Chiến thắng La Ngà là một cuộc chiến kích xuất sắc và là vũ khí cổ đại đối
lập với sự nghiệp kháng chiến đồng thời đánh dấu bước phát triển mới về trình độ
tổ chức chỉ huy và khả năng đánh vận động chiến trường của bộ đội chủ lực ta trên chiến trường Nam Bộ.
Trận đánh diễn ra lúc 15 giờ ngày 3/1/1948 do đồng chí Hoàng Minh Chánh chỉ huy.
Di tích chiến thắng La Ngà nằm tại km số 104-113 trên quốc lộ 20 đi Đà Lạt,
trực thuộc xã Phú Ngọc, huyện Định Quán, tỉnh Đồng Nai.
Sau thất bại của cuộc tiến công lên căn cứ địa Việt Bắc (Thu Đông 1947) thực
dân Pháp tập trung lực lượng vào Nam Bộ, liên tục mở các cuộc hành quân càn
quét với quy mô lớn đánh phá các căn cứ tiêu diệt bộ đội chủ lực và cơ quan đầu
không kháng chiến của ta.
Hạ tuần tháng 2 - 1948, qua những thông tin mà ta nắm được, đầu tháng 3 giải
sẽ tổ chức cuộc họp quan trọng tại Đà Lạt bàn kế hoạch đẩy mạnh càn quét bình
định Nam Bộ. Để bảo vệ sự tuyệt đối cho cuộc họp này, họ sẽ tạo ra một lực lượng
lớn để hành động quân đội bằng cơ giới theo đường bộ từ Sài Gòn lên Đà Lạt. Bộ
tư lệnh Nam Bộ giao nhiệm vụ cho Chi đội 10 (tương đương trung đoàn) được tăng
cường Liên quân 17 (tương đương tiểu đoàn) và một số phân đội trinh sát, công
binh, hỗ trợ chiến tổ chức tiến công tiêu diệt đoàn xe của giải.
Qua nghiên cứu, trinh sát, tìm hiểu sự tình, chỉ huy Chi đội 10 quyết định
chọn đoạn đường từ La Ngà đến Định Quán để tổ chức trận địa phục kích. Đoạn
đường dài 7km chạy vòng quanh các cánh rừng; điều kiện địa hình cao hơn mặt
đường từ 1 đến 1,5m, nhiều chỗ cao hơn đến 5 đến 6 mét; đặc biệt, điểm cao 206
có thể đánh chiếm toàn bộ khu vực. Đoạn đường xung đột yếu tố này được đánh
lực tại vị trí của phó tướng ở hai đồn La Ngà và Định Quán bảo vệ.
Do tổ chức phục kích trên đoạn đường khá dài nên Ban chỉ huy Chi đội 10
quyết chia làm ba khu vực A, B, C. Tiểu đoàn Xuân Lộc (thiếu đại đội 5) bố trí ở
khu vực A (từ km 111 đến km 113) có nhiệm vụ chặn đầu tiêu diệt xe thiết giáp và
lực lượng hộ vệ. Liên quân 17 bố trí ở khu vực B (từ km 108 đến km 111) có
nhiệm vụ tiêu diệt đoàn xe tải. Tiểu đoàn Tân Uyên bố trí ở khu vực C (từ km 105
đến km 108) có nhiệm vụ tiêu diệt lực lượng phía sau đồng thời sẵn sàng đánh
chặn từ phía sau lên ứng cứu. Đại đội 5 (thuộc tiểu đoàn Xuân Lộc) được giao
nhiệm vụ phối hợp với du kích các địa phương Hồ Hải, Trảng Bom, Bàu Cá quấy
rối từ xa, Dự kiến làm chậm tốc độ hành quân của chúng, nhưng không bị đánh đến
ngưỡng lo sợ, dừng cuộc hành quân đã định sẵn. Ban chỉ huy Chi đội còn phái một
phân đội trinh sát phối hợp với lực lượng quân báo Sài Gòn-Gia Định nắm chắc
mọi hoạt động của địch ngay từ khi xuất phát. Sáng ngày 1-3, mọi công việc chuẩn
bị chiến đấu của ta đã hoàn thành.
15 giờ ngày 1-3, sau khi cho máy bay trinh sát dọc theo trục đường, không
thấy dấu hiệu khả nghi, đoàn xe hơn 60 xe của địch, có xe thiết giáp và đại đội lính
Âu Phi hộ tống tiến vào khu phục kích của quân ta. Đoàn xe lần vượt qua các khu
vực C, B. Vừa hành quân, vừa dùng hỏa lực trên xe bắn ra hai bên đường để trấn
an tinh thần phong nhanh chóng thoát khỏi khu vực nguy hiểm.
Đúng 15 giờ 10 phút, bộ phận chặn đầu (khu vực A) phát nổ tiêu diệt xe thiết
giáp đi đầu. Ngay sau đó ở khu vực A và B, theo lệnh của chỉ huy, bộ đội ta bắn đối
thủ vào đội hình xe địch, đồng thời xô đẩy xung phong chia cắt, tiêu diệt từng
chiếc xe của địch. Bị đánh bất ngờ, quân địch không kịp phản ứng, đội hình rối
loạn, hàng cáo buộc xe đâm vào nhau. Quân nhảy ra khỏi xe, phần lớn bị bộ đội ta
tiêu diệt, số còn lại chạy vào rừng.
Tại khu vực C, sau khi nghe thấy tiếng địa lôi của bộ phận chặn đầu, tiểu đoàn
trưởng Tiểu đoàn Tân Uyên lập tức cho nổ mìn diệt ba xe cẩu quân của địch, đồng
thời ra lệnh cho đơn vị xung phong. Một số xe phía sau của đối thủ đã thấy phía
trước bị tấn công liền dừng lại ở phía đông cầu La Ngà tổ chức lực lượng cứu nạn.
Tiểu đoàn Tân Uyên dùng hỏa lực Ngăn chặn, đồng thời chia thành nhiều mũi đánh
vào hai bên sườn địch, bẻ gãy hai đợt phản kích của chúng, đảm bảo cho chi đội
tiêu diệt đoàn xe địch rồi rút về Thành Sơn an toàn.
Chỉ sau ít phút chiến đấu, bộ đội ta đã phá hủy 59 chiếc xe các loại của đối
thủ, tiêu diệt tại chỗ 150 tên, trong đó có đại tá Pa-ruýt, Tổng tham mưu phó đội
quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương và đại tá Đờ Sê-ri-nhê, chỉ huy bán lữ đoàn
lê dương thứ 13. Đây là trận phục kích xuất sắc và là sự cổ vũ lớn đối với sự
nghiệp kháng chiến đồng thời đánh dấu bước phát triển mới về trình độ tổ chức chỉ
huy và khả năng đánh trận địa của bộ đội chủ lực ta trên chiến trường Nam Bộ.
Kỷ niệm 300 năm Biên Hòa - Đồng Nai, năm 1998 Đảng bộ, chính quyền,
nhân dân Đồng Nai đã dựng tượng đài chiến thắng ngay tại điểm cao thứ 100, nơi
diễn ra cuộc giao tranh ác liệt giữa ta và địch; tượng cao 15,5m, đặt trên cao 2,5m
trong khuôn viên rộng trên 5ha.