Trang 1
CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TRÌNH QUY VỀ PHƯƠNG TRÌNH BẬC NHẤT MỘT ẨN
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
1. Phương trình tích
- Phương trình tích là phương trình có dạng
( ) ( ) ( )
. ... 0A x B x M x =
Trong đó
( ) ( ) ( )
, , ..., A x B x M x
là các đa thức biến
x
- Để giải phương trình tích, ta áp dụng công thức:
( ). ( ) 0A x B x =
suy ra
( ) 0Ax =
hoặc
( ) 0Bx =
suy ra
( ) 0
( ) 0
Ax
Bx
=
=
Ta giải hai phương trình
( ) 0Ax =
( ) 0Bx =
, rồi lấy tất cả các nghiệm của chúng.
2. Phương trình chứa ẩn ở mẫu
- Khi giải phương trình chứa ẩn ở mẫu, ta cần đặc biệt chú ý đến điều kiện xác định (ĐKXĐ) là tất
cả các mẫu thức phải khác 0.
- Cách giải phương trình chứa ẩn ở mẫu
Bước 1. Tìm ĐKXĐ của phương trình.
Bước 2. Quy đồng mẫu hai vế của phương trình rồi khử mẫu.
Bước 3. Giải phương trình vừa nhận được.
Bước 4. Kiểm tra và kết luận.
B. BÀI TẬP
DẠNG 1: PHƯƠNG TRÌNH TÍCH
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
Câu 1. [NB] ] Phương trình nào sau đây là phương trình tích?
A.
. B.
( )( ) ( )
3 2 3 3x x x + =
.
C.
( )( ) ( )
3 2 3 3x x x + =
. D.
( )( )
5 1 0xx + =
.
Lời giải
Chn D
( )( )
5 1 0xx + =
Câu 2. [NB] Trong các phương trình sau, đâu là phương trình tích
A.
( ) ( )
4 2 4x x x =
. B.
( )( )
2 5 2 1 0x x x+ =
.
C.
( ) ( )
5 5 1 5 1x x x+ = +
. D.
( )( ) ( )( )
2 2 5 1 2 2 6x x x x + = +
.
Lời giải
Chn B
( )( )
2 5 2 1 0x x x+ =
Câu 3. [NB] Nghiệm của phương trình
( )( )
5 1 0xx + =
?
A.
5; 1xx= =
. B.
5; 1xx= =
. C.
5; 1xx==
. D.
5; 1xx= =
.
Lời giải
Chn B
( )( )
5 1 0xx + =
suy ra
50
10
x
x
−=
+=
hay
5
1
x
x
=
=−
Vậy phương trình có nghiệm
5; 1xx= =
.
Câu 4. [NB] Nghiệm của phương trình
( )( )
2 3 2 0xx + =
A.
3
;2
2
xx==
. B.
3
;2
2
xx= =
.
Trang 2
C.
3
;2
2
xx= =
. D.
3
;2
2
xx= =
.
Lời giải
Chn C
( )( )
2 3 2 0xx + =
suy ra
2 3 0
20
x
x
−=
+=
hay
3
2
2
x
x
=
=−
Vậy phương trình có nghiệm
3; 2xx= =
.
Câu 5. [TH] Cho biết phương trình
( )( )
5 1 0xx+ + =
có bao nhiêu nghim?
A.
1
. B.
2
. C.
3
. D.
4
.
Lời giải
Chn B
( )( )
5 1 0xx+ + =
suy ra
50
10
x
x
+=
+=
hay
5
1
x
x
=−
=−
Phương trình có
2
nghiệm.
Câu 6. [TH] Số nghiệm của phương trình
( )( )
2 5 2 1 0x x x+ =
A.
1
. B.
2
. C.
3
. D.
4
.
Lời giải
Chn C
( )( )
2 5 2 1 0x x x+ =
suy ra
20
50
2 1 0
x
x
x
=
+=
−=
hay
0
5
0,5
x
x
x
=
=−
=
Phương trình có
3
nghiệm.
Câu 7. [TH] Nghiệm của phương trình
( ) ( )
5 2 5 0x x x + =
A.
2; 5xx==
. B.
2; 5xx= =
. C.
2; 5xx= =
. D.
2; 5xx= =
.
Lời giải
Chn C
( ) ( )
5 2 5 0x x x + =
( )( )
5 2 0xx + =
5x =
hoặc
2x =−
Vậy nghiệm của phương trình
2; 5xx= =
.
Câu 8. [TH] Phương trình
( ) ( )
2
3 2 3 0xx + =
có nghiệm là
A.
3; 1xx==
. B.
3; 1xx= =
. C.
3; 1xx= =
. D.
3; 1xx= =
.
Lời giải
Chn A
( ) ( )
2
3 2 3 0xx + =
suy ra
( )( )
3 1 0xx =
suy ra
3
1
x
x
=
=
Vậy nghiệm của phương trình
3; 1xx==
.
Câu 9. [VD] Phương trình
( ) ( )( )
2
6 2 6x x x = +
có nghiệm là
A.
2; 6xx= =
. B.
2; 6xx= =
. C.
2; 6xx==
. D.
2; 6xx= =
.
Li gii
Chn C
( ) ( )( )
2
6 2 6x x x = +
Trang 3
( ) ( )( )
2
6 2 6 0x x x + + =
( )( )
6 6 2 0x x x + + =
( )( )
6 2 4 0xx =
Suy ra
6
2
x
x
=
=
Vậy nghiệm của phương trình
2; 6xx==
.
Câu 10. [VD] Phương trình
22
(2 7) 9( 2)xx+ = +
có nghiệm là
A.
13
1;
5
xx==
. B.
13
1;
5
xx= =
. C.
13
1;
5
xx= =
. D.
13
1;
5
xx= =
.
Li gii
Chn C
22
(2 7) 9( 2)xx+ = +
( ) ( )
2 7 3( 2) 2 7 3( 2) 0x x x x + + + + + =
( )( )
1 5 13 0xx + + =
Suy ra
10
5 13 0
x
x
+ =
+=
hay
1
13
5
x
x
=
=−
Vậy nghiệm của phương trình
13
1;
5
xx= =
.
Câu 11. [VD] Phương trình
2
10 24 0xx + =
có tập nghiệm là
A.
6; 4xx==
. B.
6; 4xx= =
. C.
6; 4xx= =
. D.
6; 4xx= =
.
Lời giải
Chn A
2
10 24 0xx + =
2
6 4 24 0x x x + =
( ) ( )
6 4 6 0x x x =
( )( )
6 4 0xx =
Suy ra
6
4
x
x
=
=
Vậy tập nghiệm của phương trình
6; 4xx==
.
Câu 12. [VDC] Phương trình
( )( )( )
1 1 2 24x x x x+ + =
có nghiệm là
A.
2; 3xx= =
. B.
2; 3xx= =
. C.
2; 3xx= =
. D.
2; 3xx==
.
Lời giải
Chn B
( )( )( )
1 1 2 24x x x x+ + =
( )( )
22
2 24x x x x+ + =
Đặt
2
t xx= +
.
Từ đó ta có:
( )
2 24tt−=
2
2 24 0tt =
2
2 1 25 0tt + =
( )
2
1 25 0t =
Trang 4
( )( )
6 4 0tt + =
Suy ra
4
6
t
t
=−
=
Thay vào
2
t xx= +
, ta có:
*
2
4xx+ =
suy ra
2
40xx+ + =
hay
2
1 15
24
x

+ =


(loại)
*
2
6xx+=
2
60xx+ =
suy ra
( )( )
2 3 0xx + =
hay
2
3
x
x
=
=−
Vậy nghiệm của phương trình là
2; 3xx==
.
2. TRẮC NGHIỆM ĐÚNG SAI
Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, em chọn đúng hoặc sai
Câu 1.
a) Phương trình
( )( )
2 3 0xx + =
là phương trình tích.
b) Phương trình
( )( )
2 3 2xx + =
là phương trình tích.
c) Phương trình
( )
( )
2
2 3 0xx + =
chỉ
1
nghiệm.
d) Phương trình
( )
4 3 0x + =
chỉ có
2
nghiệm.
Lời giải
a) Đ b) S c) Đ d) S
- Phương trình
( )( )
2 3 0xx + =
là phương trình tích vì vế trái là 1 tích, vế phải bằng 0.
- Phương trình
( )( )
2 3 2xx + =
không là phương trình tích vì vế phi khác 0 nên b sai.
- Phương trình
( )
( )
2
2 3 0xx + =
chỉ có
1
nghiệm
2 0 2xx = =
2
30x +
với mọi giá trị
của
x
nên c đúng.
- Phương trình
( )
4 3 0x + =
2
nghiệm là sai vì
( )
4 3 0 3 0 3x x x + = + = =
nên d sai.
Câu 2. Cho phương trình
( )
2
9 1 2 3 1 0x x x =
, khi đó
a) Phương trình có nghiệm
1
1;
3
xx==
b) Phương trìnhmt nghim nguyên.
c) Tng hai nghim của phương trình là
2
3
d) Tích hai nghim của phương trình là
2
3
Lời giải
a) S b) Đ c) Đ d) S
( )
2
9 1 2 3 1 0x x x =
(2)
( )
2
9 1 2 3 1 0x x x =
( )( ) ( )
3 1 3 1 2 3 1 0x x x x + =
( )( )
3 1 3 1 2 0x x x + =
( )( )
3 1 1 0xx + =
Trang 5
Suy ra
3 1 0
10
x
x
−=
+=
hay
1
3
1
x
x
=
=−
Vậy phương trình có nghiệm là
1
1;
3
xx= =
. Do đó
- Phương trình có nghiệm là
1
1;
3
xx==
nên a sai.
- Phương trình có nghiệm nguyên là
1x =−
nên b là đúng.
- Tổng hai nghiệm của phương trình là
12
1
33
+ =
nên c là đúng.
- Tích hai nghiệm của phương trình là
11
1.
33
=
nên d sai.
Câu 3. Cho phương trình
32
4 4 0x x x + =
, khi đó
a) Nghiệm của phương trình là
1; 2xx==
b) Nghiệm của phương trình là có mt nghim nguyên.
c) Nghiệm của phương trình là
1x =
.
d) Nghiệm của phương trình là
2x =
.
Lời giải
a) Đ b) S c) Đ d) S
32
4 4 0x x x + =
( ) ( )
2
1 4 1 0x x x + =
( )
( )
2
1 4 0xx + =
Suy ra
1x =
hoặc
2
4x =−
(vô nghiệm)
Vậy
1x =
.
Do đó a và c là đúng; b, d là sai.
Câu 4. Cho phương trình
4 3 2
9 9 0x x x x+ =
. Khi đó
a) Phương trình này có duy nhất
1
nghiệm dương.
b) Phương trình này có duy nhất
1
nghiệm âm.
c) Phương trình này có
2
nghiệm dương.
d) Phương trình này
2
nghiệm dương
2
nghiệm âm.
Lời giải
a) Đ b) S c) S d) S
4 3 2
9 9 0x x x x+ =
( )
32
9 9 0x x x x+ =
( ) ( )
2
9 9 0x x x x

