Chương 2: Hàng hóa, thị trường và vai trò của các chủ thể tham gia thị trường 1. Sản xuất hàng hóa Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất -Theo C. Mác, sản - Sản xuất hàng Xưởng giày da - Sự phân công lao xuất hàng hóa là hóa là sản xuất để hoạt động để sản động tác động như kiểu tổ chức hoạt trao đổi mua bán. xuất ra giày dép thế nào đến sản động kinh tế mà ở xuất hàng hóa? - Lao động của đó, những người người sản xuất - Tại sao lại nói lao sản xuất ra sản hàng hóa vừa động của người phẩm nhằm mục mang tính tư nhân sản xuất hàng hóa
đích trao đổi, mua vừa mang tính xã vừa mang tính tư bán. hội. nhân vừa mang tính xã hội? - Mục đích của sản xuất xã hội là giá trị, lợi nhuận chứ không phải giá trị sử dụng. - Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa: + Phân công lao động xã hội. + Sự tách biệt về mặt kinh tế của chủ thể sản xuất. 2. Hàng hóa Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất -Hàng hóa là sản - Để trở thành - HH vật thể: gạo, - Tại sao hàng hóa phẩm của lao hàng hóa cần có: rau, sữa… là 1 phạm trù lịch động, có thể thỏa sử? + Là sản phẩm do mãn nhu cầu nào lao động tạo ra - HH phi vật thể: - Điều kiện để trở đó của con người các loại dịch vụ thành 1 hàng hóa + Có công dụng thông qua trao như du lịch, là gì? Nếu thiếu 1 nhất định đổi, mua bán. internet… trong 3 điều kiện + Thông qua trao thì chúng có là đổi, mua bán hàng hóa không? - Hàng hóa có thể ở dạng vật thể hoặc phi vật thể. - Khi nghiên cứu về hàng hóa, người ta xem hàng hóa là một phạm trù lịch sử. - Thuộc tính của hàng hóa: Gồm giá trị sử dụng và giá trị. 3. Giá trị sử dụng Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Giá trị sử dụng của
- Là phạm trù vĩnh - Bút để viết - Giá trị sử dụng hàng hóa là công viễn vì nó do thuộc của hàng hóa do - Kéo để cắt dụng của sản tính tự nhiên của cái gì quy định và phẩm, có thể thỏa vật thể hàng hóa - Gạo để ăn do ai phát hiện ra? mãn nhu cầu nào quy định. Nêu ví dụ chứng đó của con người. minh. - Là thuộc tính tự nhiên của hàng - Lấy ví dụ về 1 hóa. hàng hóa có thể có nhiều giá trị sử - Cùng với sự phát dụng? triển của sản xuất hàng hóa thì số lượng giá trị sử dụng của 1 vật phẩm ngày càng tăng, được phát hiện dần trong quá trình phát triển khoa học. - Trong kinh tế hàng hóa, giá trị sử dụng là vật mang giá trị trao đổi. 4. Giá trị hàng hóa Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là lao động xã hội - Giá trị là nội
Thời gian lao động - Hàng hóa có giá
của người sản xuất dung, là cơ sở của xã hội cần thiết trị sử dụng khác hàng hóa kết tinh
giá trị trao đổi; còn nuôi 1 con gà = nhau nhưng tại sao trong hàng hóa giá trị trao đổi là thời gian lđxh cần lại trao đổi được
hình thái biểu hiện thiết để trồng 3kg với nhau? của giá trị ra bên táo. - ví dụ 1m vải = 5kg ngoài. thóc. Tại sao vải và - Là một quan hệ thóc là 2 loại hàng xã hội, phản ánh hóa khác nhau mà mối quan hệ giữa lại có thể trao đổi những người sản được với nhau xuất hàng hóa. theo tỉ lệ 1:5? - Là một phạm trù
lịch sử, gắn liền với nền sản xuất hàng hóa - Là thuộc tính xã hội của hàng hóa. 5. Lượng giá trị Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Lượng giá trị của - Lượng giá trị Một người công - Căn cứ vào yếu tố hàng hóa là lượng hàng hóa không
nhân sản xuất gạch nào, chỉ số nào để lao động đã hao phải được tính chỉ mất 1h để tạo đo lường mức độ phí để tạo ra hàng bằng thời gian lao
ra sản phẩm, trong hao phí lao động hóa. động cá biệt mà khi đó thì người xã hội trong quá
tính bằng thời gian thợ may cần tốn trình sử dụng
xã hội cần thiết để đến 4h (lượng lao - Có phải lượng giá sản xuất ra hàng động hao phí) trị xã hội của hàng hóa đó. hóa là 1 đại lượng - Thời gian lao cố định, không động cá biệt: Càng thay đổi không? thấp càng tốt -> để có giá trị thặng dư - Cấu thành lượng giá trị: Gồm + Hao phí lao động quá khứ (nguyên, nhiên, vật liệu; máy móc, nhà xưởng, thiết bị) + Hao phí lao động mới kết tinh thêm - Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị: năng suất lao động, cường độ lao động, tính chất phức tạp của lao động 6. Năng suất lao động Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là năng lực sản - Năng suất lao
Công nhân A trong - Vì sao năng suất
xuất của người lao động tăng, thời 1 giờ sản xuất lao động của Việt động, được tính gian không đổi được 2 đơn vị sản Nam thấp? bằng số lượng sản nhưng làm được phẩm -> NSLĐ của phẩm sản xuất ra nhiều sản phẩm công nhân A là 2 - Năng suất lao trong một đơn vị hơn, hoặc có thể sản phẩm/1giờ động tỉ lệ nghịch thời gian hay số nói thời gian hao với tổng lượng giá lượng thời gian phí cho 1 đơn vị sẽ trị của hàng hóa hao phí để sản
ít đi => giá trị một đúng hay sai?
