Cảm nghĩ của em về Những ngôi sao xa xôi (Sơ đồ tư duy) Ngữ Văn 8 | Kết nối tri thức
Cảm nghĩ của em về Những ngôi sao xa xôi (Sơ đồ tư duy) Ngữ Văn 8 | Kết nối tri thức. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF bao gồm 29 trang tổng hợp các kiến thức chọn lọc giúp các bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kỳ thi sắp tới. Mời các bạn đón xem!
Chủ đề: Bài 7: Tin yêu và ước vọng (KNTT)
Môn: Ngữ Văn 8
Sách: Kết nối tri thức
Thông tin:
Tác giả:
Tài liệu liên quan:
Preview text:
Sơ đồ tư duy Cảm nhận Những ngôi sao xa xôi
Dàn ý Cảm nghĩ của em về Những ngôi sao xa xôi Dàn ý 1 I. Mở bài
• Giới thiệu vài nét về tác giả Lê Minh Khuê: một tác giả thuộc thế hệ nhà
văn trong thời kì kháng chiến chống Mĩ
• Giới thiệu về văn bản “Những ngôi sao xa xôi”: khắc họa thành công hình
ảnh tiêu biểu của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn II. Thân bài
1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu
• Các cô gái sống trong một cái hang dưới chân cao điểm – nơi tập chung
nhiều bom đạn và sự nguy hiểm ác liệt 1
• Họ uống nước suối đựng trong ca hoặc bi đông, tắm ở suối, dụng cụ giải
trí duy nhất là một cây đài bán dẫn nhỏ để nghe nhạc và tin tức
• Công việc đặc biết nguy hiểm: chạy trên cao điểm cả ngày, phơi mình
giữa vùng trọng điểm, sau mỗi trận bom phải đo khối lượng đất đá lấp
vào hố bom, khi cần thì phải phá bom.
⇒ Hoàn cảnh sống vô cùng nguy hiểm, luôn căng thẳng, cái chết luôn rình rập
đòi hỏi sự bình tĩnh, tự tin và dũng cảm.
2. Điểm chung của các cô gái
- Họ có phẩm chất chung của người chiến sĩ thanh niên xung phong:
- Họ có lí tưởng sống cao đẹp: họ sẵn sàng hi sinh tuổi thanh xuân, hi sinh hạnh
phúc cá nhân để nghe tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc
- Kiên cường dũng cảm đối mặt với mưa bom bão đạn
• Nơi các cô làm việc quả là một thử thách, không sợ hi sinh
• Bị thương nhưng vẫn sẵn sàng bám trụ chia lửa cùng đồng đội
- Tinh thần trách nhiệm cao với công việc: Khối lượng công việc lớn nhưng các
cô thường cố gắng hoàn thành tốt mà không cần nhờ đến sự giúp đỡ
- Họ còn có tình đồng chí, đồng đội gắn bó đầy yêu thương: Khi Nho bị thương,
chị Thao lo cho Nho, Phương Định rửa cho Nho bằng nước đun sôi, tiêm cho
Nho, chăm sóc Nho như một cô y tá thành thạo
⇒ Chính tình đồng đội ấy giúp các cô động viên nhau hoàn thành nhiệm vụ
3. Điểm riêng của mỗi người 2
- Nhân vật Nho: Nho là em út, tính trẻ con, thích ăn kẹo, có dáng vẻ nhỏ nhắn,
cứ mỗi lần đi trinh sát về lại đi tắm khiến Phương Định liên tưởng Nho như một
que kem mát mẻ. Nhưng khi bị thương lại luôn là một cô gái rắn rỏi và bản lĩnh - Nhân vật Thao
• Chị Thao là chị cả nhưng lại thích làm duyên: Lông mày tỉa nhỏ như cái
tăm, áo lót cái nào cũng thêu chỉ màu. Chị rất chăm chép bài hát mặc dù
không hát trôi chảy bài nào.
• Trong công việc luôn dũng cảm quyết đoán nhưng lại rất sợ máu và sợ vắt
⇒ Trong cô có sự kết hợp giữa cái nhút nhát, mềm yếu và cái bản lĩnh quyết đoán đến vô cùng
- Nhân vật Phương Định
• Định là một cô gái hồn nhiên, hay mơ mộng hay sống với kỉ niệm của
thiếu nữ ở thành phố nơi cô sống
• Phương Định còn rất dũng cảm trong một lần phá bom, cô bản lĩnh hơn
khi nghĩ rằng có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình
• Cô không sợ chết mà chỉ sợ đường không thông không hoàn thành nhiệm vụ
⇒ Các cô đều có những nét tính cách đẹp đẽ và đáng yêu, là những con người
sinh động từ cuộc sống thực bước vào tác phẩm một cách tự nhiên III. Kết bài
- Khẳng định lại những thành công về nội dung nghệ thuật:
• Nghệ thuật: ngôi kể thứ nhất, miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế 3
• Nội dung: Khẳng định sự kiên cường bất khuất cùng những phẩm chất vô
cùng đáng yêu của ba cô gái nói riêng và thế hệ trẻ Việt Nam bấy giờ nói chung.
- Cảm nghĩ của em về các nhân vật trong truyện. Dàn ý 2 1. Mở bài
- Giới thiệu khái quát về đề tài kháng chiến chống Mĩ trong văn học
- Giới thiệu khái quát về tác giả Lê Minh Khuê
- Giới thiệu khái quát về văn bản Những ngôi sao xa xôi (hoàn cảnh ra đời, khái
quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản,...) 2. Thân bài
a. Hoàn cảnh sống, chiến đấu và công việc đầy hiểm nguy của những cô gái
thanh niên xung phong
- Không gian sống: Nơi hang đá đầy thiếu thốn
- Nơi làm việc của các cô gái: "Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn.
Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy.
Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc
thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất"
- Công việc: Họ phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, "ước tính khối lượng
đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom."
b. Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong hay chính là vẻ đẹp
của một lớp thế hệ trẻ Việt Nam bấy giờ 4
- Điểm tương đồng giữa các cô gái:
+ Họ đều là những cô gái trẻ, ở độ tuổi mười tám đôi mươi nhưng họ đều là
những người kiên cường, dũng cảm, có tinh thần trách nhiệm cao và luôn hết mình vì công việc.
+ Tình đồng đội, đồng chí gắn bó thắm thiết và tinh thần lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống
- Nét tính cách riêng của mỗi người:
+ Nho: Cô gái xinh xắn, dễ thương "trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem
trắng", "cái cổ tròn và những cúc áo nhỏ nhắn"; Nho còn là cô gái mang trong
mình nét hồn nhiên trẻ con
+ Chị Thao - tổ trưởng: Dày dặn và trưởng thành hơn; có những khát khao,
những rạo rực của tuổi trẻ; bình tĩnh và đầy bản lĩnh trong cách xử lí công việc
nhưng chị Thao lại sợ máu và vắt.
+ Phương Định: Cô gái Hà Nội giàu mơ mộng, có những tháng ngày tuổi thơ
hồn nhiên, rất hay hát và cô tự nhận mình là "một cô gái khá", "hai bím tóc dày,
tương đối mềm, một cái cổ cao và kiêu hãnh như đài hoa loa kèn"; đặc biệt cô
rất thích ngắm mình trong gương. 3. Kết bài
- Khái quát lại những thành công về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Cảm nghĩ của bản thân.
Cảm nghĩ của em về Những ngôi sao xa xôi
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đã có rất nhiều những tác phẩm
văn học hay nói về những người lính cứu nước. Ở họ lúc nào cũng sôi sục 5
những ý chí chiến đấu chống quân thù. Họ là những con người luôn nghiêm túc,
nhanh nhẹn trong công việc nhưng cũng là những con người hoạt bát và lạc
quan giống như chính lứa tuổi của mình. Và câu chuyện mà em thích nhất chính
là hình ảnh của những người lính thanh niên xung phong, làm công việc lấp hố
bom trong câu chuyện Những ngôi sao xa xôi. Đó là cuộc sống của ba người
con gái Định, Nho và Thao trên tuyến đường Trường Sơn đầy mưa bom, bão đạn.