+ + =

( )
( )
2
9 1 0x x x+ =
( )( )( )
9 1 1 0x x x x+ + =
Suy ra
0
9
1
1
x
x
x
x
=
=−
=
=−
Vậy phương trình có bốn nghiệm , trong đó chỉ có
1
nghiệm dương nên đáp án
A
là đúng.
3. TRC NGHIM TR LI NGN
Trang 6
Câu 1. [NB] Biến đổi phương trình
( ) ( )
5 2 5 0x x x + =
thành phương trình tích ?
Lời giải
Đáp án:
( )( )
5 2 0xx + =
( ) ( )
5 2 5 0x x x + =
( )( )
5 2 0xx + =
là phương trình tích.
Câu 2. [NB] Phương trình
( )
( )
2
4 2 3 = 0xx+−
có nghiệm là ?
Lời giải
Đáp án:
3
2
x =
( )
( )
2
4 2 3 =0xx+−
Suy ra
2 3 0x −=
hay
3
2
x =
2
40x +
với mọi
x
Câu 3. [TH] Nghiệm của phương trình
( ) ( )( )
2
6 2 6x x x = +
Lời giải
Đáp án:
6; 2xx==
( ) ( )( )
2
6 2 6x x x = +
( ) ( )( )
2
6 2 6 0x x x + + =
( )( )
6 6 2 0x x x + + =
( )( )
6 2 4 0xx =
Suy ra
6; 2xx==
.
Vậy nghiệm của phương trình là
6; 2xx==
.
Câu 4. [TH] Phương trình
( ) ( )
2
3 2 3 0xx + =
có tập nghiệm là gì?
Lời giải
Đáp án:
3;1S =
( ) ( )
2
3 2 3 0xx + =
Suy ra
( )( )
3 1 0xx =
hay
3
1
x
x
=
=
Vậy tập nghiệm của phương trình là:
3;1S =
.
Câu 5. [VD] Phương trình
2
9 10 0xx =
có tổng các nghiệm là ?
Lời giải
Đáp án:
9
2
9 10 0xx =
2
10 10 0x x x + =
( ) ( )
10 10 0x x x + =
( )( )
10 1 0xx + =
Suy ra
10x =
hoặc
1x =−
Vậy tổng các nghiệm của phương trình là
10 ( 1) 9+ =
.
Câu 6. [VDC] Phương trình
( ) ( )
2
22
2 6 3 2 3 9x x x x+ + + =
có số nghiệm là bao nhiêu?
Lời giải
Đáp án:
4
Trang 7
( ) ( )
2
22
2 6 3 2 3 9x x x x+ + + =
Đặt
2
26xxt = +−
.
2
2 3 3x x t + = +
Từ đó ta có:
( )
2
3 3 9tt+ + =
2
30tt+=
Suy ra
0
3
t
t
=
=−
Thay vào
2
26xxt = +−
, ta có:
*
2
2 6 0xx+ =
suy ra
( )
3
20
2
xx

+ =


hay
2
3
2
x
x
=−
=
*
2
2 6 3xx+ =
2
2 3 0xx+ =
s
suy ra
hay
1
3
2
x
x
=
=
Vậy phương trình có
4
nghiệm.
PHẦN II. BÀI TẬP TỰ LUẬN
Phương pháp giải: Để giải phương trình tích, ta áp dụng công thức:
( ). ( ) 0A x B x =
suy ra
( ) 0Ax =
hoặc
( ) 0Bx =
Ta giải hai phương trình
( ) 0Ax =
( ) 0Bx =
, rồi lấy tất cả các nghiệm của chúng.
BÀI TẬP MẪU
Ví dụ 1 [NB]: Giải phương trình:
a)
( )( )
5 2 3 0xx+ =
b)
( )( )
1 3 0xx =
c)
( )( )
2 4 1 0xx+ =
c)
2
10x −=
Lời giải
a) Ta có
( )( )
5 2 3 0xx+ =
nên
50x +=
hoặc
2 3 0x −=
50x +=
hay
5x =−
2 3 0x −=
hay
3
2
x =
. Vậy phương trình có nghiệm
5x =−
3
2
x =
.
b) Ta có
( )( )
1 3 0xx =
nên
10x −=
hoặc
30x−=
*
10x −=
suy ra
1x =
*
30x−=
suy ra
3x =
.
Vậy phương trình có nghiệm
1x =
3x =
.
c) Ta có
( )( )
2 4 1 0xx+ =
nên
20x +=
hoặc
4 1 0x −=
*
20x +=
hay
2x =−
*
4 1 0x −=
hay
1
4
x =
Vậy phương trình có nghiệm
2x =−
1
4
x =
.
d)
2
10x −=
Trang 8
( )( )
1 1 0xx + =
suy ra
10
10
x
x
−=
+=
hay
1
1
x
x
=
=−
Vậy phương trình có nghiệm
1; 1xx= =
.
Ví dụ 2 [TH]: Giải phương trình:
a)
( )
2 7 5 35 0x x x + =
b)
( )
3 7 21 0x x x + =
c)
2
2( 3) 3 0x x x+ =
d)
2 (3 5) 10 6x x x =
Lời giải
a)
( )
2 7 5 35 0x x x + =
( ) ( )
2 7 5 7 0x x x + =
( )( )
2 5 7 0xx+ =
Ta có
( )( )
2 5 7 0xx+ =
nên
2 5 0x +=
hoặc
70x −=
*
70x −=
hay
7x =
*
2 5 0x +=
hay
25x =−
, suy ra
5
2
x =−
.
Vậy phương trình có nghiệm
7x =
5
2
x
=
.
b)
( )
3 7 21 0x x x + =
( ) ( )
3 7 3 0x x x =
( )( )
3 7 0xx =
Ta có
( )( )
3 7 0xx =
nên
30x −=
hoặc
70x −=
.
*
30x −=
hay
3x =
.
*
70x −=
hay
7x =
Vậy phương trình có nghiệm
3x =
7x =
.
c)
2
2( 3) 3 0x x x+ =
( )
2( 3) 3 0x x x+ + =
( )( )
3 2 0xx+ =
Ta có
( )( )
3 2 0xx+ =
nên
30x +=
hoặc
20x−=
.
*
30x +=
hay
3x =−
.
*
20x−=
hay
2x =
Vậy phương trình có nghiệm
3x =−
2x =
.
d)
2 (3 5) 15 9x x x =
2 (3 5) 9 15 0x x x + =
2 (3 5) 3(3 5) 0x x x + =
( )( )
3 5 2 3 0xx + =
Ta có
( )( )
3 5 2 3 0xx + =
nên
3 5 0x −=
hoặc
2 3 0x +=
.
*
3 5 0x −=
hay
5
3
x =
.
*
2 3 0x +=
hay
3
2
x =−
Vậy phương trình có nghiệm
5
3
x =
3
2
x =−
.
Ví dụ 3 [TH]: Giải phương trình
a)
2
(2x 1) 81−=
b)
(2x 5)( 4) ( 5)(4 )x x x+ =
Trang 9
c)
( 5)(3 2 )(3 4) 0x x x + =
d)
(2 1)(3 2)(5 ) 0x x x + =
Lời giải
a)
2
(2x 1) 81−=
2
(2x 1) 81 0 =
( )( )
2 1 9 2 1 9 0xx + =
( )( )
2 10 2 8 0xx + =
Suy ra
2 10 0x −=
hoặc
2 8 0x +=
hay
5x =
hoặc
4x =−
Vậy phương trình có nghiệm là
5; 4xx= =
.
b)
(2x 5)( 4) ( 5)(4 )x x x+ =
(2x 5)( 4) ( 5)(4 ) 0x x x+ =
(2x 5)( 4) ( 5)( 4) 0x x x+ + =
( )
( 4) 2 5 5 0x x x + + =
( 4).3 0xx−=
Suy ra
40x −=
hoặc
30x =
hay
4x =
hoặc
0x =
Vậy phương trình có nghiệm là
0; 4xx==
.
c)
( 5)(3 2 )(3 4) 0x x x + =
suy ra
50x −=
hoặc
3 2 0x−=
hoặc
3 4 0x +=
hay
43
5; ;
32
x x x
= = =
Vậy phương trình có nghiệm là
43
5; ;
32
x x x
= = =
.
d)
(2 1)(3 2)(5 ) 0x x x + =
suy ra
2 1 0x −=
hoặc
3 2 0x +=
hoặc
50x−=
hay
21
5; ;
32
x x x
= = =
Vậy phương trình có nghiệm là
21
5; ;
32
x x x
= = =
.
Ví dụ 4 [VD]: Giải phương trình:
a)
2
10 25;xx =
b)
( ) ( )
22
1 2 3 2 ;xx =
c)
( ) ( )
33
2 5 2 0.xx + =
d)
4 3 2
8 9 0x x x =
Lời giải
a)
2
10 25xx =
2
10 25 0xx + =
( )
2
50x −=
suy ra
5x =
.
Vậy phương trình có nghiệm
5x =
.
b)
( ) ( )
22
1 2 3 2xx =
( ) ( ) ( ) ( )
1 2 3 2 1 2 3 2 0x x x x + =
( )( )
3 5 1 0xx =
suy ra
3 5 0
10
x
x
−=
−=
hay
3
5
1
x
x
=
=
Vậy phương trình có nghiệm
1;x =
3
5
x =
.
c)
( ) ( )
33
2 5 2 0.xx + =
Trang 10
suy ra
( ) ( )
33
2 2 5xx =
hay
2 2 5xx =
3x =
Vậy phương trình có nghiệm
3x =
.
d)
22
( 8 9) 0x x x =
22
( 9 9) 0x x x x+ =
2
( 1) 9( 1) 0x x x x+ + =
2
( 1)( 9) 0x x x+ =
Ta có
2
( 1)( 9) 0x x x+ =
nên
2
0x =
hoặc
10x +=
hoặc
90x −=
*
2
0x =
suy ra
0x =
*
10x +=
hay
1x =−
*
90x −=
hay
9x =
.
Vậy phương trình có nghiệm
0x =
;
2x =
;
9x =
.
BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Bài 1. [NB] Giải các phương trình sau:
a)
( )( )
5 4 4 6 0xx + =
b)
( )( )
3,5 7 2,1 6,3 0xx =
c)
( )( )
4 10 24 5 0xx + =
d)
( )( )
3 2 1 0xx + =
Hướng dẫn
a)
( )( )
5 4 4 6 0xx + =
suy ra
5 4 0x −=
hoặc
4 6 0x +=
hay
43
;
52
xx
==
Vậy phương trình có nghiệm
43
;
52
xx
==
.
b)
( )( )
3,5 7 2,1 6,3 0xx =
suy ra
3,5 7 0x −=
hoặc
2,1 6,3 0x −=
hay
2; 3xx==
Vậy phương trình có nghiệm
2; 3xx==
c)
( )( )
4 10 24 5 0xx + =
suy ra
4 10 0x −=
hoặc
24 5 0x+=
hay
5 24
;
25
xx
==
Vậy phương trình có nghiệm
5 24
;
25
xx
==
d)
( )( )
3 2 1 0xx + =
suy ra
30x −=
hoặc
2 1 0x +=
hay
1
;3
2
xx
==
Vậy phương trình có nghiệm
1
;3
2
xx
==
Bài 2. [TH] Giải các phương trình sau:
a)
( )
2 5 7 35 0x x x + =
b)
( )
3 7 21 0x x x+ =
c)
2
( 1)(6 3) 0xx+ + =
d)
( )( )( )
3 2 4 5 =0x x x+ +
Hướng dẫn
a)
( )
2 5 7 35 0x x x + =
( ) ( )
2 5 7 5 0x x x + =
Trang 11
( )( )
2 7 5 0xx+ =
Suy ra
2 7 0
50
x
x
+=
−=
hay
7
2
5
x
x
=−
=
Vậy phương trình có nghiệm
7
;5
2
xx
==
b)
( ) ( )
3 7 3 0x x x+ + =
( )( )
3 7 0xx+ =
Suy ra
30
70
x
x
+=
−=
hay
3
7
x
x
=−
=
Vậy phương trình có nghiệm
7; 3xx= =
c)
2
( 1)(6 3) 0xx+ + =
suy ra
2
10x +=
hoặc
6 3 0x +=
*
6 3 0x +=
hay
1
2
x =−
*
2
10x +=
, phương trình vô nghiệm vì
2
10x +
với mọi
x
.
Vậy phương trình có nghiệm
1
2
x =−
.
d)
( )( )( )
3 2 4 5 =0x x x+ +
suy ra
30
2 4 0
50
x
x
x
+=
+=
−=
hay
3
2
5
x
x
x
=−
=−
=
Vậy phương trình có nghiệm
3; 2; 5x x x= = =
.
Bài 3. [VD] Giải các phương trình:
a)
( )
4 3 2( 3)
4 10 0
57
xx
x
−+

=


b)
2
3 3 1
0
4 4 2
x x x
+ =
.
c)
( ) ( )
22
2 2 3 0xx + =
d)
( ) ( )
2
1 2 1 1 0xx+ + + + =
Hướng dẫn
a)
( )
4 3 2( 3)
4 10 0
57
xx
x
−+

