Câu hỏi tự luận môn tư tưởng Hồ Chí Minh về cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá

Hồ Chí Minh là người đặt nền móng và chỉ đạo xây dựng nền văn hoá mới - văn hoá
cách mạng Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá là di sản có giá trị to lớn cả
phương diện lý luận và thực tiễn. Hiện nay việc nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hoá vào xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc ở
nước ta là một nhiệm vụ to lớn và cấp thiết
I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HOÁ. 1. Cơ sở lý luận.
Những giá trị truyền thống tốt đẹp trong tinh hoa văn hoá dân tộc.
Trước khi rời Tổ quốc ra đi tìm con đường cứu nước, Nguyễn Tất Thành - Hồ Chí
Minh đã hấp thụ một vốn văn hoá gia đình, quê hương, dân tộc. Từ vùng quê làng
Chùa, làng Sen, mở rộng ra là quê hương Xứ Nghệ, qua kinh đô Huế, đến Phan Thiết,
Sài Gòn... Mỗi vùng vốn có sắc thái văn hoá khác nhau, nhưng điểm tương đồng là tất
cả đều sáng ngời truyền thống yêu nước, đoàn kết; xu hướng cố kết cộng đồng dân
tộc; tinh thần độc lập, tự chủ, tự lực,tự cường; lạc quan, yêu đời và truyền thống nhân
ái, nhân văn Việt Nam. Hồ Chí Minh có được những yếu tố văn hoá có tính chất cội rễ
đó cùng với quá trình tiếp nhận và nâng cao các giá trị văn hoá phương Đông. Nói
cách khác, trên nền tảng văn hoá dân tộc, Người đã dân tộc hoá những tinh hoa văn
hoá được tiếp nhận từ bên ngoài và không bị hoà tan trong bất cứ một nền văn hoá nào khác. 2. Cơ sở thực tiễn. a. Thực tiễn thế giới.
Quá trình hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh đã đặt chân lên hầu khắp các châu lục,
hoà mình vào phong trào công nhân các nước tư bản phát triển nhất thế giới, sống,
sinh hoạt với những người da đen ở châu Phi và ở cả Mỹ, Hồ Chí Minh mới hiểu ra
nhiều điều về bản chất của chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đề quốc cũng như bản chất
giai cấp công nhân, những người cùng khổ trên thế giới và nhất là hiểu rõ sự thật ẩn
dấu đằng sau cái gọi là "Khai hoá văn minh" mà giai cấp tư sản phương Tây đã rêu rao
để khai hoá các dân tộc mà chúng cho là dã man. Trong các hoạt động đấu tranh của
mình, Hồ Chí Minh không quên tố cáo chủ nghĩa thực dân tìm mọi cách đầu độc văn
hoá, đàn áp nền văn hoá các dân tộc thuộc địa.
Không chỉ hoà mình vào thực tiễn đấu tranh của phong trào công nhân và các dân tộc
bị áp bức mà Hồ Chí Minh còn hoà mình vào thế giới văn hoá vô cùng phong phú và
đa dạng của các dân tộc, nhờ đó Người hiểu biết nhiều sự kiện văn hoá và các phương
pháp đấu tranh bằng văn hoá. Người viết sách, ra báo, tham gia nhiều hoạt động văn
hoá, tổ chức nhiều hội liện hiệp đều nhằm giác ngộ cách mạng cho nhân dân các dân
tộc trong đó có đồng bào của mình. Người muốn đem ánh sáng văn hoá đến cho mọi
người cùng khổ để soi đường cho họ tự giải phóng, tự đứng lên đấu tranh với các thế lực áp bức, bóc lột.
Hồ Chí Minh cũng tập trung nghiên cứu thực tiễn xây dựng phát triển văn hoá của các
nước xã hội chủ nghĩa như cách mạng văn hoá ở Liên Xô, Trung Quốc... b. Thực tiễn Việt Nam.
Đây là cơ sở quan trọng dẫn tới sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá.