Ba cô gái trong truyện là ba người có công việc đó là làm ở tổ trinh sát mặt
đường. Họ là ba cô gái luôn gắn bó cùng với nhau trong tất cả những công việc
và cuộc sống. Chính những khó khăn, gian khổ và vất vả ấy đã giúp cho các cô
càng trở nên gắn bó và hiểu nhau hơn. Công việc của các cô cũng đặc biệt nguy
hiểm: đó là công việc lấp đất vào hố bom khi bom đã nổ và nếu có bom chưa nổ
thì phải phá đi để lấy đường cho xe tải chạy. Chính vì những điều đó mà cuộc
sống của họ gần như hằng ngày phải đối mặt với những hiểm nguy và căng thẳng.
Càng như vậy, mới cần đòi hỏi những con người phải có sự điềm tĩnh, có tinh
thần trách nhiệm và không sợ gian khổ, vất vả. Trong hoàn cảnh như vậy, thế
nhưng điều gây cho chúng ta sự xúc động và bất ngờ chính là việc mà những
người con gái ở nơi đây không hề bị ảnh hưởng mà luôn giữ cho mình sự hồn
nhiên và ngây thơ của những người con gái đang tuổi thanh xuân tươi đẹp. Đó
là Thao, người chị cả trong cả ba người. Thao thích chép lời của các bài hát,
thích hát nghêu ngao dù có khi sai cả lời, sợ máu và vắt. Đó là Nho, một cô gái
nhỏ nhắn, thích thêu thùa, thích ăn kẹo và vô cùng đáng yêu "trắng và tròn như
một que kem mát lạnh", có vẻ dịu dàng nhưng cũng rất gan góc. Đó là Phương
Định - cô gái Hà Nội xinh xắn "hai bím tóc dày tương đối mềm, một cái cổ cao,
kiêu hãnh như đài hoa loa kèn". 6
Cùng đôi mắt "có cái nhìn sao mà xa xăm". Ngày nào Định cũng phá bom nhiều
lần, là người con gái dũng cảm và quyết đoán, cô luôn nghĩ tới công việc của
mình mỗi khi làm việc. Có những khi nghĩ tới cái chết, nhưng cô lại lo lắng điều
quan trọng hơn đó là việc liệu bom có nổ hay không. Tâm trạng của cô khi phá
bom được tác giả miêu tả một cách chi tiết. Xung quanh đang là bầu không khí
căng thẳng. Mỗi khi lo lắng, anh lại nghĩ tới những người anh cao xạ đang theo
dõi từng cử chỉ, động tác của mình rồi cô lại tự điều chỉnh những bước đi và
phong thái của mình sao cho phù hợp.
Cho tới khi, cô tới gần được quả bom thì tác giả đã miêu tả một cách vô cùng
chi tiết. "Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến
gai người, cứa vào da thịt tôi… Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành."
Đó là công việc hằng ngày của Định, có những lúc nguy hiểm cận kề, thậm chí
có lúc bị thương rất nặng nhưng các cô vẫn tiếp tục làm công việc của mình. Và
cũng chính bởi vậy nên chúng ta cảm nhận được sự phi thường và đáng khâm
phục của ba cô gái. Thế nhưng, sự ác liệt của chiến trường không hề ảnh hưởng
tới sự hồn nhiên và vui tươi của ba cô gái.
Nhất là Định, cô vẫn luôn mang một tâm hồn giàu cảm xúc. Cô là người con gái
hay mơ mộng, thích được hát, thậm chí bịa lời để hát. Cô còn hay ngồi bó gối
mơ màng, luôn nghĩ tới quê hương của mình. Có rất nhiều người để ý nhưng cô
chỉ cười mà không trả lời của họ. Tuy không nói ra nhưng trong lòng của cô thì
người đẹp nhất chính là những người "đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao
thượng nhất là những người mặc quân phục, có sao trên mũ".
Những ngôi sao xa xôi là câu chuyện có cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất với
ngôn ngữ sinh động và trẻ trung, cùng nghệ thuật miêu tả tâm lí một cách chính
xác, tác phẩm đã làm nên những giá trị của nó một cách rõ ràng nhất. Và câu
chuyện của những cô gái trinh sát vẫn còn đọng mãi trong lòng của mỗi người chúng ta. 7
Cảm nhận của em về Những ngôi sao xa xôi - Mẫu 1
Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước, tuyến đường Trường Sơn đầy
bom rơi đạn nổ đã trở thành con đường huyền thoại. Bởi nơi đây đã có những
câu chuyện thần kì với những anh bộ đội hiên ngang anh dũng, những anh chiến
sĩ lái xe ngang tàng, lẫm liệt mà nhà thơ Phạm Tiến Duật đã từng ca ngợi trong
bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”. Câu chuyện thần kì đó còn là chuyện về
những cô gái thanh niên xung phong vừa kiên cường dũng cảm trong chiến đấu
vừa hồn nhiên, mơ mộng thật đáng yêu, đáng quý. Lấy cảm hứng từ đó, nhà văn
Lê Minh Khuê đã sáng tác thành truyện ngắn đặc sắc “Những ngôi sao xa xôi”.
Truyện được viết 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn
ra ác liệt. Truyện Những ngôi sao xa xôi phản ánh chân thực tâm hồn trong
sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh
nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong. Đó
chính là những hình ảnh đẹp đẽ, tiêu biểu cho phẩm chất cao quý của thế hệ trẻ
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ vừa qua.
Điều ta cảm nhận đầu tiên là hoàn cảnh sống và chiến đấu của họ. Họ là một tổ
trinh sát mặt đường gồm ba người, hai cô gái rất trẻ là Phương Định và Nho.
Còn chị Thao là tổ trưởng thì lớn tuổi hơn một chút. Họ ở trong một cái hang
dưới chân cao điểm. Ở đó, máy bay Mỹ thường hay đánh phá dữ dội. Đường bị
đánh “lở loét, màu đất đỏ trắng lẫn lộn”. Sự sống ở đây gần như bị hủy diệt “hai
bên đường không có lá xanh, chỉ có những thân cây bị tước khô cháy”… Công
việc của họ lại càng đặc biệt nguy hiểm. Họ phải chạy trên cao điểm giữa ban
ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch. Sau mỗi
trận bom, họ phải lao ra trọng điểm “đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm
bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom”. Đó là công việc mạo hiểm luôn phải đối
mặt với cái chết, “thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ở lẫn trong ruột 8
những quả bom”. Nhưng với ba cô gái này, thì những công việc ấy đã trở thành công việc hằng ngày.
Cả ba cô gái cô nào cũng đáng mến, đáng phục. Nhưng Phương Định là cô gái
để lại nhiều ấn tượng sâu sắc nhất. Phương Định là cô gái nhạy cảm, hồn nhiên,
mơ mộng, thường sống với những kỉ niệm về Hà Nội. Là một cô gái Hà Nội, cô
có một thời học sinh hồn nhiên, vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh
bình trước chiến tranh. Những kỉ niệm tuổi học trò luôn sống dậy trong lòng cô
ngay giữa chiến trường dữ dội. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm
hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt. Cô vào chiến tranh ba năm. Đã quen
với những thử thách và nguy hiểm, giáp mặt hằng ngày với cái chết, nhưng ở cô
cũng như những đồng đội, không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng với những ước mơ về tương lai.
Cũng như các cô gái mới lớn, Phương Định hay quan tâm đến hình thức của
mình. Cô đánh giá: “Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá…”. Đặc biệt
cô có cặp mắt đẹp nên cô thích ngắm mắt mình trong gương. Cô biết mình được
nhiều nhất là các anh lính để ý và có thiện cảm. Điều đó làm cô tự hào nhưng
chưa từng có tình cảm riêng với một ai cả. Nhạy cảm, nhưng cô không hay biểu
lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo trước đám đông, tưởng như là kiêu kì.
Cô có tính đồng đội sâu sắc, gắn bó. Cô yêu mến thân thiết với hai đồng đội
trong tổ trinh sát. Cùng vui đùa ca hát, chia sẻ ngọt bùi, cùng chịu đựng nhiều
nguy hiểm, bom đạn. Khi chị Thao vấp ngã cô đỡ chị. Khi Nho bị thương, cô
“rửa cho Nho bằng nước đun sôi…”. Đặc biệt cô dành tình yêu thương và niềm
cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ của cô, những người đẹp nhất, thông
minh, can đảm và cao thượng nhất là những người chiến sĩ mà hằng đêm cô gặp
trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.