=


Ta có
( )
4 3 2( 3)
4 10 0
57
xx
x
−+

=


nên
4 10 0x +=
hoặc
4 3 2( 3)
0
57
xx−+
−=
*
4 10 0x +=
suy ra
5
2
x
=
.
*
4 3 2( 3)
0
57
xx−+
−=
( )
7 4 3
5.2( 3)
0
35 35
x
x
+
−=
28 21 10 30 0xx =
18 51 0x −=
18 51x =
Trang 12
51
18
x =
17
6
x =
.
Vậy phương trình có nghiệm
5
2
x
=
17
6
x =
.
c)
( ) ( )
22
2 2 3 0xx + =
( )( )
2 2 3 2 2 3 0x x x x + + =
( )( )
5 3 1 0xx + =
Suy ra
50x =
hoặc
3 1 0x +=
Hay
5x =−
hoặc
1
3
x =−
Vậy phương trình có nghiệm
1
5;
3
xx= =
.
d)
( ) ( )
2
1 2 1 1 0xx+ + + + =
( )
2
1 1 0x + + =
( )
2
20x +=
Suy ra
20x +=
suy ra
2x =−
Vậy phương trình có nghiệm
2x =−
.
Bài 4. [VD] Giải các phương trình:
a)
( )( )( )( )
2 3 5 6 180x x x x+ + =
.
b)
( ) ( )
2
22
5 10 5 24 0x x x x + + =
c)
( ) ( )
2
22
5 2 5 24x x x x+ + =
Hướng dẫn
a)
( )( )( )( )
2 3 5 6 180x x x x+ + =
.
( )( ) ( )( )
2 5 3 6 180x x x x + + =
( )( )
22
3 10 3 18 180x x x x =
Đặt
2
3 14x x y =
ta được:
( )( )
4 4 180yy+ =
suy ra
2
196y =
hay
14y =
.
Với
14y =−
thì
2
30xx−=
suy ra
0; 3xx==
Với
14y =
thì
2
3 28 0xx =
suy ra
7; 4xx= =
Vậy phương trình có 4 nghiệm là
4, 0, 3, 7x x x x= = = =
.
b)
( ) ( )
2
22
5 10 5 24 0x x x x + + =
(1)
Đặt
2
5x x t−=
khi đó (1) trở thành
( )
2
10 24 0 4 ( 6) 0 4t t t t t+ + = + + = =
hoặc
6t =−
Với
4t =−
ta có
( )( )
22
5 4 5 4 0 1 4 0 1x x x x x x x = + = = =
hoặc
4x =
Với
6t =−
ta có
( )( )
22
5 6 5 6 0 2 3 0 2x x x x x x x = + = = =
hoặc
3x =
Vậy phương trình đã cho có 4 nghiệm là
1; 2; 3; 4.x x x x= = = =
c)
( ) ( )
2
22
5 2 5 24x x x x+ + =
.
Đặt
2
5x x t+=
khi đó (1) trở thành
2
2 24 0tt =
hay
( )
4 ( 6) 0tt+ =
suy ra
4t =−
hoặc
6t =
Trang 13
Với
4t =−
ta có
2
54xx+ =
hay
2
5 4 0xx+ + =
suy ra
( )( )
1 4 0xx+ + =
suy ra
1x =−
hoặc
4x =−
Với
6t =
ta có
2
56xx+=
hay
2
5 6 0xx+ =
suy ra
( )( )
1 6 0xx + =
suy ra
1x =
hoặc
6x =−
Vậy phương trình đã cho có 4 nghiệm là
1; 1; 4; 6.x x x x= = = =
Bài 5. [VDC] Giải phương trình:
( )
2
2
32
5 12
3 15 11
4
xx
x x x
+−
+ + =
.
Hướng dẫn
Ta có
( )
( )
3 2 3 2 2 2
3 15 11 4 4 11 11 1 4 11x x x x x x x x x x x+ + = + + = +
Mặt khác
22
4 11 1 5 12x x x x x+ + = +
nên
Đặt
32
2
2
1
3 15 11 .
4 11
5 12
xa
x x x a b
x x b
x x a b
−=
+ + =

+ =
+ = +
Phương trình trở thành
( )
2
.
4
ab
ab
+
=
( )
2
4a b ab+=
( )
2
0ab−=
Suy ra
0ab−=
hay
ab=
.
Khi đó phương trình đã cho đưa về giải phương trình
2
4 11 1x x x+ =
2
3 10 0xx+ =
( )( )
2 5 0xx + =
Suy ra
5; 2xx= =
.
Vậy phương trình đã cho có 2 nghiệm là
5; 2xx= =
.
DẠNG 2: TÌM ĐIỀU KIỆN XÁC ĐỊNH CỦA PHƯƠNG TRÌNH CHỨA ẨN Ở MẪU
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
Câu 1. [NB] Điều kiện xác định của phương trình
2
1 2 1
2
x
x
=
là:
A.
1
2
x
. B.
0x
. C.
2x
. D.
1
2
x
0x
.
Câu 2. [NB] Điu kin xác định của phương trình
4x 3 29
53x
=
là:
A.
3
4
x
. B.
5x
. C.
5x
. D.
5x
.
Câu 3. [NB] Điu kin xác định của phương trình
2x 5
0
2x 5
x
x
+
−=
+
là:
A.
0x
5x −
. B.
0x
5x −
. C.
5x 
. D.
0x
5x −
.
Câu 4. [NB] Điu kin xác định của phương trình
2
4x 5 1
2
1
x
xx
=+
là:
A.
1x
. B.
1x −
. C.
1x
0x
. D.
0x
.
Câu 5. [TH] Điu kin xác định của phương trình
2
12 1 3x 1 3x
1 9x 1 3x 1 3x
−+
=−
+
là:
Trang 14
A.
1
9
x
. B.
1
9
x −
. C.
1
9
x
1
9
x −
. D.
1
3
x
1
3
x −
.
Câu 6. [TH] Điu kiện xác định của phương trình
2
1 1 16
1 1 1
xx
x x x
+−
−=
+
là:
A.
1x
. B.
1x −
. C.
1x
1x −
. D.
0x
.
Câu 7. [TH] Điu kiện xác định của phương trình
2
6x 1 5 3
7x 10 2 5x x x
+
+=
+
là:
A.
2x
5x
. B.
2x
. C.
5x
. D.
0x
.
Câu 8. [TH] Điu kiện xác định của phương trình
2 2 2
5 25 5
5x 2x 50 2x 10x
x x x
x
+ +
−=
+
là:
A.
0x
5x 
. B.
5x 
. C.
0x
5x
. D.
0x
5x −
.
Câu 9. [VD] Điu kiện xác định của phương trình
2
2
1 1 ( 1)
3 1 3 2x 3
xx
x x x x
=
+
là:
A.
3x
. B.
1x −
3x
. C.
1x
3x
. D.
1x 
3x
.
Câu 10. [VD] Điu kin xác định của phương trình
2
1 6 5
2 3 6x x x x
−=
+
là:
A.
2x
3x
. B.
2x −
3x
. C.
2x −
6x
. D.
2x
3x −
.
Câu 11. [VD] Điều kiện xác định của phương trình
2
32
2 2x 16 5
2 8 2x 4x x x
+
−=
+ + +
là:
A.
2x −
. B.
8x −
. C.
2x
2x −
. D.
2x −
8x −
.
Câu 12. [VDC] Điều kiện xác định của phương trình
2
2 2 6
1 1 2( 2)
1 1 1
x x x
x x x x x
+ +
−=
+ + +
là:
A.
0x
. B.
1x
. C.
1x −
. D.
1x 
.
2. TRẮC NGHIỆM ĐÚNG SAI
Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, em chọn đúng hoặc sai
Câu 1. Cho phương trình
( )
4 3 4
11x x x x
+=
−−
, khi đó
a) Điều kiện xác định
0x
1x
.
b) Phương trình có nghiệm là
1x =
.
c) Phương trình có nghiệm là
0x =
.
d) Phương trình đã cho vô nghiệm.
Lời giải
a) Đ b) S c) S d) Đ
Điều kiện xác định:
0x
10x −
hay
0x
1x
Ta có:
( )
4 3 4
11x x x x
+=
−−
( )
4 3 1 4xx+ =
4 3 3 4xx+ =
1x =
(không thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho vô nghiệm.
Nên a, d đúng; b, c sai.
Câu 2. Cho phương trình
40 40
3
27 27xx
+=
+−
, khi đó
a) Điều kiện xác định
27x
.
b) Phương trình có hai nghim là
27x =
27x =−
.
c) Tng hai nghim của phương trình là
0
.
d) Phương trình có nghiệm là
27x =
.
Trang 15
Lời giải
a) S b) S c) Đ d) S
Điều kiện xác định:
27 0x+
27 0x−
hay
27x −
27x
Ta có:
40 40
3
27 27xx
+=
+−
( ) ( ) ( )( )
40 27 40 27 3 27 27x x x x + + = +
2
1080 40 1080 40 2187 3x x x + + =
2
3 27x =
2
9x =
3x =
hoặc
3x =−
(thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho có hai nghiệm
3x =
3x =−
.
Nên c đúng; a, b, d sai.
Câu 3. Cho phương trình
6 1 2 5
3 2 3
xx
xx
−+
=
+−
, khi đó
a) Điều kiện xác định
2
3
x
3x
.
b) Nghiệm của phương trình là mt nghim nguyên.
c) Nghiệm của phương trình là
3x =
.
d) Nghiệm của phương trình là
7
38
x =−
.
Lời giải
a) Đ b) S c) S d) Đ
Điều kiện xác định:
3 2 0x +
30x −
hay
2
3
x
3x
Ta có:
6 1 2 5
3 2 3
xx
xx
−+
=
+−
( )( ) ( )( )
6 1 3 2 5 3 2x x x x = + +
22
6 18 3 6 4 15 10x x x x x x + = + + +
38 7x =−
7
38
x
=
(thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho nghiệm là:
7
38
x
=
.
Nên a, d đúng; b, c sai.
Câu 4. Cho phương trình
3 5 4 6
x x x x
x x x x
=
. Khi đó
a) Phương trình này có duy nhất
1
nghiệm dương.
b) Phương trình này có duy nhất
1
nghiệm âm.
c) Phương trình này có nghiệm là
0x =
.
d) Tích hai nghim của phương trình là
0
.
Lời giải
a) S b) S c) Đ d) Đ
Điều kiện xác định:
30
50
40
60
x
x
x
x
−
−
−
−
hay
3
5
4
6
x
x
x
x
Trang 16
Ta có:
3 5 4 6
x x x x
x x x x
=
( ) ( )
( )( )
( ) ( )
( )( )
5 3 6 4
3 5 4 6
x x x x x x x x
x x x x
=
( )( ) ( )( )
2 2 2 2
5 3 6 4
3 5 4 6
x x x x x x x x
x x x x
+ +
=
( )( ) ( )( )
22
3 5 4 6
xx
x x x x
−−
=
0x =
(thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho có nghiệm
0x =
.
Nên c, d đúng; a, b sai.
3. TRC NGHIM TR LI NGN
Câu 1. [NB] Phương trình
2
3 3 24
3 3 9
xx
x x x
−+
+=
+
điều kiện xác định là gì?
Đáp án:
3x
3x −
Câu 2. [NB] Phương trình
2
3 1 5
2 3 3
xx
x
+=
có nghiệm là gì?
Đáp án:
1x =
Câu 3. [TH] Nghiệm của phương trình
32
14
1 1 1
xx
x x x x
−=
+ +
là giá trị
x
nào?
Đáp án:
1
2
x =
.
Câu 4. [TH] Điều kiện xác định của phương trình
2
10
2
x
x
+ =
là gì?
Đáp án:
1x
2x
.
Câu 5. [VD] Phương trình
22
3 3 24
3 3 3
xx
x x x
−+
+=
+
có bao nhiêu nghiệm?
Đáp án: Có một nghiệm
6x =−
Câu 6. [VDC] Phương trình
2
32
9 6 3
8 2 4 2
x
x x x x
+=
+ +
có bao nhiêu nghiệm?
Đáp án: Có một nghiệm
PHẦN II. BÀI TẬP TỰ LUẬN (GV chép phần bài tập tự luyện trên file đáp án vào)
Bài 1 [NB]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: giãn cách chưa hợp lý. Các bài
giải cô phải trình bày từng bước như dạy HS giải phương trình, ở đây cô chỉ ghi đáp án là chưa
hợp lí
a)
31
2
4
x
x
=
b)
31
1
21
x
x
=
+
c)
21
5
12xx
+=
+−
d)
2 3 4 9
23
xx
xx
++
=
Lời giải:
a) Điều kiện xác định:
40x −
hay
4x
b) Điều kiện xác định:
2 1 0x +
hay
1
2
x
c) Điều kiện xác định:
10x +
20x −
hay
1x −
2x
d) Điều kiện xác định:
0x
2 3 0x −
hay
0x
3
2
x
Trang 17
Bài 2 [TH]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
2 3 2 22
2 2 4
xx
x x x
−−
−=
+
b)
( )
2
10
52
5 5 25
xx
xx
x x x
+
−−
+
c)
2
3 2 7 5
1 3 1 3 9 1
x
x x x
+
=−
+
d)
2
2
3 4 1 5
16 4 4
x x x x
x x x
+
+=
+
Lời giải:
a) Ta có:
( )( )
2
4 2 2x x x = +
Điều kiện xác định:
20x +
20x −
hay
2x −
2x
b) Ta có:
( )
( )( )
22
25 25 5 5x x x x = = +
Điều kiện xác định:
50x +
50x −
hay
5x −
5x
c) Ta có:
( ) ( )( )
2
22
9 1 1 3 1 3 1 3x x x x

