Chuyên đề tỉ lệ thức toán lớp 7 (có lời giải chi tiết)

Tổng hợp Chuyên đề tỉ lệ thức  toán lớp 7 (có lời giải chi tiết ) được biên soạn gồm 60 trang. Các bạn tham khảo và ôn tập cho kì thi sắp tới .Chúc các bạn đạt kết quả cao nhé!!!

72 36 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Chủ đề: Tài liệu chung Toán 7

Môn: Toán 7

Thông tin:

60 trang 8 tháng trước

Tác giả:

Profile Hiền Trần
Trang 1
CHUYÊN ĐỀ : TỈ LỆ THỨC
PHẦN I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT
1. Định nghĩa
Tỉ lệ thức là đẳng thức của hai tỉ số
a
b
và
c
d
, viết là
ac
bd
.
Tính chất
Tính chất 1 : Nếu
ac
bd
thì
ad bc
.
Tính chất 2: Nếu
ad bc
và
, , ,a b c d
đều khác 0 thì ta có các tỉ lệ
thức
;;;
a c a b d c d b
b d c d b a c a
PHẦN II. CÁC DẠNG BÀI.
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Phương pháp giải:
Tỉ lệ thức
còn được viết là
::a b c d
từ đó thay tỉ số giữa
các số hữu tỉ thành tỉ số giữa các số nguyên.
Dựa vào định nghĩa nếu có
ac
bd
thì tỉ số
a
b
và
c
d
lập thành được
một tỉ lệ thức
Nếu
ad bc
và
, , ,a b c d
đều khác 0 thì ta có các tỉ lệ thức
, ; ;
a c a b d c d b
b d c d b a c a
Để lập tỉ lệ thức từ các số đã cho ta cần xác định bộ bốn số
, , ,a b c d
sao cho
ad bc
rồi áp dụng tính chất 2 của tỉ lệ thức để
lập được 4 tỉ lệ thức
, ; ;
a c a b d c d b
b d c d b a c a
Bài toán.
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
a) 3,5:5,04
Trang 2
b)
19 2
1 :4
21 7
c)
21
1 :0,23
25
d)
2
:0,31
9
Lời giải:
b)
19 2 40 30 4
1 :4 :
21 7 21 7 9

a)
35 504 25
3,5:5,04 :
10 100 36

c)
21 46 23 8
1 :0,23 :
25 25 100 1

d)
2 2 31 2 100 200
:0,31 :
9 9 100 9 31 279
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
1
2 :7
3
a)
1,5: 2,16
c)
3
:0,54
8
d)
27
2 :1
39
Lời giải:
a)
150 25
1,5: 2,16
216 36

b)
171
2 :7 :7
333

d)
2 7 8 16 3
2 :1 :
3 9 3 9 2

c)
3 3 54 25
:0,54 :
8 8 100 36

Bài 3. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
1
3 :7
2
a)
3,5: 5,25
c)
0,8: 0,6
d)
1,2: 1,8
Trang 3
Lời giải:
a)
350 2
3,5: 5,25
525 3
b)
171
3 :7 :7
222

c)
84
0,8: 0,6
63
d)
12 2
1,2: 1,8
18 3
Bài 4. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
13
2 :1
54
a)
1,2: 3,24
d)
3
1,2:
5



c)
2
: 0,42
7
Lời giải:
b)
1 3 11 7 44
2 :1 :
5 4 5 4 35

a)
120 10
1,2: 3,24
324 27
c)
2 2 42 100
: 0,42 :
7 7 100 147

d)
3 12 3 2
1,2: :
5 10 5 1
Bài 5. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
3
4: 1
4



a)
1,02: 1,14
с)
1
1 : 0,15
2



d)
33
1 : 3
48



Lời giải:
Trang 4
b)
3 7 16
4: 1 4:
4 4 7



a)
102 17
1,02: 1,14
114 19
c)
1 3 15 10
1 : 0,15 :
2 2 10 1




d)
3 3 7 3 14
1 : 3 : 3
4 8 4 8 27

Bài 6 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
0,3 :2,7
và
1,71 :15,39
b)
4,86: 11,34
và
9,3 :21,6
c)
3
:6
5
và
4
:8
5
d)
1
2 :7
3
và
1
3 :13
4
LỜI giải:
a) Ta có:
3 27 3 10 1
0,3 :2,7 :
10 10 10 27 9
và
171 1539 1
1,71 :15,39 :
100 100 9

Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
9
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
0,3 :2,7 1,71 :15,39
b) Ta có:
486 1134 3
4,86: 11,34 :
100 100 7

và
93 216 31
9,3 :21,6 :
10 10 72

Vì
3 31
7 72

nên
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
c) Ta có:
3 3 1 1
:6
5 5 6 10
và
4 4 1 1
:8
5 5 8 10
Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
10
. Vậy ta có tỉ lệ thức
34
:6 :8
55
Trang 5
d) Ta có:
171
2 :7 :7
333

và
1 13 1
3 :13 :13
444

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
Bài 7. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
3
:6
7
và
6
:12
7
b)
1
2 :11
5
và
1
3 :13
4
c)
2
:8
5
và
4
:16
5
d)
1
4 :8
3
và
2
3 :13
3
Lời giải:
a) Ta có:
3 3 1 1
:6
7 7 6 14

và
6 6 1 1
:12
7 7 12 14
Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
14
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
36
:6 :12
77
b) Ta có:
1 11 1
2 :11 :11
555

và
1 13 1
3 :13 :13
444

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
c) Ta có:
2 2 1 1
:8
5 5 8 20
và
4 4 1 1
:16
5 5 16 20
Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
20
. Vậy ta có tỉ lệ thức
24
: 8 :16
55

d) Ta có:
1 13 13
4 :8 :8
3 3 24

và
2 11 11
3 :13 :13
3 3 39

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
Bài 8. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
Trang 6
a)
0,6 :5,4
và
2,28 :20,52
b)
1,62: 34,02
và
3,1 :64,8
c)
3,5: 5,25
và
1,2:1,8
d)
0,8: 0,6
và
1
3 :7
2
LỜI giải:
a) Ta có:
6 54 1
0,6 :5,4 :
10 10 9

và
228 2052 1
2,28 :20,52 :
100 100 9

Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
9
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
0,6 :5,4 2,28 :20,52
b) Ta có:
162 3402 1
1,62: 34,02 :
100 100 21

và
31 648 31
3,1 :64,8 :
10 10 648

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
c) Ta có:
350 2
3,5: 5,25
525 3
và
12 2
1,2:1,8
18 3

Hai tỉ số đã cho đều bằng
2
3
. Vậy ta có tỉ lệ thức
3,5: 5,25 1,2:1,8
d) Ta có:
84
0,8: 0,6
63
và
171
3 :7 :7
222

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
Cách khác:
Vì
0,8: 0,6 0
còn
1
3 :7 0
2
nên ta không có tỉ lệ thức từ hai số đó.
Trang 7
Bài 9. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
15
21
và
30
42
b)
1
3 :6
3
và
1
2 :18
4
c)
45
63
và
60
84
d)
1
5 :5
3
và
1
13 :13
3
Lời giải:
a) Ta có:
15 15:3 5
21 21:3 7

và
30 30:6 5
42 42:6 7

Hai tỉ số đã cho đều bằng
5
7
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
15 30
21 42
.
b) Ta có:
1 10 1 5
3 :6
3 3 6 9
và
1 9 1 1
2 :18
4 4 18 8
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó. C) Ta Có:
45: 9
45 5
63 63: 9 7


và
60 60:12 5
84 84:12 7

Hai tỉ số đã cho đều bằng
5
7
.Vậy ta có tỉ lệ thức
45 60
63 84
.
d) Ta có:
1 16 16
5 :5 :5
3 3 15

và
1 40 40
13 :13 :13
3 3 39

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
Trang 8
Bài 10 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
0,8: 0,6
và
1,2: 1,8
b)
6:27
và
11
6 : 29
24
c)
0,8: 4
và
0,6:3
d)
11
2 :3
34
và
7:13
Lò
i giải:
a) Ta có:
84
0,8: 0,6
63
và
12 2
1,2: 1,8
18 3
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đã cho.
b) Ta có:
6:3 2
6:27
27:3 9

và
1 1 13 117 2
6 :29 :
2 4 2 4 9

Hai tỉ số đã cho đều bằng
2
9
. Vậy ta có tỉ lệ thức
11
6:27 6 :29
24
.
c) Ta có:
8 4 8 1 1
0,8: 4 :
10 1 10 4 5
và
6 6 1
0,6:3 :3
10 10.3 5
Hai tỉ số đã cho đều bằng
1
5
. Vậy ta có tỉ lệ thức
0,8: 4 0,6:3
.
d) Ta có:
1 1 7 13 7 4 28
2 :3 :
3 4 3 4 3 13 39
và
7
7:13
13
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đã cho.
Bài 11. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
4.15 30.2
b)
5.20 2.50
c)
15.42 21.30
Trang 9
Lời giải:
a) Vì
4.15 30.2
nên ta có các tỉ lệ thức sau
4 2 15 2 4 30 15 30
;;;
30 15 30 4 2 15 2 4
b) Vì
5.20 2.50
nên ta có các tỉ lệ thức sau
2 5 50 5 2 20 50 20
;;;
20 50 20 2 5 50 5 2
c) Vì
15.42 21.30
nên ta có các tỉ lệ thức sau
15 30 42 30 15 21 42 21
;;;
21 42 21 15 30 42 30 15
Bài 12. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ đẳng thức sau
a)
7 28 49 4
b)
3.20 4. 15
c)
2 27 9 6
Lời giải:
a) Vì 7.(-28)=(-49).4 nên ta có các tỉ lệ thức sau:
7 4 28 4 7 49 28 49
;;;
49 28 49 7 4 28 4 7
b) Vì
3 20 4. 15
nên ta có các tỉ lệ thức sau
4 3 15 3 4 20 15 20
;;;
20 15 20 4 3 15 3 4
c) Vì -2.(-27)=(-9).(-6) nên ta có các tỉ lệ thức sau
2 6 27 6 2 9
;;
9 27 9 2 6 27
;
27 9
62


Bài 13. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
0,36.4,25 0,9.1,7
b)
0,8 4 0,16.20
c)
0,3 :2,7 1,71 :15,39
Lời giải:
a) Vì
0,36.4,25 0,9.1,7
nên ta có các tỉ lệ thức sau:
0,36 1,7 4,25 1,7 0,36 0,9 4,25 0,9
;;;
0,9 4,25 0,9 0,36 1,7 4,25 1,7 0,36
b) Vì
0,8. 4 0,16.20
nên ta có các tỉ lệ thức sau
0,8 20 4 20 0,8 0,16
;;
0,16 4 0,16 0,8 20 4

;
4 0,16
20 0,8
Trang 10
c) Vì
0,3 :2,7 1,71 :15,39
nên ta có các tỉ lệ thức sau
0,3 1,71 15,39 1,71 0,3 2,7 15,39 2,7
;;;
2,7 15,39 2,7 0,3 1,71 15,39 1,71 0,3
.
Bài 14. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
4,4.1,89 9,9.0,84
b)
0,7 0,5 3,5.0,1
C)
0,4.1,5 3.0,2
Lời giải:
a) Vì 4,4.1,89=9,9.0,84 nên ta có các tỉ lệ thức sau
4,4 0,84 1,89 0,84 4,4 9,9
;;
9,9 1,89 9,9 4,4 0,84 1,89
;
1,89 9,9
0,84 4,4
b) Vì
0,7 0,5 3,5 0,1
nên ta có các tỉ lệ thức sau
0,7 0,1 0,5 0,1 0,7 3,5
;;
3,5 0,5 3,5 0,7 0,1 0,5

0,5 3,5
;
0,1 0,7
c) Vì
0,4.1,5 3.0,2
nên
ta có các tỉ lệ thức sau
0,4 0,2 0,4 3 1,5 0,2
;;
3 1,5 0,2 1,5 3 0,4
;
1,5 3
0,2 0,4
Bài 15. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
1 2 2
21
5 7 5

b)
1 2 1 1
1 : :
2 3 4 9
c)
31
1 : 7:2
42
Lời giải:
a) Vì
1 2 2
21
5 7 5

nên ta có các tỉ lệ thức sau
1 2 2 1 2 2
11
22
5 5 5 5 7 7
;;;
2 2 1 2 2 1
22
11
7 7 5 5 5 5
b) Vì
1 2 1 1
1 : :
2 3 4 9
nên ta có các tỉ lệ thức sau
1 1 2
1 1 1 1
1
1
9 9 3
2 4 4 4
; ; ;
2 1 2 1 1 2 1 1
11
3 9 3 2 2 3 4 2
Trang 11
c) Vì
31
1 : 7:2
42
nên ta có các tỉ lệ thức sau
3 3 1 1
11
7 2 7 2
4 4 2 2
;;;
1 1 3 3
2 7 2 7
11
2 2 4 4
Bài 16. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
1;3; 9;27
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Lời giải:
Ta có
1.27 3
.
9
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
1;3; 9;27
là
1 9 27 9 1 3 27 3
;;;
3 27 3 1 9 27 9 1
Bài 17. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
25; 2;4;50
không?
Nếu lập được hãy viết các tî
lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Lời giải:
Ta có
25 4 50. 2
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số là
25 50 4 50 25 2 4 50
;;;
2 4 2 25 50 4 2 25
Bài 18. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,
16;0,32;4;8
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Lời giải:
Ta có
0,16.8 4.0,32
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,
16;0,32;4;8
là
0,16 0,32 8 0,32 0,16 4 8 4
;;;
4 8 4 0,16 0,32 8 0,32 0,16
Bài 19. Với năm số 1;2;6;8;16. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Lời giải:
Ta có
2.8 1.16
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là
2 16 8 16 2 1 8 1
;;;
1 8 1 2 16 8 16 2
Bài 20. Với năm số
1 2 2 2
; ;1 ; ;2
5 7 5 5

. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Trang 12
Lời giải:
Ta có
1 2 2
21
5 7 5

nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là
1 2 2 1 2
11
2
5 5 5 5 7
;;
2 2 1 2
22
1
7 7 5 5
;
2
2
7
21
1
55
Dạng 2. Tìm số chưa biết của một tỉ lệ thức
Phương pháp giải:
Từ tỉ lệ thức
suy ra
; ; ;
bc ad ad bc
a b c d
d c b a
.
hoặc từ tỉ lệ thức
::a b c d
suy ra
; ; ;
bc ad ad bc
a b c d
d c b a
.
Bài toán.
Bài 1. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
69
15
x
a)
5
0,9 6
x
c)
3,5 2
15
x
d)
2
9 27
x
Lời giải:
b)
6 15
69
10
15 9
x
x
a)
5 5 0,9
0,75
0,9 6 6
x
x
c)
15 2
3,5 2 60
15 3,5 7


x
x
d)
2 2.27
6
9 27 9
x
x
Bài 2. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
29
12
x
Trang 13
a)
2
27 3,6

x
c)
2,5 4
5
x
d)
3
8 32
x
Lời giải:
b)
2 12
2 9 8
12 9 3
x
x
a)
2 27.2
15
27 3,6 3,6
x
x
c)
2,5 4 4.5
8
5 2,5

x
x
d)
3 3.32
12
8 32 8
x
x
Bài 3. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
0,16 0,32
8
x
a)
9
3 27
x
c)
25 50
2
x
d)
7
49 28

x
Lời giải:
b)
0,16 0,32 0,16.8
4
8 0,32
x
x
a)
9 9.3
1
3 27 27

x
x
d)
7 28
7
4
49 28 49

x
x
c)
25 50 2.50
4
2 25


x
x
Bài 4. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
14 9 3
::
15 10 7
x
Trang 14
b)
3
1 :8 2,5:
5
x
c)
1 2 2
:1 :
5 5 7

x
d)
1 2 1
1 : :
2 3 9
x
Lời giải:
a)
14 9 3 14 10 3 28 3 4
: : :
15 10 7 15 9 7 27 7 9
x x x x
b)
3 1 2,5 5.2,5 25
1 :8 2,5:
5 5 1 2
xx
x
c)
1 2 2 2 2 1
:1 : 1 : 2
5 5 7 7 5 5



x x x
d)
1 2 1 3 2 1 9 1 9 1 1
1 : : : : :
2 3 9 2 3 9 4 9 4 9 4
x x x x x
Bài 5. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
12
3,8: 2 :2
43
x
a)
2,5: 4 0,5:0,2x
c)
5,25: 7 3,6:2,4x
d)
1,8:1,3 2,7 : 5 x
Lời giải:
a) 2,5:
2,5 0,5 2,5 5 2,5.2 1
4 0,5:0,2 4 4 1
4 0,2 4 2 5 4
x x x x
xx
b) 3,8:
1 2 3,8 1 8 3,8 3 3,8.32 304
2 : 2 :
4 3 2 4 3 2 32 2.3 15
xx
xx
c)
5,25.2,4 7 1
5,25:7 3,6:2,4 7
3,6 2 2
x x x
d)
2,7.1,3 39 39
1,8:1,3 2,7 : 5 5
1,8 20 100
x x x
Bài 6. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
3
2,5:7,5 :
5
x
b)
:2,4 0,003:0,75x
c)
4
3,5:2,5 :
5
x
d)
:1,3 0,65:0,5x
Trang 15
Lời giải:
a)
3 3 25 10 3 1
2,5:7,5 : 2,5:7,5
5 5 10 75 5 5
xx
b)
6
:2,4 0,003:0,75 0,003:0,75 2,4
625
xx
c)
4 7 4 7 4 28
3,5:2,5 : :
5 5 5 5 5 25
x x x
d)
0,65.1,3
:1,3 0,65:0,5 1,69
0,5
xx
Bài 7. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
5
: 20:3
6
x
b)
42
: :0,4
53
x
d)
45
: :0,2
73
x
c)
25
: 2:9
3
x
Lời giải:
a)
55
3
5 20 1
66
: 20:3
6 3 20 8
xx
x
b)
2
4 2 2 4 4
3
: :0,4 :0,4
4
5 3 0,4 3 5 3
5



x
xx
c)
25 25 2 25 2 25 9 75
: 2:9 : :
3 3 9 3 9 3 2 2
x x x
d)
4 5 4 5 10 4 25 25 4 100
: :0,2 : :
7 3 7 3 2 7 3 3 7 21
x x x x
Bài 8. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
3 7 5
82
x
b)
3 1 :4,5 2,8:1,5x
c)
9 1 5
93
x
d)
6 2 :1,5 7:3,5x
Trang 16
Lời giải:
a)
3 7 5 8.5
3 7 3 7 20 3 27 9
8 2 2
x
x x x x
b)
2,8.4,5
3 1 : 4,5 2,8:1,5 3 1
1,5
xx
42 42
3 1 3 1
55
xx
47 47 47
3 :3
5 5 15
x x x
c)
9 1 5 9.5 16
9 1 9 1 15 9 15 1 9 16
9 3 3 9
x
x x x x x
d)
6 2 :1,5 7:3,5 6 2 :1,5 2 6 2 2.1,5 x x x
5
6 2 3 6 3 2 6 5
6
x x x x
Bài 9. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1,2 5
34
x
b)
2 1 :2 12:3x
c)
3,5 5
33
x
d)
2 14 :3 12:9x
Lời giải:
a)
1,2 5 1,2.4 24 24 51
3 3 3
3 4 5 25 25 25
x x x x
x
b)
12.2 7
2 1 :2 12:3 2 1 2 1 8 2 7
32
x x x x x
c)
3,5 5 3,5.3 21 21 51
3 3 3
3 3 5 10 10 10
x x x
x
d)
2 14 :3 12:9 2 14 12:9 3 2 14 4 2 4 14 2 18 9 x x x x x x
Bài 10. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
Trang 17
a)
10 28 4
2 1 : :
7 15 3
x
b)
0,2:2 5: 6 8x
c)
10 27 9
2 3 : :
3 12 2
x
d)
0,5:2 3: 2 7x
Lời giải:
a)
28 10
10 28 4 3
15 7
2 1 : : 2 1 2 1 2 2 3
4
7 15 3 2
3
x x x x x
b)
0,2 5 2.5
0,2: 2 5: 6 8 6 8 6 8 50 6 42 7
2 6 8 0,2
x x x x x
x
c)
10 27 9 27 2 10 5 5 14 7
2 3 : : 2 3 2 3 2 3 2
3 12 2 12 9 3 3 3 3 3
x x x x x x
d)
3.2 5
0,5: 2 3: 2 7 2 7 2 7 12 2 5
0,5 2
x x x x x
Bài 11. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
0,6: :5,4xx
b)
:0,2 0,8:xx
c)
0,3: :2,7xx
d)
:0,5 0,125:xx
Lời giải:
a)
22
0,6 81 9
0,6: :5,4 0,6.5,4
5,4 25 5
x
x x x x x
x
b)
22
0,8
:0,2 0,8: 0,2.0,8 0,16 0,4
0,2
x
x x x x x
x
c)
22
0,3
0,3: : 2,7 0,3.2,7 0,81 0,9
2,7
x
x x x x x
x
d)
22
0,125
:0,5 0,125: 0,5.0,125 0,0625 0,25
0,5
x
x x x x x
x
Bài 12. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
16
25
x
x
b)
8
2
x
x
Trang 18
c)
4
49
x
x
d)
27
3
x
x
Lời giải:
a)
22
16
16.25 400 20
25
x
x x x
x
b)
22
8
2 8 16 4
2
x
x x x
x
c)
22
4
4. 49 196 14
49
x
x x x
x
d)
22
27
( ) 3.27 81 9
3
x
x x x
x
Bài 13. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1
9

x
x
b)
0,25
4
x
x
d)
0,49
16
x
x
c)
6
24

x
x
Lời giải:
a)
22
1
1.9 9 9 3
9

x
x x x x x
x
b)
22
0,25
0,25.4 1 1
4
x
x x x
x
c)
22
6
. 6.24 144 144 12
24

x
x x x x x
x
d)
22
0,49
0,49.16 7,84 2,6
16
x
x x x
x
Bài 14. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau
a)
2
24
6 25
x
b)
2
49
12 3
x
Trang 19
C)
2
27 3
4
x
d)
2
14 28
2
x
Lời giải:
a)
2
2
24 24.6
5,76 2,4
6 25 25
x
xx
b)
2
2
49 12.49
196 14
12 3 3
x
xx
c)
2
2
27 3 4.3 4 2
4 27 9 3
xx
x
d)
2
2
14 28 14.2
11
2 28
xx
x
Bài 15. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau
a)
1
5 :2 40: 5
2
xx
b)
4
3 : 20: 3
5
xx
c)
0,25 2
24
x
x
Lời giải:
a)
2
15
5 :2 40: 5 ( 5) 40
22
x x x
5 10 x
hoặc
5 10 x
5x
hoặc
15x
b)
22
44
3 : 20: 3 ( 3) 20 ( 3) 16
55
x x x x
34 x
hoặc
34 x
7x
hoặc
1x
c)
22
0,25 2
( 2) 0,25.4 ( 2) 1
24
x
xx
x
21 x
hoặc
21 x
Trang 20
1 x
hoặc
3x
Bài 16. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
11 2
14 3
x
x
b)
62
47
x
x
Lời giải:
a)
11 2
3 33 28 2 3 2 28 33 5 5 1
14 3
x
x x x x x x
x
b)
62
7 6 2 4 7 42 2 8 7 2 42 8 5 50 10
47
x
x x x x x x x x
x
Bài 17. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
74
25
x
x
b)
16
57
x
x
Lời giải:
a)
74
5 7 4 2 35 5 4 8 5 4 35 8 9 27 3
25
x
x x x x x x x x
x
b)
1 6 1 6 4 1 4.7
1 1 5 28 23
5 7 5 7 5 7 1
xx
xx
x x x
Bài 18. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
a)
7
4
15 5
x
b)
12 6
57
x
Lời giải:
a)
7
4 15.4
7 7 12
15 5 5
x
xx
7 12 x
hoặc
7 12 x
5 x
hoặc
Trang 21
b)
12 6 12.7
5 5 14
5 7 6
xx
x
5 14 x
hoặc
5 14 x
19x
hoặc
9x
Bài 19. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
24
6
38
x
b)
12 2
2 5 27
x
Lời giải:
a)
24
6 3.6 9
2 4 2 4
3 8 8 4
x
xx
9
24
4
x
hoặc
9
24
4
x
25
8
x
hoặc
7
8
x
b)
12 2 12.27
2 5 2 5 162 5 81
2 5 27 2
x x x
x
5 81 x
hoạc
5 81 x
86x
hoăc
76x
Bài 20. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
2
32
16
x
b)
11 2
27
x
x
Lời giải:
a)
22
2
32
1 9 10 10
16
x x x
x
b)
22
11 2
2 2 11.7 4 77 81 9
27
x
x x x x x
x
.
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Phương pháp giải:
Trang 22
Tỉ lệ thức
còn được viết là
::a b c d
.
Dựa vào định nghĩa nếu có
ac
bd
thì tỉ số
a
b
và
c
d
lập thành được
một tỉ lệ thức
Bài toán.
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân
500 g
và
250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là
5 N
và
2,5 N
.
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng
của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Lời giải:
a) Tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả cân
thứ hai là
500
2
250
.
Tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng quả cân
thứ hai là
5
2
2,5
.
b) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số trên lập được thành một tỉ lệ
thức là
500 5
250 2,5
.
Bài 2. Hai máy tính có kích thước màn hình 20 inch, (inch là gì một
đơn vị đo lường được sử dụng chủ yếu ở Hoa Kỳ và phổ biến ở các
nước Canada, Anh...) tỉ lệ chuẩn là 1680 x1050
mm
và màn hình 24
inch tỉ lệ chuẩn là 1920 x1200
mm
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Lời giải:
Trang 23
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của màn hình 20 inch là
1680 8
1050 5
.
Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của màn hình 24 inch là
1920 8
1200 5
. b)
Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của
mỗi màn hình trên lập được thành một tỉ lệ thức là
1680 1920
1050 1200
.
Bài 3. Lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú là hình chữ nhật có kích thước là
6x9(m), lá cờ quốc kỳ lớp
71a
treo tại lớp trong các giờ sinh hoạt là
hình chữ nhật có kích thước là
0,8 1,2 m
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Lời giải:
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú
là
62
93
.
Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ lớp
71a
là
0,8 2
1,2 3
.
b) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài
của mỗi lá cờ trên lập được thành một tỉ lệ thức là
6 0,8
9 1,2
.
Bài 4. Theo tiêu chuẩn của Liên đoàn bóng chuyền quốc tế FIVB sân
bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 9x18 (m). Lan vẽ mô
phỏng mặt sân bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là
0,8 1,6 cm
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền.
b) Lan đã vẽ mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ hay chưa?
Lời giải:
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền là
91
18 2
.
Trang 24
b) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của bản vẽ mô phỏng mặt sân
bóng chuyền là
0,8 1
1,6 2
.
Hai tỉ số trên bằng nhau, ta có một tỉ lệ thức là
9 0,8
18 1,6
. Vậy Lan đã vẽ
mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ.
Bài 5. Lan đọc một cuốn sách trong ba ngày. Ngày thứ nhất Lan đọc
20 trang, ngày thứ hai lan đọc 40 trang, ngày thứ 3 Lan đọc 80 trang.
a) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ
hai.
b) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ
ba.
c) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Lời giải:
a) Tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ hai là
20 1
40 2
.
b) Tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ ba là
40 1
80 2
.
c) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên lập được thành một tỉ lệ thức là
20 40
40 80
.
Bài 6. Tỉ số của hai số là
2
9
. Biết số lớn là 135 . Tìm số bé?
Lời giải:
Gọi
x
là số bé cần tìm
( 135)x
.
Theo bài ra tỉ số giữa số bé và số lớn là
2
9
nên
2 135.2
30
135 9 9
x
x
(TMĐK).
Vậy số bé cần tìm là 30 .
Trang 25
Bài 7. Tỉ số của hai số là
3
7
. Biết số bé là 12 . Tìm số lớn?
Lời giải:
Gọi
x
là số lớn cần tìm
( 12)x
.
Theo bài ta tỉ số giữa số bé và số lớn là
3
7
nên
12 3 12.7
28
73
x
x
(TMĐK).
Vậy số lớn cần tìm là 28
Bài 8. Người ta làm mứt dâu bằng cách trộn 6 phần dâu với 4 phần
đường. Hỏi cần bao nhiêu kg đường để trộn hết 45 kg dâu theo cách
pha nhiên trộn như trên?
Lời giải:
Gọi
x
là số kg đường cần để trộn hết 45 kg dâu theo cách pha trộn như
trên
( 0)x
.
Theo bài ta có trộn 6 phần dâu với 4 phần đường nên
6 45 4.45
30
46
x
x
(TMĐK)
Vậy số kg đường cần để trộn là
30 kg
.
Bài 9. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 2
phần dầu với 7 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 8 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Lời giải:
Gọi
x
là số lít xăng cần để trộn hết 8 lít dầu theo cách pha nhiên liệu
như trên
( 0)x
.
Theo bài ta có trộn 2 phần dầu với 7 phần xăng nên
2 8 7.8
28
72
x
x
(TMĐK)
Vậy số lít xăng cần để trộn là 28 lít.
Trang 26
Bài 10. Lá quốc kỳ Việt Nam là hình chữ nhật có tỉ lệ kích thước rộng
và dài là
2
3
. Nam làm lá cờ quốc kỳ bằng giấy đảm bảo đúng tỉ lệ quy
định để tham gia cổ vũ đá bóng Sea Games có chiều dài là
12 cm
. Tính
chiều rộng của lá cờ Nam làm
Lời giải:
Gọi
x
là chiều rộng của lá cờ Nam làm
( 0)x
.
Theo bài ra: tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ là
2
3
nên
2 12.2
8
12 3 3
x
x
(TMĐK)
Vậy chiều rộng của lá cờ Nam làm
8 cm
.
Bài 11. Tỉ lệ nấu bánh chưng ngon nhất là 4 gạo:1 đậu xanh, vậy gói
bánh chưng ngon với tỉ lệ như trên thì
10 kg
gạo cần bao nhiêu đậu
xanh.
Lời giải:
Gọi
x
là số kg đậu xanh cần tìm để gói bánh chưng
( 0)x
Theo bài ta tỉ lệ thức giữa số gạo và đậu xanh gói bánh là
1 1.10
2,5
10 4 4
x
x
(TMĐK) Vậy cần khối lượng đậu xanh là 2,5kg.
Bài 12. Tính độ dài hai cạnh của hình chữ nhật, biết tỉ số giữa các cạnh
là 0,6 và chu vi bằng
32 cm
Lời giải:
Gọi
;xy
là độ dài hai cạnh của hình chữ nhật
( ; 0)xy
.
Nửa chu vi bằng
32:2 16 cm
suy ra
16 1xy
Tỉ số giữa các cạnh là
63
0,6
10 5
xx
yy
3 3 5 8
11
5 5 5
x x y x y
y y y
(2)
Trang 27
Từ (1) và (2) ta có
16 8 16.5
10 TMĐK
58
y
y
10 16 6 TMĐK xx
Vậy hình chữ nhật có kích thước là
6 cm
và
10 cm
.
Bài 13. Tính độ dài 2 cạnh của một vườn hoa hình chữ nhật, biết tỉ số
giữa chiều rộng và chiều dài là
5
7
và chu vi bằng
120 m
Lời giải:
Gọi
;xy
là độ dài chiều rộng và chiều dài của hình chữ nhật.
(0 60) xy
.
Nửa chu vi bằng 120:
2 60 cm
suy ra
60 1xy
Tỉ số giữa các cạnh là
55
77

