Thông tin
Hỏi đáp

Bộ tài liệu ôn thi học sinh giỏi ngữ văn lớp 7

Tổng hợp toàn bộ Giáo án giảng dạy ngữ văn lớp 7 học kì 2 được biên soạn đầy đủ và chi tiết . Các bạn tham khảo và ôn tập kiến thức đầy đủ cho kì thi sắp tới . Chúc các bạn đạt kết quả cao và đạt được những gì mình hi vọng nhé !!!!

Chủ đề:

Tài liệu chung Ngữ Văn 7 170 tài liệu

Môn:

Ngữ Văn 7 1.4 K tài liệu

Thông tin:

652 trang 10 tháng trước

Tác giả:

Hiền Trần

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Bộ tài liệu ôn thi học sinh giỏi ngữ văn lớp 7

204 102 lượt tải Tải xuống

Trang 1

MỤC LỤC BỘ TÀI LIỆU BỒI GIỎI NGỮ VĂN 7

STT

NỘI DUNG

TRANG

Chuyên đề 1: Cảm thụ các tác phẩm văn học

- Hướng dẫn cách làm bài cảm thụ

- 45 bài cảm thụ tác phẩm văn học hay

Chuyên đề 2: Nghị luận xã hội

- Dạng 1: Nghị luận về tư tưởng đạo lí

- Dạng 2: Nghị luận về hiện tượng sự việc trong đời sống

( 25 đề nghị luận về sự việc hiện tượng đời sống, nghị

luận tư tưởng đạo lí, một quan điểm, nhận định văn học)

- Dạng 3: Nghị luận về câu chuyện ( 50 đề nghị luận về

câu chuyện có hướng dẫn cách làm bài chi tiết)

- Dạng 4: Nghị luận về bức tranh (20 đề)

167

210

Chuyên đề 3: Kĩ năng làm bài kể về một sự việc có thật

có liên quan đến sự kiện lịch sử

211

213

Chuyên đề 4: Rèn kĩ năng làm văn biểu cảm

- Biểu cảm về sự vật con người

- Biểu cảm về tác phẩm văn học

- Kĩ năng viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật

214

223

231

Chuyên đề 5: Rèn kĩ năng thuyết minh thuật lại một sự

kiện

+ Các dạng làm bài văn thuyết minh

- Dạng 1: Thuyết minh thuật lại một sự kiện trong cuộc

sống.

- Dạng 2: Thuyết minh thuật lại một lễ hội dân gian.

- Dạng 3: Thuyết minh về một sự kiện lịch sử

- Dạng 4: Thuyết minh về một phương pháp cách làm

- Dạng 5: Thuyết minh về tác phẩm văn học

- Dạng 6: Thuyết minh về một thể loại văn học

- Kĩ năng viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về tác giả tác

phẩm ( 24 đoạn văn mẫu của cả 3 bộ sách)

232

252

262

- Chuyên đề 6: Cách làm bài văn nghị luận bàn về ý kiến

văn học mang tính lí luận VH

264

266

Chuyên đề 7: Kĩ năng làm bài đọc Hiểu

- Mẹo làm bài đọc hiểu, nghị luận xã hôi, nghị luận văn

học.

- Công thức viết phần mở bài cho bài nghị luận văn học

và bài nghị luận xã hội

267

280

Chuyên đề 8: Tổng hợp các đề thi ( 73 Đề thi mới nhất 8

câu trắc nghiệm 2 câu tự luận kết hơpk phần viết ngữ

liệu hoàn toàn ngoài chương trình.

281

593

Một số bài văn mẫu hay văn nghị luận VH

( 23 đề nghị luận hay)

594

673

Trang 2

CHUYÊN ĐỀ 1: CẢM THỤ TÁC PHẨM VĂN HỌC

A. Mức độ cần đạt:

- Các biện pháp tu từ và các tín hiệu nghệ thuật ngôn từ trong các đoạn văn, thơ tiêu biểu

- Cách phát hiện và phân tích các biện pháp tu từ trong một đoạn văn, đoạn thơ

- Bố cục của bài văn cảm thụ văn học

- Cách viết một bài văn cảm thụ văn học khoảng 300 từ.(1 trang)

B. Chuẩn bị:

- GV : Đọc tài liệu tham khảo, soạn giáo án chi tiết

- HS: Học và làm các bài tập theo yêu cầu cụ thể của GV

C. Nội dung chuyên đề:

I. PHƯƠNG PHÁP LÀM VĂN CẢM THỤ

1. Cảm thụ thơ văn là gì?

- Trước hết, cảm thụ văn học chính là đi tìm vẻ đẹp, cái hay của những bài thơ, bài văn..

- Là cảm nhận và đánh giá được cái hay cái đẹp của văn bản đó. Biết dùng ngôn từ diễn tả

giúp người nghe đồng cảm với mình khi nghe bài thơ văn đó.

2. Cảm thụ những gì?

a. Phát hiện và chỉ ra những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ văn đó. Có thể là: So

sánh nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ, tương phản, đối, cách sử dụng từ láy, động từ

mạnh, câu tồn tại, câu đặc biệt… Tài liệu của nhung tây

b. Nêu nội dung của văn bản đó và việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó làm cho nội

dung trở nên hay hơn như thế nào. Nếu là nhân hoá thì cảnh vật trở nên có hồn, sinh động

hơn, nếu so sánh thì cảnh vật trở nên cụ thêt gợi cảm, gợi hình.

c. Đoạn thơ đó viết bằng thể thơ gì ? Lục bát hay thơ tự do. Thể lục bát thường nhẹ nhàng

uyển chuyển, truyền cảm thấm thía, dễ đi vào lòng người. Thể thơ tự do dễ bộc lộ mạch

cảm xúc của tác giả. Thơ 5 chữ thích hợp cho nội dung ngợi ca, hoặc kể chuyện. Thể thơ 4

chữ giản dị, gần gũi với những bài hát đồng dao.

d. Nhịp điệu của bài thơ như thế nào?

+ Lục bát thường là 3/3,4/4 hoặc 2/2/2và 2/2/4, 4/2/2 khiến âm điệu thơ du dương

+ Thơ thất ngôn nhịp 4/3 âm điệu khoẻ khoắn, sảng khoái bộc lộ những nỗi niềm, cảm xúc

sâu lắng, mạnh mẽ. Nếu nhịp thơ ngắn thì thường gợi tả những hành động nhanh mạnh,

nếu nhịp thơ dài thì có khả năng diễn tả những cảm xúc tình cảm xao xuyến, dàn trải thiết

tha. Tài liệu của nhung tây

3.Các bước cảm thụ: Gồm 4 bước

- Đọc kĩ bài (đoạn) văn thơ, phát hiện chủ đề, biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật.

- Chỉ ra biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật đó

+ Các biện pháp tu từ

+ Cách sử dụng từ láy tượng hình, tượng thanh, tính từ, từ ngữ gợi tả màu sắc, âm thanh,

ánh sáng, tâm trạng,…

+ Đặc biệt chú ý tìm và phân tích giá trị của từ “đắt”.

- Phân tích tác dụng của biện pháp, dấu hiệu nghệ thuật để bật lên nội dung, chủ đề của

(đoạn) văn thơ đó

Trang 3

- Nêu những suy nghĩ, cảm xúc, đánh giá, liên tưởng của mình về những điều (đoạn) văn

thơ đó gợi ra

II. Một số nghệ thuật trong thơ cảm thụ

1. Nghệ thuật đối lập, tác dụng.

Ví dụ: “Quạt nan như lá

Chớp chớp lay lay

Quạt nan mỏng dính

Quạt gió rất dầy

Gió từ ngọn cây

Có khi còn nghỉ

Gió từ tay mẹ

Thổi suốt dêm ngày”

( Gió từ tay mẹ - Vương Trọng)

Gợi ý: Tìm biện pháp nghệ thuật trong đoạn thơ? Tác dụng của nó?

- Trong đoạn thơ trên có hâi sự vật được nói đến “quạt nan” “quạt gió” tương phản nhau.

Hâi hình ảnh “gió từ ngọn cây ” “gió từ tay mẹ”đối lập với nhau.

Tác dụng: Nhằm ca ngợi người mẹ có tình yêu thương con bao la như biển cả.

Mẹ đã hi sinh cả đời mẹ cho con. Thức khuya dậy sớm tần tảo nuôi con, chăm sóc cho con

từng miếng ăn, giấc ngủ. Gió của trời đất thiên nhiên có khi còn nghỉ, nhưng ngọn gió từ

bàn tay mẹ thổi suốt đêm ngày vì đó là ngọn gió của tình yêu thương. Đoạn thơ thể hiện sự

trân trọng kính yêu người mẹ yêu dấu của mình. Tailieu của nhung tây

Hướng dẫn trình tự cảm thụ:

a. Mở đoạn

- Cảm xúc chung về người mẹ

Trong cội nguồn tình cảm gia đình thì tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng và cao đẹp

hơn cả. Mẹ là người mà em yêu quý nhất. Em càng yêu quí xúc động và kính yêu người mẹ

của mình hơn khi đọc đoạn thơ:

b. Thân đoạn

- Phân tích nghệ thuật và nội dung phải lồng cảm xúc yêu kính thầm

cám ơn mẹ, trân trọng mẹ.

c. Kết đoạn:

- Cảm ơn tác giả đã gieo vào lòng ta những dòng thơ hay biết bao cảm

xúc dạt dào.

- Đọc đoạn thơ em càng thêm yêu kính mẹ của mình hơn, người mẹ

vô cùng kính yêu đã hi sinh suốt đời vì đứa con thân yêu.

2. Nghệ thuật nhân hóa

Ví dụ:

“Cỏ gà rung tai

Nghe

Bụi tre

Tần ngần gỡ tóc

Hàng bưởi

đu đưa

Bế lũ con

Trang 4

Đầu tròn

Trọc lốc”

( Mưa- Trần Đăng Khoa)

Tìm biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó trong đoạn thơ?