Trước khi thực dân Pháp xâm lược, Việt Nam vốn là một quốc gia phong kiến độc lập,
kinh tế chậm phát triển, văn hoá lạc hậu. Khi thực dân pháp xâm lược với thủ đoạn
tinh vi, xảo quyệt, thâm độc nhân danh "khai hoá văn minh” chúng đã thực hiện
những chính sách cực kỳ phi văn hoá như: Chính sách ngu dân, chia để trị, đầu độc
nhân dân ta, nhất là thanh niên bằng rượu và thuốc phiện... làm cho đời sống vật chất
của nhân dân ta vốn đã đói nghèo càng đói nghèo, đời sống tinh thần vốn lạc hậu ngày
càng tăm tối, dốt nát. Năm 1920 tại Đại hội XVIII Đảng xã hội Pháp, Người đã nói:
"Chúng tôi không những bị áp bức và bóc lột một cách nhục nhã, mà còn bị hành hạ
và đầu độc một cách thê thảm... Nhà tù nhiều hơn trường học... Chúng tôi phải sống
trong cảnh ngu dốt và tăm tối, và chúng tôi không có quyền tự do học tập”[3]. Như
vậy, khi đất nước bị nô lệ thì văn hoá cũng cùng chung số phận nô lệ.
Thực tiễn đó là cơ sở để Hồ Chí Minh vạch ra một đường lối mới: ở Việt Nam phải
tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc, giành lấy chính quyền, để giải phóng chính
trị, giải phóng xã hội, từ đó giải phóng cho văn hoá mở đường cho văn hoá phát triển.
Nhờ nắm vững quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về phát triển văn hoá, Hồ Chí
Minh đã có được cách xem xét đúng đắn và kế thừa những giá trị truyền thống tốt đẹp
của văn hoá dân tộc, tinh hoá văn hoá nhân loại và từ thực tiễn để hình thành nên tư
tưởng văn hoá của mình.
II. NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA
1. Những quan điểm chung của Hồ Chí Minh về văn hoá a. Khái niệm "văn hoá".
Trong mục đọc sách ở phần cuối tập Nhật ký trong tù (1942 - 1943) lần đầu tiên Hồ
Chí Minh có nêu một định nghĩa về văn hoá: "Vì lẽ sinh tồn cũng như vì mục đích
của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức,
pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng
ngày về ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh
đó tức là văn hoá. Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với
biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống
và đòi hỏi của sự sinh tồn"[4].
Người còn ghi thêm: "Năm điểm lớn xây dựng nền văn hoá dân tộc
Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập tự cường
Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng.
Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi của nhân dân trong xã hội
Xây dựng chính trị: dân quyền Xây dựng kinh tế"[5]
Như vậy văn hoá đã được hiểu theo nghĩa rộng nhất. Đó là toàn bộ những giá trị vật
chất và những giá trị tinh thần mà loài người đã sáng tạo ra, nhằm đáp ứng lẽ sinh tồn,
đồng thời cũng là mục đích của cuộc sống loài người. Và muốn xây dựng nền văn hoá
dân tộc, thì phải xây dựng tất cả các mặt kinh tế, chính trị, xã hội, đạo đức, tâm lý con người.
b. Quan điểm về vị trí vai trò của văn hoá
Trước hết Hồ Chí Minh cho rằng văn hoá là động lực, là mục tiêu của sự nghiệp cách
mạng. Theo Người, văn hoá nói chung, chủ nghĩa Mác - Lênin nói riêng đóng vai trò
quan trọng tạo bước nhảy vọt trong tư duy, hành động của con người và của các dân
tộc bị áp bức, bị tha hoá đến vương quốc của con người phát triển tự do, toàn diện.