xuất ra một đơn vị đơn vị hàng hóa sẽ sản phẩm. giảm - Năng suất lao động phụ thuộc vào: trình độ người lao động, KHKT, các điều kiện tự nhiên… 7. Cường độ lao động Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là mức độ khẩn - Cường độ lao Công nhân A một - Cường độ lao trương, tích cực động tăng lên là
ngày làm việc 8 giờ động tỉ lệ nghịch của hoạt động lao mức hao phí sức -> Cường độ lao với tổng lượng giá động trong sản cơ bắp, thần kinh động của người trị của hàng hóa xuất.
trong 1 đơn vị thời công nhân A là 8 đúng hay sai?
gian tăng lên, mức giờ/ 1 ngày - Xét về mặt bản độ nặng nhọc hay chất, cường độ lao căng thẳng của lao động và năng suất động cũng tăng lao động có giống lên. nhau không? - Chịu ảnh hưởng của các yếu tố sức khỏe, thể chất, tâm lý…
8. Lao động cụ thể (lao động tư nhân) Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là lao động có ích
- Nó tạo ra các sản Lao động của - Phân biệt lao dưối một hình phẩm lao động người nông dân là động cụ thể với lao thức cụ thể của khác nhau sản xuất nông động trừu tượng? những nghề nghiệp, lao động - Phản ánh trình độ - Lao động cụ thể nghiệp chuyên của người giáo phân công lao và lao động trừu môn nhất định. viên là giáo dục động xã hội tượng chỉ tồn taị trong sản xuất - Phạm trù vĩnh hàng hóa đúng hay viễn: Nó không sai? Vì sao? phụ thuộc vào hình thái xã hội nào + Lao động cụ thể tạo ra giá trị sử dụng. - Ngày càng chuyên môn hóa, phong phú đa dạng
9. Lao động trừu tượng (lao động xã hội) Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là lao động xã hội - Tạo ra giá trị
- Lao động của thợ - Nêu 1 số hàng
của người sản xuất hàng hóa mộc sử dụng hóa của lao động hàng hóa không kể thước, máy cưa, trừu tượng? - Là phạm trù lịch đến hình thức cụ máy cắt, dùi... tạo sử: Chỉ xuất hiện ở - Lao động trừu thể của nó; đó là thành bàn, ghế, nền kinh tế hàng tượng chỉ có ở sự hao phí sức lao tủ.... hóa, vì trước đó người có trình độ động nói chung không cần
- Lao động của thợ cao còn người có của người sản xuất xây tạo thành các trình độ thấp là lao hàng hóa về cơ công trình động cụ thể đúng bắp, thần kinh, trí hay sai? Vi sao? óc. 10. Lao động giản đơn Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là lao động mà Trong điều kiện Người bán hàng - Trong cùng 1 đơn một người lao
sản xuất hàng hoá, rong ; người dọn vị thời gian lao động bình thường lao động giản đơn vệ sinh ; ... động như nhau,
không cần phải trải là đơn vị để đo lao động giản đơn qua đào tạo cũng lường lượng giá trị có tạo ra nhiều giá có thể thực hiện hàng hoá. trị so với lao động được. phức tạp không? - để thuận tiện trong việc trao đổi , người ta lấy loại lao động nào làm đơn vị trao đổi ? 11. Lao động phức tạp Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất
Là lao động đòi hỏi - Một giờ lao động Giáo viên ; bác sĩ ; - Trong cùng 1 đơn
phải được đào tạo, phức tạp sẽ tạo ra thợ điện ; .. vị thời gian lao
huấn luyện mới có một sản phẩm có động như nhau, thể tiến hành giá trị gấp đôi hoặc lao động phức tạp được. gấp ba lần so với có tạo ra nhiều giá một giờ lao động trị so với lao động đơn giản. giản đơn không? - Giá trị sản phẩm - Trong quá trình từ lao động phức trao đổi hàng hoá , tạp được biểu hiện lao động phức tạp trong vài giờ lao được quy về loại động đơn giản cố lao động nào ? định. - Nó giúp cải thiện hiệu suất sản xuất và sự cạnh tranh trên thị trường. 12. Tiền tệ Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là tiền khi chỉ xét
