TẤT NHIÊN & NGẪU NHIÊN I. Khái niêm chung:
Phạm trù triết học là những khái niệm chung nhất, phản ánh những mặt, những thuộc
tính, những mối liên hệ cơ bản phổ biến nhất của toàn bộ thế giới hiện thực, bao gồm cả tự nhiên, xã hội và tư duy.
Trong cuộc sống hằng ngày của mỗi người chúng ta, thế giới xung quanh ta luôn vận
động và biến đổi không ngừng cả trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
Ném một hòn đá xuống ao ta biết chắc chắn nó sẽ chìm, không thể nào khác được. Thả một quả
trứng gà trong ly nước ta thấy ra sao ? Thông thường thì quả trứng sẽ chìm. Nhưng có người tinh
nghịch có thể "phù phép" cho quả trứng nổi bằng việc bỏ thật nhiều muối vào ly nước và khoắng
cho tan. Nếu ta vội vã kết luận rằng hễ thả một quả trứng vào trong một ly nước Tất Nhiên quả
trứng sẽ chìm thì ta đã lầm lẫn lớn.
Newton nhìn quả táo rơi mà suy ra nguyên lý động lực học: Mọi vật rơi trong chân không đều có
cùng một độ gia tốc. Nguyên lý đó rất đúng nếu các vật đem ra thí nghiệm rơi trong chân không.
Nếu ta thả những vật đó rơi trong không khí thì dường như nguyên lý đó không còn đúng nữa;
sức cản của không khí sẽ làm cho những vật đó rơi với những độ gia tốc khác nhau.
Ngược dòng lịch sử ta thấy đầu tiên xuất hiện xã hội nguyên thủy, tiếp theo là xã hội chiếm hữu
nô lệ, rồi đến xã hội phong kiến, xã hội Tư bản chủ nghĩa… đó là điều tất yếu trong lịch sử khi
xã hội đã đạt đến trình độ phát triển nhất định.
Vậy, khi ta bắt gặp một sự vật, hay một hiện tượng xảy ra thì cũng có thể do nguyên nhân này,
cũng có thể do nguyên nhân khác. Cũng có thể sự việc xảy ra là điều tất nhiên không tránh khỏi
nhưng cũng có thể là hoàn toàn ngẫu nhiên. II.
Khái niệm phạm trù Tất nhiên & Ngẫu nhiên -
Tất nhiên (tất yếu) là cái do bản chất, do nguyên nhân bên trong của kết cấu vật
chất quyết định và trong những điều kiện nhất định nó nhất định phải xảy ra như thế này chứ
không thể xảy ra như thế khác, nó là cái tương đối ổn định.
VD: 2 mèo đực và cái giao phối tất nhiên sẽ sinh ra mèo con
Khi quả trứng gà rơi từ độ cao 10m thì nó chắc chắn sẽ vỡ
Đã là con người ai cũng phải sinh ra, lớn lên và chết đi. Điều này không thể khác đi được -
Ngẫu nhiên là cái không do mối liên hệ bản chất, bên trong kết cấu vật chất quyết
định mà do những nguyên nhân bên ngoài, do sự ngẫu hợp của nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết
định; do đó, nó có thể xuất hiện như thế này, hoặc xuất hiện như thế khác, nó là cái không ổn định.
VD: Qủa táo rơi ở vị trí nào ở trên mặt đất là ngẫu nhiên
Việc quả trứng gà bị rơi là ngẫu nhiên. Nó có thể bị rơi hoặc không
Thời điểm Nguyễn Văn A sinh ra hay chết đi trong cuộc sống là hoàn toàn ngẫu
nhiên. Có thể là năm 2015 hoặc 2017 hoặc 2021. Các thời điểm này có thể khác đi do những nguyên nhân bên ngoài
VD về trường hợp có thể xảy ra cả Tất nhiên & Ngẫu nhiên:
Xét một vật rơi tự do: xuất phát từ bản chất (quy luật) tương tác hấp dẫn của trái đất đối
với nó, khiến cho nó nhất định rơi vào trái đất (cái tất nhiên); nhưng do điều kiện tác động của
các nhân tố hợp thành môi trường rơi của nó khiến cho đường rơi của nó có thể diễn ra theo
nhiều khả năng khác nhau (cái ngẫu nhiên).
Xuất phát từ mối liên hệ bản chất bên trong của hạt lúa, nếu như giống tốt, mạ khoẻ, khi
cây lúa cần nước ta cung cấp đầy đủ, cần phân bón ta bón phân đầy đủ, cần chăm sóc ta chăm
sóc chu đáo… thì tất nhiên năng suất lúa sẽ cao. Nhưng kết quả thu hoạch còn phụ thuộc vào các
yếu tố ngẫu nhiên bên ngoài như: bão, lụt…
Việc sinh sản, qua quá trình giao phối thì sinh ra con trai hay con gái là hoàn toàn ngẫu
nhiên. Tuy nhiên, qua quá trình nghiên cứu người ta thấy rằng nếu hợp tử XX thì sẽ là con gái
(hoặc XY là con trai), đây là điều tất nhiên
Học tập chăm chỉ, phương pháp học tập tốt, nắm vững kiến thức cơ bản và thường xuyên
luyện tập, ứng dụng vào thực tế thì sẽ đạt được kết quả tốt, đó là điều tất nhiên. Nhưng đến mùa
thi ở nhà lại báo một vài tin buồn, làm ảnh hưởng đến tư tưởng… làm kết quả kém đi (điều này là ngẫu nhiên).