= = +

Điều kiện xác định:
1 3 0x−
1 3 0x+
hay
1
3
x
1
3
x
d) Ta có:
( )( )
2
16 4 4x x x = +
Điều kiện xác định:
40x +
40x −
hay
4x −
4x
Bài 3 [TH]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
7 2 1
2 3 5 6x x x x
+=
+ + + +
b)
2
2
13
2 2 8 4
xx
x x x x
+
−=
+
c)
2
1 1 2 1
1
xx
x x x x
−−
+=
++
d)
2
2 15 3
3 1 6 1 2 1x x x x
−=
+
Lời giải:
a) Ta có:
( )( )
2
5 6 2 3x x x x+ + = + +
Điều kiện xác định:
20x +
30x +
hay
2x −
3x −
b) Ta có:
( )( )
2
2 8 2 4x x x x = +
Điều kiện xác định:
20x +
40x −
hay
2x −
4x
c) Ta có:
( )
2
1x x x x+ = +
Điều kiện xác định:
10x +
0x
hay
1x −
0x
d) Ta có:
( )( )
2
6 1 3 1 2 1x x x x = +
Điều kiện xác định:
3 1 0x +
2 1 0x −
hay
1
3
x
1
2
x
Bài 4 [VD]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
23
2 1 3
1 1 1
xx
x x x x
−=
+ +
b)
2
32
9 6 3
8 2 4 2
x
x x x x
−=
+ +
c)
32
1 2 9 2
2 8 2 4
x
x x x x
=
+ +
d)
2
23
10 5 2
5.
2 2 2 2 2 1
x
x x x x
+
−=
+ +
Lời giải:
a) Ta có:
( )
( )
32
1 1 1x x x x = + +
2
2
13
10
24
x x x

+ + = + +


với mọi
x
Điều kiện xác định:
10x −
hay
1x
b) Ta có:
( )
( )
32
8 2 4 2x x x x = + +
( )
2
2
2 4 1 3 0x x x+ + = + +
với mọi
x
Điều kiện xác định:
20x −
hay
2x
c) Ta có:
( )
( )
32
8 2 2 4x x x x+ = + +
( )
2
2
2 4 1 3 0x x x + = +
với mọi
x
Trang 18
Điều kiện xác định:
20x +
hay
2x −
d)
2
23
10 5 2
5.
2 2 2 2 2 1
x
x x x x
+
−=
+ +
( )
2
3
2
5 5 2
5.
11
21
x
xx
xx
+
=
−−
++
Ta có:
( )
( )
32
1 1 1x x x x = + +
2
2
13
10
24
x x x

+ + = + +


với mọi
x
Điều kiện xác định:
10x −
hay
1x
Bài 5 [VD]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
1 3 1
2 6 2 2 2 3
xx
x x x x
+
−=
+
b)
2
3 1 5 11
4 2 4 2 7 4
x
x x x x
+
+=
+ +
Lời giải:
a)
2
1 3 1
2 6 2 2 2 3
xx
x x x x
+
−=
+
( ) ( )
2
1 3 1
2 3 2 1 2 3
xx
x x x x
+
−=
+
Ta có:
( )( )
2
2 3 3 1x x x x = +
Điều kiện xác định:
30x −
10x +
hay
3x
1x −
b)
2
3 1 5 11
4 2 4 2 7 4
x
x x x x
+
+=
+ +
( )
2
3 1 5 11
2 2 1 4 2 7 4
x
x x x x
+
+=
+ +
Ta có:
( )( )
2
2 7 4 2 1 4x x x x+ = +
Điều kiện xác định:
2 1 0x −
40x +
hay
1
2
x
4x −
BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Bài 1. [NB] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
3 1 5
3 3 3
xx
x
+=
b)
3 1 3
1
33
x
xx
+
=−
c)
13
24
xx
xx
−+
=
+−
d)
( )( )
7 2 1
2 3 2 3x x x x
+=
+ + + +
Lời giải:
a) Điều kiện xác định:
30x−
hay
3x
b) Điều kiện xác định:
30x
30x −
hay
0x
3x
c) Điều kiện xác định:
20x+
40x −
hay
2x −
4x
d) Điều kiện xác định:
20x +
30x +
hay
2x −
3x −
Bài 2. [TH] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
1 6 7
2 2 4
x x x
x x x
−−
−=
+
b)
2
1 1 2
1 1 1
xx
x x x
+−
−−
+
c)
2
1 2 3
1x x x x
+−
−−
d)
2
2
2 2 1 9
3 3 9
x x x
x x x
+ +
+=
+
Lời giải:
a) Ta có:
( )( )
2
4 2 2x x x = +
Điều kiện xác định:
20x +
20x −
hay
2x −
2x
Trang 19
b) Ta có:
( )( )
2
1 1 1x x x = +
Điều kiện xác định:
10x +
10x −
hay
1x −
1x
c) Ta có:
( )
2
1x x x x =
Điều kiện xác định:
0x
10x −
hay
0x
1x
d) Ta có:
( )( )
2
9 3 3x x x = +
Điều kiện xác định:
30x +
30x −
hay
3x −
3x
Bài 3. [VD] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
2
42
2 1 2
xx
x x x x
+=
+
b)
2
3 1 5 1
2 1 4 2 7 4
x
x x x x
+
+=
+ +
c)
2
12
2 3 5 6
x
x x x x
+=
+
d)
2
5 2 3
2 4 2 8
x
x x x x
+=
+ +
Lời giải:
a) Ta có:
( )( )
2
2 2 1x x x x = +
Điều kiện xác định:
20x −
10x +
hay
2x
1x −
b) Ta có:
( )( )
2
2 7 4 2 1 4x x x x+ = +
Điều kiện xác định:
2 1 0x −
40x +
hay
1
2
x
4x −
c) Ta có:
( )
( )( )
22
5 6 5 6 2 3x x x x x x + = + =
Điều kiện xác định:
20x −
30x −
hay
2x
3x
d) Ta có:
( )( )
2
2 8 2 4x x x x+ = +
Điều kiện xác định:
20x −
40x +
hay
2x
4x −
Bài 4. [VD] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
a)
2
23
23
1 1 1
xx
x x x x
=+
+ + +
b)
( )
2
32
71
8 2 4 2
xx
x x x x x
−=
+ + +
c)
32
1 3 1
3 27 3 9
x
x x x x
=
+ +
c)
2
32
1 2 5
2 4 8 2 4
x
x x x x
+
+=
+ +
Lời giải:
a) Ta có:
( )
( )
32
1 1 1x x x x+ = + +
2
2
13
10
24
x x x

+ = +


với mọi
x
Điều kiện xác định:
10x +
hay
1x −
b) Ta có:
( )
( )
32
8 2 4 2x x x x+ = + +
( )
2
2
2 4 1 3 0x x x + = +
với mọi
x
Điều kiện xác định:
20x +
hay
2x −
c) Ta có:
( )
( )
32
27 3 3 9x x x x = + +
2
2
3 27
3 9 0
24
x x x

+ + = + +


với mọi
x
Điều kiện xác định:
30x −
hay
3x
d)
2
32
1 2 5
2 4 8 2 4
x
x x x x
+
+=
+ +
( )
2
32
1 2 5
2 2 8 2 4
x
x x x x
+
−=
+ +
Ta có:
( )
( )
32
8 2 2 4x x x x = + +
( )
2
2
2 4 1 3 0x x x+ + = + +
với mọi
x
Điều kiện xác định:
20x −
hay
2x
Bài 5. [VDC] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau:
Trang 20
a)
22
11
8 15 10 24x x x x
=
+ +
b)
22
43
0
3 2 6 5x x x x
−=
+ +
Lời giải:
a) Ta có:
( )( )
2
8 15 3 5x x x x + =
( )( )
2
10 24 4 6x x x x + =
Điều kiện xác định:
30x −
,
40x −
,
50x −
60x −
hay
3x
,
4x
,
5x
6x
b) Ta có:
( )( )
2
3 2 1 2x x x x + =
( )( )
2
6 5 1 5x x x x + =
Điều kiện xác định:
10x −
,
20x −
50x −
hay
1x
,
2x
5x
DẠNG 3: PHƯƠNG TRÌNH CHỨA ẨN Ở MẪU
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
Câu 1. [NB] Nghiệm của phương trình
81
8
77
x
xx
−=
−−
A.
7x =
. B.
49
9
x =−
. C. Vô nghiệm. D. vô số nghiệm.
Lời giải
Chọn C
81
8
77
x
xx
−=
−−
ĐKXĐ
7x
( )
8 8 7 1xx =
8 8 56 1xx + =
9 63x =
7x =
(không thỏa mãn ĐK)
Vậy phương trình vô nghiệm.
Câu 2. [NB] Nghiệm của phương trình
6 3 8
1 3 2 6x x x
+=
là:
A.
19
5
x =
. B.
5
19
x =
. C.
5
17
x =
. D.
17
5
x =
.
Lời giải
Chọn D
6 3 8
1 3 2 6x x x
+=
ĐKXĐ:
1; 3xx
( )
6 3 8
1 3 2 3x x x
+=
6 3 4
0
1 3 3x x x
+ =
61
13xx
=
−−
( ) ( )
6 3 1 0xx =
5 17 0x −=
17
5
x =
(thỏa mãn ĐK)
Vậy nghiệm của phương trình là
17
5
x =
.

