Các cơ quan nhà nƣớc ở TW và thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan đó | Tiểu luận Pháp luật đại cương

Bộ Giáo dục & Đào tạo
Trƣờng Đại Học Bách Khoa Hà Nội Tiểu luận
PHÁP LUẬT ĐẠI CƢƠNG
(Đề tài: Các cơ quan nhà nƣớc ở TW và thẩm quyền ban hành
các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan đó)
Sinh viên: Dƣơng Văn Giáp MSSV: Sinh viên: MSSV: Sinh viên: MSSV: LỜI MỞ ĐẦU
Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nƣớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa. Do vậy nhà nƣớc ta vẫn giữ nguyên các đặc trƣng
cơ bản của nhà nƣớc, trong đó “Nhà nƣớc ban hành luật và thực hiện sự
quản lý bắt buộc đối với mọi công dân” là đặc trƣng thứ tƣ trong số năm đặc
trƣng của mọi nhà nƣớc.
Nhà nƣớc ban hành pháp luật, tức là ban ra hệ thống các quy tắc xử sự
cho mọi thành viên của xã hội. Để bảo đảm cho các quy tắc ấy đƣợc thực
hiện, nhà nƣớc sử dụng nhiều biện pháp khác nhau nhƣ tuyên truyền, phổ
biến giáo dục, thuyết phục mọi ngƣời tôn trọng và tự giác thực hiện và trong
những trƣờng hợp cần thiết, nhà nƣớc có thể áp dụng những biện pháp
cƣỡng chế nhất định nhƣ việc áp dụng các biện pháp xử phạt đối với những
ngƣời vi phạm pháp luật. Việc nhà nƣớc ban hành luật và quản lý bắt buộc
nhằm quản lý xã hội, giữ vững ổn định, bảo vệ các quyền và lợi ích chính
đáng của nhân dân và điều chỉnh các mối quan hệ xã hội.
Pháp luật đƣợc Nhà nƣớc ban hành thông qua các văn bản quy phạm
pháp luật, Nhà nƣớc ta luôn coi xây dựng pháp luật là một hoạt động cơ bản
và quan trọng hàng đầu. Những năm qua, đặc biệt là khi Luật Ban hành văn
bản quy phạm pháp luật 2008 ra đời, hoạt động xây dựng và ban hành văn
bản quy phạm pháp luật của các cơ quan Nhà nƣớc đã gặt hái đƣợc những
kết quả đáng kích lệ. Góp phần to lớn vào sự thành công chung đó, phải kể
tới hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan Nhà
nƣớc ở trung ƣơng. Do vậy, em đã mạnh dạn chọn đề tài: “Các cơ quan nhà
nƣớc ở TW và thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật của
các cơ quan đó” với hy vọng sẽ giúp bản thân và các bạn hiểu rõ hơn về cấu
trúc của các cơ quan nhà nƣớc cũng nhƣ các văn bản quy phạm pháp luật mà
các cơ quan đó ban hành. Song, trong phạm vi của một bài tiểu luận nhỏ, em
chỉ dừng lại xem xét, tìm hiểu khái niệm, đặc điểm cũng nhƣ trình bày
chung, tổng quát về các cơ quan Nhà nƣớc và các loại văn bản quy phạm
pháp luật mà không đi sâu vào từng bộ phận cụ thể.
Đây là một đề tài không mới mẻ nhƣng khá khó so với kiến thức còn
hạn hẹp và thiếu kinh nghiệm thực tế của chúng em, vì vậy bài tiểu luận vẫn
không thể tránh khỏi những hạn chế, sai sót. Em rất mong nhận đƣợc sự chỉ
bảo, đóng góp của thầy giáo và các bạn.
Em xin chân thành cảm ơn! 1 age P Chƣơng 1
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ NHÀ NƢỚC XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA VÀ HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN NHÀ NƢỚC CỘNG HÒA
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM.
1.1 Khái niệm cơ bản về nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa.
Theo Lê-nin, "Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu
thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. Bất cứ ở đâu, hễ lúc nào và chừng
nào mà, về mặt khách quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà
được thì nhà nước xuất hiện". Nhà nƣớc là một phạm trù lịch sử, và mọi
nhà nƣớc đều có các đặc trƣng cơ bản của nhà nƣớc, tuy nhiên Nhà nƣớc
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa
nhƣ trong chính tên gọi của nó, do vậy bên cạnh các đặc trƣng cơ bản của
nhà nƣớc, Nhà nƣớc ta có những đặc trƣng riêng và cũng là bản chất của Nhà nƣớc nhƣ sau:
1. Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước.
