Chương 1: Vẽ qui ước một số mối ghép | Tài liệu Môn Vẽ Kỹ thuật cơ bản Trường đại học sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh

CHÖÔNG1.
VEÕQUIÖÔÙCMOÄTSOÁMOÁIGHEÙP 
A.MOÁIGHEÙPREN
1.1.KHAÙINIEÄMCHUNG
Renñöôïchìnhthaønhtreâncôsôûñöôøngxoaénoác.
Vôùiöuñieåmdeãthaùolaép,deãcheátaïo,renvaøcaùcmoáigheùpcoùrenñöôïcduøngphoåbieánvaøroängraõi
trongkyõthuaät.Renñöôïcphaânloaïinhösôñoàsau: REN Theo Theosoá Theo Theoproâfin Theobeàmaët Theovòtrí coângduïng ñaàumoái höôùngxoaén Tamgiaùc Truï Ngoaøi Laépraùp Moätñaàumoái Phaûi Hìnhthang Coân Trong Truyeànñoäng Nhieàuñaàumoái Traùi Hìnhvuoâng Chuyeânduøng Troøn 
Nhösôñoàtreân,renñöôïcphaânloaïitheocaùcdaáuhieäudöôùiñaây:
 Theohìnhdaïngproâfinren,goàmrentamgiaùc,renthang,renvuoâng,…hình1.1.
 Theohìnhdaïngbeàmaëthìnhthaønhren,goàmrentruïvaørencoân.
 Theovòtrícuûarentreânbeàmaëttruïchayloã,goàmrenngoaøivaørentrong,hình1.2.     
Hình1.1.Proâfinrenhìnhtamgiaùc,hìnhvuoângvaøhìnhthang
Hình1.2.rentrongvaørenngoaøi
 Theocoângduïng,goàmrentruyeànlöïc,renlaépraùp,hình1.3.
 Theohöôùngxoaén,goàmrenphaûivaørentraùi,hình1.4.
 Theoñônvò,goàmrenheämeùtvaørenheäinch.  1    

  
Hình1.3.rentruyeànlöïcvaørenlaépraùp H in h 1 .  4 
.Renhöôùngxoaénphaûivaørenhöôùngxoaéntraùi
Ngoaøira,caùcloaïirenñöôïcchiara2nhoùm:rentieâuchuaånvaørenkhoângtieâuchuaån.Rentieâuchuaånlaø
rencoùcaùcthoângsoánhöproâfin,böôùcren,ñöôøngkínhd,ñöôïcquiñònhtheoTCVN.Renkhoângtieâuchuaån
laørencoùcaùcthoângsoátreânkhoângtheotieâuchuaån(víduïnhörenvuoâng).
1.2.CAÙCTHOÂNGSOÁCUÛAREN
Caùcthoângsoácuûarenquyeátñònhtínhnaêngcuûaren,baogoàm:
 Höôùng xoaénlaøhöôùng cuûa ñöôøng xoaén oáctaïothaønh ren,goàmren coùhöôùngxoaénphaûi vaørencoù
höôùngxoaéntraùi(rencoùhöôùngxoaéntraùikyùhieäuLH)
 Böôùcren(P)laøkhoaûngcaùchtheochieàutruïcgiöõahaiñænh(hoaëcñaùy)renkeànhau.Ñoáivôùirenmoät
ñaàumoái,böôùcxoaénbaèngböôùcren(Ph=P).Ñoáivôùirennhieàuñaàumoái,böôùcxoaénbaèngsoáñaàumoái
nhaânvôùiböôùcren(Ph=n.P),hình1.5. Ph=2P P h=P P P

Hình1.5.Böôùcren
 Böôùcxoaén(Ph)laøkhoaûngcaùchtheochieàutruïcgiöõahaiñænhcuøngmoätphíacuûahaiproâfinrenkeà
nhautreâncuøngmoätmaëtxoaén,hình1.5.