Ngay từ năm 1921, Người đã nói đến "luồng gió mới từ nước Nga thợ thuyền... đang
thổi đến giải độc cho người Đông Dương"; rằng "Nếu những người xã hội chủ nghĩa
lơ là việc giáo dục, thì giai cấp tư sản thực dân và bản xứ... cứ phụ trách việc giáo dục
bằng phương pháp của chúng... Sự tàn bạo của chủ nghĩa tư bản đã chuẩn bị đất rồi:
chủ nghĩa xã hội chỉ còn phải làm cái việc là gieo hạt giống của công cuộc giải phóng
nữa thôi"[6]. Hồ Chí Minh từng nói đến "văn hoá soi đường cho quốc dân đi"; "Phải
đem văn hoá lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường, tự chủ". Phải "Xúc
tiến văn hoá để tạo con người mới và cán bộ mới cho cuộc kháng chiến kiến quốc"[7].
Văn hoá có tác dụng sửa đổi tham nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ, sửa xã hội cũ xây
xã hội mới. Văn hoá tạo sức mạnh vật chất, tinh thần thắng ngoại xâm theo tinh thần
"Văn minh thắng tàn bạo". Kinh tế nâng cao đời sống vật chất, văn hoá có tác dụng
nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Văn hoá như một động lực thúc đẩy các
dân tộc đoàn kết và hiểu biết lẫn nhau.
Văn hoá còn được Hồ Chí Minh xác định là đời sống tinh thần của xã hội, là thuộc về
kiến trúc thượng tầng của xã hội. Văn hoá được đặt ngang hàng với chính trị, kinh tế,
xã hội, tạo thành bốn vấn đề chủ yếu của đời sống xã hội. Trong công cuộc kiến thiết
nước nhà, có bốn vấn đề cần chú ý đến, cũng phải coi trọng ngang nhau: chính trị,
kinh tế, xã hội, văn hoá. Nhưng văn hoá là một bộ phận kiến trúc thượng tầng.
Theo Hồ Chí Minh, bốn vấn đề có quan hệ mật thiết với nhau, cùng tác động lẫn nhau.
- Chính trị xã hội có được giải phóng thì văn hoá mới được giải phóng. Chính trị giải
phóng mở đường cho văn hoá phát triển.
Khi đất nước còn bị nô lệ thì văn hoá cũng chung số phận nô lệ, tuyệt đại bộ phận
nhân dân bị đoạ đầy trong cảnh tối tăm, dốt nát. Vì vậy, Hồ Chí Minh đã vạch ra một
đường lối mới: phải tiến hành cuộc cách mạng chính trị trước mà cụ thể là cuộc cách
mạng giải phóng dân tộc để giành lấy chính quyền, nhân dân làm chủ đất nước, để giải
phóng chính trị, giải phóng xã hội, từ đó giải phóng văn hoá, mở đường cho văn hoá
phát triển. Người chỉ ra rằng, "Xưa kia chính trị bị đàn áp, nền văn hoá của ta vì thế
không thể nảy sinh được","dân tộc bị nô lệ thì văn nghệ cũng mất tự do".
- Xây dựng kinh tế để tạo điều kiện cho việc xây dựng và phát triển văn hoá.
Kinh tế là thuộc về cơ sở hạ tầng, là nền tảng của việc xây dựng văn hoá, xây dựng
kiến trúc thượng tầng. Do đó, Hồ Chí Minh chỉ rõ phải xây dựng kinh tế, xây dựng cơ
sở hạ tầng để có điều kiện xây dựng và phát triển văn hoá. Văn hoá là một bộ phận
kiến trúc thượng tầng, nhưng cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến thiết rồi, văn hoá mới
kiến thiết được và có đủ điều kiện phát triển được: "Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì
phải phát triển kinh tế và văn hoá. Vì sao không nói phát triển văn hoá và kinh tế ?
Tục ngữ ta có câu: Có thực mới vực được đạo; vì thế kinh tế phải đi trước"[8].
- Văn hoá không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị, phục vụ cho
nhiệm vụ chính trị và thúc đẩy cho kinh tế phát triển.
Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Văn hoá, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể
đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị"[9]. Điều này cũng có nghĩa là văn
hoá có quan hệ chặt chẽ với kinh tế và chính trị, văn hoá phải phục vụ cho nhiệm vụ
chính trị, thúc đẩy xây dựng và phát triển kinh tế, tác động trở lại với kinh tế và chính
trị như một động lực hết sức quan trọng, Người nói: "Trình độ văn hoá của nhân dân
nâng cao sẽ giúp chúng ta đẩy mạnh công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển dân chủ...
cần thiết để xây dựng nước ta thành một nước hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ
và giàu mạnh"[10]. Như vậy, cũng phải thấy rằng văn hoá đứng ở trong kinh tế và
chính trị cũng có nghĩa là kinh tế và chính trị phải có tính văn hoá. c. Văn hoá đời sống
Việc xây dựng đời sống mới được Hồ Chí Minh nêu ra từ rất sớm: Tháng 1.1946,
Người phát động phong trào xây dựng đời sống mới; tháng 4.946, Người ký sắc lệnh
thành lập Uỷ ban Trung ương vận động đời sống mới; tháng 3.1947 Người viết tác
phẩm "Đời sống mới" để hướng dẫn việc xây dựng đời sống mới trong các tầng lớp
nhân dân và trong toàn xã hội.
Xây dựng đời sống mới là một quan điểm, tư tưởng rất độc đáo của Hồ Chí Minh về
văn hoá. Văn hoá là bộ mặt tinh thần của xã hội, nhưng bộ mặt ấy không phải là
những gì cao xa, trìu trượng mà được biểu hiện rất cụ thể trong cuộc sống thường
ngày của mỗi con người, của mỗi tập thể, của xã hội, rất dễ hiểu, rất dễ thấy.
Đời sống mới theo Hồ Chí Minh bao gồm cả đạo đức mới, lối sống mới và nếp sống
mới. Ba nội dung ấy có quan hệ mật thiết với nhau, trong đó đạo đức đóng vai trò chủ
yếu. Đạo đức gắn liền với lối sống và nếp sống và nói chung nó lại được thể hiện, biểu
hiện cụ thể trong lối sống, nếp sống. Vì vậy chúng phải được xây dựng, tiến hành đồng bộ với nhau. Đạo đức mới
Đời sống mới trong tư tưởng Hồ Chí Minh trước hết bao gồm đạo đức mới. Đó là:
"Thực hành đời sống mới là Cần, Kiệm, Liêm, Chính"[36] và "Nêu cao và thực hành
cần, kiệm, liêm chính tức là nhen lửa cho đời sống mới"[37]. Đạo đức mới được Hồ
Chí Minh coi là "gốc" là "nền tảng" của mỗi con người và đặc biệt với người cán bộ. Lối sống mới
Lối sống mới theo Hồ Chí Minh, trước hết là lối sống có lý tưởng, có đạo đức. Đó là
lối sống văn minh, tiên tiến, kết hợp hài hoà giữa truyền thống tốt đẹp của dân tộc với
tinh hoa văn hoá của nhân loại.
Việc xây dựng lối sống mới đòi hỏi phải "sửa đổi những việc rất cần thiết, rất phổ
thông, trong đời sống của mọi người, tức là sửa đổi cách ăn, cách mặc, cách ở, cách đi
lại, cách làm việc"[38]. Đó là năm cái phải sửa đổi đối với mỗi con người cũng như
với một tập thể, một cộng đồng. Theo ngôn ngữ thường dùng hiện nay thì đây là
phong cách sống (sinh hoạt và ứng xử), phong cách làm việc, gọi chung là lối sống mới.