Nhưng có lẽ điều đáng khâm phục nhất ở cô đó là lòng dũng cảm và tinh thần
trách nhiệm trong công việc. Phương Định cùng những người bạn của mình 9
sống và chiến đấu trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến
đường Trường Sơn. Cô phải chạy trên cao điểm đánh phá của máy bay địch.
Sau mỗi trận bom, cô cùng đồng đội phải lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối
lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ và dùng những
khối thuốc nổ đặt vào cạnh nó để phá. Đó là công việc mạo hiểm với cái chết
luôn gần kề tạo áp lực khiến thần kinh vô cùng căng thẳng. Thực hiện công việc
đó, Phương Định và đồng đội phải vô cùng bình tĩnh và họ đã thực sự bình tĩnh,
ung dung một cách lạ thường. Thậm chí, với họ, công việc ấy đã trở thành bình
thường: "Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy
bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu,
chân chạy mà vẫn biết rằng có nhiều quả bom chưa nổ, nhưng nhất định sẽ nổ…
Rồi khi xong việc, quay lại nhìn đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang”.
Thế giới tâm hồn của Phương Định thật phong phú, trong sáng nhưng không
phức tạp. Không thấy những băn khoăn, day dứt, trăn trở trong ý nghĩ và tình
cảm của cô gái khi phải sống và chiến đấu trong hoàn cảnh đặc biệt khốc liệt,
hiểm nguy, mà vẫn tươi vui, hồn nhiên, lạc quan yêu đời. Truyện đã làm nổi bật
tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy
gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên
xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu
về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
Tóm lại, truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm sống lại
trong lòng ta những hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ
trinh sát mặt đường, của Thao, Phương Đinh, Nho, của hàng vạn nữ thanh niên
xung phong thời chống Mĩ. Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội
là bài ca anh hùng. Chiến tranh đã qua đi, nhưng đọc truyện này ta như sống lại
những năm tháng hào hùng của đất nước, những ngôi sao Phương Định, Thao,
Nho vẫn tỏa sáng trong ta với bao khâm phục và ngưỡng mộ. 10
Cảm nhận của em về Những ngôi sao xa xôi - Mẫu 2
Tiếp cận với chiến tranh, miêu tả chiến tranh có nhiều cách, của nhiều người.
Tuy nhiên, chiến tranh đã và sẽ qua đi, cái gì từ những trang văn còn lại ? Câu
hỏi ấy phải chờ đến thời gian, người trọng tài công minh nhất chưa một lần bỏ
sót tài năng. Vậy, Những ngôi sao xa xôi liệu có phải là một trong số ứng cử viên được bầu chọn ?
Điều sáng giá nhất tạo nên một cái nhìn không nhàm chán về chiến tranh, đối
lập với chiến tranh là cái nhìn và khắc hoạ chân dung các cô gái. Bức tranh dữ
dội về cái sống và cái chết nơi đạn bom trận mạc có được một thứ đường viền
cứ óng ánh lên từ cái nhìn trong trẻo ấy. Ấy là chưa nói nhân vật trong truyện
bước vào cuộc chiến đấu đầy ắp những ảo tưởng. Tưởng rằng gia nhập một đơn
vị thanh niên xung phong ngoài hoả tuyến là "phải vác súng kia, đi rầm rộ dưới
những cánh rừng không trăng sao. Nói với nhau phải mạnh và gọn như những
câu khẩu hiệu", nghĩa là oai hùng lắm, một thứ hào quang của một thế hệ nếu
không vừa rời ghế nhà trường thì cũng gần như thế. Dày dạn trước cái sống và
cái chết hằng ngày mà chị Thao còn sợ máu, sợ nước mắt. Phương Định thì sợ
nhất: cô đơn. Giữa tiếng bom địch gào thét, chỉ cần một tiếng súng bắn trả, "dù
chỉ một tiếng súng trường thôi, con người cũng thấy mênh mông bên mình một
sự che chở đồng tình". Gian khổ, thiếu thốn đến cùng cực, nhiều bữa cơm
không có canh, bọn con gái lấy nước uống chan vào. Nhưng khi biết rằng "bọn
con trai phải kêu lên vì thương", thế là đời lại tươi lên như không có gì đáng
phàn nàn, lo lắng. Cuộc nói chuyện của nhân vật nữ xưng "tôi" với đại đội
trưởng đơn vị trong điện thoại có lúc gắt lên: "Trinh sát chưa về", nhưng một cái
gì đấy như ấm lòng hơn khi hình ảnh người cán bộ chỉ huy ấy hiện lên dưới con
mắt dịu dàng con gái "Đại đội trưởng rất hay dùng những từ tế nhị như "cảm
ơn", "xin lỗi", "chúc may mắn". Anh trẻ, người gầy, hay đau khớp, hay làm ca
dao cho báo tường. Nhà đâu như cuối phố Lò Đúc". 11
Trong bối cảnh khắc nghiệt của chiến tranh, bao nhiêu tình cảm mới mẻ hình
thành như tình đồng chí, tình bạn bè. Tất cả được cảm nhận bằng nỗi niềm riêng
như thế. Có nhiều anh pháo thủ và lái xe hay hỏi thăm, còn viết thư cho một cô
gái (nhân vật tôi) làm trinh sát mặt đường, "những thư dài gửi đường dây, làm
như ở cách xa nhau hàng nghìn cây số, mặc dù có thể chào nhau hằng ngày".
Cách tỏ tình thời hiện đại trong chiến tranh qua cách nhìn riêng này không phải
không thú vị. Còn gì âu yếm hơn khi gặp một đồng đội vừa tắm ở dưới suối lên:
"Tôi muốn bế nó lên tay. Trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng".
Họ thực sự là những anh hùng không tự biết, tình nguyện vào cái nơi mà cái sự
mất, còn chỉ diễn ra trong nháy mắt. Hơn ai hết họ biết thần chết là ai, "Thần
chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom". Nhưng
có điều lạ là cái chết đối với họ chưa bao giờ là một ám ảnh, chưa bao giờ phải
trằn trọc đêm đêm. "Bao giờ thì xong nhỉ", "cái gì xong ?",... Những câu hỏi
bâng quơ dường như không hiểu mấy về chiến tranh nói về những mơ ước xôn
xao sau đó. Nho bảo xong chiến tranh sẽ làm thợ hàn của một nhà máy thuỷ
điện lớn, thành cầu thủ bóng chuyền. Chị Thao muốn làm y sĩ. Chồng chị sẽ là
một anh bộ đội đeo quân hàm trung uý, hay đi xa và có râu quai nón, còn nhân
vật "tôi" chưa biết lựa chọn thế nào: kiến trúc sư, thuyết minh trong rạp chiếu
bóng thiếu nhi, lái xe ở cảng,... Chao ôi ! Họ là những người ham sống biết bao
! Cuộc đời phía trước là một ngày hội lớn. Có một tương lai, một tương lai hiển
hiện mà giống như một giấc chiêm bao, họ còn có cả một quá khứ. Cái quá khứ
ấy của Phương Định (nhân vật "tôi") dù chỉ thu gọn trong một căn phòng nhỏ
gác hai, nó có sức mở rộng ra cả một thế giới cảm giác đêm đêm để cô biết
được "cái bao la và trong lành của đêm thành phố". Ở cái căn gác nhỏ ấy đầy ắp
kỉ niệm của thương yêu, nơi cô thề là sẽ không lấy chồng vì cái tính bừa bãi mà
mẹ cô đã từng doạ "Lấy chồng rồi mà no đòn", đó thật sự là một hạnh phúc.