- Nghệ thuật: tác giả đã sử dụng thành công và dặc sắc nghệ thuật nhân hóa làm cho cảnh

vật thiên nhiên sinh động gần gũi và giống như con người. Tác giả đã quan sát tinh tế dòng

thơ ngắn, xuống dòng đột ngột tạo ra âm thanh nhịp điệu rất đỗi quen thuộc của cảnh vật tự

nhiên trong trận mưa rào. Tài liệu của nhung tây

3. Nghệ thuật so sánh

Ví dụ: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.”

(Cảnh khuya- Hồ Chí Minh)

Tìm biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó trong đoạn thơ?

- Nghệ thuật: Tác giả đã sử dụng thành công và đặc sắc nghệ thuật so sánh: tiếng suối được

ví như tiếng hát làm cho âm thanh của tiếng suối trong đêm thanh tĩnh thêm gần gũi, sống

động và thẫm đẫm tình người. Cảnh vật thiên nhiên không hoang sơ mà tràn đầy sức sống.

Tài liệu của nhung tây

4. Liệt kê hình ảnh:

Ví dụ 1: ‘Em yêu màu vàng

Lúa đồng chín rộ

Hoa cúc mùa thu

Nắng trời rực rỡ’

(Sắc màu em yêu)

Tìm biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó trong đoạn thơ?

- Nghệ thuật: Hàng loạt các hình ảnh liệt kê: hoa cúc, lúa vàng, nắng trời và cách dùng dấu

phẩy tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng thể hiện cảnh vật mùa thu rất đẹp dịu dàng thơ mộng và

tình yêu thiên nhiên bao la của tác giả.

Ví dụ 2:

“Chúng ta có quyền tự hào về những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,

Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…”

* Tác giả dùng phép liệt kê để nêu lên các vị anh hùng của dân tộc ta qua các thời đại. Dùng

dấu phẩy, dấu chấm lửng nhằm ca ngợi truyền thống bất khuất của những người anh hùng

dân tộc qua các thế hệ. Đọc đoạn văn trong lòng em trỗi dậy niềm tự hào về những trang sử

vẻ vang của dân tộc và biết ơn cac vị anh hùng dân tộc. Tài liệu của nhung tây

5. Phép đảo ngữ:

VD: “ Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà”

( Qua Đèo Ngang- Bà Huyện Thanh Quan)

- Nghệ thuật: Phép đảo ngữ nhấn mạnh sự thưa thớt ít ỏi, thiếu vắng sự sống nơi Đèo Ngang

hoang sơ, sự ít ỏi của con người nơi xóm núi hiu quạnh.

6. Phép tăng cấp

VD: Mưa rả rích dêm ngà. Mưa tối tăm mặt mũi . Mưa thối đất, thối cát. Trận này chưa qua,

trận khác đã tới, ráo riết, hung tợn hơn. Tưởng như biến có nhiêu nước trời hút hết lên đổ

xuống đất liền.

Trang 5

- Nghệ thuật: Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ tăng cấp để nêu bật sự dữ dội ngày càng

hung dữ hơn của cơn mưa mùa hạ. Tailieu của nhung tây

7. Sóng đôi

Ví dụ: “Từ xa nhìn lại cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ. Hàng ngàn bông hoa

gạo là hàng ngàn ngọn lửa hồng. Hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh. Tài

liệu của nhung tây Tất cả đều lung linh trong nắng.”

- Tác giả dùng biện pháp sóng đôi và so sánh để nhấn mạnh vẻ đẹp của mùa hoa nở. Cảnh

đẹp rực rỡ lung linh sắc màu tràn đầy sức sống.

8. Lặp từ ngữ

Ví dụ: “Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác

Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây

Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”

(Viếng lăng Bác- Viễn Phương)

- Nghệ thuật: Điệp ngữ muốn làm được nhắc đi nhắc lại ba lần nhằm tạo nhịp điệu cho câu

thơ đồng thời thể hiện mong muốn, ước nguyện chân thành tha thiết của tác gỉa rmuốn hóa

thân vào những sự vật bên lăng Bác được luôn bên Bác để canh giữ giấc ngủ cho người.

9. Câu hỏi tu từ

Ví dụ: “Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ”

(Ông đồ - Vũ Đình Liên)

- Nghệ thuật: Câu hỏi tu từ. Hổi không phải trả lời nhằm nhấn mạnh sự tiếc nuối, cảm

thương của tác giả đối với một lớp người đã tàn tạ, bị xã hội lãng quên. Câu thơ như một

nén nhang tươmgr niệm ông đồ - lớp người nho học xưa một thời được trọng vọng nay đã bị

vất ra khỏi lề của cuộc sống. Tailieu của nhung tây

III. Cách trình bày bài văn cảm thụ về bài (đoạn) văn thơ.

a. Mở bài: Dẫn dắt từ chủ đề

Giới thiệu xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác, tên tác giả và cảm nhận chính của bản thân về bài

(đoạn) văn thơ. Tài liệu của nhung tây

b. Thân bài:

- Lần lượt phát hiện các biện pháp nghệ thuật, dấu hiệu nghệ thuật trong bài (đoạn) văn thơ

và phân tích giá trị của các biện pháp nghệ thuật, dấu hiệu nghệ thuật để làm bật lên ý

nghĩa, nội dung, tư tưởng, chủ đề mà tác giả gửi gắm trong đó

- Nêu những suy nghĩ, cảm xúc, đánh giá của mình về những điều mà câu thơ, ý thơ gợi lên.

Tài liệu của nhung tây

- Liên hệ với những ý thơ (văn) có cùng chủ đề hoặc cùng biện pháp nghệ thuật

c. Kết bài:

- Đánh giá khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài bao trùm bài thơ.

- Khẳng định giá trị, ý nghĩa của bài (đoạn) thơ, văn trong tâm hồn người đọc.

* Chú ý: Không nhất thiết là dấu hiệu, BPTT nào xuất hiện trước thì phải chủ ra và phân

tích trước. Cần có sự uyển chuyển, linh hoạt để tạo ra được lối viết hấp dẫn nhất tùy theo

từng bài, đoạn thơ văn cụ thể. Cũng có khi có thể lồng một vài biện pháp vào nhau để chỉ ra

nội dung, ý nghĩa ẩn trong đó.

IV. LUYỆN TẬP:

Đề 1: Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

“Những ngôi sao thức ngoài kia

Trang 6

Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con

Đêm nay con ngủ giấc tròn

Mẹ là ngọn gió của con suốt đời

(Trần Quốc Minh)

- Chủ đề: Tình mẹ

- Biện pháp nghệ thuật: so sánh

- Tác dụng: So sánh thứ nhất là : “Những ngôi sao thức- chẳng bằng - mẹ”. Phép so sánh

diễn tả sự hi sinh to lớn của những người mẹ. Những ngôi sao có thể thức thâu đêm nhưng

mẹ có thể thức nhiều đêm, thức cả cuộc đời để lo lắng cho các con. Tailieu của nhung tây

So sánh thứ hai: “Mẹ- là- ngọn gió”. Phép so sánh biểu lộ niềm kính yêu, lòng biết ơn

sâu nặng của con đối với mẹ. Đối với con, người mẹ luôn là ngọn gió mát lành, đêm đến

cho con giấc ngủ say nồng, đêm đến cho con sự bình yên, hạnh phúc.

*Liên hệ: Lời bài hát “Bàn tay mẹ”

Bàn tay mẹ, bế chúng con. Bàn tay mẹ, chăm chúng con. Cơm con ăn, tay mẹ nấu. Nước

con uống, tay mẹ đun. Trời nóng bức gió từ tay mẹ. Con ngủ ngon, trời giá rét cũng bàn tay

mẹ ủ ấm con…”

Với thể thơ lục bát mang âm điệu nhẹ nhàngnhư những ời ru, nhà thơ cho em cảm nhận

sâu sắc hơn về tình mẹ, thấu hiểu và biết ơn người sinh ra mình.

Đề 2: Trình bày cảm nhận của em về bài ca dao sau

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Gợi ý làm bài:

Đây là bài ca dao về chủ đề gia đình, là bài ca dao nói về công lao của cha mẹ và nghĩa vụ

của con đối với cha mẹ

Bài ca dao làm theo thể thơ lục bát với nhiều biện pháp nghệ thuật phong phú: biện pháp

so sánh chính xác, giàu ý nghĩa

Hai câu ca đầu nói về công lao sinh thành dưỡng dục như trời biển của cha mẹ

“Công cha” được so sánh với “núi Thái Sơn”. Núi Thái Sơn là ngọn núi cao ngất, là biểu

tượng cho sự vững chãi, uy nghi. Hình ảnh so sánh gợi lên hình ảnh người cha – trụ cột của

gia đình, là chỗ dựa vững chắc cho cuộc đời con, là người chở che cho con suốt thời thơ ấu.

Bởi “con có cha như nhà có nóc”

“Nghĩa mẹ” được so sánh với “nước trong nguồn”. Nước trong nguồn trong vắt, ngọt ngào,

không bao giờ vơi cạn. Phép so sánh gợi lên tình mẹ bao dung, dịu hiền, vô tận. Con lớn lên

từ dòng sữa ngọt ngào, từ lời ru dịu êm, sự vỗ về yêu thương của mẹ. Người mẹ cả đời hi

sinh vì những đứa con yêu. “Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào. Tình mẹ tha thiết

như dòng suối hiền ngọt ngào

Câu thơ thứ 3,4 khuyên con cái phải biết giữ tròn đạo hiếu. “Thờ mẹ” là tôn thờ ngưỡng

vọng về mẹ. “Kính cha” là kính trọng, biết ơn cha, luôn lắng nghe lời dậy bảo ân cần của

cha Biết thông cảm, sẻ chia với những khó khăn, vất vả của cha mẹ; phụng dưỡng cha mẹ

lúc già yếu. Đó là lời khuyên nhủ ân cần, sâu sắc mà mỗi người làm phận con cần khắc ghi.

