Chủ đề Nam Phương Hoàng Hậu: Dấu ấn thời trang của vị Hoàng Hậu cuối cùng | Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoARcP SD| 59256994
Chủ đề: Nam Phương hoàng hậu Tên đề tài:
Vị hoàng hậu cuối cùng LỜI NGỎ:
Nam Phương Hoàng Hậu và dấu ấn thời trang qua từng nốt thăng cuộc đời
- Chẳng chiếc “then cài bảo thủ” nào có thể óng chặt bản ngã thời trang chuẩn mực
mà lại tân thời của vị hoàng hậu cuối cùng còn mãi nổi danh trong những trang sử cao quý.
- Triễn lãm “Hoàng hậu cuối cùng” là triễn lãm thời trang
- Thời gian: 09:00 - 20:00, Thứ Bảy ngày 18/11/2023 và Chủ Nhật ngày 19/11/2023. Địa
iểm: 22 Gal ery, 22 Phạm Cự Lượng, phường 2, quận Tân Bình, TP.HCM
- Nam Phương Hoàng Hậu, người phụ nữ mở
ầu cho một thế hệ nữ quyền của nữ nhân chốn hậu cung,
ồng thời cũng là người chứng kiến ngày “cáo chung”
của chế ộ phong kiến cuối cùng tại Việt Nam. Cuộc ời thời trẻ của Hoàng Hậu giống như
một giấc mộng cổ tích: Một tuổi thơ nhung lụa, một tình yêu
ẹp (dù chỉ là thuở ban ầu) với Hoàng
ế, và một thân phận Hoàng hậu cao quý. Câu chuyện về nữ Trung
cung cuối cùng của nhà Nguyễn chắc hẳn ã trở thành giai thoại vang vọng và
phong cách thời trang của bà cũng từng là biểu tượng trong mơ của vô vàn cô gái
thành thị. Triễn lãm “Hoàng Hậu cuối cùng” sẽ viết tiếp câu chuyện cho những cái tôi
duy mỹ bị trói buộc sau lớp màn quy củ, giải phóng vừa ủ cho một làn gió Tây
phương nhẹ nhàng len lỏi. MỤC LỤC: 1. Lịch sử: 04 2. Triều phục: - Phượng bào 12 - Họa tiết áo bào 14 - Đai vàng 18 - Hài phượng 20 - Mũ cửu phượng 22 - Tổng hợp 24 I. TRANG PHỤC 1.
Thường Phục: Áo Nhật Bình và Khăn Vành
- INTRO: Ngày 20/3, hôn lễ giữa vua Bảo Đại và Nam Phương được cử hành trọng thể. Nguyễn
Hữu Thị Lan mặc áo thụng gấm đỏ thêu vàng, đội khăn màu thiên thanh quấn nhiều vành.
- Áo Nhật Bình: Theo "Khâm Định Đại Nam hội điển sự lệ" thì áo Nhật Bình được quy định là
thường phục cho Hậu Phi, Công chúa, có nguồn gốc từ áo Đối Khâm Phi Phong đời Minh - là
dạng áo Đối Khâm có cổ hình chữ nhật to bản, dùng dây buộc 2 vạt áo. Do hoa văn ở cổ áo
khi ghép lại tạo thành một hình chữ nhật ngay trước ngực người mặc, nên áo này gọi là áo
Nhật Bình. Khắp thân áo trang trí theo thể thức hoa văn chính là dạng hình tròn khép kín, rải
rác khắp áo đan xen với các hình phượng múa, hoa lá đính thêm các hạt tuyến lấp lánh. Áo
bào Nhật Bình thường làm bằng sa sợi
vàng thêu 20 hình rồng phượng, loan, trĩ, 1 thường may bằng tơ Bát trắng thêu rồng phượng.
- Nếu hậu thế chỉ lưu lại duy nhất l n Nam Phương Hoàng Hậu mặc triều phục trong ngày cưới,
thì với Nhật Bình, một loại trang phục cung đình khác, Nam Phương Hoàng Hậu đã mặc
nhiều hơn trong những sự kiện đặc biệt nhằm quảng bá về hình ảnh nước An Nam. Trong
chuyến viếng thăm Va can năm 1939, bà gặp mặt Giáo hoàng trong bộ áo Nhật Bình màu vàng đ y quyền quý. lOMoARcP SD| 59256994
- Khăn vành dây (Xanh): Khăn vành dây (Gọi tắt là khăn vành) là khổ vải dài chừng 8 -10 m,
rộng khoảng 30 cm, được quấn gấp nếp nhiều vòng quanh đ u có lúc lên tới 20 -30 vòng, tới
nay trong một số lễ hội có nh chất phục cổ khăn vành vẫn được dùng.