Có tương lai đang hứa hẹn từng giờ, có quá khứ để ràng buộc, những cô gái
không xem đó là những nơi ẩn nấp để thu mình. Cái mà họ đang đối mặt là sự 12
còn, mất từng phút, từng giây. Không khí của chiến tranh (không giống tương
lai hay quá khứ) có một âm điệu riêng. Chẳng hạn như sự im lặng: "Cuộc sống
ở đây đã dạy cho chúng tôi thế nào là sự im lặng". Im lặng có nghĩa là cái chết
đang rình rập đâu đây, nó ập đến bất cứ lúc nào. Ấy là những trái bom, mà
"nghe tiếng bom đầu tiên, có đứa chết giấc, nằm dán xuống đất". Nhưng, cái im
lặng của không gian còn chưa đáng sợ bằng cái im lặng của lòng người. Đây là
cái "vắng lặng đến phát sợ" của kẻ đi đêm sợ ma, yếu bóng vía. Đến với toạ độ
chết, đến với quả bom cần phải phá nổ (mà không biết nó sẽ nổ vào lúc nào), sự
cầu viện tâm linh của cô gái (nhân vật tôi) giống như một ảo ảnh "Các anh cao
xạ có nhìn thấy chúng tôi không ?". Mặc dù "Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá
bom đến năm lần", nhưng cái hồi hộp vẫn dường như không thể thay đổi. Như
cái cảm giác chờ bom phát nổ: tất cả đều đứng im, cả gió, cả nhịp tim trong lồng
ngực. Chỉ có chiếc đồng hồ: "Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những
con số vĩnh cửu...". Còn sau mỗi lần bom nổ, như từ cõi chết trở về đây là
gương mặt tươi tắn của chị Thao "Chị cười răng trắng, vết sẹo bóng lên, mảnh
dù bay trên lưng...", còn với Phương Định, cái chết chỉ là khái niệm "mờ nhạt,
không cụ thể". Tuy dặn mình phải cảnh giác với nó, nhưng không phải là sợ nó
mà chỉ vì sợ nếu "mảnh bom ghim vào cánh tay thì khá phiền". Còn khi tưởng là
Nho đã chết, tất cả đều lặng đi với bao nhiêu tâm trạng trái ngược nhau. Kẻ
muốn hát, người thì muốn khóc. Chị Thao muốn hát và chị đã hát, một bài hát
có phần lạc lõng ("Đây Thăng Long, đây Đông Đô... Hà Nội"). Nhạc sai bét,
còn giọng thì chua, nhưng tình cảm rất đỗi chân thành: ấy là một khúc thánh ca.
Còn người thứ hai, thích hát, hát hay "nhưng không muốn hát lúc này" vì những
bài hành khúc bộ đội hành quân hay quan họ mềm mại, nhưng với Phương
Định, tất cả đều không đúng chỗ. Trước đau thương, cũng là trước cái đẹp, cái
cao cả, cái vĩnh hằng, chưa có một bài ca nào diễn tả nổi.
Đặc sắc nghệ thuật ở truyện ngắn này là cách xây dựng nhân vật và sự phối hợp
giữa hai bút pháp: tự sự, trữ tình. 13
Về xây dựng nhân vật, tác giả rất lưu ý đến sự đa dạng. Mỗi nhân vật có những
đặc điểm không giống nhau. Nho, mộc mạc và thơ mộng. Còn gì mộc mạc hơn,
thậm chí vụng về hơn, trên cái gối nhỏ nhắn, màu trắng, Nho thêu những bông
hoa cẩu thả và loè loẹt, những "đường viền to như dây thừng", vì một lẽ đương
nhiên "A, cho nó nối !". Có đến hai chi tiết, hai lần miêu tả Nho ở dưới suối đi
lên, và cả hai lần Nho đều rất đẹp. Lần thứ nhất: "Tóc ướt. Nước đọng từng giọt
trong trên trán và trên mũi". Lần thứ hai: "cứ quần áo ướt ngồi đòi ăn kẹo". Cái
thực của nhân vật gần với cái thực trong mơ, vì tất cả không liên quan gì đến sự
căng thẳng ở chiến trường, nó thuộc về vĩnh cửu. Còn chị Thao giống như một
sự phân thân. Là một người con gái rất sợ máu và vắt, cứ thấy máu và vắt là chị
"nhắm mắt lại, mặt tái mét", nhưng trước lúc "có chuyện", trong khi Nho chụp
cái mũ sắt lên đầu, chị Thao lại "móc bánh bích quy trong túi thong thả nhai".
Trước tình huống Nho có thể hi sinh, chị yêu cầu Định hát, nhưng có trời mới
biết "những tình cảm gì đang quay cuồng" ở trong đầu con người giàu nghị lực ấy.
Còn về sự đan cài giữa hai bút pháp hiện thực và lãng mạn thể hiện trong tâm
hồn người con gái như những trận mưa bóng mây chợt đi chợt đến, bất ngờ. Nó
giống như những vì sao, những đốm sáng. Một mặt chiến trường là một nhận
thức hiện thực, thậm chí hiện thực nghiệt ngã "ở đây là nơi mà tuổi trẻ chúng tôi
đang lớn lên", nhưng còn nỗi nhớ là hiện thực thứ hai, hiện thực tâm hồn
"không lúc nào chúng tôi không nhớ về Hà Nội", cả hai không tách rời nhau tạo
được một thứ âm hưởng bè đôi rất giàu có chất thơ, là một trong những thành
công của tác giả. Cái kết của truyện đẩy sự kết hợp trên đây đến mức thăng hoa.
Một trận mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ "Mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình như
mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố". Nỗi nhớ ấy
chính là sự nối dài, quá khứ, hôm nay và khát vọng mai sau. Những ngôi sao
trong câu chuyện cổ tích, về những xứ sở thần tiên, trong bối cảnh của cuộc
chiến tranh, nó giống như một huyền thoại có một sức mạnh diệu kì để con 14
người đi tới với đôi cánh đang bay. Hiện thực và lãng mạn, âm điệu trữ tình bay
bổng cứ toả ánh sáng ra từ đó, từ "Những ngôi sao xa xôi".
Cảm nhận của em về Những ngôi sao xa xôi - Mẫu 3
Nhắc đến khoảng trời Trường Sơn là nhắc đến biết bao sự hy sinh mất mát, nơi
mà lính Mỹ đã thả bom dồn dập nhằm ngăn cản bước tiến dũng mãnh của các
đoàn quân tiến về Sài Gòn giải phóng miền Nam. Nhưng Trường Sơn đâu chỉ
mang trong mình bao sự thương đau, Trường Sơn con là nơi ghi dấu của những
tâm hồn tự nhiên, lạc quan của những người chiến sĩ lái xe không kính, những
chàng trai cô gái thanh niên xung phong đã hy sinh tuổi trẻ để cống hiến cho đất
nước. Là một người đã từng gắn bó với khoảng trời bom đạn ấy, nhà văn Lê
Minh Khuê đã khai thác đề tài quen thuộc đã làm nên nhiều tên tuổi lớn trần văn
đàn chống Mỹ nhưng cùng với sự sáng tạo và một chút lãng mạn của mình,
“Những ngôi sao xa xôi” của bà, đã khắc họa hình ảnh của những cô gái thanh
niên xung phong, mà tiêu biểu là nhân vật Phương Định với những vẻ đẹp hồn
nhiên vốn có của tuổi trẻ Việt Nam trong thời chống Mỹ.
Câu chuyện kể về ba cô gái, ba cô gái thanh niên xung phong Nho, Thao và
Phương Định, sống trên một cao điểm giữa mênh mông khói bụi Trường Sơn,
nơi mà “màu đất đỏ, trắng lẫn lộn”. Công việc của họ là “ngồi đây”,”khi có bom
nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hồ bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần
thì phá bom”. Trong lúc đơn vị thường làm việc khi mặt trời lặn, thì tổ trinh sát
lại làm việc ban ngày, khi thần chết luôn “lẩn trong ruột những quả bom”, khi
mà lính Mỹ thả bom nhiều nhất và cái chết luôn theo sát ba cô gái ấy. Công việc
của họ là công việc quan trọng và cũng đầy gian khổ hy sinh, đòi hỏi tinh thần
dũng cảm, sự nhạy bén quyết đoán và sự nhanh nhẹn. Trong hoàn cảnh ấy, ta
mới thấy sáng ngời lên là những phẩm chất cao đẹp của ba nhân vật, và đặc biệt
là Phương Định, nhân vật chính của truyện. 15
Phương Định là một cô gái Hà Nội, “một cô gái khá”, chỉ vừa mới bước ra khỏi
cuộc đời hồn nhiên vô tư lự của mình. Cô có vẻ bề ngoài đáng yêu trẻ trung và
xinh xắn, “hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài
hoa loa kèn”, còn đôi mặt thì có “cái nhìn sao mà xa xăm”. Những nét đẹp của
cô đã được những anh lái xe để ý đến, bằng chứng là những bức thư dài gửi
đường dây mặc dù có thể chào nhau hằng ngày, nhưng Phương Định cũng
không săn sóc vồn vã, cô gái vẫn hay đứng ra xa, khoanh tay trước mặt và nhìn
đi nơi khác mỗi khi một đám con gái xúm lại đối đáp với một anh bộ đội nói
giỏi nào đấy. Một hành động đó thôi đã làm Phương Định trở nên thật kiêu kì,
cái điệu của cô thật đáng yêu và cũng thật phù hợp với một người con gái như vậy.