x
y
5 7 5 12
11
7 7 7
x x y x y
y y y
(2)
Từ (1) và (2) ta có
60 12 60.7
35
7 12
y
y
(TMĐK)
35 60 25 TMĐK xx
Vậy hình chữ nhật có hai kích thước là
35 cm
và
25 cm
.
Bài 14. Thông thường, một thùng sơn có thể tích
18l
và theo quy định
của nhà sản xuất tất cả các loại sơn đều pha theo tỉ lệ nhỏ hơn hoặc
bằng
10%
. Như vậy, nếu một thùng sơn
18l
sẽ pha cùng với
1,8I
nước
sạch thì để có
99l
sơn nước thì cần bao nhiêu thùng sơn và bao nhiêu
lít nước sạch?
Lời giải:
Gọi số sơn và số nước sạch cần tìm là
;xy
( đơn vị: lít ; đk:
0 ; 99yx
)
Trang 28
Ta có:
99 1xy
Vì tỉ số sơn và số nước sạch là
18
1,8
18 10 10 10 1 11
11
1,8 1 1 1 1
x x x x y x y
y y y y y
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
99 11 99.1
9 TMĐK
1 11
yy
y
9 99 90 TMĐK xx
Ta có
90:18 5
Vậy số thùng sơn cần dùng là 5 thùng, số nước sạch cần là 91 .
Bài 15. An cần lăn sơn phòng, diện tích phòng 1 là
2
60 m
, ở phòng 2 là
2
150 m
. Cả hai phòng An lăn hết
21 kg
sơn. Tính số lượng sơn cần dùng
cho mỗi phòng ?
Lời giải:
Gọi số lượng sơn cần dùng cho phòng 1 và phòng 2 lần lượt là
;xy
(đơn vị:
kg
; đk:
0 21 xy
)
Ta có:
21xy
(1)
Vì tỉ số diện tích giữa hai phòng là
60 2
150 5
2 2 2 5 7
11
5 5 5 5
x x x y x y
y y y y
(2)
Từ (1) và
2
ta có:
21 7 21.5
15 TMĐK
57
yy
y
15 21 6 TMĐK xx
Vậy số lượng sơn cần dùng phòng 1 là
6 kg
, ở phòng 2 là
15 kg
.
Bài 16. Hai lớp
7A
và
7B
đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
5
4
và lớp
7A
trồng nhiều hơn lớp
7B
là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng.
Lời giải:
Trang 29
Gọi số cây trồng được của lớp
7A
và
7B
thứ tự là
x, y
(đơn vị: cây; đk:
0 ; ; y x x y N
) Ta có lớp
7A
trồng nhiều hơn lớp
7B
là 20 cây
20 xy
(1)
Vì tỉ số giữa số cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
5
4
nên
5 5 5 4 1
11
4 4 4 4
x x x y x y
y y y y
(2) Từ (1) và (2) ta có:
20 1 20.4
80 TMOK
41
yy
y
80 20 100 TMOK xx
Vậy số cây trồng được của lớp
7A
là 100 cây và
7B
là 80 cây.
Bài 17. Hai lớp
7A
và
7B
đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
4
5
và lớp
7B
trồng nhiều hơn lớp
7A
là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng.
Lời giải:
Gọi số cây trồng được của lớp
7A
và
7B
thứ tự là
;xy
(đơn vị: cây; đk:
0 ; ; ;y x x y N
)
Ta có:
20 1yx
Vì tỉ số giữa số cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
4
5
nên
4 5 5 5 4 1
11
5 4 4 4 4
x y y y x y x
y x x x x
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
20 1 20.4
80
41
xx
x
(TMĐK)
80 20 100 TMĐK yy
Vậy số cây trồng được của lớp
7A
là 80 cây và
7B
là 100 cây.
Bài 18. Biết rằng 17 lít dầu hỏa nặng
13,6 kg
. Hỏi
12 kg
dầu hỏa thì có
chứa hết được vào chiếc can 16 lít hay không?
Lời giải:
Trang 30
Gọi
x
là số lít dầu hỏa nặng
12 ( 0)kg x
.
Theo bài ta tỉ lệ thức giữa thể tích dầu và khối lượng dầu là
17 12.17
15
12 13,6 13,6
x
x
(TMĐK)
Vậy
12 kg
dầu hỏa thì có thể tích là 15 lít nên chứa hết được vào chiếc
can 16 lít.
Bài 19. Tỉ số của hai số là
4
5
, nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ nhất thì tỉ số
của chúng sẽ bằng
13
15
. Tìm hai số đó.
Lời giải:
Gọi hai số cần tìm là
; , ; , 0x y x y Q x y
.
Theo đề bài tỉ số của hai số là
4
5
, ta có:
4 4.3 12
15 12
5 5.3 15
x x x
xy
y y y
(1) Nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ
nhất thì tỉ số của chúng sẽ bằng
13
15
2 13
15. 2 13 15 30 13
15
x
x y x y
y
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
12 30 13 13 12 30 30 y y y y y
(TMĐK)
4 30.4
24 TMĐK
30 5 5
x
x
Vậy hai số đó là
24;30
Bài 20. Tìm hai phân số tối giản biết tổng của chúng là
29
36
, các tử theo
thứ tự tỉ lệ với 7 và 5 ; các mẫu theo thứ tự tỉ lệ với 3 và 2 .
Lời giải:
Gọi hai phân số tối giản cần tìm là
;,x y x y Q
.
Theo đề bài ta có tử số của chúng tỉ lệ với
7;5
và các mẫu số tỉ lệ với 3;
2 , nên ta có:
7 5 14 14 15 29
: : 14:15
3 2 15 15 15
x x y x y
xy
y y y
Trang 31
Mà:
29
15
15
29 5 29 5 7
36
TMĐK ; TMĐK
36 29 29 12 36 12 18

xy
x y y x
Vậy:
75
;
18 12
xy
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Phương pháp giải:
Từ tỉ lệ thức

ac
k
bd
suy ra
;a bk c dk
.
Từ tỉ lệ thức
suy ra
1 1; 1 1
a c a c
b d b d
Bài toán.
Bài 1. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
bd
Lời giải:
Từ
ac
bd
suy ra
11

a c a b c d
b d b d
.
Bài 2. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
bd
Lời giải:
Từ
ac
bd
suy ra
11

a c a b c d
b d b d
.
Bài 3. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a c b d
cd
Lời giải:
Trang 32
Từ
1 1 .

a c a b a b a c b d
b d c d c d c d
Bài 4. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
ac
Lời giải:
Từ
11

a c b d b d a b c d
b d a c a c a c
Bài 5. Cho tỉ lệ thức
ac
bd
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

b a d c
ac
Lời giải:
Từ
11

a c b d b d b a d c
b d a c a c a c
Bài 6. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
bd
Lời giải:
Từ
ac
bd
suy ra
22
22

a c a b c d
b d b d
.
Bài 7. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
bd
Lời giải:
Từ
ac
bd
suy ra
22
22

a c a b c d
b d b d
.
Bài 8. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
33
a c b d
cd
Trang 33
Lời giải:
Từ
33
33

a c a b a b a c b d
b d c d c d c d
.
Bài 9. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
ac
Lời giải:
Từ
2 2 2 2 2 2
11

a c b d b d b d a b c d
b d a c a c a c a c
Bài 10. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
55
b a d c
ac
Lời giải:
Từ
55
55

a c b d b d b a d c
b d a c a c a c
Bài 11. Chứng tỏ rằng: Nếu


b a a d
b c d c
(trong đó
0 b c d
) thì
bd
Lời giải:
Từ
11
b a a d b a a d a b c d a b c d
d c b c d c b c c d b c
mà
0 a b c d
nên
c d b c d b
Bài 12. Chứng tỏ rằng: Nếu


a b b c
c d d a
(trong đó
0 b c d
) thì
ac
Lời giải:
Từ
11
a b b c a b b c a b c d a b c d
c d d a c d d a c d d a
mà
0 a b c d
nên
c d d a c a
Trang 34
Bài 13. Cho tỉ lệ thức
::a b c d
. Chứng minh tỉ lệ thức:
:: a a b c c d
(Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa).
Lời giải:
Từ
: : 1 1

a c b d b d b a d c
a b c d
b d a c a c a c
::

ac
a a b c c d
a b c d
Bài 14. Cho tỉ lệ thức
::a b c d
. Chứng minh tỉ lệ thức:
:: a a b c c d
(Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa).
Lời giải:
Từ
: : 1 1

a c b d b d b a d c
a b c d
b d a c a c a c
::
a c a c
a a b c c d
b a d c a b c d
Bài 15. Cho tỉ lệ thức
ac
cb
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22
a c a
b c b
Lời giải:
Từ tỉ lệ thức
2
1
ac
c ab
cb
Đặt
;
ac
k a ck c bk
cb
. Do đó
22
2 2 2 2 2
2 2 2 2 2
22
1
()
()
1




ck
a c ck c c
b c b bk b
bk
Từ (1) và (2) suy ra
22
2 2 2

a c ab a
b c b b
. Vậy
22
22
a c a
b c b
Bài 16. Cho tỉ lệ thức
ac
cb
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22

b a b a
a c a
Lời giải:
Áp dụng bài 15 ta có:
Trang 35
2 2 2 2
2 2 2 2
2 2 2 2
2 2 2 2
1 1 đpcm



a c a c a b c b
c b b c b a c a
b c b b a b a
a c a a c a
Bài 17. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22

a c ac
b d bd
Lời giải:
Đặt
2
;1
a c ac bk dk
k a bk c dk k
b d bd bd
Từ tỉ lệ thức
22
2
22
2
a c a c
kk
b d b d
Từ (1) và (2) suy ra
22
22

a c ac
b d bd
Bài 18. Cho tỉ lệ thức
36
36


ab
ab
.
Chứng minh
1
3; 6
2
a
ab
b
Lời giải:
Từ tỉ lệ thức
36
36


ab
ab
, ta có:
3 6 3 6 6 3 18 6 3 18
1
12 6
2
a b a b ab a b ab a b
a
ab
b
Bài 19. Cho tỉ lệ thức:
. Chứng minh đẳng thức sau:
5 3 5 3
3 7 3 7


a b c d
a b c d
Lời giải:
Đặt
. ; .
ac
k k R a k b c k d
bd
Ta có:
Trang 36
53
5 3 5 3 5 3
1
3 7 3 7 3 7 3 7
53
5 3 5 3 5 3
2
3 7 3 7 3 7 3 7
bk
a b kb b k
a b kb b b k k
dk
c d kd d k
c d kd d d k k
Từ
1 , 2
suy ra đpcm
Bài 20. Chứng minh rằng nếu
0


a b c d
cd
b c d a
thì
ac
hoặc
0 a b c d
.
Lời giải:
Vì


a b c d
b c d a
nên


a b b c
c d d a
Suy ra:
11
a b b c a b c d a b c d
c d d a c d a d
Nếu
0 a b c d
thì từ
*
suy ra:
c d a d a c
.
Nếu
0 a b c d
thì ta có tỉ lệ thức luôn đúng (
a
có thể bằng hay
không bằng
c
).
Phần III. BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
c)
53
1 : 1
79



b)
22
14 :80
33
a)
0,375:3,63
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
a)
1
5,5:
2
b)
3
0,12 :2
4
c)
2,5: 3,5
Bài 3. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay
không?
Trang 37
a)
32
:
85
và
12
:
10 3
b)
1
5 :22
2
và
2,25:10
Bài 4. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
b)
52
15 : 21
93
và
2,8:3,9
a)
5,4:13,5
và
6:15
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
1.6 2. 3
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
0,03.6,3 0,27.0,7
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
4;15; 30;2
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 8. Với năm số
7; 4 ;14;28;49
. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức
Bài 1. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
8
15 24
x
b)
36 54
3
x
c)
77
20 8
x
Bài 2. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
12
:3 :0,25
53
x
b)
7
2,5:7,5 :
9
x
c)
27
2 : 1 :0,02
39
x
Trang 38
Bài 3. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1 2 1
::
4 7 13
x
b)
3 2 1 4
::
5 15 2 5
x
Bài 4. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
16
14 7
x
b)
1,2 5
56
x
Bài 5. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
20 4
45
x
x
Bài 6. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
1
1
2

x
x
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân
500 g
và
250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là
10 N
và
5 N
.
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng
của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không? Bài 2. Người ta pha
nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 5 phần dầu với 8 phần
xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 15 lít dầu theo cách pha
nhiên liệu như trên?
Bài 3. Tìm độ dài hai cạnh của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai
cạnh của nó là
3
4
và chu vi bằng 28 mét.
Bài 4. Tìm diện tích của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai cạnh của
nó là
2
3
và chu vi bằng 90 mét.
Bài 5. Hải muốn gói bánh chưng, gói xong mỗi bánh nặng khoảng
0,75kg . Tính sơ mỗi bánh sẽ khoảng
0,6 kg
gạo nếp và
0,15 kg
đỗ xanh.
Chú ý, đây là gạo đã ngâm và đỗ xanh đã được ngâm và nấu chín. Cứ
1 kg
gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng
1,5 kg,1 kg
đậu sau khi ngâm và
Trang 39
nấu chín cũng được khoảng
1,5 kg
. Vậy để làm 10 cái bánh chưng cần
bao nhiêu gạo, bao nhiêu đậu?
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
99
a b c d
bd
Bài 2. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
2 6 2 6
22

a b c d
bd
Bài 3. Cho tỉ lệ thức
ab
bc
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22
a b a
c b c
Bài 4. Cho tỉ lệ thức:
. Chứng minh đẳng thức sau:
2 3 2 3
3 5 3 5