+ Tiền ra đời là kết - Giá cả cái ghế là - Tại sao trong lịch tới chức năng là quả phát triển lâu 50.000đ sử, con người lại phương tiện thanh dài của sản xuất, phát minh ra thứ - Anh A nuôi gà toán, là đồng tiền trao đổi hàng hóa. gọi là tiền? bán lấy tiền, rồi được luật pháp
+ Tiền là hàng hóa dùng tiền đó mua - Nền sản xuất quy định để phục đặc biệt đóng vai gạo hàng hóa càng vụ trao đổi hàng trò làm vật mang phát triển, nhu cầu hóa và dịch vụ của - Mua quần áo giá chung cho tất tiền tệ cho lưu một quốc gia hay phải trả tiền cả các hàng hóa thông càng lớn. nền kinh tế. khác. - 1$ Mỹ = 24.605đ Nếu cứ phát hành Ngân phiếu vàng + Tiền biểu hiện sẽ làm cho tổng quan hệ xã hội mệnh giá vượt quá giữa những người số bảng thực tế, sản xuất hàng hóa Nhà nước giải với nhau. quyết vấn đề này - 5 chức năng: như thế nào? Thước đo giá trị, Phương tiện lưu thông, Phương tiện cất trữ, Phương tiện thanh toán, Chức năng tiền tệ thế giới. 13. Thị trường Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là tổng hòa những - Phân loại:
Thị trường gạo, thị - Theo bạn, làm quan hệ kinh tế, trường chứng thế nào sự biến + Mục đích sử trong đó nhu cầu khoán, thị trường động trong cung và dụng hàng hóa: thị của các chủ thể cà phê… cầu có thể ảnh trường tư liệu sản được đáp ứng hưởng đến giá cả xuất, thị trường tư thông qua việc trong một thị trao đổi, mua bán liệu tiêu dùng. trường?
với sự xác định giá + Đầu vào, đầu ra - Tại sao cạnh cả và số lượng của sản xuất tranh được coi là hàng hóa, dịch vụ một yếu tố quan tương ứng với + Phạm vi hoạt trọng trong việc
trình độ phát triển động: trong nước, định hình hoạt nhất định của nền thế giới động của một thị sản xuất xã hội. + Tính chuyên biệt trường? + Tính chất và cơ chế vận hành: TT tự do, cạnh tranh, độc quyền… - Vai trò: + Là điều kiện, môi trường cho sản xuất phát triển + Kích thích sáng tạo phân bổ nguồn lực hiệu quả + Gắn kết nền kinh tế thành 1 chỉnh thể, gắn kết với quốc tế 14. Cơ chế thị trường Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là hệ thổng các
- Cơ chế thị trường 2 nhà sản xuất - Làm thế nào cơ quan hệ mang tính cung – cầu, cạnh nước ngọt có ga chế cung và cầu
tự điều chỉnh tuân tranh, giá trị… cạnh tranh với ảnh hưởng đến giá theo yêu cầu của nhau, 1 nsx nước cả trong một thị - Được ví như là các quy luật kinh cam, 1 nsx nước trường? một “bàn tay vô tế. chanh. Nếu nhiều hình” (A.Smith) - Tại sao cạnh người thích nước tranh được xem là
cam hơn thì cầu về một đặc điểm nước cam tăng, cầu về nước chanh quan trọng của cơ giảm. chế thị trường, và làm thế nào nó ảnh hưởng đến sự đa dạng và chất lượng sản phẩm? 15. Kinh tế thị trường Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất Là kinh tế hàng - Đòi hỏi sự đa Nền kinh tế thị - Tại sao sự cạnh hóa phát triển ở dạng của các chủ trường Hoa Kỳ, tranh giữa các