Tài liệu của nhung tây

Trang 7

Bài ca dao mang âm hưởng ngọt ngào như lời mẹ hát ru con. Bài ca cho ta thấm thía

hơn công cha, nghĩa mẹ đồng thời gợi lên trong lòng mỗi người tình cảm yêu thương, biết

ơn bậc sinh thành

Đề 3: Cảm nhận của em về bài thơ sau:

Hôm nay trời nắng như nung

Mẹ em đi cấy phơi lưng cả ngày

Ước gì em hoá thành mây

Em che cho mẹ suốt ngày bóng râm

(Đi cấy, Trần Đăng Khoa)

*Gợi ý làm bài

Bài thơ “Đi cấy” của Trần Đăng Khoa được in trong tập thơ “Góc sân và khoảng trời”. Đây

là tập thơ đầu tay của thần đồng thơ ca. Bài thơ viết về tình cảm yêu thương của đứa con

giành cho mẹ qua cảm nghĩ và tâm hồn của một đứa trẻ.

Hai câu thơ đầu tái hiện hình ảnh người mẹ đi cấy lúa trên đồng. Phép so sánh : “trời nắng

như nung” gợi lên thời tiết khắc nghiệt. “Nóng như nung” là rất nóng, nóng như lửa đốt.

Phép so sánh cho người đọc cảm nhận được cái nóng tháng sáu như thiêu, như đốt, như đổ

lửa của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Ý thơ gợi nhắc đến những câu thơ trong bài “Hạt gạo làng

ta”:

“Nước như ai nấu

Chết cả cá cờ

Cua ngoi lên bờ

Mẹ em xuống cấy”

Trong thời tiết khắc nghiệt ấy, để kịp thời vụ “mẹ em” vẫn phải phơi lưng cả ngày ngoài

đồng. Nhà thơ cho ta hình dung ra hình ảnh người mẹ vất vả, lam lũ, dầu dãi nắng mưa của

Trần Đăng Khoa cũng là hình ảnh của mẹ em, bà em trong những ngày mùa đi cấy. Tài liệu

của nhung tây

Thấy mẹ vất vả như vậy, cậu bé Khoa ao ước: “Ước gì… bóng râm”

Đó là ước muốn thật ngây thơ và đẹp đẽ. Ngây thơ bởi chỉ có tre con mới ước được hóa

thành mây. Đẹp đẽ bởi đã thể hiện được tình yêu thương mẹ, thấu hiểu nỗi vất vả của mẹ,

mong mình làm được điều gì đó để vơi đi những nhọc nhằn nơi mẹ. Điều ấy cho thấy Khoa

là một đứa con ngoan ngoãn, hiếu thảo. Người mẹ hẳn sẽ mát lòng khi có một đứa con

ngoan. Dù con chẳng thể hóa thành mây che nắng cho mẹ nhưng tấm lòng con như làn gió

mát, như áng mây lành xua tan bao cực nhọc trên đôi vai mẹ. Tài liệu của nhung tây

Với thể thơ lục bát mang âm hưởng ngọt ngào như những lời ru, bài thơ khiến người đọc

xúc động về tấm lòng của đứa con ngoan đối với người mẹ tảo tần. Nhà thơ cho em hiểu

thêm nỗi vất vả của mẹ, thấy mình cần phải ngoan hơn, thương mẹ nhiều hơn nữa. Tài liệu

của nhung tây

Đề 4: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau

Những chị lúa phất phơ bím tóc

Những cậu tre bá vai nhau thì thầm đứng học

Đàn cò áo trắng

Khiêng nắng

Qua sông

Cô Gió chăn mây trên đồng

Trang 8

Bác Mặt Trời đạp xe qua đỉnh núi

(Em kể chuyện này, 1968- Trần Đăng Khoa)

*Gợi ý làm bài

- Nội dung đoạn thơ: tả cảnh thiên nhiên làng quê vào một ngày đẹp trời

- Biện pháp nghệ thuật nhân hoá: các sự vật, hiện tượng được gọi tên, được miêu tả như con

người.

- Tác dụng: Khiến sự vật, hiện tượng ấy trở nên sống động, gần gũi như thế giới con người.

Tài liệu của nhung tây

Giúp người đọc cảm nhận được dường như cả thế giới thiên nhiên, tạo vật đang hoạt động,

đang tràn đầy sức sống

- Qua đó cho thấy nhà thơ là người yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, trí tưởng tượng bay

bổng và có tâm hồn nhạy cảm trước thiên nhiên và cuộc đời.

Bài tham khảo.

Trần Đăng Khoa sinh ra ở một làng quê miền đồng bằng Bắc Bộ. Thiên nhiên nơi đây đã

nuôi dưỡng tâm hồn Khoa. Và thiên nhiên đã bước vào thơ Trần Đăng Khoa thật nhẹ nhàng

mà thật sinh động. Bài thơ “Em kể chuyện này “ là một trong những bài thơ vẽ lên cảnh đẹp

tuyệt vời của cảnh đẹp quê hương.

Trong đoạn thơ, tác giả đã sử dụng rất hiệu quả biện pháp nhân hoá.

Những chị lúa phất phơ bím tóc

…

Bác Mặt trời đạp xe qua đỉnh núi

Các sự vật được gọi và tả bằng những từ ngữ vốn dụng để gọi người: Chị lúa, cậu tre,

cô gió, bác Mặt Trời. Những từ ngữ vốn miêu tả hoạt động của con người: bá vai nhau thì

thầm đứng học, đàn cò áo trắng, khiêng nắng, đạp xe. Phép nhân hóa cho em cảm nhận

được vẻ đẹp của thiên nhiên làng quê vào một ngày đẹp trời. Làng quê với cánh đồng lúa

xanh mướt. Hàng tre xanh đung đưa trong gió nhẹ. Những cánh cò trắng chao nghiêng trong

nắng vàng rực rỡ. Những đám mây bồng bềnh trôi giữa trời. Tài liệu của nhung tây Tác giả

đã giúp người đọc cảm nhận được dường như cả thế giới thiên nhiên, tạo hoá đang hoạt

động, ai vào việc nấy. Tất cả căng tràn nhựa sống và tha thiết với cuộc đời. Những sự vật

được nhà thơ thổi vào đó linh hồn khiến chúng trở nên sinh động như thế giới con người.

Phải là người yêu thiên nhiên, yêu làng quê, có tâm hồn nhạy cảm trước vẻ đẹp c ủa thiên

nhiên thì mới có thể cảm nhận và viết lên những dòng thơ hay như thế. Nhà thơ Trần Đăng

Khoa đã truyền thêm cho em tình yêu quê hương đất nước, yêu thiên nhiên, cuộc đời. Tài

liệu của nhung tây

Đề 5: Cảm nhận của em về những dòng thơ sau:

“Đây con sông như dòng sữa mẹ

Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây

Và ôm ấp như lòng người mẹ

Chở tình thương trang trải đêm ngày.”

(Vàm Cỏ Đông - Hoài Vũ)

Gợi ý:

- Nghệ thuật: So sánh tuyệt đối, chính xác nên thơ.

- Nội dung : Sự gắn bó đầy ân tình thủy chung của dòng sông đối với cuộc sống nơi làng

quê.

Trang 9

- Sự gắn bó tình nghĩa sâu nặng giữa con sông với con người giữa thiên nhiên với cuộc sống

là sự gắn bó máu thịt của con người trong tình yêu làng quê tha thiết.

- So sánh dòng sông như dòng sữa mẹ nuôi dưỡng sự sống của quê hương làm cho ruộng

lúa vườn cây xanh non hòa chung trong màu xanh tràn trề nhă sống. Dòng sông như lòng

người mẹ phủ đầy tình hương, trang trải tình thương cho mọi người.

Đề 6: Nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của bài thơ sau:

Mo cau

“Trở vàng rồi cái mo cau

Tách rời thân mẹ, rụng vào tay em

Cho bà cắt chiếc quạt xinh

Cất bao ngọn gió ngọt lành vào đây

Hương cây trái, mảnh vườn này

Phả vào tỏa ngát từ tay của bà.”

( Trần Ngọc Hưởng)

*Gợi ý:

- Hai câu thơ đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa. Qua cách nhìn của nhà thơ hình

ảnh chiếc mo cau trở nên hết sức sống động, có hồn. Ở đây chiếc mo cau có sự biến đổi và

không được sống trên thân mẹ nữa. Câu thơ thứ hai là một cách nói hết sức dễ thương của

một em bé. Câu thơ kể tả quá trình nhưng ẩn chứa trong đó là cả một sự nâng niu, đón nhận

một sự vật rất đỗi bình dị trong thiên nhiên.

Sự vật bình thường ấy tưởng như là bỏ đi khi nó không còn sống ở trên cây nữa. Nhưng

không chiếc mo cau đã có một đời sống mới. Dưới bàn tay khéo léo chắt chiu của người bà

nó trở thành một chiếc quạt nhỏ nhắn, xinh xắn và mang lại bao lợi ích. Ở nó chất chứa bao

ngọn gió trong lành mát dịu. Ngọn gió được tạo ra từ chiếc quạt hay từ bàn tay tần tảo chắt

chiu, chịu thương chịu khó của người bà? phải nói là cả hâi. Rồi từ đó ngưới cháu được

hưởng ngọn gió trong lành chứa đựng hương vị ngọt ngào của cây trái vườn nhà.

- Nghệ thuật ẩn dụ được tác giả sử dụng rất khéo léo và tinh tế.

- Bài thơ với hình ảnh thơ gần gũi, ngôn ngữ thơ dung dị dễ hiểu thể hiện một cách nhìn hết

sức thân thương về những sự vật bình thường trong thiên nhiên với bàn tay khéo léo của con

người. Bài thơ còn thể hiện sự chắt chiu tần tảo, cần kiêm, tình cảm yêu thương con cháu,

sự chăm sóc ân cần chu đáo của mỗi người bà, người mẹ Việt Nam. Bà thơ giúp chúng ta

biết tạo ra và nâng niu giá trị của những sự vật bình thường trong cuộc sống. Biết trân trọng

tình cảm yêu thương, gắn bó đối với những người trong gia đình thân yêu của mình.