2. Triều phục: Phượng Bào và Mũ Cửu Phượng
- INTRO: “Hình ảnh một người phụ nữ bước đi giữa triều đình, cùng sự xuất hiện trên con tem
Đông Dương năm nào đã đánh dấu sự khởi đ u cho con đường tham vọng chính trị của Nam Phương”.
- Hoàng hậu biệt lệ: Ngày mùng 10/2 (tức 24/3/1934) lễ tấn phong hoàng hậu được diễn ra
rất trọng thể ở điện Dưỡng Tâm. Nhà vua đã ban đạo dụ để phong cho Hoàng hậu tước vị
Nam Phương Hoàng hậu. Nam Phương là hoàng hậu đ u ên được trang hoàng ánh vàng chỉ
dành riêng cho hoàng đế. Trong sự hậu thuẫn vững chắc từ vua Bảo Đại, Marie Thérèse
Nguyễn Hữu Thị Lan ến đến ngôi vị Hoàng hậu trong bộ triều trang với mão cửu phụng uy
nghi và rực rỡ, ngụy trang cho những biến cố tương lai. - Phượng bào:
Theo "Khâm ịnh Đại Nam hội iển sự lệ", Triều phục Hoàng hậu nhà Nguyễn ại thể bao gồm: - - Áo bào:
- Phượng bào của hoàng hậu ược làm bằng oạn bát ti bóng màu vàng chính sắc
thêu phượng hoa tròn, sóng nước, lót trừu phượng hoa màu hoa xích. Cổ áo làm
bằng lĩnh bóng lai lộ màu tuyết bạch, bát ti màu tuyết bạch ược thêu phượng hoa
tròn xen vàng, lót dải lụa cao bộ màu tuyết bạch. - Chất liệu
oạn bát ti bóng, thêu oàn phượng hoa (phượng hoa tròn), thủy ba
(sóng nước); cổ áo màu tuyết bạch (trắng).
- Chim phượng: biểu tượng của hoàng hậu
- hình ảnh Phượng Hoàng là kết tinh của vẻ ẹp và sự mềm mại thanh lịch duyên
dáng của các loài khác nhau. Phượng hoàng là biểu tượng của hoàng gia và quyền
quý cũng như ức hạnh, duyên dáng và tao nhã của những người phụ nữ truyền
thống. Hình tượng chim phượng hoàng
óng vai trò ại diện cho hình ảnh hoàng
thái hậu, hoàng hậu triều Nguyễn ứng ầu
thiên hạ. Đó cũng chính là tư tưởng nhất quán của một chế ộ phong
kiến trung ương tập quyền, phân chia giai cấp. - Phượng
ược mô tả có bộ lông rực rỡ, ầu là ầu chim trĩ, mào là mào của gà
trống khuôn theo hình mây có chùm lông dài xoắn, hình trôn ốc. Mỏ là mỏ của chim
nhạn, ở dưới có chùm lông giống râu, cổ là cổ rùa.
- Về tạo hình chung, chim phượng triều Nguyễn vẫn giữ kiểu ầu gà, mào to màu ỏ, cổ ngẩng cao
ầy kiêu hãnh. Chân phượng dài mảnh, có 4 móng,
ang trong tư thế bay lượn trên mây. Cánh phượng uốn cong dáng rộng hai bên, ược cách
iệu theo hình mảng. Phượng có bờm dài, lượn sóng kéo dài ra
phía sau chia thành bảy cụm, chùm râu cũng có hình dáng tương tự như bờm
phượng chia thành ba cụm, ầu vát nhọn. Thân phượng ược thể hiện tròn to,
lông vũ tỏa ra. Cách tạo hình chim phượng thời Nguyễn ược thể hiện trực tiếp
trên áo lễ phục theo lối cách iệu, chi tiết nhưng
ường nét mạch lạc rõ ràng.
- Nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn cũng cho rằng: “Hai tay áo là hai con phượng, bởi vì
thứ nhất, theo mỹ thuật nhìn vào rất tương xứng với hình tượng rồng rất uy nghiêm
ở giữa thân áo; thứ hai, tay áo
ại triều rất rộng, dài chấm ất, hai con
phượng hoàng xòe cánh trải dài hết cánh tay áo và chầu về hình tượng rồng nhìn áo cân
ối hợp lý. Bên cạnh ó, nó còn tạo vẻ vinh hoa cho kẻ nho sĩ thành ạt”
(8). Trên các trang phục của hoàng hậu, hình tượng phượng còn có dạng ồ án
phượng chầu, hình phượng tròn hay ồ án phượng ơn
ược trang trí chính giữa áo. Điều ặc biệt khác là
phượng dành cho hoàng hậu có năm uôi, cho các quan và công chúa chỉ có ba uôi. lOMoARcP SD| 59256994
- Chất liệu thể hiện: Trang phục phượng bào cơ bản là sử dụng vải gấm, vải sa bên
trong lót lụa trơn hoặc lụa vân. Tất cả các chất liệu này
ều làm tự sợi tự nhiên
ó chính là tơ tằm. Cùng với kỹ thuật dệt theo
ịnh lượng của sợi nên có ộ dày mỏng khác nhau.