Preview text:

CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG TRÌNH QUY VỀ PHƯƠNG TRÌNH BẬC NHẤT MỘT ẨN
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ 1. Phương trình tích
- Phương trình tích là phương trình có dạng A( x).B( x)...M (x) = 0Trong đó
A( x), B(x), ..., M (x) là các đa thức biến x
- Để giải phương trình tích, ta áp dụng công thức:  ( A x) = 0 (
A x).B(x) = 0 suy ra (
A x) = 0 hoặc B(x) = 0 suy ra  B(x) = 0
Ta giải hai phương trình (
A x) = 0 và B(x) = 0 , rồi lấy tất cả các nghiệm của chúng.
2. Phương trình chứa ẩn ở mẫu
- Khi giải phương trình chứa ẩn ở mẫu, ta cần đặc biệt chú ý đến điều kiện xác định (ĐKXĐ) là tất
cả các mẫu thức phải khác 0.
- Cách giải phương trình chứa ẩn ở mẫu
Bước 1. Tìm ĐKXĐ của phương trình.
Bước 2. Quy đồng mẫu hai vế của phương trình rồi khử mẫu.
Bước 3. Giải phương trình vừa nhận được.
Bước 4. Kiểm tra và kết luận. B. BÀI TẬP
DẠNG 1: PHƯƠNG TRÌNH TÍCH
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
Câu 1. [NB]
] Phương trình nào sau đây là phương trình tích?
A. ( x − 3)(3x + ) 1 = 2 .
B. ( x − 3)(2x + 3) = ( x − 3) .
C. ( x − 3)(2x + 3) = ( x − 3) .
D. ( x − 5)( x + ) 1 = 0 . Lời giải Chọn D
(x −5)(x + )1 = 0
Câu 2. [NB] Trong các phương trình sau, đâu là phương trình tích
A. x( x − 4) = 2( x − 4) .
B. 2x( x + 5)(2x − ) 1 = 0 .
C. 5x(5x + ) 1 = (5x + ) 1 . D.
(2x − 2)(5x + )
1 = (2x − 2)( x + 6) . Lời giải Chọn B
2x( x + 5)(2x − ) 1 = 0
Câu 3. [NB] Nghiệm của phương trình ( x − 5)( x + ) 1 = 0 là? A. x = 5 − ; x = 1.
B. x = 5; x = −1.
C. x = 5; x = 1.
D. x = −5; x = −1. Lời giải Chọn B ( x − 5 = 0 x = 5 x − 5)( x + ) 1 = 0 suy ra  hay  x +1 = 0 x = −1
Vậy phương trình có nghiệm x = 5; x = −1.
Câu 4. [NB]
Nghiệm của phương trình (2x − 3)( x + 2) = 0 là 3 3
A. x = ; x = 2 .
B. x = − ; x = 2 . 2 2 Trang 1 3 3
C. x = ; x = 2 − .
D. x = − ; x = 2 − . 2 2 Lời giải Chọn C  3 ( 2x − 3 = 0 x =
2x − 3)( x + 2) = 0 suy ra  hay  2 x + 2 = 0  x = −2
Vậy phương trình có nghiệm x = 3; x = 2 − .
Câu 5. [TH] Cho biết phương trình ( x + 5)( x + )
1 = 0 có bao nhiêu nghiệm? A. 1 . B. 2 . C. 3 . D. 4 . Lời giải Chọn B ( x + 5 = 0 x = −5 x + 5)( x + ) 1 = 0 suy ra  hay  x +1 = 0 x = −1
Phương trình có 2 nghiệm.
Câu 6. [TH] Số nghiệm của phương trình 2x( x + 5)(2x − ) 1 = 0 là A. 1 . B. 2 . C. 3 . D. 4 . Lời giải Chọn C 2x = 0 x = 0
2x( x + 5)(2x − )
1 = 0 suy ra x + 5 = 0   hay x = −5  2x −1 = 0  x = 0,5 
Phương trình có 3 nghiệm.
Câu 7. [TH] Nghiệm của phương trình x( x − 5) + 2( x − 5) = 0 là
A. x = 2; x = 5.
B. x = −2; x = −5 . C. x = 2 − ; x = 5.
D. x = 2; x = 5 − . Lời giải Chọn C
x( x − 5) + 2( x − 5) = 0
(x −5)(x + 2) = 0
x = 5 hoặc x = −2
Vậy nghiệm của phương trình x = 2 − ; x = 5.
Câu 8. [TH] Phương trình ( x − )2
3 + 2( x − 3) = 0 có nghiệm là
A. x = 3; x = 1.
B. x = −3; x = 1.
C. x = 3; x = −1.
D. x = −3; x = −1. Lời giải Chọn A ( x = 3 x − )2
3 + 2( x − 3) = 0 suy ra( x − 3)( x − ) 1 = 0 suy ra  x = 1
Vậy nghiệm của phương trình x = 3; x = 1.
Câu 9. [VD] Phương trình ( x − )2
6 = ( x + 2)(6 − x) có nghiệm là
A. x = 2; x = 6 − . B. x = 2 − ; x = 6 .
C. x = 2; x = 6 .
D. x = 2; x = 6 − . Lời giải Chọn C (x − )2
6 = ( x + 2)(6 − x) Trang 2 (x − )2
6 + ( x + 2)(x − 6) = 0
(x − 6)(x − 6 + x + 2) = 0
(x − 6)(2x − 4) = 0 x = 6 Suy ra  x = 2
Vậy nghiệm của phương trình x = 2; x = 6 .
Câu 10. [VD] Phương trình 2 2
(2x + 7) = 9(x + 2) có nghiệm là 13 13 13 13
A. x = 1; x = . B. x = 1 − ; x = .
C. x = 1; x = − . D. x = 1 − ; x = − . 5 5 5 5 Lời giải Chọn C 2 2
(2x + 7) = 9(x + 2)
(2x + 7) −3(x + 2) 
 (2x + 7) + 3(x + 2) = 0  (−x + ) 1 (5x +13) = 0 x = 1 −x +1 = 0 Suy ra  hay  13 5x +13 = 0 x = −  5 13
Vậy nghiệm của phương trình x = 1; x = − . 5
Câu 11. [VD] Phương trình 2
x −10x + 24 = 0 có tập nghiệm là
A. x = 6; x = 4 .
B. x = −6; x = −4 .
C. x = 6; x = −4 .
D. x = −6; x = 4 . Lời giải Chọn A 2
x −10x + 24 = 0 2
x − 6x − 4x + 24 = 0
x( x − 6) − 4(x − 6) = 0
(x − 6)(x − 4) = 0 x = 6 Suy ra  x = 4
Vậy tập nghiệm của phương trình x = 6; x = 4 .
Câu 12. [VDC] Phương trình x( x + ) 1 ( x − )
1 ( x + 2) = 24 có nghiệm là
A. x = −2; x = −3 .
B. x = 2; x = −3 .
C. x = −2; x = 3.
D. x = 2; x = 3 . Lời giải Chọn B x( x + ) 1 ( x − ) 1 ( x + 2) = 24
( 2x + x)( 2x + x−2) = 24 Đặt 2
t = x + x .
Từ đó ta có: t (t − 2) = 24 2
t − 2t − 24 = 0 2
t − 2t +1− 25 = 0 (t − )2 1 − 25 = 0 Trang 3
(t − 6)(t + 4) = 0 t = 4 − Suy ra  t = 6 Thay vào 2
t = x + x , ta có: 2  1  15 * 2 x + x = 4 − suy ra 2
x + x + 4 = 0 hay x + = −   (loại)  2  4 * 2 x + x = 6 2 x + x − 6 = 0 x = 2
suy ra ( x − 2)( x + 3) = 0 hay  x = −3
Vậy nghiệm của phương trình là x = 2; x = 3.
2. TRẮC NGHIỆM ĐÚNG SAI
Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, em chọn đúng hoặc sai
Câu 1.
a) Phương trình ( x − 2)( x + 3) = 0 là phương trình tích.
b) Phương trình ( x − 2)( x + 3) = 2 là phương trình tích.
c) Phương trình ( x − )( 2
2 x + 3) = 0 chỉ có 1 nghiệm. d) Phương trình 4
− (x + 3) = 0 chỉ có 2 nghiệm. Lời giải a) Đ b) S c) Đ d) S
- Phương trình ( x − 2)( x + 3) = 0 là phương trình tích vì vế trái là 1 tích, vế phải bằng 0.
- Phương trình ( x − 2)( x + 3) = 2 không là phương trình tích vì vế phải khác 0 nên b sai.
- Phương trình ( x − )( 2
2 x + 3) = 0 chỉ có 1 nghiệm x − 2 = 0  x = 2 vì 2
x + 3  0 với mọi giá trị
của x nên c đúng. - Phương trình 4
− (x + 3) = 0 có 2 nghiệm là sai vì 4
− (x + 3) = 0  x + 3 = 0  x = 3 − nên d sai.
Câu 2. Cho phương trình 2
9x −1− 2x(3x − ) 1 = 0 , khi đó 1
a) Phương trình có nghiệm là x = 1; x = 3
b) Phương trình có một nghiệm nguyên. 2 −
c) Tổng hai nghiệm của phương trình là 3 2
d) Tích hai nghiệm của phương trình là 3 Lời giải a) S b) Đ c) Đ d) S 2
9x −1− 2x(3x − ) 1 = 0 (2) 2
9x −1− 2x(3x − ) 1 = 0 (3x − ) 1 (3x + )
1 − 2x(3x − ) 1 = 0
(3x − )1(3x +1− 2x) = 0 (3x − ) 1 ( x + ) 1 = 0 Trang 4  1 3x −1 = 0 x = Suy ra  hay  3 x +1 = 0  x = −1 1
Vậy phương trình có nghiệm là x = 1 − ; x = . Do đó 3 1
- Phương trình có nghiệm là x = 1; x = nên a sai. 3
- Phương trình có nghiệm nguyên là x = −1 nên b là đúng. 1 2 −
- Tổng hai nghiệm của phương trình là 1 − + = nên c là đúng. 3 3 1 1
- Tích hai nghiệm của phương trình là 1. − = − nên d sai. 3 3
Câu 3. Cho phương trình 3 2
x x + 4x − 4 = 0 , khi đó
a) Nghiệm của phương trình là x = 1; x = 2
b) Nghiệm của phương trình là có một nghiệm nguyên.
c) Nghiệm của phương trình là x = 1.
d) Nghiệm của phương trình là x = 2 . Lời giải a) Đ b) S c) Đ d) S 3 2
x x + 4x − 4 = 0 2 x ( x − ) 1 + 4( x − ) 1 = 0 (x − )( 2 1 x + 4) = 0 Suy ra x = 1 hoặc 2
x = −4 (vô nghiệm) Vậy x = 1.
Do đó a và c là đúng; b, d là sai.
Câu 4. Cho phương trình 4 3 2
x + 9x x − 9x = 0 . Khi đó
a) Phương trình này có duy nhất 1 nghiệm dương.
b) Phương trình này có duy nhất 1 nghiệm âm.
c) Phương trình này có 2 nghiệm dương.
d) Phương trình này có 2 nghiệm dương và 2 nghiệm âm. Lời giải a) Đ b) S c) S d) S 4 3 2
x + 9x x − 9x = 0 x( 3 2
x + 9x x − 9) = 0 2
x x ( x + 9) − ( x + 9) = 0   x( x + )( 2 9 x − ) 1 = 0
x( x + 9)( x − ) 1 ( x + ) 1 = 0 x = 0 x = −9 Suy ra  x = 1  x = −1
Vậy phương trình có bốn nghiệm , trong đó chỉ có 1 nghiệm dương nên đáp án A là đúng.
3. TRẮC NGHIỆM TRẢ LỜI NGẮN Trang 5
Câu 1. [NB] Biến đổi phương trình x( x − 5) + 2( x − 5) = 0 thành phương trình tích ? Lời giải
Đáp án: ( x − 5)( x + 2) = 0
x( x − 5) + 2(x − 5) = 0
(x −5)(x + 2) = 0 là phương trình tích.