Để có được sự giàu có, con người ta phải bỏ ra công sức, làm việc chăm chỉ là điều tất
nhiên, nhưng đến một ngày người đó trúng sổ xố rồi giàu thì lại là điều ngẫu nhiên
Trúng sổ xố là một điều ngẫu nhiên. Tuy nhiên, trong cái ngẫu nhiên này đang có sự tất
nhiên vì với sổ xố, sẽ có 1 xác suất nhất định để bạn trúng độc đắc
Sinh, lão, bệnh, tử là “tất nhiên” đối với mỗi người. Song sinh, lão, bệnh, tử vào lúc nào,
như thế nào, trong hoàn cảnh nào, lại mang tính “ngẫu nhiên” đối với họ.
Là nhà tư bản thì tất yếu phải bóc lột sức lao động công nhân. Điều đó do bản chất quan
hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa quyết định. Nhưng nhà tư bản tiến hành sản xuất cái gì: ô tô, vải
vóc hay vũ khí, chất độc và bóc lột công nhân như thế nào… thì lại là cái ngẫu nhiên vì nó do
những nguyên nhân riêng biệt, do những điều kiện cá nhân không thuộc bản chất của phương
thức sản xuất tư bản chủ nghĩa quyết định. Lưu ý:
+ Tất nhiên có quan hệ với cái chung, nhưng không phải cái chung nào cũng là tất nhiên.
VD: Trong một đội học sinh đi thi toán quốc tế, các em đều là đoàn viên thanh niên Cộng
sản, thì cái chung đoàn viên không phải là cái tất nhiên của đội thi toán mà chỉ là ngẫu nhiên
Trong một kỳ thi tuyển sinh cao học, tất cả học sinh giỏi đều có nơi sinh cùng một
tỉnh là cái chung. Song đây là trường hợp hoàn toàn ngẫu nhiên và cái chung ở đây là cái ngẫu nhiên.
+ Chỉ cái chung nào gắn với bản chất của sự vật, mới là hình thức thể hiện của cái tất nhiên.
VD: Thuộc tính biết chế tạo công cụ lao động và có ngôn ngữ là cái chung của con người.
Cái chung này đồng thời cũng là cái tất nhiên, vì nó nảy sinh do tác động của bản thân quy luật
nội tại của quá trình hình thành con người.
Thuộc tính sống dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang…. Là những biểu hiện chung của loài
cá. Đây cũng là điều tất nhiên nhưng là tất nhiên tương đối.
+ Vậy, câu hỏi đặt ra là việc xuất hiện ngẫu nhiên hay tất nhiên đó có tuân theo quy luật nào không?
Cả tất nhiên và ngẫu nhiên đều tuân theo quy luật:
Tất nhiên tuân theo quy luật động lực là quy luật mà trong đó mối quan hệ qua lại giữa
nguyên nhân và kết quả là mối quan hệ đơn trị, nghĩa là ứng với một nguyên nhân chỉ
có một kết quả xác định.
VD: Một bài toán có nhiều cách giải khác nhau nhưng ứng với nó là một kết quả xác định
Nếu biết tốc độ chuyển động và vị trí của vệ tinh nhân tạo ở thời điểm T1 ta có thể
xác định được chính xác tốc độ chuyển động và vị trí của nó ở thời điểm T2….
Ngẫu nhiên tuân theo quy luật thống kê là quy luật mà trong đó mối quan hệ giữa
nguyên nhân và kết quả là mối quan hệ đa trị, tức là ứng với một nguyên nhân có thể là
kết quả này cũng có thể là kết quả khác.
VD: Gieo đồng tiền kim loại, mỗi lần gieo đồng tiền sấp hay ngửa là ngẫu nhiên. Song,
sau khi nghiên cứu về sự xuất hiện mặt sấp (hoặc ngửa) người ta thấy rằng cái tất nhiên
là tổng số mặt sấp (hoặc ngửa) so với tổng số lần gieo là xấp xỉ 1/2. Càng gieo nhiều, tỉ
số đó càng tiến gần tới 1/2 (chứ không thể là 2/3 hay 3/4).
Trong một kỳ thi tuyển sinh vào một cơ sở đào tạo, những người đạt loại giỏi đều
là những người có nơi sinh cùng một tỉnh. Đây là trường hợp ngẫu nhiên vì cũng có thể
xảy ra trường hợp khác, tức là trường hợp các học sinh giỏi đó không cùng sinh một tỉnh….
Friedrich Engels đã khẳng định: “Ở đâu mà sự ngẫu nhiên hình như tác động ở ngoài
mặt thì ở đấy, tính ngẫu nhiên ấy luôn luôn bị chi phối bởi những quy luật bị che đậy;
và vấn đề chỉ là phát hiện ra những quy luật ấy”.