 Profin ren laø ñöôøng bao cuûa ren naèm trong maët phaúng ñi qua truïc ren, proâfin ren coùcaùc daïng:
hìnhtamgiaùc,hìnhthang,hìnhvuoâng,…,hình1.2.
 Ñöôøngkínhngoaøilaøñöôøngkínhcuûamaëttruïñiquañænhcuûarenngoaøi(d)hayñaùycuûarentrong
(D).Ñöôøngkínhngoaøicoøngoïilaøñöôøngkínhdanhnghóacuûaren,hình1.6.
 Ñöôøngkínhtronglaøñöôøngkínhcuûamaëttruïñiquañaùycuûarenngoaøi(d1)hayñænhcuûarentrong(D1), hình1.6.  2 
 Hình1.6.Ñöôøngkínhngoaøivaøñöôøngkínhtrong
 Soáñaàu moái(n)laøsoámaët caétren gioáng nhauchuyeånñoängtheo ñöôøngxoaénoác (cuøng moät böôùc
xoaén)vaøcaùchñeàunhau,hình1.7.
 
a)Renmoätñaàumoáib)Renhaiñaàumoái
Hình1.7.Soáñaàumoáicuûaren
Baûng1.1.CAÙCLOAÏIRENTHÖÔØNGDUØNG Loaïiren Kyù Proâfinren Coângduïng hieäu  
 Duøngtrongmoáigheùpthoângthöôøng.  
 Proâfinrenlaøhìnhtamgiaùcñeàu. Renheä M  Ñônvòmm. meùt
 Ren heä meùt goàm coù ren böôùc lôùn vaø  renböôùcnhoû.  
 Duøngtrongmoáigheùpoáng,raùptrong loã Rencoân MC
coânhoaëcloãtruï. Heämeùt
 Proâfin ren laø tam giaùc caân coù goùc ôû  ñænh55o   
 Duøngtrongmoáigheùpoáng. Renoáng G
 Ñônvòkíchthöôùclaøinch Coânheä R (1inch=25,4mm). inch RC
 Renoánghìnhtruï,kyùhieäuG. 
 RenoángcoânngoaøikyùhieäulaøR.
 RenoángcoântrongkyùhieäulaøRC  3   30°
 Duøngñeåtruyeànlöïc. Renhình Tr
 Proâfin renlaøhìnhthangcaân coù goùcôû thang  ñænh30o.
 Ñônvòkíchthöôùclaømm.  
 Duøngñeåtruyeànlöïc. Renñôõ S
 Proâfin ren laø hình thang coù goùc giöõa (Rentöïa)
haicaïnhlaø30o(hìnhdaïnggioángnhöraêng 3° 
cöaneâncoøngoïilaørenraêngcöa)  
 Proâfinrenlaøcungtroøn. Rd Rentroøn
 Duøng trong caùc moái gheùp cuûa caùc chi 
tieátvoûmoûngdeãvôõnhö:ñuiñeøn,phuïtuøng
ñoàñieän,chailoï,… 
1.3.VEÕQUIÖÔÙCREN
1.3.1.Renthaáy(truïcren,hình1.8vaøhìnhcaétcuûaloãren,hình1.9)
 Ñöôøngsinhvaøñöôøngtroønñænhrenveõneùtlieànñaäm:d=D
 Ñöôøngsinhvaøñöôøngtroønchaânrenveõneùtlieànmaûnh:d1=D1 =0,85d Chaânren Ñoaïnrencaïn Ñænhren
Ñöôønggiôùihaïnren 
Hình1.8.Veõquiöôùctruïccoùren Löuyù:
 Ñöôøngtroønchaânrenveõ¾.Phaànhôûôûvòtrítuøyyùnhöngkhoângñöôïcñaëtcaânñoáigiöõahaiñöôøngtaâm.