Đề 7: Dưới đây là những dòng nhật kí của liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm

“…26/ 11/ 1968

Kỉ niệm ngày sinh hôm nay trong tiếng súng địch vẫn nổ rền vang bốn phía. Cũng đã quen

rồi những cảnh vai mang ba lô đưa những người thương binh chạy đi trốn. Có gì đâu hâi

năm rồi quen với lửa đạn chiến tranh.

Giờ đây khu rừng đã lặng im một cách đặc biệt. Tiếng súng đã im, mọi người cũng lặng

im theo dõi tình hình. Riêng mình lòng bỗng thiết tha nhớ đến những ngày êm ấm trên

miềm Bắc. Cũng là nắng mùa đông nhưng nắng ấm vì niềm vui tràn ngập, ba má mua hoa

về tặng, tổ chức liên hoan, bạn bè đến chúc mừng. Bây giờ trong niềm mong ước của mình

khác hơn ngày xưa, nếu có được như vậy thì trên hết, hãy ưu tiên cho những người vào sinh

ra tử 23 năm nay, những thanh niên lớn lên chỉ biết có đau thương, căm thù và hi sinh gian

khổ. Và hãy hi sinh cho những người thân yêu của mình trên mảnh đất miền Nam này. Ba

Trang 10

má ơi, hãy chuẩn bị tất cả tình thương đón con và những đứa con trâi miền Nam của ba má

trở về. Những đứa em của con sẽ vô cùng xứng đáng với tình thương của ba má..”

(Trích Nhật kí Đặng Thùy Trâm - NXB hội nhà văn năm 2005)

Hãy nêu suy nghĩ của em sau khi đọc những dòng nhật kí trên?

*Hướng dẫn:

Đây là những dòng văn viết theo thể nhật kí thể hiện những cảm xúc, suy nghĩ riêng tư

của một con người. Là dòng nhật kí của một nữ bác sĩ trẻ của thủ đô tham gia cuộc kháng

chiến giải phóng miền Nam. Những dòng nhật kí này được viết vào những ngày vô cùng

thiêng liêng đối với chị: ngày sinh nhật. Là ngày rất đặc biệt của Đặng Thùy Trâm nhưng nó

lại rất giống với bao ngày đã qua của chị. Đó là chạy càn, đó là sự nguy hiểm. Đối mặt với

nguy hiểm liên tiếp, các anh, các chị đã có thêm bản lĩnh và đã trở thành thói quen của

những người chiến sĩ tại chiến trường. Qua đó chúng ta phần nào cảm nhận được không khí

ác liệt của những cuộc chiến tranh mà nhân dân Việt Nam đã phải gánh chịu.

Đề 8: Nêu điều cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

“ Khi trời trong gió nhẹ sớm mâi hồng

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió ”

( Quê hương- Tế Hanh)

Hướng dẫn:

1. Mở đoạn: Giới thiệu khái quát về tác giả Tế Hanh và bài thơ “Quê hương”

VD Viết về quê hương có rất nhiều nhà thơ, nhà văn đề cập đến nhưng em thích nhất bài

thơ quê hương của nhà thơ Tế Hanh viết về một buổi sáng dân làng ra khơi đánh cá.

2. Thân đoạn:

- Nghệ thuật: Đoạn thơ tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh rất đặc sắc chiếc

thuyền được so sánh với con tuấn mã khiến người đọc hình dung ra con thuyền mạnh mẽ

vững chắc đang rẽ sóng ra khơi. Bên cạnh đó tác giả còn so sánh cánh buồm trông như

mảnh hồn làng khiến người đọc hình dung ra vẻ đẹp của con thuyền đang lướt sóng ra khơi

còn thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và sự vật. Đặc biệt nhà thơ sử dụng biện

pháp nhân hóa chiếc thuyền phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang. Độc đáo hơn cả là

nghệ thuật ẩn dụ cánh buồm cũng giống như con người nó đem hết sức thâu góp gió đưa

con thuyền ra khơi đánh cá, thu được những mẻ cá bội thu. Nhà thơ còn kết hợp sử dụng

những động từ mạnh “hăng”, “phăng”, “rướn”, “vượt”, “thâu”, “góp”, cách sử dụng từ Hán

Việt góp phần làm cho sự vật, con người đẹp hơn lên, đồng thời bộc lộ thái độ trân trọng tự

hào về con người, con thuyền và vùng biển quê hương.

- Nội dung: Qua các biện pháp nghệ thuật trên tác giả giúp người đọc cảm nhận được khung

cảnh thiên nhiên tươi đẹp và vẻ đẹp mạnh mẽ phơi phới niềm tin của đoàn thuyền ra khơi

đánh cá hứa hẹn một mẻ cá đầy khoang.

3. Kết đoạn

- Cảm ơn nhà thơ Tế Hanh chỉ qua một đoạn thơ nhỏ đã giúp ta thấy được đất nước mình

thật tươi đẹp, biển cả thật giàu có và con người Việt Nam thật đáng yêu!

Đề 9: Cảm nhận của em về vẻ đẹp thiên nhiên mùa thu trong đoạn thơ sau:

“Gió may nổi bờ tre buồn xao xác

Trang 11

Trên ao bèo tàn lụi nước trong mây

Hoa mướp rụng từng đóa vàng rải rác

Lũ chuồn chuồn nhớ nắng ngẩn ngơ bay.”

(Trích Sang thu - Anh Thơ )

* Gợi ý:

* Chỉ với bốn câu thơ tám chữ và bằng vài nét phác họa nhà thơ đã vẽ ra trước mắt người

đọc một bức tranh mùa thu thôn quê đẹp, giản dị, và đầy hấp dẫn:

- Mựa thu bắt đầu với gió heo may mang theo hơi lạnh của đất trời tỏa ra không gian bao

trùm lên vạn vật, có lẽ chẳng ở đâu có cái se lạnh ấy ngoài mùa thu đất Bắc, cái gió mà từ

lâu vẫn được coi là hồn thu Bắc Bộ.

- Nghệ thuật nhân hóa “bờ tre buồn”, đã gợi ra hình ảnh bờ tre như một sinh thể có linh hồn

biết cảm nhận những biến chuyển của thiên nhiên đất trời từ hạ sang thu nên đã mang một

nỗi buồn xao xác.

- Mùa thu thường gợi sự tàn phai thế nhưng trong bức tranh thu này sự tàn phai ấy được nữ

thi sĩ thể hiện qua hình ảnh của ao bèo tàn lụi vừa gần gũi, quen thuộc lại vừa dân dã. Ao

bèo là hình ảnh đẹp của muà hè nhưng khi sang thu đã tàn lụi, song trong sự tàn lụi ấy, nhà

thơ lại phát hiện ra vẻ đẹp mới của thiên nhiên mùa thu đó là ao thu với làn nước trong veo

in bóng mây khiến cho người đọc liên tưởng tới một sự hòa quyện của mây và nước - một

bức tranh thủy mặc tuyệt đẹp.

- Hay nhất vẫn là hai câu thơ cuối: Đọc hai câu thơ ta thấy choáng ngợp trước một cảnh

tràn đầy sắc vàng của hoa mướp, của nắng và cả của chuồn chuồn nữa, mỗi màu vàng đều

mang một đặc trưng riêng vậy mà khi kết hợp với nhau lại trở nên tuyệt tác đến vậy.

+ Hoa mướp không phải là loài hoa cao sang nó chỉ là loài hoa mộc mạc, đơn sơ gần gũi với

hình ảnh nông thôn Việt Nam vào mùa hè, được tác giả đưa vào trong thơ nó trở nên gần

gũi, nhuần nhụy và đằm thắm, tinh tế.

+ Hình ảnh con chuồn chuồn được nhân hóa mang tâm trạng như con người: ngẩn ngơ như

tiếc nuối một cái gì đó đã qua.

* Nghệ thuật: Nhà thơ đã sử dụng nghệ thuật nhân hóa ‘tre buồn”, “chuồn chuồn ngẩn ngơ”

và những từ láy: “xao xác, rải rác, ngẩn ngơ” đã bộc lộ được thần thái của sự vật vừa nhẹ

nhàng man mác vừa làm say lòng người.

* Từ vẻ đẹp thiên nhiên mùa thu ta thấy được tâm hồn nhạy cảm của nhà thơ trước thởi

khắc giao mùa của đất trời từ đó gửi gắm tâm trạng buồn man mác trước cuộc đời. Qua khổ

thơ ta càng thêm yêu vẻ đẹp của quê hương mình.

Đề 10: Cảm nhận của em về vẻ đẹp thiên nhiên ở Sa Pa trong đoạn văn sau:

“ Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung

tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của cây tử kinh thỉnh thoảng

nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng

cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe.”

(Trích Lặng lẽ Sa Pa- Nguyễn Thành Long)

* Gợi ý:

Bằng ngôn ngữ tạo hình đặc sắc và sù rung cảm của tâm hồn tinh tế, vẻ đẹp thiên nhiên Sa

Pa hiện lên như một bức tranh sơn mài lộng lẫy với những câu văn miêu tả nắng, cây cối,

mây.

Trang 12

- Nắng qua ngòi bút của Nguyễn Thành Long hiên lên thật lạ: Nắng len tới đốt cháy cả rừng

cây

- Qua nghệ thuật nhân hóa “len”, nắng như một sinh thể biết cử động đồng thời nắng gơi

sự chảy trôi của thời gian..

- Rừng cây trong nắng được miêu tả bằng một cảm nhận rất tinh tế nên thơ, thông như reo

vui cùng niềm hứng khởi đón chào nắng.

- Mây là hình ảnh quen thuộc trong thơ ca từ xưa đến nay, nhưng trong đoạn văn này mây

không xuất hiện ngay mà nắng dọn đường cho mây xuất hiện, mây không xa vời mà như

một sinh thể sống tinh nghịch, đáng yêu, gần gũi với con người, luồn vào gầm xe khiến con

người có thể cầm nắm được..