Cả cái tất nhiên và ngẫu nhiên đều có nguyên nhân. Do vậy không nên cho những
hiện tượng con người chưa nhận thức được nguyên nhân là hiện tượng ngẫu
nhiên, còn những hiện tượng con người đã nhận thức được nguyên nhân và chi
phối được nó là cái tất nhiên. Quan niệm như vậy sẽ rơi vào chủ nghĩa duy tâm
chủ quan, vì đã thừa nhận sự tồn tại của cái ngẫu nhiên là do nhận thức của con
người quyết định. Tất nhiên và ngẫu nhiên đều có quy luật, những quy luật quy
định sự xuất hiện cái tất nhiên khác với quy luật quy định sự xuất hiện cái ngẫu nhiên. III.
Mối quan hệ biện chứng giữa Tất nhiên & Ngẫu nhiên 1.
Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại một cách khách quan, ở bên ngoài và độc lập
với ý thức của con người. -
Dù con người có nhận thức được hay chưa, tất nhiên và ngẫu nhiên luôn tồn tại
và phát huy vai trò của nó đối với sự phát triển của sự vật, hiện tượng. -
Trong quá trình phát triển của sự vật, tất nhiên và ngẫu nhiên đều có vai trò quan trọng:
+ Cái tất nhiên có tác dụng chi phối sự phát triển của sự vật.
+ Cái ngẫu nhiên có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của sự vật, có thể làm cho sự
phát triển đó diễn ra nhanh hoặc chậm.
Muốn thành công phải dựa trên cơ sở những điều tất nhiên, nhưng để đề phòng thất bại
phải lường trước những điều ngẫu nhiên
VD: Cây nở ra hoa, quả là tất nhiên, do bản chất di truyền sinh học quyết định. Nhưng ra
hoa, quả lúc nào lại là do ngẫu nhiên chi phối
Đất đai, thời tiết k quyết định hạt ngô nảy mầm lên cây ngô nhưng đất đai, thời tiết
lại có tác động làm cho hạt ngô nhanh hay chậm nảy mầm thành cây ngô
Cá tính của lãnh tụ một phong trào là yếu tố ngẫu nhiên, không quyết định đến xu
hướng của phong trào, nhưng lại có ảnh hưởng làm cho phong trào phát triển nhanh hoặc chậm,
mức độ sâu sắc của phong trào đạt được như thế nào…
Theo quy luật khách quan thì xã hội loài người tất nhiên sẽ vận động theo chiều
hướng đi lên, nhưng quá trình đó lại không phải là con đường thẳng mà trái lại, nó là con đường
phức tạp, quanh co, bao hàm cả những bước thụt lùi trong một bối cảnh cụ thể do sự tác động
của rất nhiều nhân tố khác nhau đến tiến trình ấy 2.
Tất nhiên và ngẫu nhiên là hai mặt thống nhất và đối lập.
Tuy cả tất nhiên và ngẫu nhiên đều tồn tại, nhưng chúng không bao giờ tồn tại biệt lập
với nhau dưới dạng thuần túy, mà bao giờ cũng tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ.
Sự thống nhất hữu cơ đó thể hiện ở chỗ:
+ Cái tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho mình thông qua vô số cái ngẫu nhiên.
+ Cái ngẫu nhiên là hình thức biểu hiện của cái tất nhiên, đồng thời bổ sung cho cái tất nhiên.
Tức là, cái tất nhiên bao giờ cũng là khuynh hướng của sự phát triển. Khuynh hướng ấy
mỗi khi tự bộc lộ mình thì bao giờ cũng bộc lộ ra dưới một hình thức ngẫu nhiên nào đó so với chiều hướng chung.
Bản thân cái tất nhiên chỉ có thể được tạo nên từ những cái ngẫu nhiên. Còn tất cả
những gì ta thấy trong hiện thực và cho là ngẫu nhiên thì đều không phải là ngẫu nhiên thuần
túy, mà là những ngẫu nhiên đã bao hàm cái tất nhiên, đã che giấu cái tất nhiên.
VD: Sự hình thành trái đất là do vụ nổ lớn đó là điều tất nhiên nhưng thông qua vô vàn
cái ngẫu nhiên là sự vận động, trao đổi của thế giới tự nhiên. Đồng thời, sự vận động đó là yếu tố
cho việc hình thành trái đất…
Tai nạn giao thông xảy ra trên một đoạn đường nào đó là ngẫu nhiên. Nhưng nếu
đoạn đường đó liên tiếp xảy ra tai nạn, vậy thì đằng sau vô số cái ngẫu nhiên ấy ẩn giấu một cái
tất nhiên nào đấy. Có thể do đoạn đường này quá hẹp, địa hình bị nhà cửa che khuất, không có
biển báo từ xa nên tai nạn xảy ra là tất nhiên. Nhưng cái tất nhiên không thể tồn tại thuần tuý mà
nó được bộc lộ thông qua từng trường hợp tai nạn cụ thể, ngẫu nhiên, xảy ra thường xuyên trên đoạn đường này.
Trên cơ sở thống kê tập hợp số lượng lớn nhiều cái tất nhiên sẽ có thể rút ra kêt luận
về tính tất nhiên (đây cũng là một cơ sở khách quan của phương pháp thống kê được sử dụng
trong nghiên cứu khoa học).