Tâm hồn cô giữa khoảng trời Trường Sơn thật làm cho người ta thật ngạc nhiên.
Cô mê hát, “thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát”, lời cô
bịa lộn xộn ngớ ngẩn đến không ngờ, đôi lúc nó cũng làm cho cô bò ra mà cười
một mình, cô thích “những bài hành khúc bộ đội hay hát trên những ngả đường
mặt trận”, cô thích “dân ca quan họ mềm mại dịu dàng” và kể cả “Ca-chiu-sa
của Hồng quân Liên Xô”, “ngồi bó gối mơ màng: “Về đây khi mái tóc còn xanh
xanh”. Và Phương Định hát khi có sự im lặng không bình thường, “tiếng máy
bay trinh sát rè rè”, cô hát để cổ động viên hai người đồng đội Nho, Thao và
cũng là hát để động viên chính bản thân mình. Chính những lúc mê hát ấy đã
làm cô quên đi cái sự buồn chán của cuộc sống Trường Sơn, quên đi mùi khói
bom đạn mà cô vẫn tiếp xúc hằng ngày, và đó cũng là bước đà để cô có được
một tâm hồn mơ mộng khi cơn mưa đá vừa ập đến. Mang theo tuổi trẻ của mình
vào Trường Sơn, Phương Định còn mang theo cả những kỉ niệm đẹp về góc phố
Hà Nội của mình, đó là hình ảnh người mẹ, cái cửa sổ, tiếng rao của bà bán xôi
có cái mủng đội trên đầu, kể cả những cú sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong một
góc phố. Cơn mưa đá đi nhanh cũng như lúc nó vừa đến, nhưng lại mang những
dòng kí ức tuổi thơ về cho Phương Định, và tất cả như xoáy mạnh trong tâm trí
cô. Có lẽ chính những điều ấy đã tiếp thêm sức mạnh cho cô gái, để cô luôn 16
nghĩ rằng, gia đình, bạn thân và cả những kỉ niệm kia sẽ luôn theo cô trong suốt
quãng đời ở Trường Sơn.
Tâm hồn, tính cách của Phương Định hồn nhiên như thế, nhưng nổi bật lên trên
tất cả vẫn là tinh thần dũng cảm, vượt lên trên hiểm nguy luôn ẩn chứa trong
thân hình nhỏ bé của cô gái Hà Nội kia. Đó là những lúc mà bom của giặc Mỹ
vẫn còn chưa nổ, và cô phải làm nhiệm vụ của mình, còn thần chết thì có vẻ vẫn
đang “lẩn trong ruột những quả bom” chờ đợi cô. Tuy vậy, Phương Định vẫn tỏ
ra thật bình thản, cái chết thì cô có nghĩ đến nhưng lại là “một cái chết mờ nhạt,
không cụ thể”, mà cô quan tâm nhất là liệu bom có nổ hay không, không thì làm
cách nào để châm mìn lần thứ hai, cô luôn đặt nhiệm vụ của mình lên hàng đầu.
Và trong những lúc phá bom như vậy, ta vẫn còn thấy thấp thoáng cái sự nhạy
cảm, tinh tế trong cảm xúc của cô, “một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào
da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên
một tí! ! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành.”, phải là một người bình
tĩnh mới có được những cảm nhận chân thực như vậy. Chính những lúc đó, ta
mới thấy được cái sự dũng cảm của cô gái. Công việc không có một chút gì là
an toàn, nhưng do “quen rồi”, ngày nào cũng phải phá bom đến năm lần, ngày
nào ít thì ba lần, mà Phương Định luôn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Và trong cái sự dũng cảm ấy, ta vẫn thấy Phương Định luôn thường trực một
tình cảm đồng chí đồng đội nồng ấm và chân thành. Đó là tấm lòng vị tha với
mọi người mà cô quan tâm, cô lo lắng khi Thao lên cao điểm chưa về, cô tận
tình, vỗ về chăm sóc Nho khi cô ấy bị thương lúc phá bom. Ngược lại, chính
tình cảm đồng chí đồng đội, đã làm cho Phương Định thêm một chút tự tin, ấm
lòng khi được sống giữa tình yêu thương của mọi người. Hiểu được công việc
của mình là gian khổ, nhưng Phương Định vẫn luôn ngưỡng mộ “những người
mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ” bởi họ là những đẹp nhất, thông mình, can
đảm và cao thượng nhất. Những lúc chạy đi phá bom, vẫn mang một chút lo sợ
trong người, nhưng nhờ những cái nhìn của những người chiến sĩ, đã dập tan đi 17
nỗi sợ trong cô và chỉ còn một mục tiêu hoàn thành nhiệm vụ, “cảm thấy có ánh
mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các
anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi mà có thể đàng hoàng mà bước tới”.
Trong truyện ngắn, nhân vật kể chuyện cũng là nhân vật chính, điều đó giúp cho
tác phẩm càng trở nên chân thực, những cảm xúc, thế giới nội tâm của nhân vật
đều được thể hiện tự nhiên rõ nét, vẽ lên một khoảng trời mộng mơ ngay giữa
Trường Sơn mênh mông và ác liệt.
Mang trong mình những phẩm chất cao đẹp, Phương Định xứng đáng là biểu
tượng của những cô gái thanh niên thời chống Mỹ, là hình tượng người con gái
Việt Nam trong thời gian chiến đấu, là đại diện của thế hệ trẻ Việt Nam thời
kháng chiến chống Mỹ. Cũng giống như tựa đề “Những ngôi sao xa xôi”, những
con người được ví như vì sao lấp lánh giữa bầu trời đêm, mang trong mình
những phẩm chất đáng quý, “xa xôi” là bởi vì phải ngắm nhìn thật kỹ thì mới có
thể thấy được những tâm hồn cao đẹp ấy.
Cảm nhận của em về Những ngôi sao xa xôi - Mẫu 4
Là cây bút chuyên về truyện ngắn, trong chiến tranh, Lê Minh Khuê viết về
cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. “Những ngôi sao
xa xôi” là tác phẩm đầu tay của bà, được viết năm 1971 giữa lúc cuộc kháng
chiến chống Mỹ của dân tộc đang diễn ra rất ác liệt. Truyện giúp ta hiểu hơn về
cuộc sống của những cô gái thanh niên xung phong trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn.
Truyện xoay quanh ba nhân vật nữ thanh niên xung phong trong tổ trinh sát mặt
đường. Họ là ba người nhưng công việc gắn bó họ thành một khối thống nhất.
Họ cùng sống và chiến đấu trong hoàn cảnh vô cùng gian khổ, ác liệt : ở trên
một cao điểm trọng yếu của tuyến đường Trường Sơn, làm công việc đặc biệt 18
nguy hiểm: “khi có bom nổ thì đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom
chưa nổ và nếu cần thì phá bom”.
Nghĩa là họ ở nơi tập trung nhiều bom đạn, làm công việc luôn đối mặt với cái
chết. Họ cảm nhận rõ ràng: “Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay
đang ầm ì xa dần .Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân
chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ .” Công
việc thường ngày mạo hiểm ấy đòi hỏi họ phải là những người dũng cảm, gan
góc có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, không sợ gian khổ hy sinh.
Mặc dù phải sống cách biệt, ở xa đồng đội, làm công việc nguy hiểm song cả ba
cô gái ấy sống gắn bó cùng nhau và không hề mất đi những nét tính cách đáng
yêu của những cô gái trẻ. Họ luôn yêu thương, lo lắng, chăm sóc cho nhau, tâm
hồn họ trong sáng, giàu mơ ước, dễ vui, dễ buồn và đặc biệt, họ rất thích làm
đẹp cho cuộc sống của mình.