- Qua cách miêu tả nắng, mây, tả sự sống của cây lá bức tranh thiên nhiên hiện lên thật đẹp

và thơ mộng. Thiên nhiên ở SaPa không tĩnh tại mà tràn trề sức sống, có cảm xúc như con

người, nó như tô thêm vẻ đẹp của con người SaPa. Phải có tâm hồn nhạy cảm tinh tế trước

thiên nhiên tạo vật thì Nguyễn Thành Long mới có thể khắc họa bức tranh nên thơ và sống

động như vậy.

Đề 11: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,

Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,

Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,

Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh…

(Đoàn Văn Cừ, Chợ Tết )

* Gợi ý:

* Về nghệ thuật:

- Đoạn thơ sử dụng thành công nhiều biện pháp tu từ:

+ So sánh: Sương trắng ....như giọt sữa

+ Nhân hóa: Núi - uốn mình, đồi - thoa son

- Sử dụng nhiều từ ngữ chỉ màu sắc: trắng, tía, xanh, son(đỏ).

- Sử dụng phương thức miêu tả để bộc lộ cảm xúc....

* Về nội dung:

- Cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên mùa xuân:

+ Đó là vẻ đẹp tinh khôi đầy hấp dẫn qua nghệ thuật so sánh sương trắng... như giọt sữa,

gợi sự ngọt ngào tinh khiết của những giọt sương mùa xuân.

+ Vẻ tinh nghịch, nhí nhảnh của những tia nắng tía trên ruộng lúa.

+ Núi khoác trên mình tấm áo xanh của ngàn cây trong dáng vẻ thướt tha điệu đà.

+ Dưới ánh ban mai, ngọn đồi như được thoa một lớp son rực rỡ.

=> Thiên nhiên đang cựa mình trong buổi sớm mùa xuân. Cảnh vật toát lên vẻ rực rỡ, lấp

lánh với sự tinh khôi, trong trẻo, mượt mà. Bức tranh xuân gợi lên cảm giác yên bình, ấm

áp.

- Thấy được cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp mùa xuân. Qua đó thể hiện tình yêu

thiên nhiên, yêu quê hương đất nước.

- Cảm xúc của bản thân khi đọc đoạn thơ: xao xuyến trước vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên,

thêm yêu mến, gắn bó với quê hương đất nước.

Trang 13

Lưu ý: Trong quá trình cảm nhận, HS cần lồng nghệ thuật với nội dung, các em có thể có

những phát hiện mới lạ song cần phù hợp với nội dung nghệ thuật của đoạn thơ. Giáo viên

cần trân trọng những sáng tạo trong bài làm của học sinh.

Đề 12: Cảm nhận của em khi đọc đoạn văn sau:

“ Mùa xuân đã đến hẳn rồi, đất trời lại một lần nữa đổi mới, tất cả những gì sống trên

trái đất lại vươn lên ánh sáng mà sinh sôi nảy nở với một sức mạnh không cùng. Hình như

từng kẽ lá khô cũng cựa mình vì một lá cỏ non vừa xòe nở, hình như mỗi giọt khí trời cũng

rung động không lúc nào yên vì tiếng chim gáy, tiếng ong bay...”

( Theo Nguyễn Đình Thi)

* Gợi ý:

+ Về nghệ thuật: Đoạn văn sử dụng nghệ thuật nhân hóa đặc sắc: “từng kẽ lá khô…cựa

mình, mỗi giọt khí trời... rung động”

- Lời văn giản dị, trong sáng, giàu sức gợi cảm.

+ Về nội dung: Chỉ bằng một đoạn văn ngắn, Nguyễn Đình Thi đã mang đến cho người đọc

một bức tranh xuân đẹp. Mùa xuân bắt đầu với lá cỏ non xòe nở khiến từng kẽ lá khô “cựa

mình” nhường chỗ cho búp non, giọt khí trời “rung động” bởi âm thanh của tiếng chim gáy,

tiếng ong bay - những âm thanh của mùa xuân làm cho không gian thêm sôi động. Mùa

xuân không tĩnh tại mà luôn có sự vận động không ngừng của tạo vật góp phần làm nên sức

sống mãnh liệt. Thiên nhiên ở đây có sự giao hòa giao cảm. Qua đó, ta thấy được sự quan

sát tinh tế và tâm hồn nhạy cảm của tác giả.

Đề 13: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau

“Cỏ giấu mầm trong đất

Chờ một ngày đông qua

Lá bàng như giấu lửa

Suốt tháng ngày hanh khô

Búp gạo như thập thò

Ngại ngần nhìn gió bấc

Cánh tay xoan khô khốc

Tạo dáng vào trời đông.”

* Gợi ý làm bài

Thiên nhiên là một chủ đề quen thuộc trong thơ ca. Mùa xuân muôn hoa khoe sắc; mùa

hè đầy vườn trái chín; mùa thu nắng vàng rực rỡ. Song đoạn thơ của nhà thơ.... lại tái hiện

cảnh vật của mùa đông? Cảnh mùa đông có gì đẹp

Đoạn thơ sử dụng biện pháp nhân hoá, dùng những từ ngữ chỉ hoạt động tính chất của

người để chỉ hành động, tính chất của vật. Đó là các từ: “giấu” “chờ”, “thập thò”, “ngại

ngần”, “nhìn”, “tạo dáng” để miêu tả cỏ, lá bàng, búp gạo, cành cây xoan. Phép nhân hóa

gợi lên cảnh vật thiên nhiên vào mùa đông khắc nghiệt. Cỏ dường như khô héo, lá bàng đỏ

rực trước cái lạnh khủng khiếp của mùa đông; những búp gạo nhỏ nhoi dường như e ngại,

sợ hãi những cành xoan khẳng khiu, khô khốc vươn cánh tay gầy gò giữa không gia lạnh

lẽo. Biện pháp nhân hoá tài tình khiến thế giới các loài cây hiện lên sinh động như cuộc

sống con người. Chúng đang khép mình nằm yên trong mùa đông giá lạnh, khắc nghiệt.

Nhưng bên trong ẩn chứa một nguồn sống vô cùng mạnh mẽ. Tài liệu của nhung tây Sức

Trang 14

sống ấy đủ để chúng vượt qua cái khắc nghiệt của mùa đông để chờ một mùa xuân mới sẽ

về.

Đoạn thơ tả cảnh thiên nhiên khắc nghiệt nhưng lại gợi lên trong lòng người đọc một

cảm giác thật ấm áp. Ấm áp vì cảm nhận được sức sống kỳ diệu của thiên nhiên, của cuộc

đời. Sau mùa đông giá lạnh sẽ là mùa xuân ấm áp.

Đề 14: Viết một bài văn ngắn phân tích giá trị biểu đạt của phép tu từ chủ yếu trong

bài thơ sau:

Ông Trời nổi lửa đằng đông

Bà Sân vấn chiếc khăn hồng đẹp thay

Bố em xách điếu đi cày

Mẹ em tát nước, nắng đầy trong khau

Cậu Mèo đã dậy từ lâu

Cái tay rửa mặt, cái đầu nghiêng nghiêng

Mụ gà cục tác như điên

Làm thằng Gà Trống huyên thuyên một hồi

Cái Na đã tỉnh giấc rồi

Đàn chuối đứng vỗ tay cười, vui sao!

Chị Tre chải tóc bờ ao

Nàng Mây áo trắng ghé vào soi gương

Bác Nồi Đồng hát bùng boong

Bà Chổi loẹt quẹt lom khom trong nhà

(Buổi sáng nhà em,Trần Đăng Khoa, 1967)

* Gợi ý làm bài:

- Bài thơ tả cảnh buổi sáng ở làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nhà thơ đã tái hiện lại cảnh

thiên nhiên, hoạt động của tạo vật, con vật, cây cối và con người

- Biện pháp nhân hoá: dùng những từ ngữ vốn để gọi và tả người để gọi, tả sự vật, hiện

tượng “ông”, “nổi lửa”, “Bà sân” vấn chiếc khăn hồng”… khiến thế giới con vật, đồ vật

hiện lên sinh động như thế giới con người.

Buổi sáng bắt đầu bằng hình ảnh: “Ông trời… đằng đông” gợi tả hình ảnh mặt trời – ông

chủ của ngôi nhà vũ trụ đang thắp lên một ngày mới bằng ánh nắng rự rỡ, chói chang. Ánh

nắng ban mai rực rỡ ấy chiếu xuống sân nhà cậu bé Khoa khiến cho Bà Sân như được vấn

một chiếc khăn màu hồng tươi đẹp. Đó cũng là lúc bố mẹ Khoa ra đồng làm việc. Bố cày

ruộng, mẹ tát nước. Công việc vất vả của mẹ được miêu tả bằng hình ảnh hết sức nên thơ:

Tài liệu của nhung tây “Mẹ em tát nước nắng đầy trong khau”. Ánh nắng hồng lấp lánh

trong từng khau nước của mẹ Khoa khiến người đọc liên tưởng tới câu ca dao:

“Hỡi cô tát nước bên đàng

Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi”

Những câu thơ tiếp theo miêu tả hoạt động của các loài vật: Cậu Mèo, mụ Gà và thằng

Gà Trống. Tác giả đã tái hiện hình ảnh chú mèo lười rửa mặt bằng ngôn từ vô cùng sinh

động, tự nhiên: “Chú mèo… nghiêng”. Cũng lúc này, mụ Gà Mái đang cục tác ầm ĩ, không

hiểu là tìm ổ đẻ hay khoe cho cả làng biết mình vừa cho ra đời một quả trứng hồng. Thấy

thế, thằng gà trống chẳng hiểu chuyện gì cũng “huyên thuyên một hồi”. Âm thanh tiếng gà

ấy thật thân thuộc, yên bình của vùng thôn quê mỗi sớm mai thức dậy.