Hồ Chí Minh viết: "Bất kỳ ai, muốn sống thì có bốn điểm ăn, mặc, ở, đi lại" [39]. Đó
là những nhu cầu cần thiết trước hết để tồn tại của con người, song ăn, mặc, ở thế nào
cho đúng với đời sống mới mà chúng ta xây dựng, có nghĩa là nói về mặt văn hoá của
nó. Mặt văn hoá của ăn, mặc, ở không phụ thuộc vào những thứ dùng để ăn, mặc, ở
nhiều hay ít, sang trọng hay giản đơn, mà theo Hồ Chí Minh lại phụ thuộc vào lối
sống có văn hoá hay không có văn hoá của con người, Người viết: "Cách ăn mặc phải
sạch sẽ, giản đơn, chất phác, chớ lượt thượt, xa xỉ, loè loẹt"[40]. Không phủ nhận nhu
cầu chính đáng của mỗi con người ngày càng nâng cao điều kiện sinh hoạt ăn, mặc, ở,
Hồ Chí Minh chỉ rõ rằng: Người ta ai cũng muốn ăn ngon, mặc đẹp. Mong muốn đó là
chính đáng, nhưng phải đúng thời, đúng hoàn cảnh mới là con người có đạo đức.
Theo Hồ Chí Minh, lối sống mới là phải xây dựng một phong cách sống khiên tốn,
giản dị, chừng mực, điều độ, ngăn nắp, vệ sinh, yêu lao động, ít lòng ham muốn về vật
chất, chức - quyền - danh - lợi. Trong quan hệ với nhân dân, đồng chí, bạn bè, anh em
thì cởi mở, chân tình, ân cần, tế nhị; giàu lòng yêu thương qúy trọng con người, đối
với mình thì nghiêm khắc, đối với người thì khoan dung, độ lượng, sẵn lòng giúp đỡ.
Hồ Chí Minh còn chỉ rõ phong cách làm việc: "Phải siêng năng, có ngăn nắp, có tinh
thần phụ trách, đã làm việc gì, thì làm cho kỳ được, làm đến nơi đến chốn. Chớ làm dối"[41]. Nếp sống mới.
Quá trình xây dựng lối sống mới cũng là quá trình làm cho lối sống đó trở thành thói
quen ở mỗi con người, trở thành phong tục, tập quán tốt đẹp của cả một cộng đồng,
trong phạm vi một địa phương rồi mở rộng ra trong cả nước và bây giờ chúng ta gọi là nếp sống văn minh.
Hồ Chí Minh chỉ rõ nếp sống mới mà chúng ta xây dựng chẳng những phải kế thừa và
phát triển những giá trị truyền thống tinh thần, những thuần phong mỹ tục, tập quán
tốt đẹp lâu đời của dân tộc; đồng thời phải biết cải tạo những phong tục tập quán lạc
hậu, bổ sung những cái mới, cái tiến bộ mà trước đó chưa có. Người viết: "Đời sống
mới không phải cái gì cũ cũng bỏ hết, không phải cái gì cũng làm mới. Cái gì cũ mà
xấu, thì phải bỏ... Cái gì mà không xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa đổi lại cho hợp
lý... Cái gì cũ mà tốt, thì phải phát triển thêm... Cái gì mới mà hay, thì ta phải làm"[42].
Việc sửa đổi những thói quen, phong tục, tập quán không còn phù hợp, loại bỏ cái
xấu, cái lạc hậu; xây dựng cái tốt, cái tiến bộ là một công việc rất khó khăn, phức tạp,
Người viết: " Thói quen rất khó đổi. Cái tốt mà lạ, người ta có thể cho là xấu. Cái xấu
mà quen người ta cho là thường"[43]. Vì vậy, để xây dựng nếp sống mới Hồ Chí Minh
chỉ rõ các vấn đề cơ bản sau:
Trước hết, Người chỉ rõ đối tượng, của việc xây dựng đời sống mới có hai thứ: đời
sống mới riêng với từng người - trẻ em hay người lớn, người giàu hay người nghèo,
người chủ hay người thợ, thầy giáo hay học trò, cán bộ đảng viên với người dân, Chủ
tịch Chính phủ với người chạy giấy, quét dọn trong một cơ quan nhỏ. Đời sống mới
chung với một nhà, một làng, một trường học, một đơn vị bộ đội, một công sở, một
xưởng máy. Đối với mỗi người hay từng nhóm người Hồ Chí Minh đều có những chỉ dẫn rất cụ thể.