 Ñöôønggiôùihaïnrenveõbaèngneùtlieànñaäm
 Ñoaïnrencaïnlaøñoaïnrencoùproâfinkhoângñaàyñuû,chuyeåntieáptöøphaàncoùrensangphaànkhoângcoù
ren,ñöôïcveõbaèngneùtlieànmaûnhnghieâng600sovôùiñöôønggiôùihaïnren.
 ÔÛñaàutruïcvaøloãcoùrenluoâncoùmeùpvaùt,treânhìnhchieáuvuoânggoùcvôùiñöôøngtruïccuûatruïccoùren
hoaëcloãcoùren,öutieânveõquiöôùcren,khoângveõmeùpvaùt.   4  D  D1   
Hình1.10.Renkhuaát    
Hình1.9.Veõquiöôùcloãren 
1.3.2.Renkhuaát
Laørenkhoângnhìnthaáy,ñöôøngñænhren,chaânren,ñöôønggiôùihaïnren,ñoaïnrencaïnñöôïcveõbaèngneùt ñöùt,hình1.10.
AÙùpduïng1.Veõtheoquiöôùctruïccoùren,bieáttruïccoùchieàudaøi 100mm,chieàudaøiñoaïncoùren
40mm,ñöôøngkínhñænhrend=24mm,haiñaàutruïccoùmeùpvaùt2x45o       
 AÙùpduïng2.Chochitieátnhöhình1.11goàmphaànñeá
laøkhoái hìnhhoäp chöõnhaät coùkíchthöôùc50x50x10vaø4
goùcñöôïcbocungbaùnkính 6mm,phaànthaânlaøkhoáitruï
coùñöôøngkínhngoaøi36mm,chieàucao30mm,ñöôøngkính
chaânrenD= 22,rensuoáttreânchieàudaøiloã.Haõyveõchi 
tieátbaèngcaùchìnhbieåudieãnñaõhoïc. Hình1.11.  5            
MOÄTSOÁTRÖÔØNGHÔÏPCAÀNLÖUYÙKHIVEÕQUIÖÔÙCREN
DÖÏAVAØOPHÖÔNGPHAÙPGIACOÂNGREN
1.Rentreântruïccoùraõnhthoaùtdao(ñöôïcgiacoângtreânmaùytieän) Raõnhthoaùtdao   
Hình1.12.Truïcrenñöôïcgiaoângtreânmaùytieän
Hình1.12.Truïcrencoùraõnhthoaùtdao 
2.Renñöôïcgiacoângmoätphaàntrongloãcoùraõnhthoaùtdao Raõnhthoaùtdao  
Hình1.13.Loãrencoùraõnhthoaùtdao  6
AÙùpduïng3.
1.Rentreântruïcrencoùrencaïn(ñöôïcgiacoângbaèngbaønren),chieàudaøiñoaïncoùrenL=40mm  d 
Hình1.11.Baønren  Hình1.14.
2.Renñöôïcgiacoângtrongsuoátchieàudaøiloãsuoát
 Vaätlieäulaøkimloaïi 1 d  Hình1.15. 
 Tröôønghôïpvaätlieäulaøphikimloaïihoaëckimloaïimeàmhayloãrenkhoângyeâucaàubieåudieãnchínhxaùc. 1 d  Hình1.16.  7
3.Renñöôïcgiacoângmoätphaàntrongloãcoùrencaïn(giacoângbaèngtaroâ)
ChieàudaøiñoaïncoùrenL=40mm.      1 d   1 d  Muõitaroâ Hình1.17.
1.4.TRUÏCRENAÊNKHÔÙPLOÃREN
Taïiphaànaênkhôùpöutieânveõtruïcren,hình1.11. 
