Chương II: Dung Sai và Lắp Ghép Bề Mặt Tròn - Chi Tiết và Tiêu Chuẩn | Môn Dung sai & Kỹ thuật đo - Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 58707906 CHƯƠNG II
DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP BỀ MẶT TRƠN
II.1. KHÁI NIỆM VỀ MIỀN DUNG SAI
II.1.1. Trị số dung sai (T)
- Trị số dung sai (T) phụ thuộc vào cấp chính xác và kích thước danh nghĩa.
- Gồm 20 cấp chính xác theo thứ tự độ chính xác giảm dần: 01, 0, 1, 2, …, 18. Trong đó:
01, 0,…,4: dùng cho các kt lắp ghép trong dụng cụ đo, kiểm tra.
5 đến 11: dùng cho các kt lắp ghép trong các máy thông dụng.
12 đến 18: dùng cho các kt không lắp ghép hoặc mối ghép thô. lOMoAR cPSD| 58707906
- Công thức tính trị số dung sai
+ Đối với cấp chính xác từ 5 đến 18 T = ai (µm)
a: hệ số chính xác, phụ thuộc vào cấp chính xác
i: đơn vị dung sai, phụ thuộc vào kích thước danh nghĩa D
+ Đối với cấp chính xác 01, 0 và 1 lOMoAR cPSD| 58707906
+ Đối với cấp chính xác 2, 3 và 4
Cấp chính xác là các số hạng gần đúng của một cấp số nhân mà
số hạng thứ 1 và số hạng cuối cùng là các trị số dung sai của cấp chính xác 1 và 5. + Ý nghĩa:
- Ứng với mỗi kích thước của chi tiết ta xác định được một giá trị T.
- Cùng một kích thước danh nghĩa nhưng ở các mức chính xác khác
nhau thì dung sai cũng sẽ khác nhau. lOMoAR cPSD| 58707906 II.1.2. Vị trí dung sai lOMoAR cPSD| 58707906
- Để xác định vị trí của miền dung sai, ta có khái niệm “sai lệch cơ
bản”. Sai lệch cơ bản là một trong hai sai lệch giới hạn của kích thước
(sai lệch trên hoặc dưới) gần với đường 0 nhất.
- Các sai lệch cơ bản được ký hiệu bằng chữ cái Latinh. Trong đó
chữ in dùng cho lỗ (A, B, C, CD, …, H,…ZC), chữ thường dùng cho
trục (a, b, c, …, h, …, zc).
- Tiêu chuẩn qui định có 28 sai lệch cơ bản của lỗ (chi tiết bao) và
28 sai lệch cơ bản của trục (chi tiết bị bao).
+ Sô ñoà boá trí sai leäch cô baûn cuûa loã lOMoAR cPSD| 58707906
* Sai leäch cô baûn H coù EI = 0
* Sai leäch cô baûn Js : mieàn dung sai phaân boá ñoái xöùng qua
ñöôøng 0. + Sô ñoà boá trí sai leäch cô baûn cuûa trục lOMoAR cPSD| 58707906
* Sai leäch cô baûn h coù es = 0
* Sai leäch cô baûn js : mieàn dung sai phaân boá ñoái xöùng qua ñöôøng 0. Chú ý: lOMoAR cPSD| 58707906
- Các sai lệch cơ bản của lỗ và trục có cùng một chữ ký hiệu sẽ
bằng nhau về trị số nhưng ngược dấu.
- Sai lệch thứ 2 (không cơ bản) được tính như sau:
Với lỗ: EI = ES – TD hoặc ES = EI +TD
Với trục: ei = es – Td hoặc es = ei + Td II.1.3. Miền dung sai lOMoAR cPSD| 58707906
- Miền dung sai được tạo ra bằng cách phối hợp giữa một sai
lệch cơ bản (H, Js, h, f, …) và một cấp chính xác (6, 7, …)
- Ví dụ: H7, F8, h6, m7,…
- 81 miền dung sai tiêu chuẩn của trục (16 miền ưu Baûng tiên) 3
- 72 miền dung sai tiêu chuẩn của lỗ (10 miền ưu tiên) Baûng 4
- Sai lệch giới hạn của lỗ đối với kích thước tứ 1 đến 500 mm cho
trong bảng 7 và của trục cho trong bảng 8 Baûng 7 Baûng 8
II.2. HỆ THỐNG DUNG SAI LẮP GHÉP lOMoAR cPSD| 58707906
Lắp ghép là sự phối hợp giữa một miền dung sai của lỗ và
một miền dung sai của trục theo hệ thống lỗ hay hệ thống trục.
III.2.1. Phân loại: Có 2 hệ thống dung sai lắp ghép a) Hệ thống lỗ
Hệ thống lỗ là tập hợp các kiểu lắp mà trong đó độ hở hoặc độ dôi
của kiểu lắp được hình thành bằng cách ghép các trục khác nhau với
lỗ cơ bản. Lỗ cơ bản có sai lệch cơ bản H (EI = 0) b) Hệ thống trục lOMoAR cPSD| 58707906
Hệ thống trục là tập hợp các kiểu lắp mà trong đó độ hở hoặc độ dôi
của kiểu lắp được hình thành bằng cách ghép các lỗ khác nhau với
trục cơ bản. Trục cơ bản có sai lệch cơ bản h (es = 0)
Khi thay đổi miền dung sai của lỗ so với kích thước danh nghĩa sẽ
được các kiểu lắp khác nhau (mối ghép có độ hở, độ dôi, trung gian).