Chị Thao nhiều tuổi nhất, chăm chép bài hát, sợ máu và vắt. Nho thích thêu thùa
, thích ăn kẹo , cô rất đáng yêu “trắng và tròn như một que kem mát lạnh”, có vẻ
dịu dàng và gan góc . Người thứ 3 nổi bật nhất, tiêu biểu cho tổ trinh sát mặt
đường là Phương Định. Là một cô gái Hà Nội xinh xắn “hai bím tóc dày tương
đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn”và đôi mắt đẹp:“có cái
nhìn sao mà xa xăm”. Vừa qua thời học sinh, cuộc sống chiến trường tôi luyện
Định thành một chiến sỹ kiên cường, dũng cảm. Ngày nào Định cũng phá bom
nhiều lần ,cô có nghĩ tới cái chết nhưng điều quan trọng hơn là “liệu mìn có nổ,
bom có nổ không? không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai ?”.
Tâm trạng Phương Định khi phá bom được miêu tả cụ thể ,tinh tế đến từng cảm
giác. Từ sự cảm nhận không khí đầy căng thẳng đến cảm giác “các anh cao xạ
đang dõi theo từng cử chỉ, động tác của mình” và lòng dũng cảm như được tăng
lên bởi sự tự trọng: “Tôi đến gần quả bom …tôi sẽ không đi khom, các anh ấy
không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới ”. Cảm giác 19
căng thẳng của Định khi ở bên quả bom, kề sát cái chết im lìm và bất ngờ được
miêu tả tỉ mỉ đến từng chi tiết: “thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một
tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Vỏ quả bom nóng. Một dấu
hiệu chẳng lành. ”Đó là công việc hàng ngày đã quen của Định. Công việc hiểm
nguy ấy khiến ba cô gái thanh niên xung phong trở nên thật phi thường, thật đáng khâm phục.
Tuy vậy sự ác liệt của chiến trường không làm vơi đi đời sống tâm hồn trong
sáng, giàu cảm xúc của Định. Cô hay mơ mộng, thích hát, thậm chí “bịa lời ra
mà hát ”thích dân ca quan họ, thích hành khúc, thích Kachiusa, thích dân ca Ý.
Định còn hay ngồi bó gối mơ màng, sống với những hồi tưởng về gia đình,quê
hương.Cô ý thức về mình, tự hào vì được nhiều người để ý nhưng lại tỏ ra hờ
hững như là kiêu kỳ. Tuy vậy trong suy nghĩ và tình cảm của cô thì “những
người đẹp nhất ,thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc
quân phục,có sao trên mũ”. Định thực sự là cô thiếu nữ mộng mơ, hồn nhiên, trong sáng và dũng cảm.
Ngôi kể thứ nhất, cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động, trẻ trung cùng
nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc của tác giả đã góp phần không nhỏ
trong việc khắc hoạ thành công thế giới tinh thần phong phú và trong sáng của những cô gái trẻ .
Những trang cuối cùng của truyện khép lại nhưng dư âm của câu chuyện vẫn
còn đọng mãi trong em. Vẻ đẹp tâm hồn của họ, những chiến công lặng thầm
của họ mãi toả sáng, lung linh, lấp lánh và bí ẩn như những ngôi sao xa xôi.
Cảm nhận vẻ đẹp con người Việt Nam qua Những ngôi sao xa xôi
Xuất hiện trong giai đoạn cuối của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, Lê
Minh Khuê cũng đã có những đóng góp tiêu biểu, làm nên tầm vóc của nền văn 20
học giai đoạn này. “Những ngôi sao xa xôi” là truyện ngắn xuất sắc nhất của
nhà văn. Vẫn lấy bối cảnh là cuộc sống và chiến đấu anh dũng của các thanh
niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn, nhưng Lê Minh Khuê đã có
một góc nhìn thật mới mẻ, trẻ trung về tuổi trẻ Việt Nam anh hùng.
Truyện kể về cuộc sống chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong – tổ trinh
sát mặt đường: Phương Định, Nho và chị Thao. Họ sống trong một cái hang,
trên cao điểm tại một vùng trọng điểm ở tuyến đường Trường Sơn những năm
chống Mỹ. Công việc của họ là quan sát máy bay địch ném bom, đo khối lượng
đất đá để san lấp hố bom do địch gây ra, đánh dấu những quả bom chưa nổ và
phá bom. Công việc nguy hiểm, luôn phải đối mặt với cái chết, nhưng cuộc
sống của họ vẫn không mất đi niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút
thảnh thơi, thơ mộng. Họ rất gắn bó, yêu thương nhau dù mỗi người một cá tính.
Trong một lần phá bom, Nho bị thương, hai người đồng đội hết lòng lo lắng và
chăm sóc cho Nho. Một cơn mưa đá vụt đến và vụt đi đã gợi trong lòng Phương
Định bao hoài niệm, khát khao. Từ cuộc sống và chiến đấu của ba nữ thanh niên
xung phong trên tuyến đường trường Sơn, tác phẩm làm hiện lên vẻ đẹp ngời
sáng của con người trong chiến tranh.
Vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và cũng là của tuổi trẻ
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Họ đều thuộc thế hệ những cô gái
thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ.
Nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, họ rời xa gia đình, xa mái trường,
tình nguyện vào cái nơi mà sự mất còn chỉ diễn ra trong gang tấc. Họ hi sinh
tuổi thanh xuân và không tiếc máu xương, thực hiện lí tưởng cao đẹp. Chiến
trường gian khổ nhưng không làm mất đi vẻ hồn nhiên, yêu đời của họ. Chính
điều đó đa tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái
mở đường thời kháng chiến chống Mĩ. 21
Họ đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở
chiến trường: tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không
sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Qua thực tế chiến đấu, cả ba cô gái đều có tinh
thần trách nhiệm cao với công việc,lòng dũng cảm, gan dạ không sợ gian khổ hi
sinh. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ
nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn
thành nhiệm vụ. Khi đồng đội gặp tai nạn thì khẩn trương cứu chữa và tận tình
chăm sóc (câu chuyện Nho bị thương khi phá bom). Cuộc sống và chiến đấu ở
chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình
tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời, trong hang vẫn vang lên tiếng hát của ba cô gái.
Ở họ còn có tình đồng đội gắn bó, thân thiết. Họ hiểu được tính tình, sở thích
của nhau, quan tâm chăm sóc nhau rất chu đáo. Phương Định bồn chồn, lo lắng
khi chờ chị Thao và Nho đi trinh sát trên cao điểm. Khi Nho bị thương, Phương
Định và chị Thao đã lo lắng, băng bó chăm sóc Nho cẩn thận với niềm xót xa
như chị em ruột thịt và cảm thấy “đau hơn người bị thương”.
Cùng là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu: dễ cảm xúc,
nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống
của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị
Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ
mộng và hát… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ (chi
tiết trận mưa đá bất chợt đến và niềm vui trẻ trung của ba cô gái khi được
"thưởng thức" những viên đá nhỏ).
Quả thật, đó là những cô gái mang trong mình những tính cách tưởng như
không thể cùng tồn tại, vô cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà cũng hồn
nhiên, vô tư trong cuộc sống sinh hoạt. Đó cũng là vẻ đẹp lý tưởng, ý chí, tâm
hồn của tuổi trẻ Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 22
Tuy có nhiều điểm chung nhưng ở ba cô gái, mỗi người một tính đã tạo nên
những nét khác biệt vô cùng đáng quý.
Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, “trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng”,
có “cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn” rất dễ thương khiến Phương
Định “muốn bế nó lên tay”. Nho lại rất hồn nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ :
“vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”; khi bị thương
nằm trong hang vẫn nhổm dậy, xoè tay xin mấy viên đá mưa, nhưng khi máy
bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn: “Nho cuộn
tròn cái gối, cất nhanh vào túi”, Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt
lên đầu ” … Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người.
Chị Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có
vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của
tuổi trẻ. “Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu”. Chị lại hay tỉa đôi lông
mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về
tính cương quyết, táo bạo. Đặc biệt là sự “bình tĩnh đến phát bực”: máy bay
địch đến nhưng chị vẫn “móc bánh quy trong túi, thong thả nhai”. Có ai ngờ con
người như thế lại sợ máu và vắt: “thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái
mét”. Và không ai có thể quên được chị hát: nhạc sai bét, giọng thì chua, chị
không hát trôi chảy được bài nào. Nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát
và rỗi là chị ngồi chép bài hát.
Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố, nhạy cảm
và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ
vô tư về gia đình và về thành phố của mình. Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận
mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và
xoáy mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng của
các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng
vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu. 23
Mỗi người có một cá tính riêng nhưng ở họ đều ngời sáng vẻ đẹp của chủ nghĩa
anh hùng Việt Nam, của tuổi trẻ Việt Nam. Viết về ba cô thanh niên xung
phong, Lê Minh Khuê đã không tô vẽ, không mĩ lệ mà miêu tả hết sức cụ thể,
chân thực bằng cách cá thể hóa nhân vật với những hình ảnh rất đời thường. Họ
đã từ cuộc đời bước vào trang sách, trở thành những anh hùng – những ngôi sao
trên bầu trời Trường Sơn.
Qua dòng cuộc sống gian khổ và chiến đấu đầy hiểm nguy của ba nữ thanh niên
xung phong, người đọc không chỉ thấy sự toả sáng của phẩm chất anh hùng mà
còn hình dung được đời sống tinh thần phong phú của tuổi trẻ Việt Nam thời
chiến tranh. Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu
đuối thành bản lĩnh kiên cường của người anh hùng cách mạng. Nét điệu đà,
hồn nhiên, duyên dáng của một cô gái càng tôn thêm vẻ đáng yêu của cô Thanh
niên xung phong gan dạ, dũng cảm. Có thể nói Phương Định (cũng như Nho và
Thao) là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước.
Ba cô thanh niên xung phong trong những trang văn xuôi trữ tình êm mượt của
Lê Minh Khuê gieo vào lòng người đọc ấn tượng khó quên về vẻ đẹp lung linh
tỏa sáng của những ngôi sao xa xôi. Hình ảnh họ khiến ta nhớ đến ý thơ của
Lâm Thị Mĩ Dạ trong “Khoảng trời hố bom”:
“Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng
Những vì sao ngời chói lung linh”.
Qua truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi”, nhà văn Lê Minh Khuê đã có cái
nhìn thật đẹp, thật lãng mạn về cuộc sống chiến tranh, về con người trong chiến
tranh. Chiến tranh là đau thương mất mát song chiến tranh không thể hủy diệt
được vẻ đẹp tâm hồn rất tươi xanh của tuổi trẻ, của con người. Chính từ những
nơi gian lao, quyết liệt ta lại thấy ngời sáng vẻ đẹp của tuổi trẻ, của chủ nghĩa
anh hùng Cách mạng Việt Nam. 24
Suy nghĩ của em về Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê sinh năm 1949, có thể xem là nhà văn nữ hiếm hoi xuất hiện trên
thi đàn Việt Nam với vai trò của một người lính chiến, các tác phẩm của bà chủ
yếu viết về cuộc chiến đấu ác liệt của những thanh niên trẻ tuổi trên tuyến
đường Trường Sơn những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ, sau năm
1975, bà chuyển sang viết những đề tài liên quan đến con người và xã hội trong
những biến chuyển của thời đại. Có người nhận xét rằng những năm đầu mới
sáng tác, người ta đã phải ngỡ ngàng trước một cây bút mới gần 20 tuổi đầu
nhưng giọng văn dường như đã từng đi qua rất nhiều trải nghiệm sâu sắc, đặc
biệt là lúc bà viết về chiến tranh với những hơi thở hầm hập nóng bỏng tưởng
như từ chiến trường dội về, bằng một phong cách sắc bén, hồn nhiên và thực tế
vô cùng. Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi là tác phẩm đầu tay, cũng là tác
phẩm đã đánh dấu tên tuổi của Lê Minh Khuê trên văn đàn Việt Nam, khiến bà
nổi bật lên hẳn trong một loạt các nhà văn viết về đề tài kháng chiến cùng thời,
với hình tượng nhân vật là những người nữ thanh niên xung phong quả cảm và
có một tâm hồn tươi đẹp như bông hoa ngàn giữa chiến trường khốc liệt.
Tác phẩm được sáng tác vào năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu
nước đang ở trong thời kỳ ác liệt nhất, trong đó tập trung làm nổi bật lên những
vẻ đẹp phẩm chất, tâm hồn của ba nữ thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá
bom, lấp đường trên tuyến đường Trường Sơn trọng điểm. Ở tác phẩm ta thấy
rõ được những nét chung trong sáng tác của Lê Minh Khuê về thanh niên xung
phong so với các nhà văn cùng thời ví như Phạm Tiến Duật hay Thúy Bắc là
hình ảnh các cô gái hồn nhiên tếu táo, yêu đời, trẻ trung và lãng mạn. Tuy nhiên,
ở Những ngôi sao xa xôi ta cũng thấy được những điểm riêng trong sáng tác của
Lê Minh Khuê, một nhà văn có tuổi đời, tuổi nghề trẻ nhưng ngòi bút thì khá
sắc sảo, già dặn hiếm thấy trong việc đi sâu vào đời sống và nội tâm nhân vật,
dẫu rằng vẫn còn nhiều điểm hạn chế về cách nhìn, cách viết về chiến tranh.
Cũng không thể nói là hạn chế mà thực tế rằng mỗi một nhà văn đều có văn 25
phong khác nhau, mà Lê Minh Khuê lại nghiêng về cảm hứng lãng mạn và
khuynh hướng sử thi, lấy chủ nghĩa anh hùng làm gốc của tác phẩm, tập trung
làm nổi bật những vẻ đẹp nội tâm, đời sống của người lính hơn là đi sâu vào
khai quật những mất mát, đau thương trong chiến đấu.
Câu chuyện kể về ba nữ thanh niên xung phong với hoàn cảnh sống và chiến
đấu vô cùng khắc nghiệt, chị Thao, Nho và Phương Định đều là những cô gái
trẻ, sống và chiến đấu trong một cái hang dưới chân một cao điểm của tuyến
đường huyết mạch thường xuyên bị giặc đánh phá, quần thảo ngày đêm, cuộc
sống thường xuyên đối mặt với hiểm nguy, bom đạn và cái chết cận kề. Ba cô
gái trẻ phải đảm đương những nhiệm vụ vô cùng nguy hiểm bao gồm đếm bom,
phá bom và đo khối lượng đất đá sau khi bom ném xuống, trong đó khó khăn và
căng thẳng nhất là việc phá bom, một công việc cần ý chí, sức mạnh tinh thần
và sự quả cảm vô cùng lớn. Qua giọng kể của Lê Minh Khuê, cuộc sống và
chiến đấu của ba cô gái hiện lên một cách chân thật, dường như người ta thấy rõ
cả sự hung hiểm và hơi thở gấp rút từ chiến trường vọng lại thông qua cảnh các
cô “chạy trên cao điểm cả ban ngày”, ngay cả chính bản thân họ cũng vô cùng
thấy hiểu cái chết chỉ là trong gang tấc bởi “thần chết là một tay không thích
đùa”. Họ đều là những cô gái xuất thân từ Hà Nội, với lòng yêu nước nồng nàn,
tinh thần trách nhiệm cao, sự gắn bó thiết tha với đồng đội và sự quả cảm vô
cùng trong chiến đấu, họ sẵn sàng hy sinh cả mạng sống, cả cuộc đời tươi trẻ để
giữ cho tuyến đường Trường Sơn được nguyên vẹn. Phải nói rằng công việc của
các cô gái là những công việc vô cùng đặc biệt họ không trực tiếp cầm súng, họ
cũng không hẳn là hậu phương mà dường như một lúc họ đã đảm nhiệm cả hai
vai trò vô cùng nặng nề và vất vả ấy. Ngoài những nét chung về lý tưởng cách
mạng, lý tưởng đất nước thì các cô gái trong những ngôi sao xa xôi cũng đều
mang nét tâm lý chung của các cô gái trẻ, đó là tâm hồn nhạy cảm, dễ xúc động,
dễ vui dễ buồn và đặc biệt là ham vui, cũng như có một tấm lòng nhiều mơ ước,
mộng tưởng tốt đẹp của thiếu nữ. Như nhiều cô gái trẻ khác họ cũng rất thích
làm đẹp cho cuộc sống của mình, thể hiện sự nữ tính và khéo léo, Nho thì thích 26
thêu thùa, chị Thao thì là người yêu âm nhạc, thích chép lời bài hát trong cuốn
sổ tay, yêu màu sắc, tô điểm cho cuộc đời con gái bằng những nét chỉ thêu sặc
sỡ trên chiếc áo lót, còn Phương Định thì khá tự tin vào nhan sắc, thích ngắm
mình trong gương, thích ngồi bó gối mơ mộng xa xăm,… Dẫu trong thời chiến
tranh ác liệt, nhưng cũng không thể làm mất đi nhưng vẻ đẹp nguyên thủy trong
tâm hồn của các thiếu nữ, mà nó vẫn được thể hiện một cách rất tinh tế, rất đời
thường qua lời văn của Lê Minh Khuê – một cô gái trẻ, một người lính trẻ.