a b c d
a b c d
ĐÁP SÔ BÀI TẬP TỤ
LUYỆN
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài
1.
a)
375 363 25
0,375:3,63 :
1000 100 242

b)
2 2 2
14 :80
3 3 11
c)
5 3 9
1 : 1
7 9 7




Bài
2.
a)
1 55 1
5,5: : 11
2 10 2
b)
3 12 11 12
0,12 : 2 :
4 100 4 275

Trang 40
c)
25 35 5
2,5: 3,5 :
10 10 7

Bài
3.
a) Ta có
3 2 15 1 2 3
: ; :
8 5 16 10 3 20

Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
b) Ta có
1 11 1 225 9
5 :22 :22 ;2,25:10 :10
2 2 4 100 40
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số
đó.
Bài
4.
a) Ta có
54 135 2 2
5,4:13,5 : ;6:15
10 10 5 5
Hai tỉ số đã cho đều bằng
2
5
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
5,4:13,5 6:15
.
b) Ta có
5 2 140 65 28
15 :21 :
9 3 9 3 39

và
28
2,8:3,9
39
Hai tỉ số đã cho đều bằng
28
39
.
Vậy ta có tỉ lệ thức
52
15 :21 2,8:3,9
93
.
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau -1.6 = 2.(-3)
Trang 41
Ta có các tỉ lệ thức sau
1 3 6 3 1 2 6 2
;;;
2 6 2 1 3 6 3 1
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
0,03.6,3 0,27.0,7
Ta có các tỉ lệ thức sau
0,03 0,7 6,3 0,7 0,03 0,27 6,3 0,27
;;;
0,27 6,3 0,27 0,03 0,7 6,3 0,7 0,03
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
4;15; 30;2
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Ta có
4 15 30 2
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
4;15; 30;2
là
4 2 15 2 4 30 15 30
;;;
30 15 30 4 2 15 2 4
Bài 8. Với năm số
7; 4 ;14;28;49
. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Ta có
7 28 49. 4
nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là
7 4 28 4 7 49 28 49
;;;
49 28 49 7 4 28 4 7
Dạng 2 . Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức
Bài
1.
a)
8 15.8
5
15 24 24
x
x
b)
36 54 36.3
2
3 54
x
x
c)
7 7 1 1.8 2
20 8 20 8 20 5
xx
x
Bài
2.
a)
2
3
12
3
:3 :0,25 40
1
53
0,25
5
xx
Trang 42
c)
2 7 2 7
2 : 1 :0,02 2 0,02 :1 0,03
3 9 3 9



xx
Bài
3.
a)
12
1 2 1 13
47
::
1
4 7 13 14
13

xx
b)
34
3 2 1 4 2 24 24 2 24 15 36
55
: : :
1
5 15 2 5 15 25 25 15 25 2 5
2
xx
xx
Bài
4.
a)
1 6 14.6
1 1 12 13
14 7 7
x
x x x
b)
1,5 5 1,5.6 9 34
55
5 6 5 5 5
x x x
x
Bài
5.
22
4 10 6
20 4
( 4) 20.5 ( 4) 100
4 10 14
45
xx
x
xx
xx
x
Bài
6.
11
1 1 2 2 1
22

x
x x x x
x
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Bài
1.
a) Tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả cân
thứ hai là
500
250
.
Tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng quả cân
thứ hai là
10
5
.
Trang 43
b) Ta có
500 10
2; 2
250 5

. Nên hai tỉ số trên lập được thành một tỉ lệ thức
là
500 10
250 5
.
Bài
2.
Gọi x là số lít xăng cần để trộn hết 8 lít dầu theo cách pha nhiên liệu
như trên
( 0)x
.
Theo bài ta có trộn 5 phần dầu với 8 phần xăng nên
5 15 15.8
24
85
x
x
(TMĐK)
Vậy số lít xăng cần để trộn là 24 lít.
Bài
3.
Nửa chu vi của hình chữ nhật là: 28:
2 14 m
Gọi độ dài hai cạnh của hình chữ nhật đó là
x, y
(đơn vị: mét; đk:
0 ; 14yx
) Ta có:
14 1xy
Vì tỉ số giữa hai cạnh của nó là
3 3 3 3 4 7
11
4 4 4 4 4
y y y x y x
x x x x
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
14 7 14.4
8 TMĐK
47
xx
x
8 14 6 TMĐK yy
Vậy chiều dài hình chữ nhật là 8 mét, chiều rộng hình chữ nhật là 6
mét.
Bài
4.
Nửa chu vi của hình chữ nhật là:
90:2 45 m
Gọi chiều dài và chiều rộng của hình chữ nhật đó thứ tự là
x, y
(đơn vị:
mét; đk:
0 ; 45yx
)
Ta có:
45 1xy
Trang 44
Vì tỉ số giữa hai cạnh của nó là
2 2 2 2 3 5
11
3 3 3 3 3
y y y x y x
x x x x
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
45 5 45.3
27
35
xx
x
(TMĐK)
27 45 18 TMĐK yy
Vậy diện tích của một hình chữ nhật là
2
27.18 486 m
.
Bài
5.
10 cái bánh chưng có khối lượng là: 10.0,75=7,5(
kg)
Gọi khối lượng gạo nếp và đậu xanh sau khi đã ngâm cần để gói 10 cái
bánh chưng theo thứ tự là
x
;
y
(đơn vị:
kg
; đk:
0 ; 7,5yx
)
Ta có:
7,5 1xy
Vì tỉ số giữa khối lượng gạo nếp và đậu xanh của bánh là
0,6 4
0,15 1
4 4 4 1 5
11
1 1 1 1
x x x y x y
y y y y
(2)
Từ (1) và (2) ta có:
7,5 5 7,5.1
1,5 TMĐK
15
yy
y
1,5 7,5 6 TMĐK xx
Vì cứ
1 kg
gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng
1,5 kg,1 kg
đậu sau khi
ngâm và nấu chín cũng được khoảng
1,5 kg
. Nên khối lượng gạo nếp
cần là
6:1,5 4 kg
; khối lượng đậu xanh cần là
1,5:1,5 1 kg
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
99
a b c d
bd
Từ
ac
bd
suy ra
99
99

a c a b c d
b d b d
.
Bài 2. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
2 6 2 6
22

a b c d
bd
Từ
2 2 2 2 2 6 2 6
33
2 2 2 2 2 2

a c a c a c a b c d
b d b d b d b d
.
Trang 45
Bài 3. Cho tỉ lệ thức
ab
bc
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22
a b a
c b c
Từ tỉ lệ thức
2
ab
b ac
bc
(1)
Đặt
;
ab
k a bk b ck
bc
. Do đó
22
2 2 2 2 2
2 2 2 2 2
22
1
()
()
1




bk
a b bk b b
c b c ck c
ck
(2)
Từ (1) và (2) suy ra
22
2 2 2

a b ac a
c b c c
. Vậy
22
22
a b a
c b c
Bài 4. Cho tỉ lệ thức:
. Chứng minh đẳng thức sau:
2 3 2 3
3 5 3 5


a b c d
a b c d
Đặt
. ; .
ac
k k R a k b c k d
bd
Ta có:
23
2 3 2 3 2 3
1
3 5 3 5 3 5 3 5
bk
a b kb b k
a b kb b b k k
23
2 3 2 3 2 3
2
3 5 3 5 3 5 3 5
dk
c d kd d k
c d kd d d k k
Từ
1 , 2
suy ra đpcm
PHIẾU BÀI TẬP
( Nội dung là toàn bộ bài tập đã có trên )
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
19 2
1 :4
21 7
a)
3,5:5,04
c)
21
1 :0,23
25
d)
2
:0,31
9
Trang 46
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
1
2 :7
3
a)
1,5: 2,16
d)
27
2 :1
39
c)
3
:0,54
8
Bài 3. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
1
3 :7
2
a)
3,5: 5,25
C)
0,8: 0,6
d)
1,2: 1,8
Bài 4. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
13
2 :1
54
a)
1,2: 3,24
d)
3
1,2:
5



c)
2
: 0,42
7
Bài 5 . Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
b)
3
4: 1
4



a)
1,02: 1,14
c)
1
1 : 0,15
2



d)
33
1 : 3
48



Bài 6 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
0,3 :2,7
và
1,71 :15,39
b)
4,86: 11,34
và
9,3 :21,6
c)
3
:6
5
và
4
:8
5
d)
1
2 :7
3
và
1
3 :13
4
Trang 47
Bài 7. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
3
:6
7
và
6
:12
7
b)
1
2 :11
5
và
1
3 :13
4
c)
2
:8
5
và
4
:16
5
d)
1
4 :8
3
và
2
3 :13
3
Bài 8. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
0,6 :5,4
và
2,28 :20,52
b)
1,62: 34,02
và
3,1 :64,8
c)
3,5: 5,25
và
1,2:1,8
d)
0,8: 0,6
và
1
3 :7
2
Bài 9. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
15
21
và
30
42
b)
1
3 :6
3
và
1
2 :18
4
c)
45
63
và
60
84
d)
1
5 :5
3
và
1
13 :13
3
Bài 10. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
0,8: 0,6
và
1,2: 1,8
b)
6:27
và
11
6 : 29
24
c)
0,8: 4
và
0,6:3
d)
11
2 :3
34
và
7:13
Bài 11. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
4.15 30.2
b)
5.20 2.50
c)
15.42 21.30
Bài 12. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ đẳng thức sau
a)
7. 28 49 4
Trang 48
b)
3.20 4. 15
c)
2. 27 9 6
Bài 13. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
0,36.4,25 0,9.1,7
b)
0,8. 4 0,16.20
c)
0,3 :2,7 1,71 :15,39
Bài 14. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a) 4,4.1,89=9,9.0,84
b)
0,7 0,5 3,5 0,1
c)
0,4.1,5 3.0,2
Bài 15. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
a)
1 2 2
21
5 7 5

b)
1 2 1 1
1 : :
2 3 4 9
c)
31
1 : 7:2
42
Bài 16. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
1;3; 9;27
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 17. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
25; 2;4;50
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 18. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,
16;0,32;4;8
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 19. Với năm số 1; 2;6;8;16. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Bài 20. Với năm số
1 2 2 2
; ;1 ; ;2
5 7 5 5

. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết của một tỉ lệ thức
Bài 1. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
5
0,9 6
x
Trang 49
b)
69
15
x
c)
3,5 2
15
x
d)
2
9 27
x
Bài 2. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
2
27 3,6

x
b)
29
12
x
c)
2,5 4
5
x
d)
3
8 32
x
Bài 3. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
0,16 0,32
8
x
a)
9
3 27
x
c)
25 50
2
x
d)
7
49 28

x
Bài 4. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
3
1 :8 2,5:
5
x
a)
14 9 3
::
15 10 7
x
c)
1 2 2
:1 :
5 5 7

x
d)
1 2 1
1 : :
2 3 9
x
Bài 5. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
12
3,8: 2 :2
43
x
a)
2,5: 4 0,5:0,2x
c) 5, 25:
7 3,6:2,4x
d)
1,8:1,3 2,7 : 5 x
Bài 6. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
3
2,5:7,5 :
5
x
Trang 50
b)
:2,4 0,003:0,75x
c) 3,5: 2,5
4
:
5
x
d)
:1,3 0,65:0,5x
Bài 7. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
b)
42
: :0,4
53
x
a)
5
: 20:3
6
x
c)
25
: 2:9
3
x
d)
45
: :0,2
73
x
Bài 8. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
3 7 5
82
x
b)
3 1 :4,5 2,8:1,5x
c)
9 1 5
93
x
d)
6 2 :1,5 7:3,5x
Bài 9. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1,2 5
34
x
b)
2 1 :2 12:3x
c)
3,5 5
33
x
d)
2 14 :3 12:9x
Bài 10. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
10 28 4
2 1 : :
7 15 3
x
b)
0,2:2 5: 6 8x
c)
10 27 9
2 3 : :
3 12 2
x
d)
0,5:2 3: 2 7x
Bài 11. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
0,6: :5,4xx
b)
:0,2 0,8:xx
Trang 51
c)
0,3: :2,7xx
d)
:0,5 0,125:xx
Bài 12. Tìm số hưư tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
16
25
x
x
b)
8
2
x
x
c)
4
49
x
x
d)
27
3
x
x
Bài 13. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1
9

x
x
b)
0,25
4
x
x
c)
6
24

x
x
d)
0,49
16
x
x
Bài 14. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau
b)
2
49
12 3
x
a)
2
24
6 25
x
d)
2
14 28
2
x
c)
2
27 3
4
x
Bài 15. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau
a)
1
5 :2 40: 5
2
xx
b)
4
3 : 20: 3
5
xx
c)
0,25 2
24
x
x
Trang 52
Bài 16. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
11 2
14 3
x
x
b)
62
47
x
x
Bài 17. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
74
25
x
x
b)
16
57
x
x
Bài 18. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
a)
7
4
15 5
x
b)
12 6
57
x
Bài 19. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
24
6
38
x
b)
12 2
2 5 27
x
Bài 20. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức
a)
2
32
16
x
b)
11 2
27
x
x
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân
500 g
và
250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là
5 N
và
2,5 N
.
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng
của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 2. Hai máy tính có kích thước màn hình 20 inch, (inch là gì một
đơn vị đo lường được sử dụng chủ yếu ở Hoa Kỳ và phổ biến ở các
Trang 53
nước Canada, Anh...) tỉ lệ chuẩn là 1680 x1050
mm
và màn hình 24
inch tỉ lệ chuẩn là 1920 x1200
mm
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 3. Lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú là hình chữ nhật có kích thước là
6 9 m
, lá cờ quốc kỳ lớp
71a
treo tại lớp trong các giờ sinh hoạt là
hình chữ nhật có kích thước là
0,8 1,2 m
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 4. Theo tiêu chuẩn của Liên đoàn bóng chuyền quốc tế FIVB sân
bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 9x18 (m). Lan vẽ mô
phỏng mặt sân bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là
0,8 1,6 cm
.
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền.
b) Lan đã vẽ mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ hay chưa?
Bài 5. Lan đọc một cuốn sách trong ba ngày. Ngày thứ nhất Lan đọc
20 trang, ngày thứ hai lan đọc 40 trang, ngày thứ 3 Lan đọc 80 trang.
a) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ
hai.
b) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ
ba.
c) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 6. Tỉ số của hai số là
2
9
. Biết số lớn là 135 . Tìm số bé?
Bài 7. Tỉ số của hai số là
3
7
. Biết số bé là 12 . Tìm số lớn?
Trang 54
Bài 8. Người ta làm mứt dâu bằng cách trộn 6 phần dâu với 4 phần
đường. Hỏi cần bao nhiêu kg đường để trộn hết 45 kg dâu theo cách
pha nhiên trộn như trên?
Bài 9. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 2
phần dầu với 7 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 8 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Bài 10. Lá quốc kỳ Việt Nam là hình chữ nhật có tỉ lệ kích thước rộng
và dài là
2
3
. Nam làm lá cờ quốc kỳ bằng giấy đảm bảo đúng tỉ lệ quy
định để tham gia cổ vũ đá bóng Sea Games có chiều dài là
12 cm
. Tính
chiều rộng của lá cờ Nam làm
Bài 11. Tỉ lệ nấu bánh chưng ngon nhất là 4 gạo:1 đậu xanh, vậy gói
bánh chưng ngon với tỉ lệ như trên thì 10kg gạo cần bao nhiêu đậu
xanh.
Bài 12. Tính độ dài hai cạnh của hình chữ nhật, biết tỉ số giữa các cạnh
là 0,6 và chu vi bằng
32 cm
Bài 13. Tính độ dài 2 cạnh của một vườn hoa hình chữ nhật, biết tỉ số
giữa chiều rộng và chiều dài là
5
7
và chu vi bằng
120 m
Bài 14. Thông thường, một thùng sơn có thể tích
18l
và theo quy định
của nhà sản xuất tất cả các loại sơn đều pha theo tỉ lệ nhỏ hơn hoặc
bằng
10%
. Như vậy, nếu một thùng sơn
18l
sẽ pha cùng với
1,8l
nước
sạch thì để có
99l
sơn nước thì cần bao nhiêu thùng sơn và bao nhiêu
lít nước sạch?
Bài 15. An cần lăn sơn phòng, diện tích phòng 1 là
2
60 m
, ở phòng 2 là
2
150 m
. Cả hai phòng An lăn hết
21 kg
sơn. Tính số lượng sơn cần dùng
cho mỗi phòng ?
Bài 16. Hai lớp
7A
và
7B
đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
5
4
và lớp
7A
trồng nhiều hơn lớp
7B
là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng.
Bài 17. Hai lớp
7A
và
7B
đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp
7A
và
7B
là
4
5
và lớp
7B
trồng nhiều hơn lớp
7A
là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng.
Trang 55
Bài 18. Biết rằng 17 lít dầu hỏa nặng
13,6 kg
. Hỏi
12 kg
dầu hỏa thì có
chứa hết được vào chiếc can 16 lít hay không?
Bài 19. Tỉ số của hai số là
4
5
, nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ nhất thì tỉ số
của chúng sẽ bằng
13
15
. Tìm hai số đó.
Bài 20. Tìm hai phân số tối giản biết tổng của chúng là
29
36
, các tử theo
thứ tự tỉ lệ với 7 và 5 ; các mẫu theo thứ tự tỉ lệ với 3 và 2 .
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
bd
Bài 2. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
bd
Bài 3. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a c b d
cd
Bài 4. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