II.2.2. Chọn hệ thống dung sai lOMoAR cPSD| 58707906
- Lựa chọn hệ thống lắp ghép phải căn cứ vào các yêu cầu về tính
kết cấu, tính công nghệ và tính kinh tế của các bề mặt lắp ghép.
- Thông thường các lắp ghép được chọn theo hệ thống lỗ. Bởi vì:
Khi gia công lỗ việc thoát nhiệt, thoát phoi khó, độ cứng vững của dụng cụ cắt kém.
Những dụng cụ gia công lỗ như dao khoét, dao chuốt, dao doa và các dụng cụ
kiểm tra lỗ đắt tiền hơn và chỉ gia công được một lỗ cố định.
Việc gia công trục với những kích thước khác nhau hết sức đơn giản và rẻ tiền,
chỉ cần điều chỉnh dao tiện hoặc đá mài.
Vì lý do trên nên người ta cố định trường dung sai của lỗ là H để thuận tiện cho
việc chế tạo dụng cụ cắt gọt và đo lường. Khi thay đổi đặc tính mối ghép, người ta
thay đổi kích thước của trục.
-Tuy nhiên trong nhiều trường hợp do yêu cầu về kết cấu và tính công
nghệ, người ta buộc phải sử dụng hệ thống trục.
Trên một trục trơn có nhiều mối ghép khác nhau, để tránh chế tạo trục bậc người
ta sử dụng các mối ghép của hệ thống trục. lOMoAR cPSD| 58707906
Trục là một chi tiết đã được tiêu chuẩn hóa và đã được gia công sẵn như lắp ghép
vòng ngoài của ổ lăn với lỗ vỏ hộp. lOMoAR cPSD| 58707906 II.2.3. Lắp ghép lOMoAR cPSD| 58707906
- Lắp ghép là sự phối hợp giữa một miền dung sai của lỗ và một
miền dung sai của trục theo hệ thống lỗ hay hệ thống trục.
- Tuy nhiên, để được sử dụng được thuận lợi, TCVN 2245-91 qui
định có 69 lắp ghép trong hệ thống lỗ () và 61 Baûng 5 lắp ghép
trong hệ thống trục () đối với Baûng 6 kích thước danh nghĩa từ 1 đến 500 mm.
- Đối với lắp ghép không tiêu chuẩn cần đảm bảo 2 điều kiện:
* Lắp ghép được sử dụng trong hệ thống lỗ hay hệ thống trục.
* Khi trị số dung sai của lỗ và trục trong lắp ghép khác
nhau thì dung sai của lỗ phải được chọn lớn hơn nhưng không
được qúa 2 cấp chính xác.
II.3. GHI KÝ HIỆU DUNG SAI VÀ LẮP GHÉP TRÊN BẢN VẼ
II.3.1. Ghi ký hiệu dung sai lOMoAR cPSD| 58707906
- Nếu để kiểm tra bằng calip giới hạn: 18H7 ; 30e8 ; 50JS6 …
- Nếu để gia công và đo bằng dụng cụ đo có mặt số: 18 +0,018 ; 30- 0,040 ; 50 0,008 - 0,073
- Cho phép ghi kết hợp cả 2 cách trên:
18H7( +0,018 ) ; 30e8 ( - 0,040 - 0,073 );
50JS6 ( 0,008 )
II.3.2. Ghi ký hiệu lắp ghép
Trên bản vẽ lắp, ký hiệu lắp ghép được ghi theo các dạng sau: Þ50 H7–f7 Þ50 H7/f7 lOMoAR cPSD| 58707906 II.4. CHỌN LẮP GHÉP lOMoAR cPSD| 58707906
b) Tính độ hở và chọn kiểu lắp lOMoAR cPSD| 58707906
Böôùc 1 : Tính ñoä hôû ñeå moái gheùp laøm vieäc vôùi hieäu suaát toát nhaát.
Vôùi : ñoä nhôùt tuyeät ñoái cuûa daàu boâi trôn (Ns/m2), baûng phuï luïc 9. Baûng 9
n: toác ñoä quay töông ñoái giöõa truïc vaø baïc
(voøng/phuùt). d: ñöôøng kính danh nghóa cuûa moái gheùp (mm).
p: aùp suaát trung bình treân beà maët
l: chieàu daøi beà maët laép laép gheùp gheùp (mm). lOMoAR cPSD| 58707906 •
P: phuï taûi taùc duïng leân oå (N). •
Moái gheùp laøm vieäc vôùi hieäu suaát toát nhaát khi h = 1/4S •
Khi chaïy do caùc nhaáp nhoâ cuûa loã vaø truïc, ñoä hôû taêng leân: •
Cho nên, choïn kieåu laép coù ñoä hôû ban ñaàu:
Döïa vaøo ñoä hôû ban ñaàu tra baûng laép gheùp theo heä thoáng loã
tìm ñoä hôû trung bình gaàn vôùi ñoä hôû ban ñaàu.