~ Ph.Ăngghen đã khái quát mối quan hệ này bằng kiến giải về sự xuất hiện của các nhân vật lịch sử: “
Sự xuất hiện các nhân vật xuất sắc trong lịch sử là tất nhiên do nhu cầu xã
hội phải giải quyết những nhiệm vụ chín muồi của lịch sử tạo nên. Nhưng nhân
vật đó là ai lại không phải là cái tất nhiên, vì cái đó không phụ thuộc trực tiếp vào
tiến trình chung của lịch sử. Nếu gạt bỏ nhân vật này thì nhân vật khác sẽ xuất
hiện, thay thế. Người thay thế này có thể tốt hơn hoặc xấu hơn, nhưng cuối cùng
nhất định nó phải xuất hiện. ~ Ph.Ăngghen cho rằng: “
Cái mà người ta quả quyết là tất yếu thì lại hoàn toàn do những cái ngẫu ”
nhiên thuần túy cấu thành, và được gọi là ngẫu nhiên lại là hình thức trong đó ẩn nấp cái tất yếu
~ Các Mác đánh giá vai trò của nhân tố ngẫu nhiên trong tiến trình lịch sử, ông cho rằng
” Lịch sử sẽ mang tính chất thần bí nếu tất cả những cái ngẫu nhiên không có tác dụng
gì cả. Những ngẫu nhiên này chính là một bộ phân trong tiến tình chung và sự phát triển diễn ra
nhanh hay chậm phụ thuộc vào cái ngẫu nhiên, kể cả những cái ngẫu nhiên rất nhỏ. Thí dụ như:
cá tính của những người lúc đầu lãnh đạo phong trào ” 3.
Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hóa cho nhau. -
Trong hiện thực, tất nhiên và ngẫu nhiên không phải tồn tại vĩnh viễn ở trạng
thái cũ mà thường xuyên thay đổi, và trong những điều kiện nhất định, chúng chuyển hóa lẫn
nhau. Tức là, tất nhiên biến thành ngẫu nhiên và ngược lại. VD:
Trong xã hội công xã nguyên thủy, việc trao đổi vật này (áo…) lấy một vật khác (gà…)
là ngẫu nhiên. Vì khi ấy sức sản xuất của công xã chỉ đủ riêng cho mình dùng. Sau này, khi sự
phân công lao động đã rộng rãi, năng lực sản xuất đã lớn, có nhiều sản phẩm dư thừa. Khi đó, sự
trao đổi sản phẩm tất yếu phải diễn ra để làm cho cuộc sống của con người ngày càng đầy đủ hơn.
Trong cuộc cách mạng công nghệ 1 vài sáng kiến nhỏ lúc đầu xuất hiện cũng chỉ là ngẫu
nhiên, nhưng trong quá trình phổ biến cho học tập nhân sáng kiến đó ra, áp dụng 1 cách phổ biến
thì nó lại trở thành tất nhiên.
Trong xã hội cũ những phong tục tập quán hủ bại là tất nhiên đối với xã hội cũ. Trong quá
trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, nếp sống văn minh mà còn phong tục hủ bại ở nơi nào đó thì nó
mang tính chất cá biệt ngẫu nhiên mà thôi
Trong hoạt động tâm sinh lý con người, một người bình thường thì khi trưởng thành tâm
sinh lý phát triển xuất hiện tình cảm đối với người khác phái (hay còn gọi là tình yêu) đó là điều
tất nhiên. Nhưng yêu ai (hoặc thích ai) đó là điều hoàn toàn ngẫu nhiên.
Con người ta ngủ ai cũng đã từng mơ, giấc mơ xuất hiện là điều tất nhiên trong mỗi
người bình thường. Nhưng nội dung của giấc mơ là một điều ngẫu nhiên. -
Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ có tính tương đối. Thông qua những
mặt này, hay trong mối quan hệ này, thì biểu hiện là tất nhiên, nhưng qua những mặt khác, mối
quan hệ khác, thì lại là ngẫu nhiên; và ngược lại.
VD: Nếu xét ở khía cạnh cuối cùng có vỡ hay không, thì việc việc quả trứng bị vỡ là tất
nhiên. Nhưng xét ở khía cạnh nó vỡ khi bị rơi, bị đập ra hay khi gà con đạp vỡ, thì việc bị vỡ là ngẫu nhiên. IV.
Ý nghĩa phương pháp luận từ vc nghiên cứu mqh
Tất nhiên và ngẫu nhiên cùng với mối quan hệ giữa chúng không chỉ góp phần xây dựng
lên phép biện chứng duy vật mà nó còn có ý nghĩa đưa lại cho chúng ta bài học trong hoạt động
nhận thức và thực tiễn của đời sống hàng ngày:
- Trong hoạt động thực tiễn phải dựa vào cái tất nhiên, mà không thể dựa vào cái ngẫu
nhiên vì cái tất nhiên gắn với bản chất của sự vật, cái nhất định xảy ra theo quy luật nội tại của sự
vật, còn cái ngẫu nhiên là cái không gắn với bản chất nội tại của sự vật, nó có thể xảy ra, có thể
không. Tuy vậy cũng không được bỏ qua hoàn toàn cái ngẫu nhiên vì cái ngẫu nhiên tuy không
chi phối sự phát triển của sự vật, nhưng nó có ảnh hưởng đến sự phát triển của sự vật, đôi khi còn
có thể ảnh hưởng rất sâu sắc. Do vậy, trong hoạt động thực tiễn, ngoài phương án chính (phương
án 1), người ta thấy có phương án hành động dự phòng (phương án 2) để chủ động đáp ứng
những sự biến ngẫu nhiên có thể xảy ra.