a b c d
ac
Bài 5. Cho tỉ lệ thức
ac
bd
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:

b a d c
ac
Bài 6. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
bd
Trang 56
Bài 7. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
bd
Bài 8. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
33
a c b d
cd
Bài 9. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
22
a b c d
ac
Bài 10. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
55
b a d c
ac
Bài 11. Chứng tỏ rằng: Nếu


b a a d
b c d c
(trong đó
0 a b c d
thì
bd
Bài 12. Chứng tỏ rằng: Nếu


a b b c
c d d a
(trong đó
0 a b c d
thì
ac
Bài 13. Cho tỉ lệ thức
::a b c d
. Chứng minh tỉ lệ thức
: : ( a a b c c d Gia
thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa).
Bài 14. Cho tỉ lệ thức
::a b c d
. Chứng minh tỉ lệ thức
: : ( a a b c c d
Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa).
Bài 15. Cho tỉ lệ thức
ac
cb
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22
a c a
b c b
Bài 16. Cho tỉ lệ thức
ac
cb
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22

b a b a
a c a
Trang 57
Bài 17. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22

a c ac
b d bd
Bài 18. Cho tỉ lệ thức
36
36


ab
ab
. Chứng minh
1
3; 6
2
a
ab
b
Bài 19. Cho tỉ lệ thức:
. Chứng minh đẳng thức sau:
5 3 5 3
3 7 3 7


a b c d
a b c d
Bài 20. Chứng minh rằng nếu
0


a b c d
cd
b c d a
thì
ac
hoặc
0 a b c d
.
Phần III. BÀI TẬP TƯƠNG TỤ' TỤ' GIẢI
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
a)
0,375:3,63
b)
22
14 :80
33
c)
53
1 : 1
79



Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên.
a)
1
5,5:
2
b)
3
0,12 :2
4
c)
2,5: 3,5
Bài 3. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
32
:
85
và
12
:
10 3
b)
1
5 :22
2
và
2,25:10
Trang 58
Bài 4. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không?
a)
5,4:13,5
và
6:15
b)
52
15 : 21
93
và
2,8:3,9
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau
1.6 2. 3
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 0,03.6,3=0,
27.0,7
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số
4;15; 30;2
không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 8. Với năm số
7; 4 ;14;28;49
. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ
nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức
Bài 1 . Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
8
15 24
x
b)
36 54
3
x
c)
77
20 8
x
Bài 2. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
12
:3 :0,25
53
x
b) 2,5:7,5
7
:
9
x
c)
27
2 : 1 :0,02
39
x
Bài 3. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
1 2 1
::
4 7 13
x
b)
3 2 1 4
::
5 15 2 5
x
Trang 59
Bài 4. Tìm số hữu tỉ
x
trong các tỉ lệ thức sau:
a)
16
14 7
x
b)
1,2 5
56
x
Bài 5. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
20 4
45
x
x
Bài 6. Tìm số hữu tỉ
x
trong tỉ lệ thức
1
1
2

x
x
Dạng
3.
Các
bài
tập ứng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân
500 g
và
250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là
10 N
và
5 N
.
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng
của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 2. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 5
phần dầu với 8 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 15 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Bài 3. Tìm độ dài hai cạnh của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai
cạnh của nó là
3
4
và chu vi bằng 28 mét.
Bài 4. Tìm diện tích của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai cạnh của
nó là
2
3
và chu vi bằng 90 mét.
Bài 5. Hải muốn gói bánh chưng, gói xong mỗi bánh nặng khoảng
0,75kg . Tính sơ mỗi bánh sẽ khoảng
0,6 kg
gạo nếp và
0,15 kg
đỗ xanh.
Chú ý, đây là gạo đã ngâm và đỗ xanh đã được ngâm và nấu chín. Cứ
1 kg
gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng
1,5 kg,1 kg
đậu sau khi ngâm và
nấu chín cũng được khoảng
1,5 kg
. Vậy để làm 10 cái bánh chưng cần
bao nhiêu gạo, bao nhiêu đậu?
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Trang 60
Bài 1. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
99
a b c d
bd
Bài 2. Cho tỉ lệ thức
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức:
2 6 2 6
22

a b c d
bd
Bài 3. Cho tỉ lệ thức
ab
bc
. Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức
22
22
a b a
c b c
Bài 4. Cho tỉ lệ thức:
. Chứng minh đẳng thức sau:
2 3 2 3
3 5 3 5