Câu 2. [NB] Phương trình ( 2
x + 4)(2x − 3) = 0 có nghiệm là ? Lời giải 3
Đáp án: x = 2
( 2x + 4)(2x−3)=0 3
Suy ra 2x − 3 = 0 hay x = vì 2
x + 4  0 với mọi x 2
Câu 3. [TH] Nghiệm của phương trình ( x − )2
6 = ( x + 2)(6 − x) là Lời giải
Đáp án: x = 6; x = 2 (x − )2
6 = ( x + 2)(6 − x) (x − )2
6 + ( x + 2)(x − 6) = 0
(x − 6)(x − 6 + x + 2) = 0
(x − 6)(2x − 4) = 0
Suy ra x = 6; x = 2 .
Vậy nghiệm của phương trình là x = 6; x = 2 .
Câu 4. [TH] Phương trình ( x − )2
3 + 2( x − 3) = 0 có tập nghiệm là gì? Lời giải
Đáp án: S = 3;  1 (x − )2 3 + 2( x − 3) = 0 x = 3
Suy ra ( x − 3)( x − ) 1 = 0 hay  x = 1
Vậy tập nghiệm của phương trình là: S = 3;  1 .
Câu 5. [VD] Phương trình 2
x − 9x −10 = 0 có tổng các nghiệm là ? Lời giải Đáp án: 9 2
x − 9x −10 = 0 2
x −10x + x −10 = 0
x( x −10) + ( x −10) = 0
(x −10)(x + )1 = 0
Suy ra x = 10 hoặc x = −1
Vậy tổng các nghiệm của phương trình là 10 + ( 1 − ) = 9 . 2
Câu 6. [VDC] Phương trình ( 2
x + x − ) + ( 2 2 6
3 2x + x − 3) = 9 có số nghiệm là bao nhiêu? Lời giải Đáp án: 4 Trang 6 ( x + x− )2 2 + ( 2 2 6
3 2x + x − 3) = 9 Đặt 2
t = 2x + x − 6. 2
 2x + x − 3 = t + 3 Từ đó ta có: 2
t + 3(t + 3) = 9 2 t + 3t = 0 t = 0 Suy ra  t = 3 − Thay vào 2
t = 2x + x − 6, ta có: x = −2   * 2
2x + x − 6 = 0 suy ra (x + ) 3 2 x − = 0   hay  3  2  x =  2 * 2 2x + x − 6 = 3 − 2
2x + x − 3 = 0 s x = 1   suy ra (x − ) 3 1 x + = 0   hay  −3  2  x =  2
Vậy phương trình có 4 nghiệm.
PHẦN II. BÀI TẬP TỰ LUẬN
Phương pháp giải:
Để giải phương trình tích, ta áp dụng công thức: ☑️ (
A x).B(x) = 0 suy ra (
A x) = 0 hoặc B(x) = 0
☑️ Ta giải hai phương trình (
A x) = 0 và B(x) = 0 , rồi lấy tất cả các nghiệm của chúng. BÀI TẬP MẪU
Ví dụ 1 [NB]: Giải phương trình:
a) ( x + 5)(2x − 3) = 0
x −1 3 − x = 0 b) ( )( )
c) ( x + 2)(4x − ) 1 = 0 c) 2
x −1 = 0 Lời giải
a) Ta có ( x + 5)(2x − 3) = 0 nên x + 5 = 0 hoặc 2x − 3 = 0
x + 5 = 0 hay x = −5 3 3
2x − 3 = 0 hay x = . Vậy phương trình có nghiệm x = −5 và x = . 2 2 b) Ta có ( x − )
1 (3 − x) = 0 nên x −1 = 0 hoặc 3 − x = 0
* x −1 = 0 suy ra x = 1
* 3 − x = 0 suy ra x = 3.
Vậy phương trình có nghiệm x = 1và x = 3.
c) Ta có ( x + 2)(4x − )
1 = 0 nên x + 2 = 0 hoặc 4x −1 = 0
* x + 2 = 0 hay x = −2 1
* 4x −1 = 0 hay x = 4 1
Vậy phương trình có nghiệm x = −2 và x = . 4 d) 2 x −1 = 0 Trang 7 ( x −1 = 0 x = 1 x − ) 1 ( x + ) 1 = 0 suy ra  hay  x +1 = 0 x = −1
Vậy phương trình có nghiệm x = 1; x = −1.
Ví dụ 2 [TH]: Giải phương trình:
a) 2x( x − 7) + − = − − + =
5x 35 0 b) x( x 3) 7x 21 0 c) 2
2(x + 3) − x − 3x = 0
d) 2x(3x − 5) = 10 − 6x Lời giải
a) 2x( x − 7) + 5x − 35 = 0
2x( x − 7) + 5( x − 7) = 0
(2x + 5)(x − 7) = 0
Ta có (2x + 5)( x − 7) = 0 nên 2x + 5 = 0 hoặc x − 7 = 0
* x − 7 = 0 hay x = 7 5
* 2x + 5 = 0 hay 2x = −5 , suy ra x = − . 2 5 −
Vậy phương trình có nghiệm x = 7 và x = . 2
b) x( x − 3) − 7x + 21 = 0
x( x − 3) − 7( x − 3) = 0
(x −3)(x − 7) = 0
Ta có ( x − 3)( x − 7) = 0 nên x − 3 = 0 hoặc x − 7 = 0 .
* x − 3 = 0 hay x = 3.
* x − 7 = 0 hay x = 7
Vậy phương trình có nghiệm x = 3và x = 7 . c) 2
2(x + 3) − x − 3x = 0
2(x + 3) − x( x + 3) = 0
(x + 3)(2 − x) = 0
Ta có ( x + 3)(2 − x) = 0 nên x + 3 = 0 hoặc 2 − x = 0 .
* x + 3 = 0 hay x = −3 .
* 2 − x = 0 hay x = 2
Vậy phương trình có nghiệm x = −3 và x = 2 .
d) 2x(3x − 5) = 15 − 9x
2x(3x − 5) + 9x −15 = 0
2x(3x − 5) + 3(3x − 5) = 0
(3x −5)(2x + 3) = 0
Ta có (3x − 5)(2x + 3) = 0 nên 3x − 5 = 0 hoặc 2x + 3 = 0 . 5
* 3x − 5 = 0 hay x = . 3 3
* 2x + 3 = 0 hay x = − 2 5 3
Vậy phương trình có nghiệm x = và x = − . 3 2
Ví dụ 3 [TH]: Giải phương trình a) 2
(2x −1) = 81 b) (2x + 5)(x − 4) = (x − 5)(4 − x) Trang 8
c) (x − 5)(3 − 2x)(3x + 4) = 0 d) (2x −1)(3x + 2)(5 − x) = 0 Lời giải a) 2 (2x −1) = 81 2 (2x −1) − 81 = 0
(2x −1−9)(2x −1+ 9) = 0
(2x −10)(2x +8) = 0
Suy ra 2x −10 = 0 hoặc 2x + 8 = 0 hay x = 5hoặc x = −4
Vậy phương trình có nghiệm là x = 5; x = −4 .
b) (2x + 5)(x − 4) = (x − 5)(4 − x)
(2x + 5)(x − 4) − (x − 5)(4 − x) = 0
(2x + 5)(x − 4) + (x − 5)(x − 4) = 0
(x − 4)(2x + 5 + x − 5) = 0
(x − 4).3x = 0
Suy ra x − 4 = 0 hoặc 3x = 0 hay x = 4 hoặc x = 0
Vậy phương trình có nghiệm là x = 0; x = 4 .
c) (x − 5)(3 − 2x)(3x + 4) = 0 4 − 3
suy ra x − 5 = 0 hoặc 3 − 2x = 0 hoặc 3x + 4 = 0 hay x = 5; x = ; x = 3 2 4 − 3
Vậy phương trình có nghiệm là x = 5; x = ; x = . 3 2
d) (2x −1)(3x + 2)(5 − x) = 0 2 − 1
suy ra 2x −1 = 0 hoặc3x + 2 = 0 hoặc 5 − x = 0 hay x = 5; x = ; x = 3 2 2 − 1
Vậy phương trình có nghiệm là x = 5; x = ; x = . 3 2
Ví dụ 4 [VD]: Giải phương trình: a) 2 x −10x = 2 − 5;
b) ( − x)2 = ( x − )2 1 2 3 2 ;
c) ( x − )3 + ( − x)3 2 5 2 = 0. d) 4 3 2
x − 8x − 9x = 0 Lời giải a) 2 x −10x = 25 − 2
x −10x + 25 = 0 (x − )2 5 = 0 suy ra x = 5.
Vậy phương trình có nghiệm x = 5.
b) ( − x)2 = ( x − )2 1 2 3 2
(1− 2x) −(3x − 2) 
 (1− 2x) + (3x − 2) = 0  (3−5x)(x − ) 1 = 0  3 3 − 5x = 0 x = suy ra  hay  5 x −1 = 0  x = 1
Vậy phương trình có nghiệm x = 3 1; x = . 5
c) ( x − )3 + ( − x)3 2 5 2 = 0. Trang 9
suy ra ( x − )3 = ( x − )3 2 2 5
hay x − 2 = 2x − 5 x = 3
Vậy phương trình có nghiệm x = 3. d) 2 2
x (x − 8x − 9) = 0 2 2
x (x + x − 9x − 9) = 0 2
x x(x +1) − 9(x +1) = 0 2
x (x +1)(x − 9) = 0 Ta có 2
x (x +1)(x − 9) = 0 nên 2
x = 0 hoặc x +1 = 0 hoặc x − 9 = 0 * 2
x = 0 suy ra x = 0
* x +1 = 0 hay x = −1
* x − 9 = 0 hay x = 9 .
Vậy phương trình có nghiệm x = 0 ; x = 2 ; x = 9 .
✔️BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Bài 1. [NB]
Giải các phương trình sau:
a) (5x − 4)(4x + 6) = 0 b) (3,5x − 7)(2,1x − 6,3) = 0
c) (4x −10)(24 + 5x) = 0 d) ( x − 3)(2x + ) 1 = 0 Hướng dẫn
a) (5x − 4)(4x + 6) = 0 4 3 −
suy ra 5x − 4 = 0 hoặc 4x + 6 = 0 hay x = ; x = 5 2 4 3 −
Vậy phương trình có nghiệm x = ; x = . 5 2
b) (3,5x − 7)(2,1x − 6,3) = 0
suy ra 3,5x − 7 = 0 hoặc 2,1x − 6,3 = 0 hay x = 2; x = 3
Vậy phương trình có nghiệm x = 2; x = 3
c) (4x −10)(24 + 5x) = 0 5 2 − 4
suy ra 4x −10 = 0 hoặc 24 + 5x = 0 hay x = ; x = 2 5 5 2 − 4
Vậy phương trình có nghiệm x = ; x = 2 5
d) ( x − 3)(2x + ) 1 = 0 1 −
suy ra x − 3 = 0 hoặc 2x +1 = 0 hay x = ; x = 3 2 1 −
Vậy phương trình có nghiệm x = ; x = 3 2
Bài 2. [TH] Giải các phương trình sau:
a) 2x( x − 5) + 7x − 35 = 0
b) x( x + 3) − 7x − 21 = 0 c) 2
(x +1)(6x + 3) = 0
d) ( x + 3)(2x + 4)( x − 5)=0 Hướng dẫn
a) 2x( x − 5) + 7x − 35 = 0
2x( x − 5) + 7( x − 5) = 0 Trang 10
(2x + 7)(x −5) = 0  7 2x + 7 = 0 x = − Suy ra  hay  2 x − 5 = 0  x = 5 7 −
Vậy phương trình có nghiệm x = ; x = 5 2
b) x( x + 3) − 7( x + 3) = 0
(x + 3)(x − 7) = 0 x + 3 = 0 x = −3 Suy ra  hay  x − 7 = 0 x = 7
Vậy phương trình có nghiệm x = 7; x = −3 c) 2
(x +1)(6x + 3) = 0 suy ra 2
x +1 = 0 hoặc 6x + 3 = 0 1
* 6x + 3 = 0 hay x = − 2 * 2
x +1 = 0 , phương trình vô nghiệm vì 2
x +1  0 với mọi x . 1
Vậy phương trình có nghiệm x = − . 2
d) ( x + 3)(2x + 4)( x − 5)=0 x + 3 = 0 x = −3 suy ra 2x + 4 = 0   hay x = −2  x − 5 = 0  x = 5 
Vậy phương trình có nghiệm x = −3; x = −2; x = 5 .
Bài 3. [VD] Giải các phương trình:  x x +  2  3   3  1  a) ( x − ) 4 3 2( 3) 4 10 − = 0   b) x − + x x − = 0      .  5 7   4   4  2 
c) ( x − )2 − ( x + )2 2 2 3 = 0 d) ( x + )2 1 + 2( x + ) 1 +1 = 0 Hướng dẫn x x +  a) ( x − ) 4 3 2( 3) 4 10 − = 0    5 7   x x + 
4x − 3 2(x + 3) Ta có ( x − ) 4 3 2( 3) 4 10 − = 0  
nên 4x +10 = 0 hoặc − = 0  5 7  5 7 5 −
* 4x +10 = 0 suy ra x = . 2
4x − 3 2(x + 3) * − = 0 5 7
7(4x − 3) 5.2(x + 3) − = 0 35 35