2. Nhà nước ta là nhà nước của tất cả các dân tộc trên lãnh thổ Việt
Nam, là biểu hiện tập trung của khối đại đoàn kết các dân tộc anh em.
3. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tổ chức và hoạt động
trên cơ sở nguyên tắc bình đẳng giữa nhà nước và công dân.
4. Tính chất dân chủ rộng rãi của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế - xã hội.
5. Sự quan tâm giải quyết của Nhà nước và toàn xã hội đối với các vấn xã hội.
6. Nhà nước nghiêm trị mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và của nhân dân.
7. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện chính sách
đối ngoại hoà bình, hợp tác, hữu nghị, cùng có lợi với tất cả các quốc gia. 2 age P
1.2 Hệ thống các cơ quan nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Nhà nƣớc Việt Nam đƣợc tổ chức thành 4 cơ quan, đó là:
1. Hệ thống các cơ quan quyền lực nhà nƣớc hay còn gọi là các cơ quan đại
diện, bao gồm Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp do nhân dân trực tiếp
bầu ra thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nƣớc.
2. Các cơ quan hành chính (cơ quan hành pháp): Chính phủ, các Bộ, cơ quan
ngang Bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ, Ủy ban Nhân dân.
3. Hệ thống cơ quan xét xử: Tòa án nhân dân tối cao và Toà án nhân dân địa phƣơng.
4. Hệ thống cơ quan kiểm sát: Viện kiểm sát nhân dân tối cao và viện kiểm
sát nhân dân địa phƣơng.
Đặc điểm riêng biệt trong việc tổ chức các cơ quan Nhà nƣớc Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là: Không có sự phân chia giữa 3 ngành lập
pháp, hành pháp, và tƣ pháp, mà là sự phân công có phối hợp giữa 3 ngành này. Chƣơng 2
KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
VÀ THẨM QUYỀN BAN HÀNH CỦA CÁC CƠ QUAN NHÀ NƢỚC
2.1 Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật.
Nhà nƣớc và pháp luật là hai hiện tƣợng xã hội đa dạng, phức tạp và
không thể tách rời. Nhà nƣớc hình thành để thực hiện nhiệm vụ tác động tới
các quan hệ xã hội nhằm đạt đƣợc mục tiêu quản lý theo ý chí của giai cấp
thống trị. Thực hiện mục tiêu đó, Nhà nƣớc phải sử dụng một công cụ điều
chỉnh tồn tại song song với sự tồn tại của Nhà nƣớc, đó là pháp luật. Pháp
luật đƣợc hình thành, phát triển bằng con đƣờng nhà nƣớc và Nhà nƣớc chỉ 3 age
tồn tại đƣợc khi có pháp luật. Nhà nƣớc sử dụng pháp luật dƣới nhiều hình P
thức nhƣ: tập quán pháp, tiền lệ pháp và văn bản quy phạm pháp luật. Trong
những hình thức đó, văn bản quy phạm pháp luật là hình thức tiến bộ nhất.
Với những đặc điểm đặc biệt và ƣu thế mà tập quán pháp, tiền lệ pháp không
có, văn bản quy phạm pháp luật trở thành hình thức pháp luật chủ đạo và
phù hợp nhất với kiểu pháp luật xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, dù vai trò của văn bản quy phạm pháp luật đã đƣợc nhận
định từ lâu thì phải tới năm 1996, khi Luật Ban hành văn bản quy phạm
pháp luật lần đầu tiên ra đời, khái niệm văn bản quy phạm pháp luật mới
đƣợc quy định cụ thể và thống nhất. Điều 1, Luật Ban hành văn bản quy
phạm pháp luật 1996 quy định: “Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do
cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định,
trong đó có các quy tắc xử sự chung, được Nhà nước đảm bảo thực hiện
nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Đáp ứng yêu cầu quản lý của Nhà nƣớc trong thời kì mới, Luật Ban
hành văn bản quy phạm pháp luật ngày 3 tháng 6 năm 2008 (có hiệu lực thi
hành từ ngày 01/01/2009) của Quốc hội khóa XII ra đời, vì vậy, khái niệm
văn bản quy phạm pháp luật cũng có sự thay đổi: “Văn bản quy phạm pháp
luật là văn bản do cơ quan nhà nước ban hành hoặc phối hợp ban hành theo
thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục theo luật định, trong đó có quy tắc
xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được Nhà nước bảo đảm thực hiện
để điều chỉnh các quan hệ xã hội”. Theo đó thì luật này cũng nêu rõ: “ Vă n
bản do cơ quan nhà nước ban hành hoặc phối hợp ban hành không đúng
thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục được quy định trong Luật này hoặc
trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân,
Uỷ ban nhân dân thì không phải là văn bản quy phạm pháp luật.”