Hai là, việc thay đổi những thói quen, cải tạo những phong tục, tập quán cũ lạc hậu
không thể một sớm, một chiều, tuỳ tiện, giản đơn, thô bạo. Bởi lẽ theo Người, thói
quen và truyền thống lạc hậu cũng là kẻ địch to, nó ngấm ngầm cản trở cách mạng,
nhưng chúng ta không thể xoá bỏ bằng bạo lực trấn áp, mà phải cải tạo nó một cách
rất cẩn thận, rất chịu khó, rất lâu dài. Vì vậy, Người chỉ rõ, trước hết phải tuyên
truyền, giải thích để mội người hiểu được cái lợi của việc xây dựng những thói quen,
phong tục, tập quán mới, hướng dẫn cách làm cụ thể để mọi người, mọi nhà, mọi làng,
mọi cơ quan, đơn vị, xí nghiệp hiểu để làm, để thực hiện cho được đời sống mới,
Người viết: "Phải chịu khó nói rõ cho mọi người hiểu đời sống mới có ích như thế
nào, cách thi hành đời sống mới thế nào"[44]. Người nhắc nhở "Tuyên truyền đời sống
mới cũng như tuyên truyền việc khác, phải hăng hái, bền gan, chịu khó, đồng thời phải
cẩn thận, khôn khéo, mềm mỏng"[45] và tránh nôn nóng, ép buộc, trấn áp thô bạo sẽ
làm hỏng việc. Một biện pháp rất quan trọng khác theo Hồ Chí Minh là phải làm
gương, Người viết: "Tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm gương cho người khác bắt
trước”[46]; Trước hết là những người quản lý, lãnh đạo; cán bộ, đảng viên; những
người làm công tác tuyên truyền, vận động xây dựng đời sống mới: "Đời sống cũng
cần có những người làm gương, những nhà làm gương, những làng làm gương. Khi
trông thấy hiệu quả tốt tươi, thì chắc những nơi khác cũng hăng hái làm theo. Nếu
miệng thì tuyên truyền bảo người ta siêng làm, mà tự mình thì ăn trưa, ngủ trễ; Bảo
người ta tiết kiệm, mà tự mình thì xa xỉ, lung tung thì tuyên truyền một trăm năm cũng
vô ích"[47]. Việc xây dựng đời sống mới theo Hồ Chí Minh phải bắt đầu từ từng
người, từng gia đình. Vì mỗi người là một cá thể để tạo nên gia đình, mỗi gia đình là
một tế bào để tạo nên xã hội, Người viết: "Do nhiều người nhóm lại mà thành làng.
Do nhiều làng nhóm lại mà thành nước. Nếu người này cũng xấu, người kia cũng xấu,
thì thành làng xấu, nước hèn. Nếu mỗi người đều tốt, thì thành làng tốt, nước mạnh.
Người là gốc của làng nước. Nếu mọi người đều cố gắng làm đúng đời sống mới, thì
dân tộc nhất định sẽ phú cường"[48], và" Ai cũng làm như thế thì tự nhiên nước Việt
Nam ta trở nên một nước mới, một nước văn minh"
1. Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Là thành viên của UNESCO, Chính phủ Việt Nam đã thành lập Ủy ban quốc gia thập
kỷ văn hoá và phát triển (1989-1999) theo nội dung của UNESCO đã phát động: Độc
lập của mỗi dân tộc, dân chủ cho nhân dân và tự do cho mỗi con người. UNESCO lo
âu sâu sắc trước những biểu hiện đầu độc môi trường xã hội, gây nguy hại đến cuộc
sống bình thường của mọi người. Bởi vậy, tổ chức này đề nghị phải “tiếp thêm sức
mạnh cho nền văn hoá của xã hội đương thời, và nâng nó lên ngang tầm với sự phát
triển kinh tế và sự phồn vinh của xã hội; làm cho những nhà lãnh đạo thế giới lĩnh hội
được tầm cỡ phát triển của văn hoá”.