Đôi mắt của cậu bé Khoa dõi ra khu vườn bé nhỏ của gia đình. Kia rồi, cái Na đã mở mắt,

dõi nhìn bầu trời trong veo. Hàng Chuối trong vườn xào xạc gió, những chiếc lá bay phần

Trang 15

phật trong gió như đang vỗ tây cười. Và kìa, Chị Tre và Nàng Mây hiện lên mới điệu đà

làm sao! Cách dùng nhân hóa kết hợp với cách dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động của người để

chỉ hoạt động của vật “chải tóc”, “soi gương” khiến Chị Tre và Nàng Mây hiện lên như

những cô gái duyên dáng, điệu đà đang chải chuốt, làm duyên. Tài liệu của nhung tây

Hai câu thơ cuối thật hóm hỉnh với hình ảnh “Bác Nồi Đồng” và “Bà Chổi”. Bác Nồi Đồng

vui tính đang hát bùng boong trong bếp. Bà Chổi đang loẹt quoẹt lom khom quét nhà. Qua

hai hình ảnh thơ trên ta hình dung ra cậu bé Khoa ngoan ngoãn đang giúp bố mẹ nấu cơm,

quét nhà.

Bằng thể thơ lục bát, cách ngắt nhịp linh hoạt 2/4 và 3/3 ở câu lục ; 2/6 và 4/4 ở câu bát,

bài thơ đã tái hiện lại những hoạt động quen thuộc trong không gian làng quê. Qua đó, nhà

thơ cho người đọc cảm nhận được thiên nhiên, cuộc sống tươi đẹp, yên bình của một miền

quê Bắc Bộ.

Phải là một cậu bé có tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu quê tha thiết Khoa mới có thể viết lên

những dòng thơ hay đến thế. Nhà thơ cho em thêm yêu, thêm mến mảnh đất quê hương, đất

nước mình. Tài liệu của nhung tây

Đề 15: Em cảm nhận được vẻ đẹp nào trong nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ sau:

Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng.

(Nhớ con sông quê hương- Tế Hanh)

Gợi ý làm bài

* Hoàn cảnh ra đời của bài thơ:

Bài thơ được viết vào năm 1956, khi đất nước ta đang chìm đắm trong khói lửa chiến

tranh, đất nước bị đế quốc Mỹ chia cắt thành hai miềm Nam - Bắc. tác giả phải xa quê

hương ra miền bắc công tác.

* Xác định nội dung đoạn thơ: Bài thơ thể hiện vẻ đẹp của dòng sông và tính cảm tha thiết

gắn bó với con sông quê hương của Tế Hanh

*Xác định biện pháp nghệ thuật

- So sánh: Nước- gương: diễn tả vẻ đẹp rộng lớn, phẳng lặng, trong vắt của mặt sông. Tài

liệu của nhung tây

- Nhân hoá: Soi toc hàng tre: Những hàng tre xanh mướt đôi bờ như những cô thôn nữ

xinh đẹp, duyên dáng. Sau mỗi buổi đi làm về thường ra sông chải chuốt, làm duyên

- So sánh: tâm hồn- buổi trưa hè: Diễn tả tình cảm nhớ thương dòng sông quê hương cháy

bỏng trong lòng nhà thơ

Ngoài ra, còn khai thác thêm vẻ đẹp của một số từ ngữ đặc sắc như:

- Động từ “toả”: thể hiện tình cảm lan toả, bao trùm dòng sông

- Động từ “có” thể hiện niềm tự hào sâu kín của tác giả khi giới thiệu về dòng sông quê

mình. Tài liệu của nhung tây

- Các tính từ gợi tả như “xanh biếc”, “lấp loáng” nhằm miêu tả trọn vẹn hình ảnh một dòng

sông quê xinh đẹp, hiền hoà, nơi cất giữ bao kỉ niệm ấu thơ của tác giả.

Đề 16: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

Bông cúc là nắng làm hoa

Bướm vàng là nắng bay xa, lượn vòng

Trang 16

Lúa chín là nắng của đồng

Trái thị, trái hồng là nắng của cây.

(Lê Hồng Thiện)

Có lẽ mùa thu là mùa đẹp nhất trong một năm. Bởi vậy mà có biết bao tác phẩm nghệ

thuật mang đề tài mùa thu ở mọi lĩnh vực thơ, ca, nhạc, họa. Và khi đọc những dòng thơ

viết về mùa thu của Lê Hồng Thiện, ta lại thấy một sắc thu diệu kỳ hiện về

Nhà thơ thật khéo léo khi sử dụng một loạt các biện pháp so sánh độc đáo:

“Bông cúc… của cây”

Nói đến thu là phải nói đến sắc nắng vàng. Nắng vàng được ủ trong sắc vàng tươi rực rỡ của

hoa cúc. Nắng vàng nhuộm sắc cánh bướm bay rập rờn khắp cánh đồng quê. Nắng vàng

thúc dục cánh đồng lúa trĩu hạt mau chín. Nắng vàng ủ trong trái thị, trái hồng trong vườn

nhà. Như vậy, nắng hiện lên với muôn màu muôn vẻ: nắng ủ trong sắc màu của hoa, nắng

làm nên những mùa vàng bội thu, nắng ủ trong trái chín, trong hoa thơm, quả ngọt. Nắng

gần gũi và tỏa ấm cho cuộc sống con người và con người cũng đang tạo ra nắng.

Chỉ bằng mấy dòng thơ nhẹ nhàng, tác giả như vẽ lên trước mắt ta cảnh sắc thiên nhiên

mùa thu tuyệt đẹp. Đó là bức tranh cánh đồng quê với gam màu chủ đạo là sắc vàng. Sắc

vàng của hoa cúc mùa thu. Sắc vàng của những luống hoa cải rực rỡ rập rờn bướm lượn.

Sắc vàng trù phú, ấm no của cánh đồng sắp vào vụ gặt. Sắc vàng của những trái thị, sắc đỏ

của những trái hồng ngọt ngào một thời thơ dại.

Có lẽ phải là người yêu và gắn bó tha thiết với thiên nhiên thì Lê Hồng Thiện với có được

những dòng thơ hay đến thế. Cảm ơn nhà thơ đã cho em cảm nhận sâu sắc hơn vẻ đẹp của

thiên nhiên, của sắc thu quê hương. Tài liệu của nhung tây

Đề 17: Cảm nhận của em về bài thơ sau:

Sau làn mưa bụi tháng ba

Lá tre bỗng đỏ như là lửa thiêu

Nền trời rừng rực ráng treo

Tưởng như ngựa sắt sớm chiều vẫn bay.

(Tháng ba, 1972 - Trần Đăng Khoa)

Bài thơ trên được nhà thơ Trần Đăng Khoa viết vào năm 1972. Bài thơ tả cảnh thiên

nhiên tháng ba và những liên tưởng của nhà thơ trước thiên nhiên đó.

Hai câu thơ đầu có sử dụng phép so sánh ngang bằng “Lá tre bỗng đỏ như là lửa thiêu”.

Lá tre đỏ được so sánh với lửa. Lửa mang màu đỏ rực. Biện pháp so sánh ngang bằng tái

hiện hình ảnh lá tre vào tháng ba ngả sang màu đỏ rực như lửa. Đó là một hình ảnh rất quen

thuộc ở mỗi làng quê Việt Nam xưa.

Hai câu thơ sau miêu tả hình ảnh bầu trời tháng ba. Tháng ba là tháng cuối cùng của mùa

xuân, cái lạnh giá đã không còn. Trời đã bắt đầu chuyển nắng sau những ngày mưa bụi. Và

khi hoàng hôn xuống, phía chân trời có những đám mây màu đỏ rực, phản quang ánh sáng

mặt trời, dân gian thường gọi là “ráng treo”. Hình ảnh “ráng treo” khiến nhà thơ liên tưởng

đến hình ảnh ngưa sắt và người anh hùng làng Gióng thuở đánh giặc Ân. Tài liệu của nhung

tây “Tưởng như ngựa sắt sớm chiều vẫn bay”. Câu thơ miêu tả mà giàu sức liên tưởng thú

vị, nhiều ý nghĩa. Thì ra hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay về trời luôn sống trong

tâm trí mỗi người Việt Nam

Với thể thơ lục bát nhẹ nhàng, những hình ảnh thơ giàu sức liên tưởng, nhà thơ đã tái hiện

cảnh thiên nhiên tháng ba quen thuộc đồng thời truyền cho người đọc thêm yêu vẻ đẹp của

Trang 17

quê hương đất nước. Có thể thấy Trần Đăng Khoa là nhà thơ rất yêu, gắn bó với thiên nhiên,

yêu mến và am hiểu lịch sử dân tộc.

Đề 18: Hãy nêu cảm nhận của em khi đọc bài thơ sau:

Bà còng trong câu ca dao

Cứ làm em nghĩ: vì sao bà còng?

Hôm nay cấy lúa trên đồng

Đã cho em hiểu: bà còng vì sao!

(Bà còng- Phong Thu)

- Nội dung bài thơ: Viết về những suy nghĩ của em bé về bà còng.

- Nghệ thuật: thể thơ lúc bát, truyền cảm, dễ đi vào lòng người.

- Lối đảo ngữ: vì sao bà còng- bà còng vì sao có tác dụng nhấn mạnh suy nghĩ, cảm xúc

- Sử dụng dấu chấm hỏi, dấu chấm cảm có giá trị biểu đạt.

Đề 11: Cảm nhận về bài ca dao sau

Ca dao có câu: “Bà còng cõng cháu đi chơi”, “Bà còng đi chợ trời mưa”. Cũng viết về hình

ảnh “Bà còng”, nhà thơ Phong Thu có những dòng thơ thật mộc mạc mà thật sâu sắc:

“Bà còng…. vì sao!”

Tuổi thơ ai mà chẳng từng nghe những câu ca dao viết về “Bà còng”. Dấu chẩm hỏi sau

câu thơ thứ hai diễn tả nỗi thắc mắc của em bé về tấm lưng của bà. Tại sao lưng bà lại còng

mà không thẳng như những người khác? Câu hỏi ấy cứ đeo đẳng suốt một thời thơ dại.