28x − 21−10x − 30 = 0 18x − 51 = 0 18x = 51 Trang 11 51 x = 18 17 x = . 6 5 − 17
Vậy phương trình có nghiệm x = và x = . 2 6
c) ( x − )2 − ( x + )2 2 2 3 = 0
(x − 2 − 2x −3)(x − 2 + 2x +3) = 0
(−x −5)(3x + )1 = 0
Suy ra −x − 5 = 0 hoặc 3x +1 = 0 1
Hay x = −5 hoặc x = − 3 1
Vậy phương trình có nghiệm x = 5; − x = − . 3 d) ( x + )2 1 + 2( x + ) 1 +1 = 0 (x + + )2 1 1 = 0 (x + )2 2 = 0
Suy ra x + 2 = 0 suy ra x = −2
Vậy phương trình có nghiệm x = −2 .
Bài 4. [VD] Giải các phương trình:
a) ( x + 2)( x + 3)( x − 5)( x − 6) = 180. 2 b) ( 2 x x) + ( 2 5
10 x − 5x) + 24 = 0 2 c) ( 2 x + x) − ( 2 5 2 x + 5x) = 24 Hướng dẫn
a) ( x + 2)( x + 3)( x − 5)( x − 6) = 180.
(x + 2)(x −5) 
 ( x + 3)( x − 6) = 180 
( 2x x− )( 2 3
10 x − 3x −18) =180 Đặt 2
x − 3x −14 = y ta được: ( y + 4)( y − 4) = 180 suy ra 2
y = 196 hay y = 14. Với y = −14 thì 2
x − 3x = 0 suy ra x = 0; x = 3 Với y = 14 thì 2
x − 3x − 28 = 0 suy ra x = 7; x = −4
Vậy phương trình có 4 nghiệm là x = 4
− , x = 0, x = 3, x = 7 . 2 b) ( 2 x x) + ( 2 5
10 x − 5x) + 24 = 0 (1) Đặt 2
x − 5x = t khi đó (1) trở thành 2
t +10t + 24 = 0  (t + 4)(t + 6) = 0  t = 4 − hoặc t = −6 Với t = −4 ta có 2 2 x − 5x = 4
−  x − 5x + 4 = 0  (x − )
1 ( x − 4) = 0  x = 1 hoặc x = 4 Với t = −6 ta có 2 2 x − 5x = 6
−  x − 5x + 6 = 0  (x − 2)(x − 3) = 0  x = 2 hoặc x = 3
Vậy phương trình đã cho có 4 nghiệm là x = 1; x = 2; x = 3; x = 4. 2 c) ( 2 x + x) − ( 2 5
2 x + 5x) = 24 . Đặt 2
x + 5x = t khi đó (1) trở thành 2
t − 2t − 24 = 0 hay (t + 4)(t − 6) = 0 suy rat = −4 hoặc t = 6 Trang 12 Với t = −4 ta có 2
x + 5x = −4 hay 2
x + 5x + 4 = 0 suy ra ( x + )
1 ( x + 4) = 0 suy ra x = −1 hoặc x = −4 Với t = 6 ta có 2 x + 5x = 6 hay 2
x + 5x − 6 = 0 suy ra ( x − )
1 ( x + 6) = 0 suy ra x = 1 hoặc x = −6
Vậy phương trình đã cho có 4 nghiệm là x = 1; x = 1 − ; x = 4 − ; x = −6. x + 5x −12 3 2 ( )2 2
Bài 5. [VDC] Giải phương trình: x + 3x −15x +11 = . 4 Hướng dẫn Ta có 3 2 3 2 2 x + x x +
= x x + x x x + = (x − )( 2 3 15 11 4 4 11 11 1 x + 4x −1 ) 1 Mặt khác 2 2
x + 4x −11+ x −1 = x + 5x −12 nên 3 2 x −1 = a
x + 3x −15x +11 = . a b Đặt    2 2
x + 4x −11 = b
x + 5x −12 = a + b Phương trình trở thành
(a + b)2 = .ab 4
(a + b)2 = 4ab (a b)2 = 0
Suy ra a b = 0 hay a = b .
Khi đó phương trình đã cho đưa về giải phương trình 2
x + 4x −11 = x −1 2
x + 3x −10 = 0
(x − 2)(x + 5) = 0
Suy ra x = −5; x = 2 .
Vậy phương trình đã cho có 2 nghiệm là x = −5; x = 2 .
DẠNG 2: TÌM ĐIỀU KIỆN XÁC ĐỊNH CỦA PHƯƠNG TRÌNH CHỨA ẨN Ở MẪU
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
1− 2x 1
Câu 1. [NB] Điều kiện xác định của phương trình = là: 2 x 2 1 1
A. x  .
B. x  0 .
C. x  2 .
D. x  và x  0 . 2 2 4x − 3 29
Câu 2. [NB] Điều kiện xác định của phương trình = là: x − 5 3 3
A. x  .
B. x  5 .
C. x  5 .
D. x  5 . 4 2x + 5 x
Câu 3. [NB] Điều kiện xác định của phương trình − = 0 là: 2x x + 5
A. x  0 và x  −5 .
B. x  0 và x  −5 .
C. x  5 .
D. x  0 và x  −5 . 4x − 5 1
Câu 4. [NB] Điều kiện xác định của phương trình = 2x + là: 2 x −1 x
A. x  1.
B. x  −1.
C. x  1 và x  0 .
D. x  0 . 12 1− 3x 1+ 3x
Câu 5. [TH] Điều kiện xác định của phương trình = − là: 2 1− 9x 1+ 3x 1− 3x Trang 13 1 1 1 1 1 1
A. x  .
B. x  − .
C. x  và x  − . D. x  và x  − . 9 9 9 9 3 3 x +1 x −1 16
Câu 6. [TH] Điều kiện xác định của phương trình − = là: 2 x −1 x +1 x −1
A. x  1.
B. x  −1.
C. x  1 và x  −1.
D. x  0 . 6x +1 5 3
Câu 7. [TH] Điều kiện xác định của phương trình + = là: 2 x − 7x +10 x − 2 x − 5
A. x  2 và x  5 .
B. x  2 .
C. x  5 . D. x  0 . x + 5 x + 25 x − 5
Câu 8. [TH] Điều kiện xác định của phương trình − = là: 2 2 2 x − 5x 2x − 50 2x +10x
A. x  0 và x  5 .
B. x  5 .
C. x  0 và x  5 .
D. x  0 và x  −5 . 2 1 1 x (x −1)
Câu 9. [VD] Điều kiện xác định của phương trình − = − là: 2 3 − x x +1
x − 3 x − 2x − 3
A. x  3.
B. x  −1 và x  3.
C. x  1 và x  3.
D. x  1 và x  3. 1 6 5
Câu 10. [VD] Điều kiện xác định của phương trình − = là: 2 x − 2 x + 3 6 − x x
A. x  2 và x  3.
B. x  −2 và x  3.
C. x  −2 và x  6 .
D. x  2 và x  −3 . 2 2 2x +16 5
Câu 11. [VD] Điều kiện xác định của phương trình − = là: 3 2 x + 2 x + 8 x − 2x + 4
A. x  −2 .
B. x  −8 .
C. x  2 và x  −2 .
D. x  −2 và x  −8 . 2 x +1 x −1 2(x + 2)
Câu 12. [VDC] Điều kiện xác định của phương trình − = là: 2 2 6
x + x +1 x x +1 x −1
A. x  0 .
B. x  1.
C. x  −1. D. x  1.
2. TRẮC NGHIỆM ĐÚNG SAI
Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, em chọn đúng hoặc sai
4 3 4
Câu 1. Cho phương trình + = , khi đó x(x − ) 1 x x −1
a) Điều kiện xác định x  0 và x  1.
b) Phương trình có nghiệm là x = 1.
c) Phương trình có nghiệm là x = 0 .
d) Phương trình đã cho vô nghiệm. Lời giải a) Đ b) S c) S d) Đ
Điều kiện xác định: x  0 và x −1  0 hay x  0 và x  1 4 3 4 Ta có: + = x(x − ) 1 x x −1 4 + 3( x − ) 1 = 4x
4 + 3x − 3 = 4x
x = 1 (không thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho vô nghiệm. Nên a, d đúng; b, c sai. 40 40
Câu 2. Cho phương trình + = 3, khi đó 27 + x 27 − x
a) Điều kiện xác định x  27 .
b) Phương trình có hai nghiệm là x = 27 và x = −27 .
c) Tổng hai nghiệm của phương trình là 0 .
d) Phương trình có nghiệm là x = 27 . Trang 14 Lời giải a) S b) S c) Đ d) S
Điều kiện xác định: 27 + x  0 và 27 − x  0 hay x  −27 và x  27 40 40 Ta có: + = 3 27 + x 27 − x
40(27 − x) + 40(27 + x) = 3(27 − x)(27 + x) 2
1080 − 40x +1080 + 40x = 2187 − 3x 2 3x = 27 2 x = 9
x = 3 hoặc x = −3 (thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho có hai nghiệm x = 3 và x = −3 . Nên c đúng; a, b, d sai. 6x −1 2x + 5
Câu 3. Cho phương trình = , khi đó 3x + 2 x − 3 2 −
a) Điều kiện xác định x  và x  3. 3
b) Nghiệm của phương trình là một nghiệm nguyên.
c) Nghiệm của phương trình là x = 3. 7
d) Nghiệm của phương trình là x = − . 38 Lời giải a) Đ b) S c) S d) Đ 2 −
Điều kiện xác định: 3x + 2  0 và x − 3  0 hay x  và x  3 3 6x −1 2x + 5 Ta có: = 3x + 2 x − 3
(6x − )1(x −3) = (2x + 5)(3x + 2) 2 2
6x −18x x + 3 = 6x + 4x +15x +10 38x = 7 − 7 − x =
(thỏa mãn điều kiện xác định) 38 7 −
Vậy phương trình đã cho có nghiệm là: x = . 38 Nên a, d đúng; b, c sai. x x x x
Câu 4. Cho phương trình − = − . Khi đó x − 3 x − 5 x − 4 x − 6
a) Phương trình này có duy nhất 1 nghiệm dương.
b) Phương trình này có duy nhất 1 nghiệm âm.
c) Phương trình này có nghiệm là x = 0 .
d) Tích hai nghiệm của phương trình là 0 . Lời giải a) S b) S c) Đ d) Đx − 3  0 x  3   x − 5  0 x  5
Điều kiện xác định:  hay  x − 4  0  x  4  x −6  0 x  6 Trang 15 x x x x Ta có: − = − x − 3 x − 5 x − 4 x − 6
x(x − 5) − x(x − 3) x(x − 6) − x(x − 4) ( =
x − 3)(x − 5)
(x − 4)(x −6) 2 2 2 2
x − 5x x + 3x
x − 6x x + 4x ( =
x − 3)(x − 5)
(x − 4)(x −6) 2 − x 2 − x ( =
x − 3)(x − 5) (x − 4)(x − 6)
x = 0 (thỏa mãn điều kiện xác định)
Vậy phương trình đã cho có nghiệm là x = 0 . Nên c, d đúng; a, b sai.
3. TRẮC NGHIỆM TRẢ LỜI NGẮN x − 3 x + 3 24
Câu 1. [NB] Phương trình + =
có điều kiện xác định là gì? 2 3 − − x 3 − + x 9 − x
Đáp án: x  3 và x  −3 2 x 3x −1 5
Câu 2. [NB] Phương trình + = có nghiệm là gì? 2 − x 3 3
Đáp án: x = 1 1 4x x
Câu 3. [TH] Nghiệm của phương trình − =
là giá trị x nào? 3 2 x −1 x −1 x + x +1 1
Đáp án: x = . 2 2
Câu 4. [TH] Điều kiện xác định của phương trình x −1 + = 0 là gì? x − 2
Đáp án: x  1 và x  2 . x − 3 x + 3 24
Câu 5. [VD] Phương trình + = có bao nhiêu nghiệm? 2 2 3 − − x 3 − + x 3 − x
Đáp án: Có một nghiệm x = −6 2 9x 6 3
Câu 6. [VDC] Phương trình + = có bao nhiêu nghiệm? 3 2