a b c d
a b c d
| 1/60
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

CHUYÊN ĐỀ : TỈ LỆ THỨC
PHẦN I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT 1. Định nghĩa
 Tỉ lệ thức là đẳng thức của hai tỉ số a và c , viết là a c . b d b d Tính chấta c
Tính chất 1 : Nếu  thì ad bc . b d
 Tính chất 2: Nếu ad bc và a, ,
b c, d đều khác 0 thì ta có các tỉ lệ
thức a c a b d c d b ;  ;  ;  b d c d b a c a
PHẦN II. CÁC DẠNG BÀI.
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức Phương pháp giải:a c
Tỉ lệ thức  còn được viết là a :b c : d từ đó thay tỉ số giữa b d
các số hữu tỉ thành tỉ số giữa các số nguyên.  a c
Dựa vào định nghĩa nếu có 
thì tỉ số a và c lập thành được b d b d một tỉ lệ thức
 Nếu ad bc và a, ,
b c, d đều khác 0 thì ta có các tỉ lệ thức
a c a b d c d b ,  ;  ;  b d c d b a c a
 Để lập tỉ lệ thức từ các số đã cho ta cần xác định bộ bốn số a, ,
b c, d sao cho ad bc rồi áp dụng tính chất 2 của tỉ lệ thức để
lập được 4 tỉ lệ thức a c a b d c d b ,  ;  ;  b d c d b a c a Bài toán.
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. a) 3,5:5,04 Trang 1 b) 19 2 1 : 4 21 7 c) 21 1 : 0, 23 25 d) 2 : 0,31 9 Lời giải: b) 19 2 40 30 4 1 : 4  :  21 7 21 7 9 a) 35 504 25 3, 5 : 5, 04  :  10 100 36 c) 21 46 23 8 1 : 0, 23  :  25 25 100 1 d) 2 2 31 2 100 200 : 0,31  :    9 9 100 9 31 279
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 2 : 7 3 a) 1,5: 2,16 c) 3 : 0,54 8 d) 2 7 2 :1 3 9 Lời giải: a) 150 25 1, 5 : 2,16   216 36 b) 1 7 1 2 : 7  : 7  3 3 3 d) 2 7 8 16 3 2 :1  :  3 9 3 9 2 c) 3 3 54 25 : 0,54  :  8 8 100 36
Bài 3. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 3 : 7 2 a) 3,5: 5  ,25 c) 0,8: 0  ,6 d) 1,2: 1  ,8 Trang 2 Lời giải: a)   350 2 3,5 : 5, 25    5  25 3 b) 1 7 1 3 : 7  : 7  2 2 2 c)   8 4  0,8 : 0, 6   6  3 d)   12 2  1, 2 : 1,8   1  8 3
Bài 4. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 3 2 :1 5 4 a) 1,2: 3  ,24 d)  3  1, 2 :     5  c) 2 : 0  ,42 7 Lời giải: b) 1 3 11 7 44 2 :1  :  5 4 5 4 35 a)   120 1  0 1, 2 : 3, 24   3  24 27 c) 2   2 4  2 1  00 : 0, 42  :  7 7 100 147 d)  3  12  3  2  1, 2 :   :        5  10  5  1
Bài 5. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b)  3  4  : 1    4  a) 1,02: 1  ,14   с) 1 1 :   0,15  2  d) 3  3  1 : 3   4  8  Lời giải: Trang 3 b)  3  7 16  4  : 1  4  :     4  4 7 a)   102 1  7 1, 02 : 1,14   1  14 19 c)  1    3 15  10  1 : 0,15  :     2  2 10 1 d) 3  3  7  3  14 1 : 3  : 3      4  8  4  8  27
Bài 6 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a)  0  ,3: 2,7 và  1  ,7  1 :15,39 b) 4,86: 1  1,34 và  9  ,3: 21,6 c) 3 : 6 và 4 :8 5 5 d) 1 2 : 7 và 1 3 :13 3 4 LỜI giải: a) Ta có:      3  27 3  10 1  0,3 : 2, 7  :    và   171 1539 1 1, 71 :15,39  :  10 10 10 27 9 100 100 9 Hai t 
ỉ số đã cho đều bằng 1 . 9
Vậy ta có tỉ lệ thức  0  ,3: 2,7   1  ,7  1 :15,39 b) Ta có:      486 1  134 3  4,86 : 11,34  :  và   93 216 31 9, 3 : 21, 6  :  100 100 7 10 10 72 V   ì 3 31  nên 7 72
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. c) Ta có: 3 3 1 1 : 6    và 4 4 1 1 : 8    5 5 6 10 5 5 8 10
Hai tỉ số đã cho đều bằng 1 . Vậy ta có tỉ lệ thức 3 4 : 6  : 8 10 5 5 Trang 4 d) Ta có: 1 7 1 2 : 7  : 7  và 1 13 1 3 :13  :13  3 3 3 4 4 4
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó.
Bài 7. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 3  : 6   và 6 :12 7 7 b) 1 2 :11 và 1 3 :13 5 4 c) 2  :  8   và 4 :16 5 5 d) 1 4 : 8 và 2 3 :13 3 3 Lời giải: a) Ta có: 3    3  1 1 : 6    và 6 6 1 1 :12    7 7 6  14 7 7 12 14
Hai tỉ số đã cho đều bằng 1 . 14
Vậy ta có tỉ lệ thức 3 6 : 6  :12 7 7 b) Ta có: 1 11 1 2 :11  :11  và 1 13 1 3 :13  :13  5 5 5 4 4 4
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. c) Ta có: 2       2 1 1  : 8    và 4 4 1 1 :16    5 5 8  20 5 5 16 20 Hai t  
ỉ số đã cho đều bằng 1 . Vậy ta có tỉ lệ thức 2   4 : 8  :16 20 5 5 d) Ta có: 1 13 13 4 : 8  : 8  và 2 11 11 3 :13  :13  3 3 24 3 3 39
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó.
Bài 8. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? Trang 5 a)  0  ,6:5,4 và  2  ,28: 20,52 b) 1,62: 3  4,02 và  3  ,  1 : 64,8 c) 3  ,5: 5  ,25 và 1,2:1,8 d) 0,8: 0  ,6 và 1 3 : 7 2 LỜI giải: a) Ta có:      6  54 1  0, 6 : 5, 4  :  và   228 2052 1 2, 28 : 20,52  :  10 10 9 100 100 9 Hai t 
ỉ số đã cho đều bằng 1 . 9
Vậy ta có tỉ lệ thức  0  ,6:5,4   2  ,28: 20,52 b) Ta có:      162 3  402 1  1, 62 : 34, 02  :  và   31 648 31 3,1 : 64,8  :  100 100 21 10 10 648
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. c) Ta có:    3  50 2 3, 5 : 5, 25   và 12 2 1, 2 :1,8   5  25 3 18 3
Hai tỉ số đã cho đều bằng 2 . Vậy ta có tỉ lệ thức 3  ,5: 5  ,25 1,2:1,8 3 d) Ta có:   8 4  0,8 : 0, 6   và 1 7 1 3 : 7  : 7  6  3 2 2 2
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. Cách khác: Vì 0,8: 0  ,6  0 còn 1
3 : 7  0 nên ta không có tỉ lệ thức từ hai số đó. 2 Trang 6
Bài 9. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 15 và 30 21 42 b) 1 3 : 6 và 1 2 :18 3 4 c) 45 và 60 63 84 d) 1 5 : 5 và 1 13 :13 3 3 Lời giải: a) Ta có: 15 15 : 3 5   và 30 30 : 6 5   21 21: 3 7 42 42 : 6 7
Hai tỉ số đã cho đều bằng 5 . 7
Vậy ta có tỉ lệ thức 15 30  . 21 42 b) Ta có: 1 10 1 5 3 : 6    và 1 9 1 1 2 :18    3 3 6 9 4 4 18 8
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. C) Ta Có: 45  45  :  9   5   và 60 60 :12 5   63  63  :  9   7 84 84 :12 7 Hai t 
ỉ số đã cho đều bằng 5 .Vậy ta có tỉ lệ thức 45 60  . 7 63  84 d) Ta có: 1 16 16 5 : 5  : 5  và 1 40 40 13 :13  :13  3 3 15 3 3 39
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. Trang 7
Bài 10 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 0,8: 0  ,6 và 1,2: 1  ,8 b) 6: 27 và 1 1 6 : 29 2 4 c) 0  ,8: 4   và 0,6:3 d) 1 1 2 : 3 và 7 :13 3 4 Lò̀i giải: a) Ta có:     8 4  0,8 : 0, 6   và   12 2 1, 2 : 1,8   6  3 1  8 3
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đã cho. b) Ta có: 6 : 3 2 6 : 27   và 1 1 13 117 2 6 : 29  :  27 : 3 9 2 4 2 4 9
Hai tỉ số đã cho đều bằng 2 . Vậy ta có tỉ lệ thức 1 1 6 : 27  6 : 29 . 9 2 4 c) Ta có:    8  4  8  1 1 0,8 : 4  :    và 6 6 1 0, 6 : 3  : 3   10 1 10 4  5 10 10.3 5
Hai tỉ số đã cho đều bằng 1 . Vậy ta có tỉ lệ thức 0  ,8: 4    0,6:3 . 5 d) Ta có: 1 1 7 13 7 4 28 2 : 3  :    và 7 7 :13  3 4 3 4 3 13 39 13
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đã cho.
Bài 11. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 4.15  30.2 b) 5.20  2.50 c) 15.42  21.30 Trang 8 Lời giải:
a) Vì 4.15  30.2 nên ta có các tỉ lệ thức sau 4 2 15 2 4 30 15 30  ;  ;  ;  30 15 30 4 2 15 2 4
b) Vì 5.20  2.50 nên ta có các tỉ lệ thức sau 2 5 50 5 2 20 50 20  ;  ;  ;  20 50 20 2 5 50 5 2
c) Vì 15.42  21.30 nên ta có các tỉ lệ thức sau 15 30 42 30 15 21 42 21  ;  ;  ;  21 42 21 15 30 42 30 15
Bài 12. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ đẳng thức sau a) 7 2  8   4  94 b) 3  .20  4. 1  5 c) 2   2  7   9   6   Lời giải:
a) Vì 7.(-28)=(-49).4 nên ta có các tỉ lệ thức sau: 7 4 2  8 4 7 4  9 2  8 4  9  ;  ;  ;  4  9 2  8 4  9 7 4 2  8 4 7 b) Vì 3  20  4. 1
 5 nên ta có các tỉ lệ thức sau 4 3  1  5 3  4 20 1  5 20  ;  ;  ;  20 1  5 20 4 3  1  5 3  4
c) Vì -2.(-27)=(-9).(-6) nên ta có các tỉ lệ thức sau 2  6  2  7 6  2  9     ;  ;  ; 27 9  9  2  7 9  2  6  2  7 6  2 
Bài 13. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 0,36.4,25  0,9.1,7 b) 0  ,8 4    0,16.20 c)  0  ,3: 2,7   1  ,7  1 :15,39 Lời giải:
a) Vì 0,36.4,25  0,9.1,7 nên ta có các tỉ lệ thức sau: 0, 36 1, 7 4, 25 1, 7 0, 36 0, 9 4, 25 0, 9  ;  ;  ;  0, 9 4, 25 0, 9 0, 36 1, 7 4, 25 1, 7 0, 36 b) Vì 0  ,8. 4
   0,16.20 nên ta có các tỉ lệ thức sau 0  ,8 20 4  20 0  ,8 0,16   ;  ;  ; 4 0,16  0,16 4  0,16 0  ,8 20 4  20 0  ,8 Trang 9 c) Vì  0  ,3: 2,7   1  ,7 
1 :15,39 nên ta có các tỉ lệ thức sau 0  ,3 1  ,71 15,39 1  ,71 0  ,3 2, 7 15, 39 2, 7  ;  ;  ;  . 2, 7 15, 39 2, 7 0  ,3 1  ,71 15,39 1  ,71 0  ,3
Bài 14. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 4,4.1,89  9,9.0,84 b) 0  ,7 0  ,5  3,5.0,1 C) 0  ,4.1,5  3  .0,2 Lời giải:
a) Vì 4,4.1,89=9,9.0,84 nên ta có các tỉ lệ thức sau 4, 4 0,84 1,89 0,84 4, 4 9, 9  ;  ;  ; 1,89 9,9  9, 9 1,89 9, 9 4, 4 0,84 1,89 0,84 4, 4 b) Vì 0  ,7 0
 ,5  3,50,1 nên ta có các tỉ lệ thức sau 0  ,7 0,1 0  ,5 0,1 0  ,7 3, 5   ;  ;  0,5 3, 5 ;  c) Vì 0  ,4.1,5  3  .0,2 nên 3, 5 0  ,5 3,5 0  ,7 0,1 0  ,5 0,1 0  ,7 ta c    
ó các tỉ lệ thức sau 0, 4 0, 2 0, 4 3 1, 5 0, 2  ;  ;  ; 1,5 3  3  1, 5 0, 2 1, 5 3  0  , 4 0, 2 0  , 4
Bài 15. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 1  2  2 2  1 5 7 5 b) 1 2 1 1 1 :  : 2 3 4 9 c) 3 1 1 :  7 : 2 4 2 Lời giải: a) V   ì 1 2 2 2 
1 nên ta có các tỉ lệ thức sau 5 7 5 1  2 2 1  2  2  1 1 2 2 5 5 5 5 7 7  ;  ;  ;  2 2 2 1 2 2 2 1  1 1 7 7 5 5 5 5 1 1 1 1 1 1 2 1 b) Vì 1 2 1 1 1 1 :
 : nên ta có các tỉ lệ thức sau 2 4 9 4 4 9 3  ;  ;  ;  2 3 4 9 2 1 2 1 1 2 1 1 1 1 3 9 3 2 2 3 4 2 Trang 10 3 3 1 1 1 1 c) Vì 3 1 7 2 7 2 1 :
 7 : 2 nên ta có các tỉ lệ thức sau 4 4 2 2  ;  ;  ;  4 2 1 2 1 3 7 2 7 3 1 1 2 2 4 4
Bài 16. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 1  ;3; 9  ;27 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Lời giải: Ta có 1  .27  3 .  9
  nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 1  ;3; 9  ;27 là     1 9 27 9 1 3 27 3  ;  ;  ;  3 27 3 1  9  27 9  1 
Bài 17. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 2  5; 2  ;4;50 không?
Nếu lập được hãy viết các tî ̉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Lời giải: Ta có  2  54  50. 2
  nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số là 2  5 50 4 50 2  5 2  4 50  ;  ;  ;  2  4 2  2  5 50 4 2  2  5
Bài 18. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,16;0,32;4;8 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Lời giải:
Ta có 0,16.8  4.0,32 nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,16;0,32;4;8 là 0,16 0,32 8 0,32 0,16 4 8 4  ;  ;  ;  4 8 4 0,16 0, 32 8 0, 32 0,16
Bài 19. Với năm số 1;2;6;8;16. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ nhóm năm số đó. Lời giải:
Ta có 2.8 1.16 nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là 2 16 8 16 2 1 8 1  ;  ;  ;  1 8 1 2 16 8 16 2 B  
ài 20. Với năm số 1 2 2 2 ;
;1 ; ; 2 . Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ 5 7 5 5 nhóm năm số đó. Trang 11 Lời giải: Ta c   ó 1 2 2 2 
1 nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là 5 7 5 1  2 2 1  2  2  1 1 2 5 5 5 5 7  2 ;  ;  ; 7  2  2 2  1  2 2 2 1 1 1 7 7 5 5 5 5
Dạng 2. Tìm số chưa biết của một tỉ lệ thức Phương pháp giải:a c bc ad ad bc
Từ tỉ lệ thức  suy ra a  ;b  ; c  ; d  . b d d c b a hoặc từ tỉ lệ thức bc ad ad bc
a : b c : d suy ra a  ;b  ; c  ; d  . d c b a Bài toán.
Bài 1. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 6  9  x 15  a) x 5  0, 9 6 c) 3,5 2   15 x d) 2  x 9 27 Lời giải: 6  9  6   15   b)   x   10 x 15  9 a) x 5 5  0, 9   x   0,75 0, 9 6 6 3,5 2  15 2   c) 6  0   x   15 x 3,5 7 d) 2 x 2.27   x   6 9 27 9
Bài 2. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 2  9  x 12  Trang 12 a) x 2   27 3, 6 c) 2,5 4   5 x d) 3  x 8 32 Lời giải: 2  9 2   12   b) 8   x   x 12  9 3 a) x 2 27.  2    x   15 27 3, 6 3, 6 c) 2,5 4  4.5    x   8 5 x 2, 5 d) 3 x 3.32   x  12 8 32 8
Bài 3. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 0,16 0,32  x 8 a) x 9   3 27 c) 25  50  2  x d) 7  x 4  9 2  8 Lời giải: b) 0,16 0,32 0,16.8   x   4 x 8 0, 32 a) x 9  9  .3   x   1  3 27 27 7 x 7   28   d)   x   4 49  28  49  c) 2  5 50 2  .50   x   4 2  x 2  5
Bài 4. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 14 9 3 :  x : 15 10 7 Trang 13 b) 3 1 : 8  2,5 : x 5 c) 1  2 2  :1  : x 5 5 7 d) 1 2 1 1 :  x : 2 3 9 Lời giải: a) 14 9 3 14 10 3 28 3 4 :  x :  
x :  x    x  15 10 7 15 9 7 27 7 9 b) 3 1 2,5 5.2,5 25 1 : 8  2,5 : x    x   5 5 x 1 2 c) 1  2 2   2  2  1  :1  : x x  1 :  x  2   5 5 7  7 5  5 d) 1 2 1 3 2 1 9 1 9 1 1 1 :
x :  :  x :   x :  x    x  2 3 9 2 3 9 4 9 4 9 4
Bài 5. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b)  x 1 2 3,8 : 2  : 2 4 3
a) 2,5:4x  0,5:0,2
c) 5,25:7x  3,6: 2,4 d) 1,8:1,3   2  ,7:5xLời giải: a) 2,5:  x 2, 5 0, 5 2, 5 5 2, 5.2 1 4  0,5: 0, 2      4x
 4x 1 x  4x 0, 2 4x 2 5 4 b) 3,8:  x 1 2 3,8 1 8 3,8 3 3,8.32 304 2  : 2   :    x   4 3 2x 4 3 2x 32 2.3 15 c) 5, 25.2, 4 7 1
5, 25 : 7x  3, 6 : 2, 4  7x    x  3, 6 2 2 d)     x 2  ,7.1,3 39  39  1,8 :1, 3 2, 7 : 5  5x    x  1,8 20 100
Bài 6. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 3 2,5 : 7,5  x : 5
b) x : 2,4  0,003: 0,75 c) 4 3,5 : 2,5  x : 5
d) x :1,3  0,65: 0,5 Trang 14 Lời giải: a) 3  xx    3 25 10 3 1 2,5 : 7,5 : 2,5 : 7,5      5 5 10 75 5 5 b) x   x    6 : 2, 4 0, 003 : 0, 75 0, 003 : 0, 75  2, 4  625 c) 4 7 4 7 4 28 3,5 : 2,5  x :
  x :  x    5 5 5 5 5 25 d) 0, 65.1, 3
x :1, 3  0, 65 : 0, 5  x  1,69 0, 5