- Màu sắc: Theo hiện vật gốc và tư liệu giai oạn sau: Phượng bào của Hoàng hậu
Nam phương có màu ỏ cam. Điều này trái với quy chế ghi phía trên, nhưng thể hiện rằng giai
oạn cuối Nguyễn (Khải Định - Bảo Đại) có một số cải tổ về trang
phục. Ngoài ra, thông qua màu sắc áo mũ, chúng ta thấy tư cách của Hoàng hậu
thời kỳ này bị xem nhẹ
i, một phần vì ngôi Trung cung ã bị bỏ trống khá lâu trước khi
ược tái lập, một phần vì Hậu cung lúc bấy
giờ có quá nhiều bậc lão niên, hoặc ôi khi chỉ vì chế ra áo Hoàng hậu y hệt
áo Thái hậu nên phải chọn cách
ổi màu khác ể phân biệt - những iều
này khiến nhận thức về vị trí của Hoàng hậu bị thu nhỏ áng kể. - Mũ Cửu Phượng:
- Việc hoàng thái hậu, hoàng hậu
ội mũ cửu phượng tương tự việc hoàng ế ội
mũ cửu long. Bởi cửu - số 9, ược coi là số dương lớn nhất, tượng trưng
cho ngôi vị chí tôn, vĩnh cửu.
- Mũ đội của Hoàng Hậu có thân mũ làm bằng lông mã vĩ , trùm búi tóc ,
- sức 9 hình phượng múa rồng bay ,
- khảm 9 chiếc lạp bồn ,
- 1 miếng vân hoa bó tóc , - 1 miếng bác sơn , - 12 cành hoa bướm , - 4 đóa hoa sức trâm,
- 2 cành hốt phía trước ,
- 1 vòng liên đàng bọc tóc 4 đóa hoa mai ,
- 2 đoạn hoa liên đằng trang sức chân tóc ,
- 1 miếng khoả ( kiều ) phía sau , phô hình phượng vàng nạm một đoạn chỉ ,
- 4 th n trâm bạch kim đều xâu chuỗi thùy anh , - 198 hạt trân châu cỡ nhỏ , - khảm 235 hạt pha lê các loại .
- Ngạch cân làm bằng đoạn Bát màu thiên thanh lót lĩnh Đại tào màu vàng chính sắc sức 4
khuyên vàng , 1 dải thao tơ .
- Mũ Cửu Phượng dành cho hoàng thái hậu tương tự mũ của hoàng hậu , song việc xâu ngọc
châu , khảm gương được tùy ý (theo Hội điển quyển 78 trang 12- 13).
- Đai vàng: Thân dùng tre thuộc bọc oạn bát ti bóng, màu vàng chính sắc, ều sức
vàng, 18 miếng vuông dẹt ều lót mặt gương, khảm hoa vàng trổ rỗng, 2 chiếc móc vàng.
- Giày Phượng: Hài (Hia) của hoàng hậu cũng thuộc vào loại hàng cao cấp, làm bằng tơ màu
đỏ, thêu hai chim phượng màu lục, có gắn 18 mảnh vàng tốt. Bít tất làm bằng lĩnh bóng nam, màu tuyết trắng. 3. Áo Dài
- INTRO: Khúc ca lả lướt của chiếc áo dài điểm hoa hòa tấu nhịp nhàng theo từng bước xuân
nở rộ của cô thiếu nữ vừa tròn 21 vào cửa hoàng gia.
- Gấm lụa Á Đông: Nhưng phổ biến hơn cả, người ta thấy bà Hoàng diện áo dài là nhiều nhất.