VD: Kì thi Tốt nghiệp THPTQG vừa qua, có rất nhiều bạn được điểm cao, tất nhiên
điểm ấy có thể đỗ vào rất nhiều trường Đại học, tuy nhiên, sự cố ngẫu nhiên đó là điểm chuẩn
của một số trường top cao đột biến, nhiều thí sinh điểm cao lại bỏ qua sự cố ngẫu nhiên trên và
để nguyên vọng rất cao, dẫn đến việc trượt hết tất cả các nguyện vọng
Điều tất nhiên là tốt nghiệp với bằng giỏi thì sẽ có rất nhiều cơ hội việc làm tốt, loại
trừ các khả năng ngẫu nhiên tiêu cực thì căn cứ vào đó, ta sẽ có định hướng cho việc học tập của mình
- Muốn nhận thức được cái tất nhiên phải thông qua việc nghiên cứu, phân tích so sánh
rất nhiều cái ngẫu nhiên vì cái tất nhiên không tồn tại thuần túy mà bộc lộ qua vô vàn cái ngẫu
nhiên và vì không phải cái chung nào cũng là cái tất yếu, nên khi nghiên cứu cái ngẫu nhiên
không chỉ dừng lại ở việc tìm ra cái chung, mà cần phải tiến sâu hơn nữa mới tìm ra cái chung tất yếu.
- Trong nhận thức cũng như trong hoạt động thực tiễn, không được xem nhẹ, bỏ qua cái
ngẫu nhiên, mặc dù nó không quyết định xu hướng phát triển của sự vật vì cái ngẫu nhiên trong
điều kiện nhất định có thể chuyển hóa thành cái tất nhiên.
>Do đó, trg hđ thực tiễn, cần tạo ra những đk thích hợp để ngăn cản hoặc thúc đẩy sự
chuyển hóa theo hướng có lợi cho con ng
VD: Dựa trên cơ sở tất nhiên và ngẫu nhiên này con ng có thể uốn cây cảnh theo hình thù mong muốn
Bác sĩ có thể kẹp răng cho trẻ em để có hàm răng đều, đẹp…
~ Ph.Ăngghen nhận định rằng: Việc quy định tất cả mọi hiện tượng về tất nhiên, phủ
nhận sự tồn tại khách quan của ngẫu nhiên về thực chất không phải là nâng ngẫu nhiên lên trình
độ tất nhiên mà là hạ tất nhiên xuống trình độ ngẫu nhiên. Ông cũng phê phán chủ nghĩa siêu
hình và cho rằng: Đối với các nhà duy vật này (DV Siêu hình), một vật nào đó chỉ có thể hoặc là
tất nhiên, hoặc là ngẫu nhiên chứ không thể vừa cái này, vừa cái kia. Vậy là tất nhiên và ngẫu
nhiên chỉ tồn tại bên cạnh nhau trong tự nhiên mà thôi. V. Liên hệ ngành học
Nếu chỉ có những lí thuyết đơn thuần và những ví dụ khá chung chung thì còn khá xa rời
thực tế. Nhưng để dễ hiểu và gần gũi hơn, bản thân em sẽ đưa ra chính những trải nghiệm của
bản thân, sau khi đã tìm hiểu về cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng dv TN-NN
---------------------------------------------------------------------------
Nhà vật lý Pluchino nói: “Những người thành công nhất lại có tài năng trung bình nhưng
họ rất may.” Mối liên hệ chặt chẽ giữa vận may và thành công là việc gặp được một loạt sự kiện
may mắn là nguyên nhân để đạt được thành công đáng kinh ngạc ngay cả khi tài năng cá nhân
của họ thấp hơn những người siêu tài năng. Trong câu nói trên, tài năng là tất nhiên, vận may là
ngẫu nhiên. Ví dụ 1: như một sinh viên muốn khởi nghiệp với mô hình dự án nông nghiệp, thì
trước hết, và tất nhiên là bạn phải có ước mơ ấp ủ về mô hình dự án nông nghiệp này, tiếp theo là
có những hiểu biết về cả kiến thức nông nghiệp lẫn các kiến thức về phát triển dự án và các mô
hình khởi nghiệp, đây là cái tất nhiên. Đến khi dự án của bạn phát triển đến một giai đoạn nhất
định và có những thành công về bước đầu, sẽ có được những nhà đầu tư lớn A chú ý đến. Sự chú
ý của nhà đâu tư A là cái ngẫu nhiên, vì nếu nhà đầu tư A không đầu tư thì bạn vẫn có thể nhận
được sự đầu tư từ các nhà đầu tư B hay C khác.
