Cặp phạm trù tất nhiên ngẫu nhiên - Triết học Mác Lenin | Đại học Kinh Tế Quốc Dân

CẶP PHẠM TRÙ TẤT NHIÊN – NGẪU NHIÊN I. Định nghĩa
- Tất nhiên là phạm trù chỉ mối quan hệ bản chất, do nguyên nhân cơ bản ở
trong sự vật, hiện tượng quyết định và trong điều kiện nhất định xảy ra đúng
như thế chứ không thể khác.
Ví dụ : - Khi quả trứng gà bị rơi từ độ cao 10 mét thì nó chắc chắn sẽ vỡ. Việc bị
vỡ trong trường hợp này là tất nhiên vì nó không thể khác được.
- Hơi nước tích tụ lại thành mây đến một lúc nào đó nó sẽ đủ nặng và tất
nhiên rơi xuống tạo thành mưa.
- Khi gieo một đồng xu thì sẽ phải xuất hiện hoặc là mặt sấp hoặc một mặt
ngửa đó là điều tất nhiên.
- Ngẫu nhiên là phạm trù chỉ mối liên hệ không bản chất do nguyên nhân,
hoàn cảnh bên ngoài quy định nên có thể xuất hiện, có thể không xuất hiện,
có thể xuất hiện thế này hoặc có thể xuất hiện thế khác.
Ví dụ:- Việc quả trứng gà bị rơi là ngẫu nhiên. Nó có thể bị rơi hoặc không.
-Trên cùng 1 cây có thể có quả to, quả nhỏ điều này là ngẫu nhiên.
- Khi gieo đồng xu thì việc mặt ngửa hay mặt sấp sẽ xuất hiện lại là điều ngẫu nhiên. II.
Mối quan hệ biện chứng giữa tất nhiên và ngẫu nhiên
1. Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại một cách khách quan, ở bên ngoài và
độc lập với ý thức của con người.
 [ Dù con người có nhận thức được hay chưa, tất nhiên và ngẫu
nhiên luôn tồn tại và phát huy vai trò của nó đối với sự phát
triển của sự vật, hiện tượng.]
 [ Trong quá trình phát triển của sự vật, tất nhiên và ngẫu
nhiên đều có vai trò quan trọng] Trong đó:
- Tất nhiên đóng vai trò quết định chi phối sự phát triển của sự vật.
- Ngẫu nhiên có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của sự vật, có thể
làm cho sự phát triển đó diễn ra nhanh hoặc chậm.
2. Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ với nhau.
[Tuy cả tất nhiên và ngẫu nhiên đều tồn tại, nhưng chúng không
bao giờ tồn tại biệt lập với nhau dưới dạng thuần túy, mà bao giờ
cũng tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ.]
Sự thống nhất hữu cơ đó thể hiện ở chỗ:
+ Cái tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho mình thông qua vô số cái ngẫu nhiên.
+ Cái nghẫu nhiên là hình thức biểu hiện của cái tất nhiên, đồng thời
bổ sung cho cái tất nhiên. -angghen
Ví dụ: Sự phát triển của cây xanh, khi ta gieo hạt trong điều kiện bình thường thì
cây sẽ nảy mầm và phát triển ( là tất nhiên) nhưng quá trình cây phát triển như thế
nào, nhanh hay chậm thì còn tuỳ thuộc vào thời tiết, cách chăm sóc,...( những yếu tố ngẫu nhiên).
3. Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hóa cho nhau.
- Tất nhiên và ngẫu nhiên không nằm yên ở trạng thái cũ mà thay đổi cùng
với sự thay đổi của sự vật và trong những điều kiện nhất định tất nhiên có
thể chuyển hóa thành ngẫu nhiên và ngược lại.
Ví dụ: + Trong xã hội công xã nguyên thủy, việc trao đổi vật này (áo…) lấy một
vật khác (gà…) là ngẫu nhiên. Vì khi ấy sức sản xuất của công xã chỉ đủ riêng cho mình dùng.
+ Sau này, khi sự phân công lao động đã rộng rãi, năng lực sản xuất đã lớn, có
nhiều sản phẩm dư thừa. Khi đó, sự trao đổi sản phẩm tất yếu phải diễn ra để làm
cho cuộc sống của con người ngày càng đầy đủ hơn.
- Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ có tính tương đối. Thông qua
những mặt này, hay trong mối quan hệ này, thì biểu hiện là tất nhiên nhiên,
nhưng qua những mặt khác, mối quan hệ khác, thì lại là ngẫu nhiên; và ngược lại.
Ví dụ: -Nếu xét ở khía cạnh cuối cùng có vỡ hay không, thì việc việc quả trứng bị
rơi từ trên cao và vỡ là tất nhiên. Nhưng xét ở khía cạnh nó vỡ khi bị rơi, bị đập
ra hay khi gà con đạp vỡ, thì việc bị rơi vỡ là ngẫu nhiên.
III. Ý nghĩa phương pháp luận.
1. Trong hoạt động tư duy và thực tiễn, phải căn cứ vào cái tất nhiên chứ
không phải cái ngẫu nhiên. [Bởi vì cái tất nhiên là cái gắn liền với bản
chất của sự vật, cái nhất định xảy ra theo quy luật nội tại của sự vật, còn
cái ngẫu nhiên là cái không gắn với bản chất nội tại của sự vật, nó có thể xảy ra, có thể không.]
2. [Tất nhiên không tồn tại dưới dạng thuần tuý nên] trong hoạt động nhận
thức chỉ có thể chỉ ra tất nhiên bằng cách nghiên cứu những ngẫu nhiên
mà tất nhiên phải đi qua.
3. [Ngẫu nhiên có ảnh hưởng đến nhịp độ phát triển, thậm chí còn có thể
làm cho tiến trình phát triển của sự vật, hiện tượng đột ngột biến đổi; do
vậy] không nên bỏ qua ngẫu nhiên mà phải có những phương án dự
phòng trường hợp các sự cố ngẫu nhiên xuất hiện bất ngờ.
4. [Ranh giới giữa tất nhiên với ngẫu nhiên chỉ là tương đối nên sau khi
nhận thức được các điều kiến có thể tạo ra sự chuyển hoá trên], có thể tạo
ra điều kiện thuận lợi để “biến” ngẫu nhiên phù hợp với thực tiễn thành
tất nhiên và tất nhiên không phù hợp thực tiến thành ngẫu nhiên. IV.
Vận dụng thực tiễn
1. Trong học tập
- Nếu ta có một quá trình rèn luyện, nỗ lực, cố gắng học tập tốt từ thời
THPT, bản thân ta là người có ý thức trong việc đưa ra quyết định quyết
tâm thi vào trường đại học KTQD …và có thể kể đến những yếu tố khác như
sức khỏe ,tâm lý ngày thi rất tốt thì việc đỗ vào trường sẽ là điều tất nhiên.
- Cùng học 1 lớp, 1 chuyên ngành nhưng có bạn tốt nghiệp chỉ sau 3 năm có
bạn thì 5 năm mới tốt nghiệp đó là ngẫu nhiên do ý chí, sự quyết tâm,
phương pháp học tập của mỗi người. 2.