Bài 7. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 5 : x  20 :3 6 b) 4 2 x :  : 0, 4 5 3 d) 4 5 x :  : 0,2 7 3 c) 25 : x  2 :9 3 Lời giải: 5 5 3 a) 5 20 1 6 6 : x  20 : 3    x   6 x 3 20 8 2 b) 4 2 x  2 4  4 3 x :  : 0, 4    x   : 0, 4    5 3 4 0, 4  3 5  3 5 c) 25 25 2 25 2 25 9 75 : x  2 : 9  : x   x  :    3 3 9 3 9 3 2 2 d) 4 5 4 5 10 4 25 25 4 100 x :
 : 0,2  x :    x :   x    7 3 7 3 2 7 3 3 7 21
Bài 8. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 3x  7 5  8 2 b) 3x   1 : 4,5  2,8 :1,5 c) 9x 1 5  9 3
d) 6x  2:1,5  7 :3,5 Trang 15 Lời giải: a) 3x  7 5 8.5   3x  7 
 3x  7  20  3x  27  x  9 8 2 2 b)  x   2,8.4, 5 3
1 : 4, 5  2,8 :1, 5  3x 1  1, 5 42 42  3x 1   3x  1 5 5 47 47 47  3x   x  : 3  x  5 5 15 c) 9x 1 5 9.5 16   9x 1 
 9x 1 15  9x 15 1 9x 16  x  9 3 3 9
d) 6x  2:1,5  7:3,5  6x 2:1,5  2  6x 2  2.1,5 5
 6x  2  3  6x  3 2  6x  5  x  6
Bài 9. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1,2 5  x  3 4 b) 2x   1 : 2  12 : 3 c) 3,5 5  x  3 3
d) 2x 14:3 12:9 Lời giải: a) 1,2 5 1, 2.4 24 24 5  1   x  3   x  3   x   3  x x  3 4 5 25 25 25 b)  x   12.2 7 2
1 : 2  12 : 3  2x 1 
 2x 1  8  2x  7  x  3 2 c) 3,5 5 3,5.3 21 21 51   x  3   x  3   x   3  x  3 3 5 10 10 10 d)
2x 14:3 12:9  2x14  12:93 2x14  4  2x  414  2x 18  x  9
Bài 10. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: Trang 16
a)  x   10 28 4 2 1 :  : 7 15 3
b) 0,2: 2  5:6x 8
c)  x   10 27 9 2 3 :  : 3 12 2
d) 0,5: 2  3:2x  7 Lời giải: 28 10 
a)  x   10 28 4 3 15 7 2 1 :  :  2x 1 
 2x 1  2  2x  3  x  7 15 3 4 2 3 b)   x   0,2 5 2.5 0, 2 : 2 5 : 6 8    6x  8 
 6x  8  50  6x  42  x  7 2 6x  8 0, 2 c)  x   10 27 9 27 2 10 5 5 14 7 2 3 :  :  2x  3   
 2x  3   2x   3  2x   x  3 12 2 12 9 3 3 3 3 3 d)   x   3.2 5 0, 5 : 2 3 : 2 7  2x  7 
 2x  7 12  2x  5  x  0, 5 2
Bài 11. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau:
a) 0,6: x x :5,4
b) x : 0,2  0,8: x
c) 0,3: x x : 2,7
d) x : 0,5  0,125: x Lời giải: a) 0, 6 x 81 9 2 2
0, 6 : x x : 5, 4  
x  0,6.5, 4  x   x   x 5, 4 25 5 b) x 0,8 2 2
x : 0, 2  0,8 : x  
x  0, 2.0,8  x  0,16  x  0  , 4 0, 2 x c) 0, 3 x 2 2
0, 3 : x x : 2, 7  
x  0,3.2,7  x  0,81 x  0  ,9 x 2, 7 d) x 0,125 2 2
x : 0, 5  0,125 : x  
x  0,5.0,125  x  0,0625  x  0  , 25 0, 5 x
Bài 12. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 16  x x 25 b) x 8   2  x Trang 17 c) 4   x x 49  d) x 27  3 x Lời giải: a) 16 x 2 2 
x 16.25  x  400  x  2  0 x 25 b) x 8  2   x   2   8   2
x 16  x  4  2  x c) 4  x 2   x  4  . 4  9 2
x 196  x  1  4 x 49  d) x 27 2 2 
 (x)  3.27  x  81 x  9  3 x
Bài 13. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1    x x 9 b) 0,25  x x 4 d) 0,49  x x 16 c) 6    x x 24 Lời giải: a) 1  x 2 2 
 x x  1  .9  x  9
  x  9  x  3  x 9 b) 0,25 x 2 2
  x  0,25.4  x 1 x  1  x 4 c) 6  x 2 2    . x x  6  .24  x  1
 44  x  144  x  1  2 x 24 d) 0,49 x 2 2 
x  0,49.16  x  7,84  x  2  ,6 x 16
Bài 14. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau 2 a) x 24  6 25 2 b) x 49  12 3 Trang 18 C) 27 3  2 4 x d) 14 28  2 x 2 Lời giải: 2 a) x 24 24.6 2   x
 5,76  x  2, 4 6 25 25 2 b) x 49 12.49 2   x   196  x  14  12 3 3 c) 27 3 4.3 4 2 2   x    x   2 4 x 27 9 3 d) 14 28 14.2 2   x  1 x  1  2 x 2 28
Bài 15. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau a) x   1 5 : 2  40 : x  5 2 b) x   4 3 :  20 : x 3 5 c) 0,25 x  2  x  2 4 Lời giải: a) x  5 1 : 2  40 : x  5 5 2
 (x  5)  40 2 2
x  5 10 hoặc x 5  1  0
x  5 hoặc x  15  b) x 3 4 :  20 : x 3 4 2 2
 (x  3)  20  (x  3) 16 5 5
x 3  4 hoặc x 3  4 
x  7 hoặc x  1  c) 0,25 x  2 2 2 
 (x  2)  0,25.4  (x  2) 1 x  2 4
x  2 1 hoặc x  2  1  Trang 19x  1  hoặc x  3 
Bài 16. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) x 11 2  14  x 3 b) x  6 2  x  4 7 Lời giải: a) x 11 2
  3x  33  28  2x  3x  2x  28  33  5x  5   x  1  14  x 3 b) x  6 2
  7x  6  2x  4  7x  42  2x 8  7x  2x  42 8  5x  50  x 10 x  4 7
Bài 17. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) 7  x 4  x  2 5 b) x 1 6  x  5 7 Lời giải: a) 7  x 4
  57  x  4x  2  355x  4x 8  5x  4x  358  9x  27  x  3 x  2 5 b) x 1 6 x 1 6 4 1  4.7   1  1   x  5   2  8  x  2  3 x  5 7 x  5 7 x  5 7 1 
Bài 18. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức  a) 7 x 4  15 5 b) 12 6  x  5 7 Lời giải:  a) 7 x 4 15.4   7  x   7  x  12 15 5 5
 7  x 12 hoặc 7  x  1  2  x  5  hoặc x 19 Trang 20 b) 12 6 12.7   x  5   x  5 14 x  5 7 6
x 5 14 hoặc x 5  1  4
x 19 hoặc x  9 
Bài 19. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức x  a) 2 4 6  3 8 b) 12 2  2 x  5 27 Lời giải: x  a) 2 4 6 3.6 9   2x  4   2x  4  3 8 8 4 9 
 2x  4  hoặc 9 2x  4  4 4 25  x  hoặc 7 x  8 8 b) 12 2 12.27   2 x  5 
 2 x  5 162  x  5  81  x 5  81 hoạc 2 x  5 27 2 x  5  8  1
x  86 hoăc x  76 
Bài 20. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) 3 2  2 x 1 6 b) 11 x  2  x  2 7 Lời giải: a) 3 2 2 2
  x 1  9  x 10  x   10 2 x 1 6 b) 11 x  2 
 x  2x  2 2 2
11.7  x  4  77  x  81 x  9  . x  2 7
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng Phương pháp giải: Trang 21
 Tỉ lệ thức a c còn được viết là a:b c:d . b da c
Dựa vào định nghĩa nếu có 
thì tỉ số a và c lập thành được b d b d một tỉ lệ thức Bài toán.
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân 500 g và 250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là 5 N và 2,5 N .
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không? Lời giải:
a) Tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả cân thứ hai là 500  2 . 250
Tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng quả cân thứ hai là 5  2. 2, 5
b) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số trên lập được thành một tỉ lệ thức là 500 5  . 250 2, 5
Bài 2. Hai máy tính có kích thước màn hình 20 inch, (inch là gì một
đơn vị đo lường được sử dụng chủ yếu ở Hoa Kỳ và phổ biến ở các
nước Canada, Anh...) tỉ lệ chuẩn là 1680 x1050 mm và màn hình 24
inch tỉ lệ chuẩn là 1920 x1200 mm .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không? Lời giải: Trang 22
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của màn hình 20 inch là 1680 8  . 1050 5
Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của màn hình 24 inch là 1920 8  . b) 1200 5
Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của
mỗi màn hình trên lập được thành một tỉ lệ thức là 1680 1920  . 1050 1200
Bài 3. Lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú là hình chữ nhật có kích thước là
6x9(m), lá cờ quốc kỳ lớp 7 1
a treo tại lớp trong các giờ sinh hoạt là
hình chữ nhật có kích thước là 0,81,2 m .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không? Lời giải:
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú là 6 2  . 9 3
Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ lớp 7 1 a là 0,8 2  . 1, 2 3
b) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài
của mỗi lá cờ trên lập được thành một tỉ lệ thức là 6 0,8  . 9 1, 2
Bài 4. Theo tiêu chuẩn của Liên đoàn bóng chuyền quốc tế FIVB sân
bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 9x18 (m). Lan vẽ mô
phỏng mặt sân bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 0,81, 6 cm .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền.
b) Lan đã vẽ mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ hay chưa? Lời giải:
a) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền là 9 1  . 18 2 Trang 23
b) Tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của bản vẽ mô phỏng mặt sân bóng chuyền là 0,8 1  . 1, 6 2
Hai tỉ số trên bằng nhau, ta có một tỉ lệ thức là 9 0,8  . Vậy Lan đã vẽ 18 1, 6
mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ.
Bài 5. Lan đọc một cuốn sách trong ba ngày. Ngày thứ nhất Lan đọc
20 trang, ngày thứ hai lan đọc 40 trang, ngày thứ 3 Lan đọc 80 trang.
a) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ hai.
b) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ ba.
c) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không? Lời giải:
a) Tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ hai là 20 1  . 40 2
b) Tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ ba là 40 1  . 80 2
c) Hai tỉ số trên bằng nhau, nên lập được thành một tỉ lệ thức là 20 40  . 40 80
Bài 6. Tỉ số của hai số là 2 . Biết số lớn là 135 . Tìm số bé? 9 Lời giải:
Gọi x là số bé cần tìm (x 135).
Theo bài ra tỉ số giữa số bé và số lớn là 2 nên x 2 135.2   x   30 9 135 9 9 (TMĐK).
Vậy số bé cần tìm là 30 . Trang 24
Bài 7. Tỉ số của hai số là 3 . Biết số bé là 12 . Tìm số lớn? 7 Lời giải:
Gọi x là số lớn cần tìm (x 12) .
Theo bài ta tỉ số giữa số bé và số lớn là 3 nên 12 3 12.7   x   28 7 x 7 3 (TMĐK).
Vậy số lớn cần tìm là 28
Bài 8. Người ta làm mứt dâu bằng cách trộn 6 phần dâu với 4 phần
đường. Hỏi cần bao nhiêu kg đường để trộn hết 45 kg dâu theo cách pha nhiên trộn như trên? Lời giải:
Gọi x là số kg đường cần để trộn hết 45 kg dâu theo cách pha trộn như trên (x  0) .
Theo bài ta có trộn 6 phần dâu với 4 phần đường nên 6 45 4.45   x   30 (TMĐK) 4 x 6
Vậy số kg đường cần để trộn là 30 kg .
Bài 9. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 2
phần dầu với 7 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 8 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên? Lời giải:
Gọi x là số lít xăng cần để trộn hết 8 lít dầu theo cách pha nhiên liệu như trên (x  0) .
Theo bài ta có trộn 2 phần dầu với 7 phần xăng nên 2 8 7.8   x   28 7 x 2 (TMĐK)
Vậy số lít xăng cần để trộn là 28 lít. Trang 25
Bài 10. Lá quốc kỳ Việt Nam là hình chữ nhật có tỉ lệ kích thước rộng
và dài là 2 . Nam làm lá cờ quốc kỳ bằng giấy đảm bảo đúng tỉ lệ quy 3
định để tham gia cổ vũ đá bóng Sea Games có chiều dài là 12 cm . Tính
chiều rộng của lá cờ Nam làm Lời giải:
Gọi x là chiều rộng của lá cờ Nam làm (x  0) .
Theo bài ra: tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của lá quốc kỳ là 2 nên 3 x 2 12.2   x   8 (TMĐK) 12 3 3
Vậy chiều rộng của lá cờ Nam làm 8 cm.
Bài 11. Tỉ lệ nấu bánh chưng ngon nhất là 4 gạo:1 đậu xanh, vậy gói
bánh chưng ngon với tỉ lệ như trên thì 10 kg gạo cần bao nhiêu đậu xanh. Lời giải:
Gọi x là số kg đậu xanh cần tìm để gói bánh chưng (x  0)
Theo bài ta tỉ lệ thức giữa số gạo và đậu xanh gói bánh là x 1 1.10   x
 2,5 (TMĐK) Vậy cần khối lượng đậu xanh là 2,5kg. 10 4 4
Bài 12. Tính độ dài hai cạnh của hình chữ nhật, biết tỉ số giữa các cạnh
là 0,6 và chu vi bằng 32 cm Lời giải:
Gọi x; y là độ dài hai cạnh của hình chữ nhật ( ; x y  0) .
Nửa chu vi bằng 32: 2 16 cm suy ra x y 16  1
Tỉ số giữa các cạnh là x 6 x 3 0, 6     y 10 y 5 x 3 x y 3  5 x y 8  1  1    (2) y 5 y 5 y 5 Trang 26 Từ (1) và (2) ta có 16 8 16.5   y   10TMĐK y 5 8
x 10 16  x  6TMĐK
Vậy hình chữ nhật có kích thước là 6 cm và 10 cm .
Bài 13. Tính độ dài 2 cạnh của một vườn hoa hình chữ nhật, biết tỉ số
giữa chiều rộng và chiều dài là 5 và chu vi bằng 120 m 7 Lời giải:
Gọi x; y là độ dài chiều rộng và chiều dài của hình chữ nhật.
(0  x y  60) .
Nửa chu vi bằng 120: 2  60 cm suy ra x y  60  1
Tỉ số giữa các cạnh là 5 x 5   7 y 7 x 5 x y 7  5 x y 12  1  1    (2) y 7 y 7 y 7 Từ (1) và (2) ta có 60 12 60.7   y   35 (TMĐK) y 7 12
x  35  60  x  25TMĐK
Vậy hình chữ nhật có hai kích thước là 35 cm và 25 cm .
Bài 14. Thông thường, một thùng sơn có thể tích 18l và theo quy định
của nhà sản xuất tất cả các loại sơn đều pha theo tỉ lệ nhỏ hơn hoặc
bằng 10% . Như vậy, nếu một thùng sơn 18l sẽ pha cùng với 1,8I nước
sạch thì để có 99l sơn nước thì cần bao nhiêu thùng sơn và bao nhiêu lít nước sạch? Lời giải:
Gọi số sơn và số nước sạch cần tìm là x; y ( đơn vị: lít ; đk: 0  y; x  99 ) Trang 27
Ta có: x y  99 
1 Vì tỉ số sơn và số nước sạch là 18 1,8 x 18 x 10 x 10 x y 10 1 x y 11      1  1    (2) y 1,8 y 1 y 1 y 1 y 1 Từ (1) và (2) ta có: 99 11 99.1   y   y  9TMĐK y 1 11
 9  x  99  x  90TMĐK Ta có 90:18  5
Vậy số thùng sơn cần dùng là 5 thùng, số nước sạch cần là 91 .
Bài 15. An cần lăn sơn phòng, diện tích phòng 1 là 2 60 m , ở phòng 2 là 2
150 m . Cả hai phòng An lăn hết 21 kg sơn. Tính số lượng sơn cần dùng cho mỗi phòng ? Lời giải:
Gọi số lượng sơn cần dùng cho phòng 1 và phòng 2 lần lượt là x; y
(đơn vị: kg ; đk: 0  x y  21 )
Ta có: x y  21 (1)
Vì tỉ số diện tích giữa hai phòng là 60 2  150 5 x 2 x 2 x y 2  5 x y 7    1  1    (2) y 5 y 5 y 5 y 5 Từ (1) và  21 7 21.5 2 ta có:   y
y  15TMĐK y 5 7
15  x  21 x  6TMĐK
Vậy số lượng sơn cần dùng phòng 1 là 6 kg , ở phòng 2 là 15 kg .
Bài 16. Hai lớp 7A và 7B đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp 7A và 7B là 5 và lớp 7A trồng nhiều hơn lớp 4
7B là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng. Lời giải: Trang 28
Gọi số cây trồng được của lớp 7A và 7B thứ tự là x, y (đơn vị: cây; đk: 0  y  ; x ;
x y N ) Ta có lớp 7A trồng nhiều hơn lớp 7B là 20 cây
x y  20 (1)
Vì tỉ số giữa số cây trồng được của lớp 7A và 7B là 5 nên 4 x 5 x 5 x y 5  4 x y 1   1  1  
 (2) Từ (1) và (2) ta có: y 4 y 4 y 4 y 4 20 1 20.4   y   y  80TMOK y 4 1
x 80  20  x 100TMOK
Vậy số cây trồng được của lớp 7A là 100 cây và 7B là 80 cây.