Qua ví dụ 1, nhận thấy rằng tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại khách quan trong sự thống
nhất hữu cơ với nhau, chính cái tất nhiên đã vạch đường cho cái ngẫu nhiên đi qua, song ngẫu
nhiên lại là hình thức biểu hiện của tất nhiên, bổ sung cho tất nhiên và ngẫu nhiên này đã khiến
cho tất nhiên xảy ra nhanh hơn. Vận dụng cặp phạm trù này vào các lĩnh vực trong cuộc sống, ta
nhận thấy rằng bất kỳ hoạt động thực tiễn nào cũng phải dựa vào tất nhiên chứ không thể dựa
vào ngẫu nhiên. Xét về khái niệm phạm trù tất nhiên, tất cả những ai muốn đạt được thành công
đều phải dựa trên sự nỗ lực và cố gắng của chính bản thân. Nếu đã có ước mơ và mong muốn gặt
hái được thành công, dù nhỏ, lớn hay thậm chí vĩ đại, thì bước đầu tiên là phải biết ước mơ và có
khả năng định hướng hành động của bản thân để đạt được những mong muốn đó. Bước tiếp theo
là nuôi dưỡng ước mơ ấy bằng cách hiện thực hóa nó bằng sự chăm chỉ và quyết tâm không
ngừng, vượt qua những khó khăn và trở ngại. Nhưng tất nhiên, phải có một trình độ nhất định để
có thể khai thác những cơ hội may mắn này. Chính những cơ hội may mắn này đã giúp những
thành công mà ta mong muốn có thể đến nhanh hơn. Tuy nhiên, cũng phải nhận thức rằng không
phải cái ngẫu nhiên nào cũng là vận may, cũng có những cái ngẫu nhiên không thuận lợi, khiến
cho nhịp độ phát triển và hành trình đạt được ước mơ của chúng ta bị chậm lại, thậm chí có thể chệch hướng.
~Ví dụ: bản thân em muốn giành được học bổng du học ở một trường Đại học nước ngoài
thì em phải nắm rõ những tiêu chí giành được học bổng, nâng cao trình độ ngoại ngữ, tham gia
nhiều hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khoá, rèn luyện cho mình tính tự lập để biến cơ hội
giành được học bổng thành điều tất nhiên
Xét tiếp ví dụ 1, giả sử sau khi nhà đầu tư A đầu tư, dự án nông nghiệp của bạn gặp phải
điều kiện môi trường không thuận lợi, khiến cho kết quả không như mong muốn, đồng thời ảnh
hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư A nên nhà đầu tư này muốn thu hồi lại vốn và rút khỏi dự án.
Vì vậy, bài học rút ra từ đây là trong các hoạt động thực tiễn, không nên bỏ qua ngẫu nhiên.
Ngẫu nhiên có ảnh hưởng đến nhịp độ phát triển, thậm chí còn có thể làm cho tiến trình phát
triển của sự vật, hiện tượng đột ngột biến đổi;do vậy, phải có những phương án dự phòng trường
hợp sự cố ngẫu nhiên xuất hiện bất ngờ. Trên thực tế, rất nhiều người đã từ bỏ ước mơ của mình
vì gặp phải những ngẫu nhiên bất lợi, khiến cho mọi công sức, hi vọng “đổ sông đổ bể”. Xã hội
đang phát triển và thay đổi từng ngày, vì vậy việc phát triển bản thân qua việc trang bị những kĩ
năng mới là điều cần thiết đối với thế hệ trẻ ngày nay. Chỉ khi sở hữu trong mình những năng
lực, kĩ năng đó, sinh viên đại học khi ra lập nghiệp mới không bị bỡ ngỡ trước những khó khăn,
thử thách của cuộc đời – sự kiệnngẫu nhiên mà bản thân chúng ta không biết khi nào nó sẽ diễn
ra và diễn ra như thế nào.
~Ví dụ: khi thị trường việc làm đang dần trở nên cạnh tranh hơn thì việc em trang bị cho
bản thân những điểm riêng biệt đối với các ứng viên khác sẽ là điểm mạnh tạo nhiều cơ hội để
đến gần hơn với nghề: ngoài việc học ngoại ngữ là tiếng Anh, em có thể chọn học them 1 ngôn
ngữ khác; nâng cao trình độ nghề nghiệp của mình qua việc học và thi lấy các chứng chỉ quốc tế,
rèn luyện kĩ năng chịu đựng áp lực lớn.
Tất nhiên không tồn tại dưới dạng thuần tuý nên trong hoạt động nhận thức chỉ có thể chỉ
ra được tất nhiên bằng cách nghiên cứu những ngẫu nhiên mà tất nhiên phải đi qua. Muốn phân
tích và hiểu được thành công của một ai đó, chúng ta phải phân tích qua những sự kiện ngẫu
nhiên xảy ratrong quá trình phát triển của họ: ví dụ như về nguồn gốc gia đình, về các cơhội học
tập, nghề nghiệp mà họ nhận được.
~Về bản thân em, sống trong môi trường gia đình luôn cổ vũ, động viên, bạn bè có thành
tích học tập tốt, cơ hội học tập tiên tiến nên em luôn ở trong trạng thái cố gắng, sẵn sàng với mọi
thử thách vì không muốn bố mẹ thất vọng, không muốn thua kém bạn bè và phải tận dụng hết
những cơ hội học tập tốt nhất mà mình đang được hưởng từ gia đình, từ nhà trường. Phát triển
bản thân về tư duy qua việc nắm bắt các kiến thức từ nguồn tài liệu, thông tin phong phú; về
hành động qua việc được tham gia nhiều sự kiện có ý nghĩa trong trường và ngoài xã hội.
Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ là tương đối nên sau khi nhận thức được các
điều kiện có thể tạo ra sự chuyển hoá trên, có thể tạo ra điều kiện thuận lợi để biến ngẫu nhiên
phù hợp với thực tiễn thành tất nhiên và tất nhiên không phù hợp thực tiễn thành ngẫu nhiên.
~Ví dụ: từ nhỏ, bản thân em đọc sách là việc ngẫu nhiên do sở thích, nhưng về sau, trong
quá trình trưởng thành, đọc sách đã trở thành tất nhiên vì đọc sách trở thành nhu cầu để em tiếp
thu kiến thức từ nhiều lĩnh vực, phục vụ cho đời sống học tập và xã hội, nâng cao khả năng tư
duy và trang bị nhiều kĩ năng mềm. Hay việc tham gia câu lạc bộ Tiếng Anh ban đầu cũng là
điều ngẫu nhiên nhưng càng về sau, nhận thấy nhu cầu học Tiếng Anh là cần thiết để cạnh tranh
nắm bắt các cơ hội học tập và làm việc, làm tiền đề cho việc phát triển bản thân thì đó lại là điều
tất nhiên để nâng cao trình độ ngoại ngữ.
Như vậy, qua cặp phạm trù tất nhiên – ngẫu nhiên, bản thân em rút ra được những
phương pháp phát triển bản thân: chủ động trong việc nâng cao các kĩ năng mềm, phát triển và
thay đổi các tính cách, năng lực của bản than để phù hợp với ngành nghề mình đã lựa chọn, trau
dồi thêm kiến thức đa dạng ở nhiều lĩnh vực, phải biết đề ra kế hoạch phát triển bản thân một
cách cụ thể, đồng thời dự đoán được những sự cố xuất hiện bất ngờ để đề ra những phương án
giải quyết phù hợp, hiệu quả, không được đặt bản than vào trạng thái chông chênh, không chắc
chắn mà phải luôn quyết đoán, có bản lĩnh; phải nhận thức được những điều kiện có lợi, bất lợi
để quyết định nắm bắt những hay bỏ qua những cơ hội, loại bỏ hay phát triển sở thích và thói
quen trở thành những điều kiện thuận lợi cho quá trình phát triển bản thân, tạo nên giá trị cá
nhân, in dấu cá tính riêng, nét khác biệt riêng và cả thành công riêng trên mỗi bước đường
trưởng thành của chính mình.
---------------------------------------------------------------------------------------------
Tất nhiên chỉ mối liên hệ bản chất, do nguyên nhân chủ quan gây ra. Ngẫu nhiên chỉ mối
liên hệ không bản chất, do nguyên nhân khách quan gâyra. Ví dụ: cơ hội được thực tập ở một
trong các chi nhánh của công ty kiểm toán Big4 là ngẫu nhiên, nhưng sự nắm bắt đa dạng nhiều
kiến thức, vận dụng nhanh chóng các kiến thức từ sách vở chuyên ngành và kiến thức xã hội để
giải quyết các vấn đề về ngành Kiểm toán được đưa ra trong vòng tuyển dụng giúp cho sinh viên
A chiến thắng thì việc trở thành thực tập sinh của công ty là điều tất nhiên.
Ví dụ về việc phát triển bản thân của em: biết đến việc ứng tuyển cộng tác viên cho
chương trình chào tân sinh viên Neu Youth Festival là điều ngẫu nhiên khi em lướt mạng xã hội,
việc trúng tuyển cộng tác viên là điều tất nhiên khi em tham gia điền đơn ứng tuyển và được
chọn. Nắm bắt được cơ hội trở thành tân sinh viên cho chương trình này, em nắm bắt và hiểu rõ
được môi trường đại học của mình, đồng thời khám phá ra những điểm khác biệt trong con người
mình như tính sáng tạo, sự năng động, nhiệt tình, mở đầu cho hành trình khám phá và thay đổi
bản thân, đông thời em chuẩn bị cho mình những kĩ năng về tổ chức sự kiện, khiến mình trở nên
có trách nhiệm hơn với những nghĩa vụ được giao.