Bên cạnh những nét chung thì mỗi cô gái lại mang trong mình những nét tính
cách riêng biệt, Phương Định nhân vật chính của truyện ngắn hiện lên như một
cô gái có tâm hồn nhạy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng, thường thích sống với
những kỷ niệm về gia đình về quê hương, về thời thiếu nữ của mình. Định là
một cô gái trẻ nữ tính có ý thức sâu sắc về ngoại hình, vẻ đẹp cũng như tính
cách của bản thân, nội tâm cô gái luôn có những suy nghĩ khá khách quan và
cũng đầy tự tin về bản thân, cô biết mình có một mái tóc dày mềm, cần cổ cao
kiêu hãnh, đôi mắt đẹp xa xăm, vì thế cô thích ngắm mình trong gương như một
cách tự yêu bản thân đầy nguyên thủy. Tuy nhiên vẻ đẹp của Định cũng không
hẳn là rất xuất sắc, nó chỉ bật lên và hơi có phần lãng mạn hơn những cô gái
khác, cũng được xem là một bông hoa hiếm giữa chốn chiến trường đầy ác liệt.
Và Lê Minh Khuê cũng không định làm nổi bật cái vẻ đẹp ngoại hình của cô gái
theo một cách lãng mạn phi thực tế, mà nhà văn chú ý hơn vào vẻ đẹp chiều sâu
nội tâm của nhân vật. Cô cũng nhận thức khá rõ về tính cách có phần lãnh đạm,
kiêu kỳ, nhưng thực tế đó là tâm lý chung của những cô con gái mới lớn và có
phần xinh xắn, cũng nhấn mạnh rằng Phương Định vẫn chưa dành cho người
con trai nào tình cảm đặc biệt, mặc dù cô rất kính phục những người lính trên
tuyến đường Trường Sơn gian khổ. Những vẻ đẹp tâm hồn, những phẩm chất
cao quý của Phương Định được bộc lộ một cách tinh tế thông qua nội tâm tinh
tế, thể hiện thông qua những nỗi nhớ về quê hương, về thời thiếu nữ hồn nhiên
khi còn Hà Nội, đó là tình cảm thiết tha đối với lại gia đình, đối với người mẹ,
nó đã làm dịu đi sự ác liệt của chiến trường, đồng thời cũng là niềm khao khát 27
về một cuộc sống hòa bình trong tâm hồn nhân vật. Đặc biệt vẻ đẹp kiên cường
quả cảm của nhân vật Định còn được thể hiện thông qua những chi tiết đặc tả
cảnh phá bom, Phương Định gan dạ, dũng cảm, tập trung vào công việc, cô
cũng có lúc sợ hãi nhưng khi nghĩ đến những đồng đội đang dõi theo thì lại trở
nên mạnh mẽ, trong lòng cũng có những tính toán riêng rằng nếu bom không nổ
thì làm thế nào để gài mìn một lần nữa,…Nói chung rằng trong công việc cô
vừa thể hiện sự kiên cường quả cảm cũng lại vừa mang những nét tính cách rất
nữ tính. Không chỉ vậy Phương Định còn là người hết mực gắn bó với đồng đội
của mình, lo lắng bứt rứt không yên khi đồng đội đi trinh sát, đếm bom chưa trở
về, sự sợ hãi khi Nho bị đất cát vùi lấp, sự quan tâm ân cần chăm sóc đồng đội
bị thương,… Một điểm nữa, Phương Định là cô gái yêu đời, trẻ trung, cô trầm
tĩnh và ít hồn nhiên hơn Nho nhưng có vẻ kém già dặn và từng trải hơn chị Thao,
cô cũng thích nghe nhạc, thích hát những khúc quân hành rộn rã, điều đó đã thể
hiện một tâm hồn với lý tưởng cách mạng cao đẹp, một lòng chiến đấu và hy
sinh cho Tổ quốc đã trở thành lẽ sống, là khao khát và ước mơ của cô gái trẻ.
Còn Nho, về cơ bản cũng mang vẻ trẻ trung, hồn nhiên, cô nàng có thể đòi ăn
kẹo ngay cả khi quần áo còn ướt, mà trong cảm nhận của nhân vật Phương Định
thì Nho “trắng và tròn như một que kem mát lạnh”, dễ dàng đem đến cho người
khác cảm giác thoải mái và muốn cưng chiều, che chở cô như một đứa trẻ con
xinh xắn dễ thương. Thậm chí cả khi đã bị thương rất nặng nhưng tâm hồn trẻ
trung thiếu nữ ấy của Nho vẫn không kiềm lại được mà trở nên hào hứng, thích
thú vô cùng trước cơn mưa đá, bất chấp cái đau đớn từ vết thương. Nhưng bên
cạnh cái vẻ trẻ con, tươi tắn ấy, Nho lại mang cả một tấm lòng vô cùng quả cảm,
kiên định và bình tĩnh, có nhiều kinh nghiệm chinh chiến, đối với cô, việc bị
thương ở cánh tay ấy chẳng thể chết được, không muốn khiến nhiều người lo
lắng, cái tính cách ấy dường như lại càng làm nổi bật lên tinh thần vô tư, lòng
anh dũng sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc của cô gái trẻ, đồng thời cũng là nét
trưởng thành trong suy nghĩ của Nho. Còn người lớn tuổi nhất là chị Thao, khác
với Phương Định và Nho hồn nhiên, vui tươi, mơ mộng thì chị lại là người từng 28
trải hơn, những suy nghĩ và dự tính về tương lai của chị cũng thiết thực và
trưởng thành hơn nhiều. Sự bình tĩnh và kiên định chính là nét nổi bật trong tính
cách của chị, dẫu máy bay có ném bom dữ dội nhưng chị vẫn bình tĩnh nhai
bánh bích quy và chờ đợi cho đợt ném bom đi qua mà không hề có sự lay
chuyển trong đáy mắt, thậm chí có đôi lúc cái bình tĩnh quá mức của chị khiến
đồng đội khó chịu. Trong chiến đấu chị là người táo bạo, mạnh mẽ và có nhiều
kinh nghiệm, chỉ qua việc chạy từ trên cao xuống mà vấp phải một mô đất chị
cũng lập tức hiểu rằng hầm của đồng đội bị sập và mau chóng giải cứu. Nhưng
chị cũng có những yếu điểm trong tính cách dường như trái ngược hẳn với cái
cương quyết, không suy chuyển trước sự dữ dội của chiến trường ấy là chị rất sợ
máu, sợ thấy vắt cắn. Bên cạnh đó người ta cũng thấy được những vẻ đẹp tinh tế,
nữ tính của chị thông qua việc chăm chút, làm đẹp cho cuộc sống của mình
bằng những lời hát bay bổng, tỉa lông mày, mặc áo lót thêu chỉ màu,…
Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi là câu chuyện kể về cuộc sống và chiến đấu
của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, bằng
giọng văn có chiều sâu và thực tế của nhà văn Lê Minh Khuê. Bên cạnh sự ác
liệt của chiến trường, của công việc trinh sát phá bom đầy hung hiểm hiện lên
trong một vài phân đoạn thì tác giả chủ yếu tập trung vào đời sống nội tâm, vẻ
đẹp của những người chiến sĩ trẻ tuổi bằng chủ nghĩa anh hùng với cảm hứng
lãng mạn và khuynh hướng sử thi. Ở đó mỗi nhân vật đã hiện lên với những nét
đẹp chung và những nét đẹp riêng biệt đại diện cho một thế hệ trẻ các nữ thanh
niên xung phong tại chiến trương miền Nam những năm cuối của cuộc kháng
chiến chống Mỹ cứu nước. 29