2.2 Các loại văn bản quy phạm pháp luật.
- Văn bản luật: gồm Hiến pháp, các đạo luật, bộ luật, đó là những văn bản do
Quốc hội ban hành theo hình thức và thủ tục đƣợc quy định trong Hiến pháp.
Đó là những văn bản có hiệu lực pháp lí cao nhất. 4 age P
- Văn bản dƣới luật: là những văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan
nhà nƣớc ban hành theo trình tự, thủ tục và hình thức đƣợc pháp luật quy
định. Những văn bản này có hiệu lực pháp lí thấp hơn các văn bản luật. Các
văn bản này gồm: các pháp lệnh, nghị quyết, quyết định, nghị định, lệnh, chỉ
thị, thông tƣ do Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tƣớng Chính
phủ, Chủ tịch nƣớc, các Bộ trƣởng và thủ trƣởng các cơ quan ngang bộ ban hành.
2.3 Đặc điểm văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Nhà nƣớc
ở trung ƣơng ban hành.
Các cơ quan nhà nƣớc ở trung ƣơng là những cơ quan đầu não của cả
nƣớc, thể hiện tập trung nhất quyền lực của một chế độ xã hội. Vì vậy, văn
bản quy phạm pháp luật do những chủ thể này ban hành có một vai trò rất
đặc biệt. Nó không chỉ là những văn bản có phạm vi áp dụng rộng rãi nhất
mà còn là cơ sở pháp lý để nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác ra đời.
Giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong hệ thống pháp luật, văn bản quy phạm
pháp luật do các cơ quan Nhà nƣớc ở trung ƣơng ban hành mang những đặc
điểm sau: Văn bản quy phạm pháp luật do chủ thể có thẩm quyền ban hành
theo quy định của pháp luật. Với vai trò quan trọng là công cụ điều chỉnh
các quan hệ xã hội , là cơ sở cho việc ban hành văn bản áp dụng pháp luật và
văn bản hành chính, văn bản quy phạm pháp luật do đó chỉ đƣợc ban hành
bởi các chủ thể nhất định theo quy định của pháp luật.
Điều 2, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008 quy định
những cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật bao
gồm: Quốc hội, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng thẩm
phán tòa án nhân dân tối cao, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp,
có sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nƣớc với nhau hoặc giữa các cơ quan
nhà nƣớc với cơ quan trung ƣơng của tổ chức chính trị - xã hội. Ngoài ra,
các cá nhân cũng có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đó
là: Chủ tịch nƣớc, Thủ tƣớng Chính phủ, Chánh án tòa án nhân dân tối cao,
Viện trƣởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ trƣởng, Thủ trƣởng cơ quan 5 age
ngang bộ, Tổng Kiểm toán Nhà nƣớc. P
Vì vậy, dấu hiệu đầu tiên để khẳng định văn bản quy phạm pháp luật
do các cơ quan Nhà nƣớc ở trung ƣơng ban hành là văn bản đƣợc ban hành
bởi những chủ thể: Quốc hội, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội; Chính phủ; Hội
đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và có sự phối hợp giữa các cơ quan
Nhà nƣớc với nhau hoặc với các cơ quan trung ƣơng của tổ chức chính trị -
xã hội . Trong phạm vi bài tiểu luận này, cho phép em chỉ đề cập đến các
văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Nhà nƣớc ở trung ƣơng ban hành.