Hình1.19a.Buloânglaépvôùiñaioác  A-A A A 
Hình1.19b.Truïcrenaênkhôùpvôùiloãren  8
AÙùpduïng4.Chotruïcrenvaøloãrenhình1.20avaø1.20b.Sinhvieânveõtruïcrenaênkhôùpvôùiloãren,
bieátchieàudaøiñoaïnrenaênkhôùpL=30mmtreânhình1.20avaøL=35mmtreânhình1.20b. 35 45 3x45° 4 4 2 2 4 2 6 M M 4 M 
 
TruïcrenLoãren      Hình1.20a.  46 6 6 2 2 2 M 6 M 2x45° 47
 56               Hình1.20b.  9
1.5.CAÙCHGHIKYÙHIEÄUREN
Kyùhieäurenñöôïcghitheothöùtöïtöøtraùisangphaûi,goàmcoù:
 Kyùhieäuproâfinren(luoânluoânghi)
 Ñöôøngkínhdanhnghóa(luoânluoânghi)
 Böôùcxoaénneáuböôùcnhoû(thöôønggaëpböôùclôùn)
 Böôùcrenneáusoáñaàumoáilôùnhôn1(ghisauchöõ(P),rennhieàuñaàumoáiítgaëp).
 Höôùngxoaén,neáuhöôùngxoaéntraùighichöõLH(phoåbieánlaørencoùhöôùngxoaénphaûi)
 Dungsai(neáukhaùc7Hvaø8g).
 Chieàudaøirenneáukhoângñuùngtieâuchuaån
 Soáhieäutieâuchuaån(caànthieátmôùighi)
1.5.1.Sôñoàchungghikyùhieäurennhösau: Loaïi
Thöùtöïxaépxeápcaùcthaønhphaànghikyùhieäu ren Kyùhieäu
Ñöôøngkính Daáunhaân Böôùc Soáñaàu Daáugaïch Mieàndung Höôùng proâfin ngoaøi X ren moái ngang sai xoaén 
Víduï.GiaûithíchkyùhieäurenTr30x3(P1)–8e Ren Tr 30 X 1 3  8e phaûi thang
1.5.2.Vòtríñaëtkyùhieäuren 6 6 1 1 M M 


Hình1.21.Ghikyùhieäuchorentieâuchuaån Tyûleä2:1 P b P b I b 0 P 0 5 5 q q S S
 
a.b.c.
Hình1.22.Kyùhieäuchorenkhoângtieâuchuaån  10
 AÙùpduïng6.GiaûithíchcaùckyùhieäurentöøhìnhH1ñeánH9,baèngcaùchghicaùckyùhieäurenvaøobaûng phíadöôùi. 16 0 M 16x1 r2 M T    H1 H3 H2 M16-7H M16x1,5-LH M12-6e    H4 H5 H6 LH P1) 3( Tr16x3 24x Tr20-7H M    H7 H8 H9
  Loaïiren
Kyùhieäu Ñöôøngkính Daáu
Böôùcren Soáñaàu Daáugaïchngang Mieàn Höôùng proâfin ngoaøi nhaânX moái  dungsai xoaén H1          H2          H3          H4          H5          H6          H7          H8          H9           11
1.6.CAÙCMOÁIGHEÙPCOÙREN
1.6.1.Moáigheùpvít
Moáigheùpvítduøngchonhöõngchitieátbògheùpchòulöïc
nhoû.Trongmoáigheùpvít,phaànrencuûavítñöôïcvaëntröïc
tieápvaøoloãrenmaøkhoângcaànñeánñaioác,hình1.23. 1.Vít
a.Khaùinieäm:vítlaøchitieáttieâuchuaångoàmphaànthaân
hìnhtruïcoùren,phaànñaàuduøngchìavaënvítñeåxieáthoaëc
ñeåthaùo,hình1.24. 
b.Phaânloaïi:theocoângduïng,goàmcoù:
Hình1.23.Moáigheùpvít
 Vítraùp:duøngñeåxieáthaichitieátcoáñònhvôùinhau,hình1.25.