Chúng ta đang sống những thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, một thiên niên kỷ mới, đánh
dấu bước tiến bộ của loài người. Nếu chúng ta “xa rời những giá trị truyền thống sẽ
làm mất bản sắc dân tộc, đánh mất bản thân mình, trở thành cái bóng mờ của người
khác, của dân tộc khác”(26). Mặt khác, người ta không thể sống một mình với cội rễ.
Thậm chí cội rễ đó cũng sẽ khô héo nếu nó không vươn ra dưới mặt trời và không khí
tự do. Chỉ khi đó cội rễ mới đem dinh dưỡng đến cho anh. Chỉ khi đó cuộc sống mới
đâm cành trổ hoa... Vấn đề ở đây là làm thế nào có được sự cân bằng” (Nêru).
Đảng ta xác định: Văn hoá là nền tàng tinh thần của xã hội, là tầm cao chiều sâu về
trình độ phát triển của dân tộc, kết tinh những giá trị tốt đẹp nhất trong quan hệ giữa
người với người, người với xã hội, với thiên nhiên. Văn hoá là động lực, mục tiêu của
sự nghiệp cách mạng. Trong các tư tưởng chỉ đạo xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc thì độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội là tư tưởng chỉ đạo hàng đầu.
Những nội dung lớn được cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trình bày trong quyển
sáchVăn hoá và đổi mới,tức văn hoá là đổi mới, đổi mới là văn hoá. Ông cho rằng:
“đổi mới và văn hoá quan hệ mật thiết với tư tưởng Hồ Chí Minh như hình với bóng”.
Ngày nay nhân loại đang chú ý tới và đề cao văn hoá phương Đông. Trả lời một nhà
báo Pháp, ông Lý Quang Diệu cho rằng: “Chúng tôi (châu Á) không theo mô hình
phương Tây. Chúng tôi có mẫu số chung, một truyền thống văn hoá đặt lợi ích chung
lên trên lợi ích cá nhân”. Ông khẳng định: “Lợi ích cộng đồng luôn luôn đứng cao hơn
quyền lợi cá nhân đó là phương pháp Singapo”(27).
Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tư
tưởng Hồ Chí Minh cần nhận thức và hành động theo những nội dung cơ bản sau:
- Trước hết phải thấy vị trí và tầm quan trọng của văn hoá trong xã hội. UNESCO
nhắc nhở các nhà lãnh đạo thế giới cần quan tâm đến văn hoá. Bởi vì, “sự phát triển
của xã hội xét đến cùng là sự phát triển của văn hoá”; “sự thăng hoa của văn hoá là
đỉnh cao nhất của sự phát triển”.
Phát triển kinh tế phải có gia tài văn hoá như là “hệ điều tiết” xã hội. Cách mạng khoa
học và công nghệ, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải được thai nghén và
nuôi dưỡng trong môi trường văn hoá.
- Nghiên cứu thấu đáo, toàn diện văn hoá dân tộc và văn hoá phương Đông để thấy
rằng, sức mạnh văn hoá Việt Nam không những giúp chúng ta đánh thắng ngoại xâm
mà còn là vũ khí tinh thần giúp ta trong xây dựng đất nước.
- Xây dựng nền văn hoá mới phải toàn diện nhưng chú ý hai vấn đề quan trọng hàng
đầu: đó là sự nghiệp của quần chúng nhân dân và vai trò lãnh đạo của Đảng. Đảng
phải trở thành văn hoá, là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu cho trí tuệ, lương tâm của dân tộc và thời đại.
- Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh là giữ gìn
Tổ quốc ta mãi mãi là quốc gia văn hiến, dân tộc ta là một dân tộc văn hoá, nền văn
hoá nước ta không ngừng phát triển, xứng đáng với tầm vóc của dân tộc và thời đại.