Văn bản quy phạm pháp luật đƣợc ban hành bởi các cơ quan Nhà
nƣớc ở trung ƣơng có hình thức do pháp luật quy định, cụ thể nhƣ sau:
Về tên gọi của văn bản quy phạm pháp luật (do cơ quan Nhà nƣớc ở
TW ban hành), điều 2, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008 có
quy định tên gọi của các văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Nhà
nƣớc ở trung ƣơng ban hành, bao gồm: Hiến pháp, Luật, Nghị quyết, Pháp
lệnh, Nghị định, Nghị quyết liên tịch, Thông tƣ liên tịch. Việc quy định tên
gọi của văn bản nhƣ trên đã thể hiện thẩm quyền về hình thức của các cơ
quan ban hành văn bản: trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ
quan đƣợc quyền ban hành những loại văn bản nào và khi điều chỉnh một
vấn đề pháp lý cụ thể, cơ quan ban hành phải ban hành đúng hình thức văn
bản đó. Việc tuân thủ quy định về tên gọi nói riêng và hình thức của văn bản
quy phạm pháp luật do các cơ quan Nhà nƣớc ở trung ƣơng ban hành nói
chung là điều kiện cần để khẳng định nội dung của văn bản (là có chứa quy
phạm pháp luật). Đồng thời, nó còn giúp phân biệt với các loại văn bản quy
phạm pháp luật của các cơ quan Nhà nƣớc khác cũng nhƣ với văn bản do
các cá nhân ban hành; xác định thứ bậc, hiệu lực của từng loại văn bản.
Bên cạnh tên gọi, pháp luật còn quy định về thể thức của văn bản quy
phạm pháp luật, nhƣng trong phạm vi của bài tiểu luận nên em xin phép không đề cập đến. 6 age P
2.4 Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan
nhà nƣớc ở Trung ƣơng.
Hoạt động xây dựng văn bản quy phạm pháp luật là một hoạt động
chuyên môn do các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền thực hiện hoặc phối
hợp thực hiện bằng việc xác lập những hình thức văn bản khác nhau. Thông
qua các văn bản quy phạm pháp luật, ý chí của nhà nƣớc cùng các giá trị
khách quan của xã hội đƣợc thể hiện thông qua ý chí chủ quan của những
chủ thể có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Vì vậy, để
hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật đạt hiệu quả cao, chất
lƣợng văn bản đƣợc bảo đảm thì một trong những vấn đề phải chú ý trƣớc
nhất đó là thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Theo quy định của pháp luật hiện nay, thẩm quyền ban hành văn bản quy
phạm pháp luật của các cơ quan nhà nƣớc nói chung và các cơ quan nhà
nƣớc ở Trung ƣơng nói riêng đƣợc xem xét dƣới hai góc độ: thẩm quyền về
hình thức và thẩm quyền về nội dung.
2.4,a Thẩm quyền về hình thức: Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của
các cơ quan nhà nƣớc ở Trung ƣơng hiện nay bao gồm:
Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; Pháp lệnh, nghị quyết của
Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội; Nghị định của Chính phủ; Nghị quyết của Hội
đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao; Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban
thƣờng vụ Quốc hội hoặc giữa Chính phủ với cơ quan trung ƣơng của tổ
chức chính trị - xã hội; Thông tƣ liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối
cao với Viện trƣởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, giữa Bộ trƣởng, Thủ
trƣởng cơ quan ngang bộ với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện
trƣởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, giữa các Bộ trƣởng, Thủ trƣởng cơ quan ngang bộ. 7 age P
(Nguyên mẫu của Điều 2, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008 như sau:
Điều 2. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật
1. Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.
2. Pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội.
3. Lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.
4. Nghị định của Chính phủ.
5. Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
6. Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao, Thông tư của
Chánh án Toà án nhân dân tối cao.
7. Thông tư của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
8. Thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
9. Quyết định của Tổng Kiểm toán Nhà nước.
10. Nghị quyết liên tịch giữa Uỷ ban thường vụ Quốc hội hoặc giữa Chính phủ
với cơ quan trung ương của tổ chức chính trị xã hội. -
11. Thông tư liên tịch giữa Chánh án Toà án nhân dân tối cao với Viện trưởng
Viện kiểm sát nhân dân tối cao; giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ
với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối
cao; giữa các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
12. Văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân.
(Nguồn http://www.dncustoms.gov.vn/Data/Luat/17_LuatbanhanhVBPL.htm)
Trong đó, các dòng in đậm là các văn bản quy phạm pháp luật do các
cơ quan Nhà nước ở trung ương)
2.4,b Thẩm quyền về nội dung: là giới hạn quyền lực của các chủ thể trong
quá trình giải quyết công việc do pháp luật quy định. Về thực chất, đó là
“giới hạn của việc sử dụng quyền lực nhà nƣớc mà pháp luật thực định đã
đặt ra đối với từng cơ quan trong bộ máy nhà nƣớc về mỗi loại công việc nhất định” 8 age P
Thẩm quyền này của các cơ quan Nhà nƣớc ở trung ƣơng trƣớc hết
đƣợc pháp luật quy định trong Hiến pháp và các luật về tổ chức bộ máy Nhà
nƣớc nhƣ Luật Tổ chức Quốc hội 2001, Luật Tổ chức Chính phủ 2001, Luật
Tổ chức Tòa án nhân dân 2002. Cụ thể thẩm quyền về nội dung khi ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan Nhà nƣớc nhƣ sau:
Quốc hội: Hiến pháp nƣớc ta quy định Quốc hội là cơ quan quyền lực
nhà nƣớc cao nhất của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là cơ
quan đại biểu cao nhất của nhân dân, do đó, Quốc hội là cơ quan duy nhất có
quyền lập hiến và lập pháp. Hiến pháp là văn bản có giá trị pháp lý cao nhất,
là cơ sở của hệ thống pháp luật, Hiến pháp quy định những vấn đề cơ bản về
chế độ chính trị, kinh tế, văn hóa, an ninh quốc phòng, hình thức và bản chất
của nhà nƣớc. Bên cạnh quyền thông qua Hiến pháp và sửa đổi Hiến pháp,
Quốc hội còn có quyền thông qua luật và sửa đổi luật. Luật quy định về các
vấn đề cơ bản thuộc lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh tài chính,
tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn giáo, văn hóa, giáo dục, y tế, khoa học,
công nghệ, môi trƣờng, đối ngoại, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà
nƣớc, chế độ công vụ, cán bộ, công chức, quyền và nghĩa vụ của công dân.
Ngoài ra, Quốc hội còn có quyền quyết định nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã
hội; các vấn đề về ngân sách nhà nƣớc; quy định chế độ làm việc của Quốc
hội, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, Đoàn đại biểu Quốc hội,
đại biểu Quốc hội; phê chuẩn điều ƣớc quốc tế và quyết định các vấn đề
khác thuộc thẩm quyền của Quốc hội thông qua hoạt động ban hành văn bản
quy phạm pháp luật là Nghị quyết.
Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội: Với vai trò là cơ quan thƣờng trực của
Quốc hội, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội có một vị trí rất quan trọng trong bộ
máy nhà nƣớc. Theo quy định của pháp luật, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội
đƣợc trao quyền ban hành hai loại văn bản là Pháp lệnh và Nghị quyết. Pháp
lệnh đƣợc ban hành để quy định những vấn đề đƣợc Quốc hội giao, sau một
thời gian thực hiện sẽ trình Quốc hội xem xét và quyết đinh ban hành thành
luật. Bên cạnh đó, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội còn ban hành Nghi quyết để
giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, quyết định tuyên bố tình trạng chiến
tranh, ban bố tình trạng khẩn cấp trong cả nƣớc hoặc ở từng địa phƣơng,… 9 age
và các vấn đề khác thuộc thẩm quyền của Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội. P
Chính phủ: Theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm
pháp luật 2008, số lƣợng các loại văn bản quy phạm pháp luật có sự thay đổi
theo hƣớng thu hẹp lại so với quy định trƣớc đây. Do đó, để đảm bảo thẩm
quyền của các chủ thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nội dung của
các văn bản quy phạm pháp luật cũng đƣợc mở rộng hơn. Nếu Luật Ban
hành văn bản quy phạm pháp luật 1996 (sửa đổi, bổ sung 2002) quy định
Chính phủ có thẩm quyền ban hành Nghị quyết và Nghị định thì pháp luật
hiện hành đã quy định Chính phủ chỉ còn ban hành một hình thức văn bản
quy phạm pháp luật là Nghị định. Theo quy định tại Điều 14, Luật Ban hành
văn bản quy phạm pháp luật 2008, Nghị định của Chính phủ đƣợc ban hành
để quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của
Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nƣớc. Nghị định
quy định nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của các Bộ, cơ quan ngang
Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác thuộc thẩm quyền của
Chính phủ. Nghị định của Chính phủ còn quy định những vấn đề thuộc Nghị
quyết trƣớc đây: những biện pháp cụ thể để thực hiện chính sách kinh tế, xã
hội , quốc phòng, an ninh, tài chính, tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn
giáo, văn hóa, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trƣờng, đối ngoại,
chế độ cán bộ, công chức, quyền và nghĩa vụ của công dân,... Khi có những
vấn đề phát sinh cần thiết phải giải quyết nhƣng chƣa đƣợc luật hoặc pháp
lệnh quy định thì Chính phủ có thể ban hành Nghị định để giải quyết vấn đề
đó, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nƣớc, quản lý kinh tế, quản lý xã hội với sự
đồng ý của Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội.
Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao: Trong hệ thống cơ
quan tƣ pháp, chỉ có Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao là có thẩm
quyền độc lập trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật. So với quy
định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 (sửa đổi, bổ
sung 2002), nội dung Nghị quyết do Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân
tối cao ban hành theo quy định của pháp luật hiện nay đã thu hẹp hơn, không
còn nội dung tổng kết kinh nghiệm xét xử mà Nghị quyết đƣợc ban hành chỉ 10
nhằm hƣớng dẫn các Tòa án thống nhất áp dụng pháp luật. age P
Các văn bản liên tịch: Để hoạt động quản lý nhà nƣớc đƣợc thực
hiện một cách hiệu quả, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, đặc biệt là
trong việc giải quyết các vấn đề liên quan tới nhiều bộ, ngành đòi hỏi sự
phối hợp của các cơ quan trong việc ban hành các văn bản quy phạm pháp
luật. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2008 có quy định hình thức
văn bản quy phạm pháp luật liên tịch của các cơ quan nhà nƣớc ở trung ƣơng
là Nghị quyết liên tịch và Thông tƣ liên tịch. Nghị quyết liên tịch đƣợc ban
hành bởi Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội hoặc giữa Chính phủ với cơ quan
trung ƣơng của các tổ chức chính trị - xã hội nhằm hƣớng dẫn thi hành
những vấn đề khi tổ chức chính trị - xã hội đó tham gia vào hoạt động quản
lý nhà nƣớc. Thông tƣ liên tịch là văn bản đƣợc ban hành giữa Chánh án Tòa
án nhân dân tối cao với Viện trƣởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; giữa Bộ
trƣởng, Thủ trƣởng cơ quan ngang bộ với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao,
Viện trƣởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao để hƣớng dẫn việc áp dụng
thống nhất pháp luật trong hoạt động tố tụng và những vấn đề khác liên quan
đến nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan đó. LỜI KẾT
Vừa rồi là phần trình bày của em về các cơ quan Nhà nước ở TW, các
văn bản quy phạm pháp luật và thẩm quyền ban hành các văn bản đó. Do
hiểu biết hạn hẹp nên trong quá trình hoàn thành bài tiểu luận không tránh
khỏi thiếu sót. Rất mong thầy, cô và các bạn bổ sung. Bài tiểu luận của em
có tham khảo một số thông tin trên Internet và một số giáo trình: Giáo trình
Lý luận về Nhà nước và pháp luật, giáo trình Pháp luật Đại cương, Những
vấn đề cơ bản về Nhà nước và pháp luật. 11 age P MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………….1
Chƣơng 1: NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ NHÀ NƢỚC XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VÀ HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN NHÀ NƢỚC CỘNG HÒA
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM………………………………………...3
1.1 Khái niệm cơ bản về nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa.………………...3
1.2 Hệ thống các cơ quan nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam…………………………………………………………………...3
Chƣơng 2: KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP
LUẬT VÀ THẨM QUYỀN BAN HÀNH CỦA CÁC CƠ QUAN NHÀ
NƢỚC……………………………………………………………………….3
2.1 Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật…………………………..3
2.2 Các loại văn bản quy phạm pháp luật.,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
2.3 Đặc điểm văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan Nhà nƣớc ở
trung ƣơng ban hành………………………………………………….5
2.4 Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của các cơ
quan nhà nƣớc ở Trung ƣơng…………………………………………9 12 age P 13 age P