x − 8 x + 2x + 4 x − 2
Đáp án: Có một nghiệm
PHẦN II. BÀI TẬP TỰ LUẬN (GV chép phần bài tập tự luyện trên file đáp án vào)
Bài 1 [NB]:
Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: giãn cách chưa hợp lý. Các bài
giải cô phải trình bày từng bước như dạy HS giải phương trình, ở đây cô chỉ ghi đáp án là chưa hợp lí 3x −1 3x −1 a) = 2 b) =1 x − 4 2x +1 2 1 2x + 3 4x + 9 c) + 5 = d) = x +1 x − 2 x 2x − 3 Lời giải:
a) Điều kiện xác định: x − 4  0 hay x  4 1 −
b) Điều kiện xác định: 2x +1  0 hay x  2
c) Điều kiện xác định: x +1  0 và x − 2  0 hay x  −1 và x  2 3
d) Điều kiện xác định: x  0 và 2x − 3  0 hay x  0 và x  2 Trang 16
Bài 2 [TH]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: x − 2 3 2x − 22 x − 5 2x x( x +10) a) − = b) − − 2 x + 2 x − 2 x − 4 2 x + 5 x − 5 25 − x 3 2 7 + 5x 2 x − 3x − 4 x +1 x − 5 c) = − d) + = 2
1− 3x 1+ 3x 9x −1 2 x −16 x + 4 x − 4 Lời giải: a) Ta có: 2
x − 4 = ( x + 2)( x − 2)
Điều kiện xác định: x + 2  0 và x − 2  0 hay x  −2 và x  2 b) Ta có: 2 − x = −( 2 25
x − 25) = −(x + 5)(x − 5)
Điều kiện xác định: x + 5  0 và x − 5  0 hay x  −5 và x  5
c) Ta có: x − = −  − ( x)2 2 2 9 1 1 3
 = −(1+3x)(1−3x)   1 1 −
Điều kiện xác định: 1− 3x  0 và 1+ 3x  0 hay x  và x  3 3 d) Ta có: 2
x −16 = ( x + 4)( x − 4)
Điều kiện xác định: x + 4  0 và x − 4  0 hay x  −4 và x  4
Bài 3 [TH]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: 7 2 1 2 x x +1 3 a) + = b) − = 2 x + 2 x + 3 x + 5x + 6 2
x + 2 x − 2x − 8 x − 4 x −1 1 2x −1 2 15 3 c) + = d) − = 2 x x +1 x + x 2
3x +1 6x x −1 2x −1 Lời giải: a) Ta có: 2
x + 5x + 6 = ( x + 2)(x + 3)
Điều kiện xác định: x + 2  0 và x + 3  0 hay x  −2 và x  −3 b) Ta có: 2
x − 2x − 8 = ( x + 2)( x − 4)
Điều kiện xác định: x + 2  0 và x − 4  0 hay x  −2 và x  4 c) Ta có: 2
x + x = x(x + ) 1
Điều kiện xác định: x +1  0 và x  0 hay x  −1 và x  0 d) Ta có: 2
6x x −1 = (3x + ) 1 (2x − ) 1 1 − 1
Điều kiện xác định: 3x +1  0 và 2x −1  0 hay x  và x  3 2
Bài 4 [VD]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: 2 2x 1 3x 2 9x 6 3 a) − = b) − = 2 3
x + x +1 1− x x −1 3 2 8 − x x + 2x + 4 x − 2 1 2x − 9 2 2 10 5 x + 2 c) − = − d) − = 5. 3 2 x + 2 x + 8 2x − 4 − x 2 3
2x − 2 2x + 2x + 2 1− x Lời giải: 2  1  3 a) Ta có: 3
x − = ( x − )( 2 1 1 x + x + ) 1 và 2
x + x +1 = x + +  0   với mọi x  2  4
Điều kiện xác định: x −1  0 hay x  1 b) Ta có: 3
x = ( − x)( 2 8 2
4 + 2x + x ) và x + x + = (x + )2 2 2 4
1 + 3  0 với mọi x
Điều kiện xác định: x − 2  0 hay x  2 c) Ta có: 3 x + = ( x + )( 2 8
2 x − 2x + 4) và x x + = (x − )2 2 2 4
1 + 3  0 với mọi x Trang 17
Điều kiện xác định: x + 2  0 hay x  −2 2 10 5 x + 2 d) − = 5. 2 3
2x − 2 2x + 2x + 2 1− x 2 5 5 x + 2 − = − x −1 2( 5. 2 x + x + ) 3 1 x −1 2  1  3 Ta có: 3
x − = ( x − )( 2 1 1 x + x + ) 1 và 2
x + x +1 = x + +  0   với mọi x  2  4
Điều kiện xác định: x −1  0 hay x  1
Bài 5 [VD]: Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: x 1 3x +1 3 1 5x +11 a) − = b) + = 2 2x − 6 2x + 2 x − 2x − 3 2 4x − 2 x + 4 2x + 7x − 4 Lời giải: x 1 3x +1 a) − = 2 2x − 6 2x + 2 x − 2x − 3 x 1 3x +1 − =
2( x − 3) 2(x + ) 2 1 x − 2x − 3 Ta có: 2
x − 2x − 3 = ( x − 3)(x + ) 1
Điều kiện xác định: x − 3  0 và x +1  0 hay x  3 và x  −1 3 1 5x +11 b) + = 2 4x − 2 x + 4 2x + 7x − 4 3 1 5x +11 + = 2(2x − ) 2 1 x + 4 2x + 7x − 4 Ta có: 2
2x + 7x − 4 = (2x − ) 1 ( x + 4) 1
Điều kiện xác định: 2x −1  0 và x + 4  0 hay x  và x  −4 2 BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Bài 1. [NB]
Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: 2 x 3x −1 5 3x +1 3 a) + = b) =1− 3 − x 3 3 3x x − 3 x −1 x + 3 7 2 1 c) = d) + = 2 + x x − 4
x + 2 x + 3 (x + 2)(x + 3) Lời giải:
a) Điều kiện xác định: 3 − x  0 hay x  3
b) Điều kiện xác định: 3x  0 và x − 3  0 hay x  0 và x  3
c) Điều kiện xác định: 2 + x  0 và x − 4  0 hay x  −2 và x  4
d) Điều kiện xác định: x + 2  0 và x + 3  0 hay x  −2 và x  −3
Bài 2. [TH] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: x −1 x 6 − 7x x +1 x −1 2 a) − = b) − − 2 x + 2 x − 2 x − 4 2
x −1 x +1 x −1 1 2 3 2 x + 2 2x −1 x + 9 c) + − d) + = 2 x x x x −1 2 x + 3 x − 3 x − 9 Lời giải: a) Ta có: 2
x − 4 = ( x + 2)( x − 2)
Điều kiện xác định: x + 2  0 và x − 2  0 hay x  −2 và x  2 Trang 18 b) Ta có: 2 x −1 = ( x + ) 1 ( x − ) 1
Điều kiện xác định: x +1  0 và x −1  0 hay x  −1 và x  1 c) Ta có: 2
x x = x(x − ) 1
Điều kiện xác định: x  0 và x −1  0 hay x  0 và x  1 d) Ta có: 2
x − 9 = ( x + 3)( x − 3)
Điều kiện xác định: x + 3  0 và x − 3  0 hay x  −3 và x  3
Bài 3. [VD] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: 2 4 x x − 2 3 1 5x +1 a) + = b) + = 2 x − 2 x +1 x x − 2 2 2x −1 x + 4 2x + 7x − 4 x 1 2 5 2 3x c) + = d) + = 2 x − 2 x − 3 −x + 5x − 6 2 x − 2 x + 4 x + 2x − 8 Lời giải: a) Ta có: 2
x x − 2 = ( x − 2)( x + ) 1
Điều kiện xác định: x − 2  0 và x +1  0 hay x  2 và x  −1 b) Ta có: 2
2x + 7x − 4 = (2x − ) 1 ( x + 4) 1 −
Điều kiện xác định: 2x −1  0 và x + 4  0 hay x  và x  −4 2 c) Ta có: 2
x + x − = −( 2 5 6
x − 5x + 6) = −(x − 2)(x − 3)
Điều kiện xác định: x − 2  0 và x − 3  0 hay x  2 và x  3 d) Ta có: 2
x + 2x − 8 = ( x − 2)( x + 4)
Điều kiện xác định: x − 2  0 và x + 4  0 hay x  2 và x  −4
Bài 4. [VD] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: 2 2 3x x 2 x 7x 1 a) = + b) − = 2 3 x x +1 x +1 1+ x 3 2 8 + x x − 2x + 4 x(x + 2) 1 x − 3 1 2 1 x + 2 5 c) − = − c) + = 3 2 x − 3 x − 27 3x + 9 + x 3 2 2x − 4 8 − x x + 2x + 4 Lời giải: 2  1  3 a) Ta có: 3 x + = ( x + )( 2 1 1 x x + ) 1 và 2
x x +1 = x − +  0   với mọi x  2  4
Điều kiện xác định: x +1  0 hay x  −1 b) Ta có: 3 + x = ( + x)( 2 8 2
4 − 2x + x ) và x x + = (x − )2 2 2 4
1 + 3  0 với mọi x
Điều kiện xác định: x + 2  0 hay x  −2 2  3  27 c) Ta có: 3 x − = (x − )( 2 27
3 x + 3x + 9) và 2
x + 3x + 9 = x + +  0   với mọi x  2  4
Điều kiện xác định: x − 3  0 hay x  3 2 1 x + 2 5 d) + = 3 2 2x − 4 8 − x x + 2x + 4 2 1 x + 2 5 − = 2(x − 2) 3 2 x − 8 x + 2x + 4 Ta có: 3
x − = ( x − )( 2 8
2 x + 2x + 4) và x + x + = (x + )2 2 2 4
1 + 3  0 với mọi x
Điều kiện xác định: x − 2  0 hay x  2
Bài 5. [VDC] Tìm điều kiện xác định của các phương trình sau: Trang 19 1 1 4 3 a) = b) − = 0 2 2 x − 8x +15 x −10x + 24 2 2
x − 3x + 2 x − 6x + 5 Lời giải: a) Ta có: 2
x − 8x +15 = ( x − 3)( x − 5) và 2
x −10x + 24 = ( x − 4)( x − 6)
Điều kiện xác định: x − 3  0 , x − 4  0 , x − 5  0 và x − 6  0
hay x  3, x  4 , x  5 và x  6 b) Ta có: 2
x − 3x + 2 = (x − ) 1 (x − 2) và 2
x − 6x + 5 = ( x − ) 1 (x − 5)
Điều kiện xác định: x −1  0 , x − 2  0 và x − 5  0
hay x  1, x  2 và x  5
DẠNG 3: PHƯƠNG TRÌNH CHỨA ẨN Ở MẪU
PHẦN I. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. TRẮC NGHIỆM CHỌN ĐÁP ÁN
8 − x 1
Câu 1. [NB] Nghiệm của phương trình − 8 = là x − 7 x − 7 49
A. x = 7 . B. x = − .
C. Vô nghiệm. D. vô số nghiệm. 9 Lời giải Chọn C 8 − x 1 − 8 = ĐKXĐ x  7 x − 7 x − 7
8 − x − 8( x − 7) = 1
8 − x − 8x + 56 = 1 −9x = −63
x = 7 (không thỏa mãn ĐK)
Vậy phương trình vô nghiệm. 6 3 8
Câu 2. [NB] Nghiệm của phương trình + = là: x −1 x − 3 2x − 6 19 5 5 17 A. x = . B. x = . C. x = . D. x = . 5 19 17 5 Lời giải Chọn D 6 3 8 + =
ĐKXĐ: x  1; x  3 x −1 x − 3 2x − 6 6 3 8 + = x −1 x − 3 2(x − 3) 6 3 4 + − = 0
x −1 x − 3 x − 3 6 1 = x −1 x − 3
6( x − 3) − ( x − ) 1 = 0 5x −17 = 0 17 x = (thỏa mãn ĐK) 5 17
Vậy nghiệm của phương trình là x = . 5 Trang 20