Ngày về kinh thành làm lễ, bà đằm thắm trong chiếc áo dài lụa điểm xuyến kiềng vàng và
bông tai ngọc trai đơn giản. Về sau trong thời gian còn cai trị, bà vẫn thường xuyên mặc áo
dài truyền thống, tóc vấn khăn, cùng với lối trang điểm đậm chất Hoàng tộc. - Chất liệu:
- Âm hưởng Tây phương: Trong chuyến viếng thăm điện Elysee tại Pháp, Nam Phương đã thể
hiện thẩm mỹ thời trang nh tế trong cách kết hợp áo dài lụa với vòng cổ ngọc trai xếp lớp lOMoARcP SD| 59256994
cùng túi xách màu đen thanh lịch. Thời điểm này, ngọc trai là trang sức yêu thích của bà,
nhằm thể hiện sự thanh lịch và bản lĩnh khi sánh bước cùng Bảo Đại. Thoát đi dáng vẻ uy
nghi trịnh trọng, Nam Phương Hoàng Hậu khéo léo thể hiện nét cuốn hút riêng biệt trong
những thiết kế áo dài và vòng ngọc đơn giản. Chẳng c n quá nhiều phục sức nhưng vẫn thể
hiện được vẻ đẹp kiêu hãnh của gấm lụa nước nhà, một hình mẫu Á Đông được Nam
Phương hòa sắc tài nh với áo khoác dáng dài vương giả, khăn choàng phương Tây bằng lông
sang trọng hay mắt kính phương Tây đ y “kiêu kì”.
- Hoàng hậu không ngai: Khi vua Bảo Đại bị thoái vị, ngôi vị Trung cung của Nam Phương
không còn. Bà Hoàng giờ đây đã ăn mặc giản dị hơn nhưng vẫn đ y uy nghi. Bà vẫn mặc
những chiếc áo dài suông với chất liệu gấm thượng hạng và cắt may đẹp đẽ, nhưng không
còn bóng dáng của những món trang sức xa hoa, đắt ền. Nhẫn, bông tai, lắc tay, kiềng vàng
được bà ủng hộ cho “Tu n lễ vàng” tại Huế nhằm hỗ trợ Chính phủ lâm thời mua vũ khí. 4. Váy Áo Tân thời
- INTRO: “Nam Phương Hoàng hậu ưa thời trang của hãng Chris an Dior và Balmain. Bà cũng
là một người rất sành điệu ăn mặc và màu m nhạt là màu bà ưa thích nhất. Có lẽ vì cuộc đời
của bà buồn nhiều hơn vui nên bà đã chọn màu m chăng.” - Theo tác giả Lý Nhân Phan Thứ Lang
- Vẻ đẹp sang trọng: Sự xuất hiện của Nam Phương Hoàng Hậu mang ý nghĩa lớn phản ánh bộ
mặt chính trị và văn hóa dân tộc, do đó bà luôn đ u tư trang phục chu đáo khi sánh bước
cùng vua Bảo Đại trong các buổi gặp mặt chính khách và công du nước ngoài. Chẳng mấy bất
ngờ khi Hoàng hậu ham đọc Pháp văn trở về với bản ngã thời trang nước Pháp cổ điển trong
những cuộc gặp gỡ thân mật cùng các Phu nhân Tổng thống. Nàng hậu đón gió tân thời trong
những trang phục vương dư vị Parisian Chic trang nhã và thời thượng. Từ màn hòa tấu của
váy chữ A dáng dài cùng áo tay chuông đến buổi độc diễn bar suit cùng vòng ngọc trai và nón
bucket hợp thời, Hoàng hậu Nam Phương cho người ta thấy vị thế nước Nam với lối thẩm mỹ không hề kém cạnh.
- Phong cách phóng khoáng: Nam Phương Hoàng Hậu nương theo làn gió phong tr n của các
chuyến đi thông qua những bộ Tây phục nền nã. Với Hoàng hậu, dường như lề lối thời trang
không nằm ở bộ qu n áo Tây hay ta, mà nó thể hiện ở cốt cách tao nhã qua cách ăn mặc nh
tế phù hợp của mình. Bởi nh yêu thời trang nước Pháp trong một cốt cách hoàn toàn Việt
Nam, người ta dễ dàng bắt gặp những bộ váy lệch chuẩn Tây Âu trong mỗi l n xuất hiện của
bà. Nàng hậu nước Nam kiêu kỳ trong áo tay phồng cùng chân váy đứng phom rồi lại năng
động tân thời trong áo dài tay và qu n ống rộng điểm xuyến thắt lưng to bản. Tháp tùng
xuyên suốt các cuộc dạo chơi của bà là chiếc nón rộng vành cùng giày búp bê nữ nh.
- Một trong những hình tượng kinh điển của bà Nam Phương là hình ảnh bà trong một chiếc
Li le Black Dress, cài áo hoa cùng vòng cổ ngọc trai, mái tóc ngắn đ y kiêu hãnh. Hình ảnh
này gợi ta nhớ đến Coco Chanel, biểu tượng thanh lịch một thời của Paris. lOMoARcP SD| 59256994