trình độ cao, trong thể kinh tế, cần Đức, Việt Nam… doanh nghiệp đó mọi giai đoạn bình đẳng trước được xem là quan đều thông qua thị pháp luật. trọng trong mô trường, tuân theo hình kinh tế thị - Phân bổ nguồn nguyên tắc và quy trường? lực xã hội luật thị trường. - Làm thế nào quy (phức tạp hơn, - Giá cả hình thành luật cung và cầu phải tính toán) theo nguyên tắc ảnh hưởng đến giá thị trường (cạnh cả và lượng sản tranh, giá trị, cung phẩm trên thị cầu) trường trong kinh - Động lực trực tế thị trường? tiếp là kinh tế xã hội - Nhà nước đảm bảo thực hiện chức năng quản lý thị trường - Kinh tế thị trường là nền kinh tế hội nhập. 16. Quy luật giá trị Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất
Là quy luật kinh tế - Sản xuất và trao
Anh thứ nhất may - Làm thế nào quy cơ bản nhất cuả đổi hàng hóa phải áo hết 10h; Anh luật giá trị được áp sản xuất và trao
dựa trên cơ sở hao thứ hai may áo hết dụng trong môi đổi hàng hoá.
phí lao động xã hội 8h; Anh thứ ba trường kinh tế
Chừng nào còn sản cần thiết may áo hết 12h hiện đại, đặc biệt xuất và trao đổi là khi có sự thay
+ Hao phí cá biệt < Trong ví dụ này hàng hoá thì đổi đáng kể trong hao phí cần thiết thời gian lao động chừng đó còn quy công nghệ và tổ cá biệt là 8h, 10h, luật giá trị. + nguyên tắc chức sản xuất? 12h. Thời gian lao
ngang giá (nó cũng động xã hội cần - Trong thời đại
phải kết tinh giá trị thiết là thời gian toàn cầu hóa và ngang nhau) trung bình của ba cạnh tranh quốc + Tiền biểu hiện người trên là 10h. tế, quy luật giá trị giá trị hàng hóa. Anh thứ nhất đã còn giữ được tính Nhưng nó lại ở thực hiện đúng chất quốc tế như mức sản lượng quy luật giá trị thế nào? Làm thế
cung-cầu cân bằng trong sản xuất và nào các yếu tố như -> Giá cả thị lưu thông hàng sự đa dạng hóa
trường xoay quanh hóa, anh thứ hai trong nguồn cung, giá trị dưới tác thực hiện tốt quy sự phát triển công động quan hệ luật giá trị và anh nghệ, và quản lý cung-cầu. thứ ba đã vi phạm chuỗi cung ứng quy luật giá trị. ảnh hưởng đến - Vai trò: quy luật giá trị + Điều tiết sản xuất trong môi trường (tăng, giảm cung) toàn cầu? + Điều tiết lưu thông + Kích thích cải tiến kĩ thuật + Phân hóa giàu nghèo 17. Quy luật cung cầu Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất
Là quy luật kinh tế - Nguyên tắc tăng Khi vào thời điểm - Làm thế nào sự điều tiết quan hệ giảm và ngược lại nhập học của các thay đổi trong giá giữa cung và cầu trường đại học số ảnh hưởng đến - Đồng biến giữa hàng hóa trên thị
lượng sinh viên tìm quy luật cung cầu giá và số lượng trường. Quy luật
nhà trọ rất lớn nên trên thị trường? này đòi hỏi cung - Độ đàn hồi của vào thời điểm này - Những yếu tố cầu phải có sự thị trường
giá nhà trọ sẽ tăng. ngoài giá có thể thống nhất. - Tính chất linh ảnh hưởng đến hoạt quy luật cung cầu và làm thay đổi - Ảnh hưởng của mức độ cung và yếu tố khác nhau cầu trên một thị - Khả năng dự trường cụ thể? đoán - Tính chất thời gian 18. Lưu thông tiền tệ Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất là việc lưu thông Giả sử một quốc - Với chức năng trên thị trường gia đang trải qua làm phương tiện nhằm định giá cho giai đoạn tăng lưu thông tiền giữ các sản phẩm, dịch trưởng kinh tế vai trò như thế nào vụ, phản ánh sự chậm lại và lạm trong quá trình vận động của tiền phát bắt đầu tăng trao đổi hàng tệ trong nền kinh cao. Để kiểm soát hóa ? tế trong quy luật lạm phát và đảm - Trong các hoạt của nó. Tính chất bảo sức mua của động kinh tế, chức lưu thông sẽ được đồng tiền, ngân năng nào của tiền thực hiện tự do hàng trung ương tệ không được theo nhu cầu của có thể thực hiện thực hiện thì khả những chủ thể chính sách tiền tệ năng khủng hoảng tham gia trong thị khắc nghiệt bằng kinh tế tăng cao? trường. cách tăng lãi suất. 19. Cạnh tranh Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất
- có thể được hiểu + Cạnh tranh là sự sự cạnh tranh giữa - Nguyên nhân dẫn là sự ganh đua ganh đua giữa các Nokia, Samsung, đến cạnh tranh là giữa những chủ
chủ thể kinh doanh Apple trên thị gì? thể kinh tế với trên thị trường để trường điện thoại - Cạnh tranh xuất nhau nhằm có giành giật khách thông minh. hiện từ khi nào? được những ưu hàng thế về sản xuất cũng như tiêu thụ + Quá trình cạnh và thông qua đó tranh giữa các đối
thu được lợi ích tối thủ diễn ra trên thị đa. trường
- Kinh tế thị trường + Cạnh tranh chỉ
càng phát triển thì diễn ra trong điều cạnh tranh trên thị kiện của cơ chế thị trường càng trở trường nên thường xuyên, quyết liệt hơn. Trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh có thể diễn ra giữa các chủ thể trong nội bộ ngành, cũng có thể diễn ra giữa các chủ thể thuộc các ngành khác nhau. 20. Quy luật cạnh tranh Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất là quy luật kinh tế - Là tất yếu Cạnh tranh có thể - Nêu tác động tích điều tiết một cách
diễn ra giữa người cực của quy luật - Phân loại: sản xuất với người khách quan mối
+ Xét theo lĩnh vực tiêu dùng như cạnh tranh? quan hệ ganh đua kinh tế: có cạnh sau: Bên bán thì -Theo quy luật kinh tế giữa các
tranh đầu tư, cạnh luôn muốn bán sản cạnh tranh, để chủ thể trong sản tranh nguồn cung phẩm với giá cao giành giật khách xuất cấp yếu tố sản nhất, còn bên mua hàng và lợi nhuận xuất, cạnh tranh và trao đổi hàng nhiều hơn, 1 số tiêu thụ sản phẩm luôn giá rẻ nhất có hoá. Quy luật cạnh người không từ thể, cả hai bên đều tranh yêu cầu, khi + Xét theo tính thủ đoạn gì? muốn cạnh tranh đã tham gia thị chất di chuyển làm sao để mình trường, các chủ vốn, tư bản: Cạnh thể sản xuất kinh
tranh nội bộ ngành có lợi nhất. doanh, bên cạnh và cạnh tranh giữa sự hợp tác, luôn các ngành phải chấp nhận + Xét theo phạm vi cạnh tranh. địa lý: có cạnh tranh nội địa, cạnh tranh quốc tế - Vai trò: Là động lực thúc đẩy sự phát triển của thị trường - Điều kiện để cạnh tranh lành mạnh: cần có sự quản lý hiệu quả của Tổ quốc. 21. Người sản xuất Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất là những người - Là những người nhà đầu tư, nhà - Nhà sản xuất có sản xuất và cung
trực tiếp tạo ra của kinh doanh hàng nhiệm vụ gì trên cấp hàng hoá và cải vật chất, sản hoá, dịch vụ.. thị trường? dịch vụ ra thị phẩm cho xã hội - Ngoài mục tiêu trường để phục vụ tiêu tìm kiếm lợi dùng nhằm đáp ứng nhu nhuận, nhà sản cầu tiêu dùng của - Là những người xuất cần phải có xã hội sử dụng các yếu tố trách nhiệm gì? đầu vào để sản xuất, kinh doanh và thu lợi nhuận. 22. Người tiêu dùng Khái niệm Đặc điểm, tính Ví dụ Câu hỏi chất là những người Đặc điểm của những sinh viên.. - Vai trò của người mua hàng hoá, người tiêu dùng tiêu dùng trên thị dịch vụ trên thị được thể hiện qua: trường là gì? trường để thỏa tâm lý, thói quen, - Nghĩa vụ của mãn nhu sẵn sàng thích người tiêu dùng? cầu tiêu dùng ứng với công nghệ và thích được trải nghiệm