhưng đều đã khẳng định giá trị to lớn của
di sản văn hóa phi vật thể Quan họ, đặc biệt là dân ca Quan họ, loại hình
nghệ thuật được coi là cốt lõi của văn hóa xứ Kinh Bắc ngàn năm văn hiến.
- Ngày 30/9/2009, dân ca quan họ Bắc Ninh chính thức được UNESCO công
nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. * Video:
Phần 3: * Trang phục biểu diễn:
10 phút Trai thường mặc áo lụa, áo the, quần sớ, khăn xếp; gái thì mặc mớ bảy mớ
ba, áo tứ thân nhiều điều nhiều tía, yếm đào xẻ con nhạn, thắt lưng hoa
đào, hoa lý, đeo khuyên vàng xà tích. Khi hát ở ngoài trời, nam thường
che ô còn nữ che nón thúng quai thao để tăng thêm vẻ lịch sự duyên dáng. * Cách hát: -
Theo Giáo sư Vũ Ngọc Khánh và Phạm Minh Thảo, trong sách “Kho
tàng diễn xướng dân gian Việt Nam” có thể chia hát quan họ thành những
dạng sau: Hát quan họ ở hội còn gọi là hát Hội; Hát quan họ ở đám còn gọi
là hát Mừng; Hát quan họ ở cửa đình, cửa đền còn gọi là hát Thờ hát Cầu;
Hát quan họ tại nhà giữa hai nhóm quan họ trai gái mời nhau còn gọi là
hát Canh. Trong các dạng hát quan họ kể trên, hát hội và hát canh là hai
hình thức hát quan họ nổi bật có giá trị văn hóa cao. -
Quan họ người ta bao giờ cũng hát đôi. Khi một đôi trong Quan họ
bạn hát thì bên kia cũng chuẩn bị một đôi để hát đối lại. Chính vì vậy hát Quan lOMoAR cPSD| 60851861
họ là loại hát đối đáp, hát giao duyên. Những người hát Quan họ thường
được gọi là liền anh, liền chị. -
Kết cấu của mỗi điệu hát lại được hình thành từ những lễ kết nghĩa.
Lễ kết nghĩa được bắt đầu bằng những lời thăm hỏi tận tình hoặc những lời
thề thốt. Sau đó, họ lại có buổi gặp nhau ở bên nam. Tại đây họ có thể hát
thâu đêm suốt sáng để thổ lộ với nhau về tình cảm. -
Căn cứ vào sự đồng nhất về cữ giọng, âm sắc, họ xếp thành từng cặp:
anh Cả – chị Cả, anh Hai – chị Hai, anh Ba – chị Ba, anh Tư – chị Tư… Lời
ca trong quan họ chủ yếu nói về tình yêu nam nữ, sự gắn bó thủy chung.
Nhưng trên thực tế họ không hề nghĩ đến chuyện yêu nhau mà chỉ quan hệ
trên cơ sở bình đẳng tôn trọng lẫn nhau. Họ gọi nhau bằng anh, chị và xưng
em hoặc tôi. Thời gian kết nghĩa của người Quan họ có thể từ đời này sang
đời khác hay có khi chỉ một vài năm. Địa điểm ca hát thường là ở sân nhà,
trước cửa đình, cửa chùa, dưới gốc đa, bên sườn đồi, trên thuyền, bến nước…
Theo quan niệm của người Quan họ, nghệ nhân là những ngưòi có kỹ năng
hát “vang, rền, nền, nẩy” điêu luyện, thuộc nhiều bài, nhiều “giọng” Quan
họ. Họ chính là những bậc thầy dân gian thực hành việc sáng tạo, lưu giữ
và trao truyền vốn di sản quý báu đó cho các thế hệ mai sau nên rất xứng đáng được tôn vinh. * video
Phần 4: Giao lưu, trò chuyện giữa sinh viên và nghệ nhân 15 phút lOMoAR cPSD| 60851861
Phần 5: Nhằm tiếp tục mang đến sức sống mới cho di sản, thành phố Bắc Ninh luôn
10 phút khuyến khích, động viên và trân trọng những thể nghiệm mới, các sáng tạo
nghệ thuật mang âm hưởng Dân ca Quan họ. Bởi đó là hoạt động có ý nghĩa
quan trọng, vừa khẳng định giá trị trường tồn của Quan họ vừa bồi đắp,
thăng hoa, làm giàu hơn di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Trải qua
thời gian, các thế hệ người dân Bắc Ninh nâng niu gìn giữ, truyền dạy và
chắp cánh cho những làn điệu Quan họ lan tỏa, bay cao, vươn ra khắp cả
nước, đến với bạn bè quốc tế.
- Các hoạt động truyền dạy, phục dựng không gian diễn xướng truyền
thống, tuyên truyền quảng bá... luôn được xác định là nhiệm vụ quan trọng, thường lOMoAR cPSD| 60851861
xuyên của cấp ủy Đảng, chính quyền để huy động nhân dân hưởng ứng,
tham gia ngày càng đông đảo, sâu rộng. -
Nhiệm vụ quan trọng hàng đầu được xác định là đa dạng hóa hình
thức tuyên truyền quảng bá di sản, Thành phố triển khai xây dựng biểu trưng
văn hóa Quan họ, sổ tay du lịch, tập gấp, tổ chức các chương trình giao lưu,
hát canh Quan họ, kết hợp Dân ca Quan họ với âm nhạc đương đại, các
chương trình biểu diễn nghệ thuật… Xây dựng chuyên trang, chuyên mục
về văn hóa Quan họ trên Website Thành uỷ, Cổng thông tin điện tử, Đài
Phát thanh thành phố, phối hợp với Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh tổ
chức sản xuất và phát sóng định kỳ hàng quý chương trình giao lưu Canh hát Quan họ đêm Rằm... -
Thành phố cũng quan tâm mở rộng các hình thức truyền dạy tại 31
làng Quan họ gốc và các CLB Quan họ thực hành. Hàng năm, thành lập và
duy trì hoạt động của các CLB Quan họ măng non, khơi dậy sự chủ động
sáng tạo, phát huy vai trò, trách nhiệm của các nghệ nhân, liền anh, liền chị
trong việc trao truyền và tổ chức phong phú các hình thức sinh hoạt văn hóa
cộng đồng; duy trì chương trình dạy hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh cho học
sinh các cấp; mở lớp dạy hát Quan họ cho cán bộ, công nhân viên chức,
người lao động tại cộng đồng và các CLB, đội văn nghệ cơ sở.
Phần 6: - MC gửi lời chào lời cảm ơn tới khách mời và khán giả 6 phút
- Tiết mục kết thúc chương trình _Hết_