Dấu chấm cảm ở câu thơ cuối là lời lí giải ngộ nghĩnh nhưng thật cảm động của em bé khi

em bắt đầu lớn lên. Ấy là lúc em theo mẹ ra đồng cấy lúa, hoặc trên đường đi học em nhìn

thấy các bà, các mẹ đang còng lưng cấy từng nhánh mạ. Cấy hết thửa ruộng này sang thửa

ruộng khác, hết ngày này qua ngày khác. Em chợt nhận ra rằng: cúi nhiều như thế tấm lưng

sẽ rất mỏi, lâu ngày lưng sẽ còng xuống. Lời lí giải ngộ nghĩnh mà cảm động của em bé đã

thức tỉnh chúng ta: hãy biết trân trọng những người lao động vất vả, nhất là những con

người chân lấm tay bùn. Tài liệu của nhung tây

Với thể thơ lục bát nhẹ nhàng, hình ảnh thơ giản dị, thân thuộc, nhà thơ đã ghi lại

những suy nghĩ rất ngây thơ, rất xúc động của em bé. Tác giả cũng khiến em hiểu sâu sắc

thêm nỗi vất vả của những người bà, người mẹ ngày ngày lam lũ trên ruộng đồng làm ra hạt

gạo trắng thơm.

Đề 19: Cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

Hạt gạo làng ta

Có vị phù sa

Của sông Kinh Thầy

có hương sen thơm

Trong hồ nước đầy

Có lời mẹ hát

Ngọt bùi đắng cay...

Hạt gạo làng ta

Có bão tháng bảy

Có mưa tháng ba

Giọt mồ hôi sa

Những trưa tháng sáu

Nước như ai nấu

Trang 18

Chết cả cá cờ

Cua ngoi lên bờ

Mẹ em xuống cấy

(Hạt gạo làng ta, 1969- Trần Đăng Khoa)

Đoạn thơ trên được trích trong bài thơ “Hạt gạo làng ta” của Trần Đăng Khoa. Đoạn thơ là

những cảm nhận của tác giả về hạt gạo của quê hương.

Hạt gạo làng ta

…………………

Ngọt bùi đắng cay...

Với cách sử dụng điệp ngữ “có”, nhà thơ muốn nhấn mạnh những cảm nhận của mình về

hạt gạo. Hạt gạo quê hương thấm đẫm hương vị của phù sa ngày đêm bồi đắp những cánh

đồng. Hạt gạo vấn vương hương sen thoảng trong làn gió. Hạt gạo còn mang cả lời hát của

mẹ, lời hát yêu thương ngọt ngào lẫn với bao vất vả đắng cay.

Hạt gạo làng ta

…………………..

Mẹ em xuống cấy

Điệp khúc “Hạt gạo làng ta” được lặp lại, điệp ngữ “có” được tác giả tiếp tục sử dụng

trong khổ thơ này. Nhà thơ đã gợi ra những vất vả gian nan để làm ra được hạt gạo. Thiên

nhiên nước ta vốn khắc nghiệt. Tháng bảy bão gió, tháng ba mưa táp, tháng sáu nắng như

đổ lửa. Người nông dân phải căng mình trên từng mảnh ruộng, đổ bao mồ hôi nước mắt,

giành giật với thiên nhiên từng hạt lúa, củ khoai.

Hạt gạo còn được làm ra từ những giọt mồ hôi của người mẹ hiền trên cánh đồng nắng lửa:

“Giọt mồ hôi sa/ Những trưa tháng sáu/ Nước như ai nấu/ Chết cả cá cờ/Cua ngoi lên bờ/

Mẹ em xuống cấy…”. Hình ảnh đối lập của hai dòng thơ cuối (“Cua ngoi lên bờ/ Mẹ em

xuống cấy”) gợi cho ta nghĩ đến sự vất vả, gian truân của người mẹ khó có gì so sánh nổi.

Càng cảm nhận sâu sắc được nỗi vất vả của người mẹ để làm ra hạt gạo, ta càng thêm

thương yêu mẹ biết bao nhiêu.

Nhà thơ đã giúp em cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của hạt gạo, giá trị của sức lao động.

Em thấy yêu mến và biết ơn hơn bao giờ hết những con người làm ra hạt gạo nuôi sống

con người. Tài liệu của nhung tây

Đề 20: Trình bày cảm nhận của em về bài ca dao sau:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng, bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

Mỗi loài hoa mang một vẻ đẹp khác nhau. Để ca ngợi vẻ đẹp của hoa sen, ca dao có bài:

“Trong đầm… mùi bùn”

Ba câu thơ đầu Tái hiện vẻ đẹp hình thức của hoa sen. Câu thơ đầu tiên như lời khẳng định

“Trong đầm gì đẹp bằng sen”. Nghĩa là sen chính là loài hoa đẹp nhất, không loài hoa nào

đẹp bằng. Câu 2 và 3 vẽ ra trước mắt ta màu sắc của sen “Lá xanh, bông trắng lại chen nhị

vàng”. Các tính từ “xanh”, “trắng”, “vàng” gợi tả sắc của lá, của hoa, của nhị sen mới hài

hòa, tươi đẹp làm sao. Lối đảo ngữ ở câu thơ “Nhị vàng, bông trắng, lá xanh” vừa như một

lần nữa tô đậm vẻ đẹp của sen, vừa tái hiện hình ảnh của người ngắm sen. Hình như người

ngắm sen đang say sưa lắm. Ngắm sen ở mọi góc độ. Càng nhìn càng thấy sen đẹp, sen

đáng quý. Đồng thời ý thơ cũng như vẽ ra một đầm sen trước mắt người đọc. Đầm sen bát

Trang 19

ngát, lá sen xanh trải rộng trên mặt hồ, muôn vàn bông sen đua sắc trong nắng sớm, hương

sen nồng nàn thoảng đưa trong gió.

Câu thơ cuối ngợi ca phẩm chất của sen: “Gần bùn… mùi bùn”. Vẻ đẹp cao quý của sen

chính là sống giữa đầm lấy mà không hôi tanh, sống giữa bùn mà vẫn trắng trong, tinh

khiết. Đó là vẻ đẹp mà không một loài hoa nào có được ngoài sen. Câu thơ cuối là một hình

ảnh ẩn dụ: ca ngợi sen cũng chính là ca ngợi phẩm giá của con người. Tài liệu của nhung

tây Con người sống giữa bao bon chen, giữa bao điều xấu xa, giả dối mà vẫn giữ được vẻ

đẹp của cốt cách, nhân phẩm thanh cao.

Những câu thơ gợi lên vẻ đẹp tuyệt với của sen: đẹp về hình thức, đẹp về phẩm chất. Có

lẽ vì thế mà sen được yêu quý, được thờ phụng trên bàn thờ phật, bàn thờ tổ tiên. Sen cũng

là loài hoa được đề nghị chọn làm quốc hoa của Việt Nam.

Đề 21: Trình bày cảm nhận của em về bài thơ sau:

“ Dòng sông mới điệu làm sao

Nắng lên mặc áo lụa đào thướt tha

Trưa về trời rộng bao la

Áo xanh sông mặc như là mới may

Chiều trôi thơ thẩn áng mây

Cài lên màu áo hây hây ráng vàng

Rèm thêu trước ngực vầng trăng

Trên nền nhung tím trăm ngàn sao lên

Khuya rồi sông mặc áo đen

Nép trong rừng bưởi lặng yên đôi bờ …

Sáng ra thơm đến ngẩn ngơ

Dòng sông đã mặc bao giờ áo hoa

Ngước lên bỗng gặp la đà

Ngàn hoa bưởi đã nở nhòa áo ai …”

(Dòng sông mặc áo - Nguyễn Trọng Tạo)

Hướng dẫn làm bài

Dòng sông là một đề tài quen thuộc trong thơ ca. Cũng viết về con sông nhưng “ Dòng

sông mặc áo” của Nguyễn Trong Tạo lại đem đến cho người đọc một cảm nhận thật thú vị,

độc đáo về vẻ đẹp của dòng sông quê hương

Bài thơ sử dụng rộng rãi biện pháp nhân hóa. Những từ ngữ thường được dùng để miêu

tả hành động, tính cách của con người được gắn cho dòng sông: điệu, mặc áo lụa đào, áo

xanh….mặc cài lên màu áo, thêu trước ngực, nép, mặc áo hoa, mặc áo đen….Nhà thơ thật

khéo léo sử dụng biện pháp nhân hóa khiến hình ảnh dòng sông hiện lên rất sinh động,

phong phú và hấp dẫn. Nhan đề "Dòng sông mặc áo" rất hay, duyên dáng và nên thơ. Tài

liệu của nhung tây Dòng sông được nhân hóa trở nên điệu đà, thích làm đẹp, làm duyên như

thiếu nữ. Mỗi sự chuyển biến của thời gian trong ngày là một thời điểm để dòng sông diện

một bộ áo quyến rũ.

Dưới ánh nắng sáng hồng, tươi mới của buổi bình minh, dòng sông "mới" điệu làm sao

trong tà áo dài thướt tha, mềm mại, và cũng ửng hồng đầy sức sống.

Trưa về, dòng sông rộng bao la theo mây trời, sông kheo thêm chiếc áo xanh biếc, tươi

sáng, mới mẻ.

Trang 20

Khi hoàng hôn buông xuống cũng là lúc sông khoác lên mình màu áo hây hây ráng vàng

như một tà áo lụa quý phái.

Rồi khi màn đêm buông, dòng sông thoắt có y phục mới: chiếc áo tím có thêu vầng

trăng trước ngực, có ngàn sao điểm tô lấp lánh. Dòng sông hiện lên với vẻ đẹp bí ẩn, kiêu sa

đầy quyến rũ.