 Vítñònhvò:duøngñeåñònhvòchitieát(choángxoay,choángtröôït),hình1.26  
Hình1.25.Moáigheùpvítraùp
Hình1.24.Caùcloaïivítraùpthöôøngduøng A A A B A B B B   a) b) d) c)
Hình1.26.Caùcloaïivítñònhvò
2.Veõquiöôùcvít:Caùcthoângsoácuûavítñöôïctrabaûngdöïatheokíchthöôùcñöôøngkínhd.  h 
 Vít raùp ñaàu chìm, hình 1.27, caùc thoâng b d
soácuûavíttrabaûng. c×45  H Lo L 
Hình1.27.Veõquiöôùcvítraùpñaàuchìm  12  h 
 Vít raùpñaàutruï,hình1.28,caùcthoângsoá b d
cuûavíttrabaûng. c×45 Lo H L 
Hình1.28.Veõquiöôùcvítraùpñaàutruï
 Vítraùpñaàuluïcgiaùc,hình1.29,caùcthoângsoácuûavíttrabaûnghoaëcveõnhanhtheocoângthöùcsau: d(trabaûng) D=2d H=0,7d d1=0,85d R=1,5d R1=d c=0,15d
Caùchveõñaàuvítluïcgiaùc b H d1 L o L D d 5 4 x c 
Hình1.29.Veõquiöôùcvítñaàuluïcgiaùc
Tuynhieân,neáuL>LothìLo=2d+6,neáuL<Lothìrenñöôïcveõsuoátchieàudaøitruïc,hình1.30 d  Hình1.30.   13
AÙùpduïng7.Veõvítñaàutruï(caùcthoângsoácuûavíttrabaûng) d D L H Lo h b c 18            
AÙùpduïng8.Veõvítñaàuluïcgiaùc(caùcthoângsoácuûavítñöôïctínhtoaùntheoñöôøngkínhd). d D H L L1 d1 R R1 c 20             14
2.Trìnhtöïveõmoáigheùpvítraùptheoquiöôùc
ChotröôùchaichitieátraùpCT1,CT2vaøvítraùpñaàuluïcgiaùccoùñöôøngkínhd. d2 CT1 Böôùc1 d2 a d1 d d CT2 2 2 L 3 L3 L L Böôùc2 Böôùc3a Böôùc3b Böôùc4  H H a a o L 1 2 1 L L L 3 3 L L 
 Böôùc1:veõñöôøngkínhloãkhoancuûachitieát1,d2=1,15d
 Böôùc2:veõñöôøngkínhloãkhoancuûachitieát2,d1=0,85d,ñoäsaâuL3=L 2+0,25d
 Böôùc3a:veõñoäsaâuloãrenL2=L1 +0,5d 80
 Böôùc4:veõchitieát1ñaëtchoàngleânchitieát2. 0
 Böôùc5:veõvítraùpñaàuluïcgiaùccoùchieàudaøithaânvítL=a+L1, 2
chieàudaøiñoaïncoùrenL 5
o=2d+6vaøchieàucaoñaàuvítH=0,7d 1 R5
 Böôùc6avaø6b:hoaønthaønhmoáigheùpvítraùp  0 6
AÙùpduïng8.TínhtoaùnvaøveõmoáigheùpvítraùpñaàuluïcgiaùcM20 Ø66
chohaichitieáthình1.32. Ø60  0 5 R5  Hình1.32.   15
VítraùpñaàuluïcgiaùcM20coùnghóalaøvítñaàuluïcgiaùccoùrenheämeùt,ñöôøngkínhdanhnghóa d=20mm.               16
AÙùpduïng1.Tínhtoaùnvaøveõlaïimoáigheùpvítraùpñaàutruïhình1.33,bieátcaùcchitieátgheùpvôùinhau baèngvítM18.