Tất nhiên phải xảy ra đúng như thế nên trong hoạt động thực tiễn phải dựa vào tất nhiên
chứ không thể dựa vào ngẫu nhiên. Mỗi chúng ta phải biết tự phát triển, nâng cao, cải thiện bản
thân, tự tạo cơ hội cho chính mình để được trải nghiệm, rút kinh nghiệm chứ không ngồi chờ cơ
hội đến rồi mới chuẩn bị những kĩ năng cần thiết mà phải tích luỹ chúng từng ngày, từng giờ, cố
gắng từng giây, từng phút để không hối tiếc, không bỏ lỡ những cơ hội may mắn đến với mình
trong đời. Ví dụ: bản thân em muốn dành được học bổng du học ở một trường Đại học nước
ngoài thì em phải nắm rõ những tiêu chí dành được học bổng, nâng cao trình độ ngoại ngữ, tham
gia nhiều hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khoá, rèn luyện cho mình tính tự lập để biến cơ hội
dành được học bổng thành điều tất nhiên. Tất nhiên không tồn tại dưới dạng thuần tuý nên trong
hoạt động nhận thức chỉ có thể chỉ ra được tất nhiên bằng cách nghiên cứu những ngẫu nhiên mà
tất nhiên phải đi qua. Muốn phân tích và hiểu được thành công của một ai đó, chúng ta phải phân
tích qua những sự kiện ngẫu nhiên xảy ratrong quá trình phát triển của họ: ví dụ như về nguồn
gốc gia đình, về các cơhội học tập, nghề nghiệp mà họ nhận được. Về bản thân em, sống trong
môi trường gia đình luôn cổ vũ, động viên, bạn bè có thành tích học tập tốt, cơ hội học tập tiên
tiến nên em luôn ở trong trạng thái cố gắng, sẵn sàng với mọi thử thách vì không muốn bố mẹ
thất vọng, không muốn thua kém bạn
bè và phải tận dụng hết những cơ hội học tập tốt nhất mà mình đang được
hưởng từ gia đình, từ nhà trường. Phát triển bản thân về tư duy qua việc nắm
bắt các kiến thức từ nguồn tài liệu, thông tin phong phú; về hành động qua
việc được tham gia nhiều sự kiện có ý nghĩa trong trường và ngoài xã hội.
Ngẫu nhiên có ảnh hưởng đến nhịp độ phát triển, thậm chí còn có thể
làm cho tiến trình phát triển của sự vật, hiện tượng đột ngột biến đổi; do vậy,
không nên bỏ qua ngẫu nhiên mà phải có những phương án dự phòng trường
hợp các sự cố ngẫu nhiên xuất hiện bất ngờ. Xã hội đang phát triển và thay
đổi từng ngày, vì vậy việc phát triển bản thân qua việc trang bị những kĩ
năng mới là điều cần thiết đối với thế hệ trẻ ngày nay. Chỉ khi sở hữu trong
mình những năng lực, kĩ năng đó, sinh viên đại học khi ra lập nghiệp mới
không bị bỡ ngỡ trước những khó khăn, thử thách của cuộc đời – sự kiện
ngẫu nhiên mà bản thân chúng ta không biết khi nào nó sẽ diễn ra và diễn ra
như thế nào. Ví dụ: khi ngành nghề Kiểm toán đang dần trở nên cạnh tranh
hơn thì việc em trang bị cho bản thân những điểm riêng biệt đối với các ứng
viên khác sẽ là điểm mạnh tạo nhiều cơ hội để đến gần hơn với nghề: ngoài
việc học ngoại ngữ là tiếng Anh, em còn học thêm tiếng Trung; nâng cao
trình độ nghề nghiệp của mình qua việc học và thi lấy chứng chỉ quốc tế về
kế toán – kiểm toán, rèn luyện kĩ năng chịu đựng áp lực lớn.
Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ là tương đối nên sau khi nhận
thức được các điều kiện có thể tạo ra sự chuyển hoá trên, có thể tạo ra điều
kiện thuận lợi để biến ngẫu nhiên phù hợp với thực tiễn thành tất nhiên và
tất nhiên không phù hợp thực tiễn thành ngẫu nhiên. Ví dụ: từ nhỏ, bản thân
em đọc sách là việc ngẫu nhiên do sở thích, nhưng về sau, trong quá trình
trưởng thành, đọc sách đã trở thành tất nhiên vì đọc sách trở thành nhu cầu
để em tiếp thu kiến thức từ nhiều lĩnh vực, phục vụ cho đời sống học tập và
xã hội, nâng cao khả năng tư duy và trang bị nhiều kĩ năng mềm. Hay việc
tham gia câu lạc bộ Tiếng Anh ban đầu cũng là điều ngẫu nhiên nhưng càng
về sau, nhận thấy nhu cầu học Tiếng Anh là cần thiết để cạnh tranh nắm bắt
các cơ hội học tập và làm việc, làm tiền đề cho việc phát triển bản thân thì
đó lại là điều tất nhiên để nâng cao trình độ ngoại ngữ.
Như vậy, qua cặp phạm trù tất nhiên – ngẫu nhiên, bản thân em rút ra
được những phương pháp phát triển bản thân: chủ động trong việc nâng cao
các kĩ năng mềm, phát triển và thay đổi các tính cách, năng lực của bản thân
để phù hợp với ngành nghề mình đã lựa chọn, trau dồi thêm kiến thức đa
dạng ở nhiều lĩnh vực, phải biết đề ra kế hoạch phát triển bản thân một cách
cụ thể, đồng thời dự đoán được những sự cố xuất hiện bất ngờ để đề ra
những phương án giải quyết phù hợp, hiệu quả, không được đặt bản thân
vào trạng thái chông chênh, không chắc chắn mà phải luôn quyết đoán, có
bản lĩnh; phải nhận thức được những điều kiện có lợi, bất lợi để quyết định
nắm bắt những hay bỏ qua những cơ hội, loại bỏ hay phát triển sở thích và
thói quen trở thành những điều kiện thuận lợi cho quá trình phát triển bản
thân, tạo nên giá trị cá nhân, in dấu cá tính riêng, nét khác biệt riêng và cả
thành công riêng trên mỗi bước đường trưởng thành của chính mình.