Đêm về khuya, sông trở nên kín đáo, lặng lẽ "nép trong rừng bưởi" và giản dị trong

chiếc áo màu đen. Và có lẽ, dòng sông về đêm cũng giống như mùa đông ẩn giấu sức sống

vào bên trong những cành khô, để khi mùa xuân về, sức sống ấy mới trào lên thành những

mầm non mơn mởn.

Sáng sớm hôm sau, thật bất ngờ:

Sáng ra thơm đến ngẩn ngơ

Dòng sông đã mặc bao giờ áo hoa

Ngước lên bỗng gặp là đà

Ngàn hoa bưởi đã nở nhòa áo ai…".

Có lẽ dòng sông duyên dáng và làm ngất ngây tâm hồn người đọc nhất là hình ảnh dòng

sông vào buổi sáng nay. Tài liệu của nhung tây

Cái đẹp đến thật bất ngờ, đầu tiên nó làm ta "ngẩn ngơ" bởi hương thơm nồng nàn,

nguyên khiết. Và rồi nàng thiếu nữ dòng sông hiện ra rạng ngời, thánh thiện và đầy sức

sống. Chiếc áo nangd diện mới kì diệu làm sao! Nó được ủ hương từ hoa bưởi và nó được

dệt nên từ những bông hoa bưởi trắng ngần. Ta như đứng trước một dòng sông cổ tích:

Đẹp lắm em ơi! Con sông Ngàn Phố

Trắng cả đôi bờ hoa bưởi trắng phau.

Bài thơ "Dòng sông mặc áo" đã thể hiện cách quan sát, miêu tả sinh động của tác giả

rất chính xác, tinh tế. Qua đó, ta thấy được tình yêu thắm thiết của tác giả dành cho dòng

sông quê hương mình.

Đề 22: Nêu suy nghĩ của em về bài thơ sau?

Bóng mây

Hôm nay trời nống như nung

Mẹ em đi cấy phơi lưng cả ngày

Ước gì em hóa dám mây

Em che cho mẹ suốt ngày bóng râm

( Thanh Hào)

Gợi ý:

- Hai câu thơ đầu vẽ ra hình ảnh của một bà mẹ đang đi cấy trong hoàn cảnh nào?

- Hai câu thơ cuối là ước nguyện của em bé . Em bé đã ước điều gì?

- Ước muốn ấy cho thấy người con đã nghĩ gì khi mẹ đi cấy trên đồng?

- Qua đó cho thấy tình cảm của người con đối với mẹ có những nét gì đẹp?

a. Mở đoạn:

- Dẫn dắt nêu vấn đề, cảm xúc chung của em về bài thơ.

b. Thân đoạn:

- Nêu cái hay, cái đẹp về nội dung nghệ thuật.

- Hai câu đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh, hình ảnh người mẹ lao động hiện lên

trong vất vả, khó khăn và cực nhọc.

- Hai câu cuối: Mơ ước của em bé muốn làm đám mây che cho mẹ suốt ngày bóng râm;

Tình cảm của em đối với người mẹ yêu thương, san sẻ, biết ơn mẹ.

Trang 21

c. Kết đoạn

- Khẳng định nâng cao giá trị tình cảm của con đối với mẹ và tình mẫu tử thiêng liêng cao

đẹp.

Đề 23: Cảm nhận của em về những dòng thơ sau:

“Đây con sông như dòng sữa mẹ

Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây

Và ôm ấp như lòng người mẹ

Chở tình thương trang trải đêm ngày.”

(Vàm Cỏ Đông - Hoài Vũ)

Gợi ý làm bài:

- Nghệ thuật: So sánh tuyệt đối, chính xác nên thơ.

- Nội dung : Sự gắn bó đầy ân tình thủy chung của dòng sông đối với cuộc sống nơi làng

quê. Tài liệu của nhung tây

- Sự gắn bó tình nghĩa sâu nặng giữa con sông với con người giữa thiên nhiên với cuộc sống

là sự gắn bó máu thịt của con người trong tình yêu làng quê tha thiết.

- So sánh dòng sông như dòng sữa mẹ nuôi dưỡng sự sống của quê hương làm cho ruộng

lúa vườn cây xanh non hòa chung trong màu xanh tràn trề nhă sống. Dòng sông như lòng

người mẹ phủ đầy tình hương, trang trải tình thương cho mọi người.

Đề 24: Nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của bài thơ sau:

Mo cau

“Trở vàng rồi cái mo cau

Tách rời thân mẹ, rụng vào tay em

Cho bà cắt chiếc quạt xinh

Cất bao ngọn gió ngọt lành vào đây

Hương cây trái, mảnh vườn này

Phả vào tỏa ngát từ tay của bà.”

( Trần Ngọc Hưởng)

*Gợi ý làm bài:

- Hai câu thơ đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa. Qua cách nhìn của nhà thơ hình

ảnh chiếc mo cau trở nên hết sức sống động, có hồn. Ở đây chiếc mo cau có sự biến đổi và

không được sống trên thân mẹ nữa. Câu thơ thứ hai là một cách nói hết sức dễ thương của

một em bé. Câu thơ kể tả quá trình nhưng ẩn chứa trong đó là cả một sự nâng niu, đón nhận

một sự vật rất đỗi bình dị trong thiên nhiên.

Sự vật bình thường ấy tưởng như là bỏ đi khi nó không còn sống ở trên cây nữa. Nhưng

không chiếc mo cau đã có một đời sống mới. Dưới bàn tay khéo léo chắt chiu của người bà

nó trở thành một chiếc quạt nhỏ nhắn, xinh xắn và mang lại bao lợi ích. Ở nó chất chứa bao

ngọn gió trong lành mát dịu. Ngọn gió được tạo ra từ chiếc quạt hay từ bàn tay tần tảo chắt

chiu, chịu thương chịu khó của người bà? phải nói là cả hâi. Rồi từ đó ngưới cháu được

hưởng ngọn gió trong lành chứa đựng hương vị ngọt ngào của cây trái vườn nhà. Tài liệu

của nhung tây

- Nghệ thuật ẩn dụ được tác giả sử dụng rất khéo léo và tinh tế.

- Bài thơ với hình ảnh thơ gần gũi, ngôn ngữ thơ dung dị dễ hiểu thể hiện một cách nhìn hết

sức thân thương về những sự vật bình thường trong thiên nhiên với bàn tay khéo léo của con

người. Bài thơ còn thể hiện sự chắt chiu tần tảo, cần kiêm, tình cảm yêu thương con cháu,

sự chăm sóc ân cần chu đáo của mỗi người bà, người mẹ Việt Nam. Tài liệu của nhung tây

Trang 22

Bà thơ giúp chúng ta biết tạo ra và nâng niu giá trị của những sự vật bình thường trong cuộc

sống. Biết trân trọng tình cảm yêu thương, gắn bó đối với những người trong gia đình thân

yêu của mình.

Đề 25: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của bài thơ sau:

Tháng ba

“Tháng ba sấm gọi mưa rào

Hoa gạo xòe lửa nhóm vào trời xuân

Cây xoan ốm dậy xanh mầm

Cóc đau trở dạ ra nằm góc ao”

( Duy Hậu )

* Gợi ý: Chỉ 4 câu thơ tác giả đã tạo nên một bức tranh bằng ngôn ngữ hết sức sinh động

trong khoảnh khắc thiên nhiên lúc giao mùa. Nghệ thuật chủ yếu là nhân hóa và ẩn dụ. Qua

cách miêu tả của nhà thơ mỗi sự vật đều nổi bật với đặc điểm chủ yếu của mình nhưng hết

sức sống động và có hồn.

Dấu hiệu đầu tiên của sự chuyển mùa đó là tiếng sấm mời gọi những cơn mưa rào đầu mùa

đến nhanh hơn, giữa chúng có mối quan hệ gắn bó, hữu cơ. Có lẽ hình ảnh “hoa gạo xòe lửa

nhóm vào trời xuân” là hình ảnh hay nhất của bài thơ. Những bông hoa gạo nở đỏ bập bùng

như những ngọn lửa bùng cháy giữa trời xuân. Những động tác “xòe ”, “nhóm” có tính tạo

hình rất lớn thể hiện những hành động bất ngờ khẽ khàng nhưng hết sức tinh nghịch. Hình

ảnh đó đã làm bừng cháy cả không gian cao rộng và bừng sáng cả bài thơ.

- Hai câu thơ cuối là sự hồi sinh và phát triển của sự vật. Sau những ngày giá rét và khô

cằn, giờ đây cây cối như được tiếp thêm nhă sống, tràn trề một sức sống mới. Bây giờ loài

cóc cũng bắt đầu sinh sôi nảy nở. Trong cách nói “đau trở dạ” chứa đựng sự đau đớn nhưng

hạnh phúc để một thế hệ mối được ra đời.

=> Bài thơ nhỏ gọn nhưng đã thể hiện óc quan sát tinh tế và nhạy cảm của nhà thơ. Cùng

với biện pháp nhân hóa, sự miêu tả, sự liên tưởng thú vị cùng với việc sử dụng có chọn lọc

những từ ngữ giàu chất tạo hình giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên lúc

giao mùa. Tác giả đã phát hiện ra vẻ đẹp mới của thiên nhiên theo qui luật của thời gian tất

cả đang ở độ sinh sôi và phát triển mạnh mẽ và rực rỡ nhất. Hiểu được điều này chúng ta

càng thêm yêu thiên nhiên đất nước Việt Nam hơn qua những sự vật bình thường trong cuộc

sống.

Đề 26: Nêu điều cảm nhận của em về đoạn thơ sau:

“ Khi trời trong gió nhẹ sớm mâi hồng

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió ”

( Quê hương- Tế Hanh)

Hướng dẫn:

• Mở đoạn: Giới thiệu khái quát về tác giả Tế Hanh và bài thơ “Quê hương”

VD Viết về quê hương có rất nhiều nhà thơ, nhà văn đề cập đến nhưng em thích nhất bài

thơ quê hương của nhà thơ Tế Hanh viết về một buổi sáng dân làng ra khơi đánh cá.

• Thân đoạn:

Trang 23