VítM18coùnghóalaøvítcoùrenheämeùt,ñöôøngkínhdanhnghóad=18mm.Caùcthoângsoákhaùccuûavít
sinhvieântrabaûng,caùcthoângsoáL1,L2,L3tínhtoaùntheocoângthöùc. 2 L3 L2 L1 0 Ø3 5 3 6 50 18 45 94 
Hình1.33.moáigheùpvítraùpñaàutruï   17
1.6.2.MoáigheùpBuloâng–ñaioác
Trong moái gheùp buloâng – ñai oác, caùc chi tieát bò 
gheùpcoùloã trôn,khi gheùp ngöôøitañöa buloângvaøo loã
chitieátbògheùp,loàngvoøngñeäm,sauñoùvaënchaëtbaèng
ñaioác,hình1.34.Moáigheùpbuloâng–ñaioácduøngñeå
gheùpcaùcchitieátcoùbeàdaøynhoû.
1.Buloâng–ñaioác
Buloânglaømoätboäphaängoàmhaichitieátvítvaøñai 
oác. Phaàn thaân buloâng hình truï coù ren vaø phaàn ñaàu
buloângduøngñeåxieátñaioác,hình1.35
Hình1.34.Moáigheùpbuloâng–ñaioác
  Hình1.35.buloâng
Ñaioáclaøchitieátcoùloãrenduøngchungvôùivíthayvítcaáyñeågheùpchaëtcaùcchitieátvôùinhau.Caùcloaïi
ñaioácthöôøngduøng,hình1.36. 
a.Ñaioáctaihoàng
b.Ñaioácluïcgiaùc
c.Ñaioácxeûraõnh d.Ñaioácmuõ
Hình1.36.Caùcloaïiñaioácthöôøngduøng
2.Caùchveõñaioácñaàuluïcgiaùc
Caêncöùvaøokíchthöôùcñöôøngkínhdcuûaloãrenñeåveõñaioácluïcgiaùc,hình1.37.  Chotröôùcd Hd D=2d R=1.5d D Hñ=0.8d R1=d  S   
Hình1.37.Veõquiöôùcñaioác
AÙùpduïng10.Veõñaioácluïcgiaùchình1.37,bieátñaioáclaépvôùivítM24.  18                     
3.Voøngñeäm(chitieáttieâuchuaån):laøchitieátloùtdöôùiñaioácñeåkhivaënchaëtñaioáckhoânglaømhoûngbeà
maëtcuûachitieátbògheùp,ñoàngthôøinhôøcoùvoøngñeämmaølöïceùpcuûañaioácñöôïcphaânboáñeàu.
Voøngñeämphaúngkhiveõñöôïctínhtheocoângthöùctrongmoáigheùp. Voøngñeäm Voøngñeämveânh  
Hình1.38.voøngñeämphaúng
Hình1.39.voøngñeämveânh 
4.Veõquiöôùcmoáigheùpbuloâng–ñaioác  19 Chotröôùcd D=2d c d H a Hb=0.7d Hñ=0.8d s m d2=1.15d d1 Dv=2.2d n c=0.15d b s=(0.150.25)d H d1=0.85d R=1.5d L o=2d v D D A a=0.2d  
Hình1.40.Moáigheùpbuloâng–ñaioác
5.Trìnhtöïveõquiöôùcmoáigheùpbuloâng–ñaioác
 Böôùc1:veõ2chitieátñaëtchoàngleânnhaucoùbeàdaøynvaømñöôïckhoanloãsuoátñöôøngkínhd2 =1,15d.
 Böôùc 2: veõ buloâng ñaàu luïc giaùc coù ñöôøng kính thaân d, chieàu cao ñaàu buloâng Hb = 0,7d, ñöôøng kính
chaânrend1=0,85d,chieàudaøithaânbuloângL=n+m+s+Hñ+a+c
 Böôùc3:veõvoøngñeämcoùbeàdaøys=0,15dvaøñöôøngkínhDv =2,2d
 Böôùc4:veõñaioácluïcgiaùc(ñaioáckhoângbòcaétdoïc)coùchieàucaoHñ=0,8d Dv d d H s d1 b d2 H D Böôùc1 Böôùc2 Böôùc3 Böôùc4  
Hình1.41.Trìnhtöïveõmoáigheùpbuloâng–ñaioác  20