Bài 17. Hai lớp 7A và 7B đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp 7A và 7B là 4 và lớp 7B trồng nhiều hơn lớp 5
7A là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng. Lời giải:
Gọi số cây trồng được của lớp 7A và 7B thứ tự là x; y (đơn vị: cây; đk: 0  ; y ; x ; x y N )
Ta có: y x  20  1
Vì tỉ số giữa số cây trồng được của lớp 7A và 7B là 4 nên 5 x 4 y 5 y 5 y x 5  4 y x 1
    1  1    (2) y 5 x 4 x 4 x 4 x 4 Từ (1) và (2) ta có: 20 1 20.4   x   x  80 (TMĐK) x 4 1
y 80  20  y 100TMĐK
Vậy số cây trồng được của lớp 7A là 80 cây và 7B là 100 cây.
Bài 18. Biết rằng 17 lít dầu hỏa nặng 13,6 kg . Hỏi 12 kg dầu hỏa thì có
chứa hết được vào chiếc can 16 lít hay không? Lời giải: Trang 29
Gọi x là số lít dầu hỏa nặng 12kg(x  0) .
Theo bài ta tỉ lệ thức giữa thể tích dầu và khối lượng dầu là x 17 12.17   x   15 (TMĐK) 12 13, 6 13, 6
Vậy 12 kg dầu hỏa thì có thể tích là 15 lít nên chứa hết được vào chiếc can 16 lít.
Bài 19. Tỉ số của hai số là 4 , nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ nhất thì tỉ số 5
của chúng sẽ bằng 13 . Tìm hai số đó. 15 Lời giải:
Gọi hai số cần tìm là ; x y  , x y  ; Q , x y  0 .
Theo đề bài tỉ số của hai số là 4 , ta có: 5 x 4 x 4.3 x 12     
 15x  12y (1) Nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ y 5 y 5.3 y 15
nhất thì tỉ số của chúng sẽ bằng 13 15 x  2 13  
15.x  2 13y 15x  30 13y (2) y 15
Từ (1) và (2) ta có: 12y  30 13y 13y 12y  30  y  30 (TMĐK) x 4 30.4   x   24TMĐK 30 5 5 Vậy hai số đó là 24;30
Bài 20. Tìm hai phân số tối giản biết tổng của chúng là 29 , các tử theo 36
thứ tự tỉ lệ với 7 và 5 ; các mẫu theo thứ tự tỉ lệ với 3 và 2 . Lời giải:
Gọi hai phân số tối giản cần tìm là ; x y  , x y Q .
Theo đề bài ta có tử số của chúng tỉ lệ với 7;5 và các mẫu số tỉ lệ với 3; 2 , n x x yx  ên ta có: 7 5 14 14 15 y 29 x : y  : 14 :15       3 2 y 15 y 15 y 15 Trang 30 29  29 x y 15  M 15 à: 5 x y   y      29 5 7 36 TMĐK ; x    TMĐK 36 29 29 12 36 12 18 Vậy: 7 5 x  ; y  18 12
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức Phương pháp giải:a c Từ tỉ lệ thức 
k suy ra a bk;c dk . b da c a c a c
Từ tỉ lệ thức  suy ra 1  1; 1  1 b d b d b d Bài toán.
Bài 1. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d b d Lời giải: T a c a b c
ừ a c suy ra  d 1  1  . b d b d b d
Bài 2. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d b d Lời giải: T a c a b c
ừ a c suy ra  d 1  1  . b d b d b d
Bài 3. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a c b   d c d Lời giải: Trang 31 T a c a b a b a c b  ừ      d 1  1  . b d c d c d c d
Bài 4. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d a c Lời giải: T a c b d b d a b c  ừ      d 1  1  b d a c a c a c
Bài 5. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d b a d   c a c Lời giải: T a c b d b d b a d  ừ      c 1  1  b d a c a c a c
Bài 6. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d b d Lời giải: T a c a b c
ừ a c suy ra 2 2  d 2   2   . b d b d b d
Bài 7. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d b d Lời giải: T a c a b c
ừ a c suy ra 2 2  d 2   2   . b d b d b d
Bài 8. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  3c b  3  d c d Trang 32 Lời giải: T a c a b a b a c b  ừ 3 3      d 3   3   . b d c d c d c d
Bài 9. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d a c Lời giải: T a c b d b d b d a b c  ừ 2 2 2 2 2 2        d 1  1  b d a c a c a c a c
Bài 10. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d b  5a d  5  c a c Lời giải: T a c b d b d b a d  ừ 5 5      c 5   5   b d a c a c a c
Bài 11. Chứng tỏ rằng: Nếu b a a  
d (trong đó bcd  0 ) thì b d b c d c Lời giải:
T b a a d b a a d
a b c d
a b c  ừ    d 1  1  d c b c d c b c c d b c
mà a b c d  0
nên c d b c d b
Bài 12. Chứng tỏ rằng: Nếu a b b  
c (trong đó bcd  0 ) thì a c c d d a Lời giải:
T a b b c a b b c
a b c d
a b c  ừ    d 1  1  mà c d d a c d d a c d d a
a b c d  0 nên c d d a c a Trang 33
Bài 13. Cho tỉ lệ thức a :b c : d . Chứng minh tỉ lệ thức:
a : a b  c : c d  (Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa). Lời giải: T a c b d b d b a d  ừ c
a : b c : d
    1  1  b d a c a c a c
a c a : a b  c :c d a b c d
Bài 14. Cho tỉ lệ thức a :b c : d . Chứng minh tỉ lệ thức:
a : a b  c : c d  (Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa). Lời giải: T a c b d b d b a d  ừ c
a : b c : d
    1  1  b d a c a c a c
a c a c a : a b  c :c d b a d c a b c d 2 2 B a
ài 15. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức c a c b 2 2 b c b Lời giải:
Từ tỉ lệ thức a c 2
  c ab  1 c b 2 a c ckc c  2 2 2 2 2 k   2 1 ( ) c
Đặt a c k a ck;c bk . Do đó    c b 2 2 2 2 2 b c b  (bk) b   2 k   2 1 b 2 2 2 2 T a a  ừ (1) và (2) suy ra
c ab a . Vậy c a 2 2 2 b c b b 2 2 b c b
Bài 16. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức c b 2 2 b a b   a 2 2 a c a Lời giải: Áp dụng bài 15 ta có: Trang 34 2 2 2 2 a c a c a b     c b   2 2 2 2 c b b c b a c a 2 2 2 2 b c b b a b a  1  1  đpcm 2 2 2 2   a c a a c a
Bài 17. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức b d 2 2
a c ac 2 2 b d bd Lời giải: a c ac bk  Đặt dk 2 
k a bk;c dk    k   1 b d bd bd 2 2
Từ tỉ lệ thức a c a c 2   k    k 2 2 2   b d b d 2 2 T a b
ừ (1) và (2) suy ra a c ac Bài 18. Cho tỉ lệ thức 3 6  . 2 2 b d bd a  3 b  6 Chứng minh a 1  a  3  ;b  6   b 2 Lời giải: T a b  ừ tỉ lệ thức 3 6  , ta có: a  3 b  6
a 3b  6  a 3b 6  ab  6a 3b 18  ab 6a 3b 18 a 1
 12a  6b   b 2
Bài 19. Cho tỉ lệ thức: a c . Chứng minh đẳng thức sau: b d 5a  3b 5c  3  d 3a  7b 3c  7d Lời giải:
Đặt a c k k R  a k. ;
b c k.d b d Ta có: Trang 35 5a  3b 5kb  3b b 5k  3 5k  3   a b kb b
b k      1 3 7 3 7 3 7 3k  7 5c  3d 5kd  3d d 5k  3 5k  3    3c  7d 3kd  7d d 3k  7 2 3k  7 Từ   1 ,2 suy ra đpcm B a b c
ài 20. Chứng minh rằng nếu 
d c d  0 thì a c hoặc b c d a
a b c d  0 . Lời giải:
Vì a b c  
d nên a b b   c b c d a c d d a Suy ra: a b b c
a b c d
a b c   d 1  1  c d d a c d a d
Nếu a b c d  0 thì từ  
* suy ra: c d a d a c .
Nếu a b c d  0 thì ta có tỉ lệ thức luôn đúng ( a có thể bằng hay không bằng c ).
Phần III. BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. c) 5  3  1 : 1   7  9  b) 2 2 14 : 80 3 3 a) 0  ,375: 3,63
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. a) 1 5  ,5 : 2 b)   3 0,12 : 2 4 c) 2,5: 3
 ,5 Bài 3. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? Trang 36 a) 3 2 : 8 5 và 1 2 : 10 3 b) 1 5 : 22 và 2  , 25 :10 2
Bài 4. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? b) 5 2 15 : 21 và 2,8 : 3,9 9 3 a) 5,4 :13,5 và 6:15
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 1  .6  2. 3  
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 0, 03.6,3  0, 27.0, 7
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 4  ;15; 3  0;2 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Bài 8. Với năm số 7  ; 4
 ;14;28;49 . Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức
Bài 1. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) x 8  15 24 b) 36 54  x 3 c) 7 7  x 20 8
Bài 2. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1 2 x : 3  : 0, 25 5 3 b) 7 2,5 : 7,5  x : 9 c) 2 7 2 : x  1 : 0, 02 3 9 Trang 37
Bài 3. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1 2 1  x :  : 4 7 13 b) 3 2x 1 4 :  : 5 15 2 5
Bài 4. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) x 1 6  14 7 b) 1,2 5  x  5 6 B x
ài 5. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức 20 4  x  4 5 B x
ài 6. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức 1  1  x  2
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân 500 g và 250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là 10 N và 5 N .
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không? Bài 2. Người ta pha
nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 5 phần dầu với 8 phần
xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 15 lít dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Bài 3. Tìm độ dài hai cạnh của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai
cạnh của nó là 3 và chu vi bằng 28 mét. 4
Bài 4. Tìm diện tích của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai cạnh của
nó là 2 và chu vi bằng 90 mét. 3
Bài 5. Hải muốn gói bánh chưng, gói xong mỗi bánh nặng khoảng
0,75kg . Tính sơ mỗi bánh sẽ khoảng 0,6 kg gạo nếp và 0,15 kg đỗ xanh.
Chú ý, đây là gạo đã ngâm và đỗ xanh đã được ngâm và nấu chín. Cứ
1 kg gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng 1,5 kg,1 kg đậu sau khi ngâm và Trang 38
nấu chín cũng được khoảng 1,5 kg . Vậy để làm 10 cái bánh chưng cần
bao nhiêu gạo, bao nhiêu đậu?
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  9b c  9  d b d
Bài 2. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d 2a  6b 2c  6  d 2b 2d 2 2 B a
ài 3. Cho tỉ lệ thức a b . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức b a b c 2 2 c b c B a b c
ài 4. Cho tỉ lệ thức: a c . Chứng minh đẳng thức sau: 2 3 2 3  d b d 3a  5b 3c  5d
ĐÁP SÔ BÀI TẬP TỤ̉ LUYỆN
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức Bài 1. a) 3  75 363 2  5 0  ,375: 3,63  :  1000 100 242 b) 2 2 2 14 : 80  3 3 11 c) 5  3  9  1 : 1     7  9  7 Bài 2. a) 1 5  5 1 5  ,5:  :  1  1 2 10 2 b)   3 1  2 11 1  2 0,12 : 2  :  4 100 4 275 Trang 39 c)   25 3  5 5  2,5 : 3,5  :  10 10 7 Bài 3. a) Ta có 3 2 15 1 2 3 :  ; :  8 5 16 10 3 20
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. b) Ta có 1 11 1 225 9 5 : 22  : 22  ; 2, 25 :10  :10  2 2 4 100 40
Hai tỉ số đã cho không bằng nhau nên ta không có tỉ lệ thức từ hai tỉ số đó. Bài 4. a) Ta có 54 135 2 2 5, 4 :13,5  :  ;6 :15  10 10 5 5
Hai tỉ số đã cho đều bằng 2 . 5
Vậy ta có tỉ lệ thức 5,4:13,5  6:15 . b) Ta có 5 2 140 65 28 15 : 21  :  và 28 2,8 : 3, 9  9 3 9 3 39 39
Hai tỉ số đã cho đều bằng 28 . 39
Vậy ta có tỉ lệ thức 5 2 15 : 21  2,8: 3,9 . 9 3
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau -1.6 = 2.(-3) Trang 40 Ta c     ó các tỉ lệ thức sau 1 3 6 3 1 2 6 2  ;  ;  ;  2 6 2 1  3  6 3  1 
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 0, 03.6,3  0, 27.0, 7
Ta có các tỉ lệ thức sau 0,03 0,7 6,3 0, 7 0, 03 0, 27 6, 3 0, 27  ;  ;  ;  0, 27 6, 3 0, 27 0, 03 0, 7 6, 3 0, 7 0, 03
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 4  ;15; 3  0;2 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Ta có  4  15   3
 02 nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 4  ;15; 3  0;2 là     4 2 15 2 4 30 15 30  ;  ;  ;  3  0 15 3  0 4  2 15 2 4  Bài 8. Với năm số 7  ; 4
 ;14;28;49 . Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ nhóm năm số đó. Ta có  7  28  49. 4
  nên lập được tỉ lệ thức từ nhóm là 7  4  28 4  7  49 28 49  ;  ;  ;  49 28 49 7  4  28 4  7 
Dạng 2 . Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức Bài 1. a) x 8 15.8   x   5 15 24 24 b) 36 54 36.3   x   2 x 3 54 c) 7 7x 1 x 1.8 2     x   20 8 20 8 20 5 Bài 2. 2 3 a) 1 2 3 x : 3  : 0, 25  x   40 5 3 1 0, 25  5 Trang 41 c) 2 7  2  7 2
: x  1 : 0, 02  x  2 0,02 :1  0,03   3 9  3  9 Bài 3. 1 2  a) 1 2 1  13 4 7  x :  :  x   4 7 13 1  14 13 3 4  b) 3 2x 1 4 2x 24 24 2 24 15 36 5 5 :  :     x  :  x    5 15 2 5 15 1 25 25 15 25 2 5 2 Bài 4. a) x 1 6 14.6   x 1 
x 1 12  x 13 14 7 7 b) 1,5 5 1,5.6 9 34   x  5 
x  5   x x  5 6 5 5 5 Bài 5. 20 x  4 x  4 10 x  6 2 2 
 (x  4)  20.5  (x  4) 100     x  4 5 x  4  10   x  14  Bài 6. x 1 1   1
  x 1  x  2  2x  1   x x  2 2
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng Bài 1.
a) Tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả cân thứ hai là 500 . 250
Tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng quả cân thứ hai là 10 . 5 Trang 42 b) Ta có 500 10  2;
 2 . Nên hai tỉ số trên lập được thành một tỉ lệ thức 250 5 là 500 10  . 250 5 Bài 2.
Gọi x là số lít xăng cần để trộn hết 8 lít dầu theo cách pha nhiên liệu như trên (x  0) .
Theo bài ta có trộn 5 phần dầu với 8 phần xăng nên 5 15 15.8   x   24 (TMĐK) 8 x 5
Vậy số lít xăng cần để trộn là 24 lít. Bài 3.
Nửa chu vi của hình chữ nhật là: 28: 2 14m
Gọi độ dài hai cạnh của hình chữ nhật đó là x, y (đơn vị: mét; đk:
0  y; x  14 ) Ta có: x y  14  1
Vì tỉ số giữa hai cạnh của nó là 3 y 3 y 3 y x 3  4 y x 7    1  1    (2) 4 x 4 x 4 x 4 x 4 Từ (1) và (2) ta có: 14 7 14.4   x
x  8TMĐ K x 4 7
 8  y 14  y  6TMĐK
Vậy chiều dài hình chữ nhật là 8 mét, chiều rộng hình chữ nhật là 6 mét. Bài 4.
Nửa chu vi của hình chữ nhật là: 90: 2  45 m
Gọi chiều dài và chiều rộng của hình chữ nhật đó thứ tự là x, y (đơn vị:
mét; đk: 0  y; x  45 )
Ta có: x y  45  1 Trang 43
Vì tỉ số giữa hai cạnh của nó là 2 y 2 y 2 y x 2  3 y x 5    1  1    (2) 3 x 3 x 3 x 3 x 3 Từ (1) và (2) ta có: 45 5 45.3   x   x  27 (TMĐK) x 3 5
 27  y  45  y 18TMĐK
Vậy diện tích của một hình chữ nhật là 2 27.18  486 m . Bài 5.
10 cái bánh chưng có khối lượng là: 10.0,75=7,5( kg)
Gọi khối lượng gạo nếp và đậu xanh sau khi đã ngâm cần để gói 10 cái
bánh chưng theo thứ tự là x ; y (đơn vị: kg ; đk: 0  y; x  7,5 )
Ta có: x y  7,5  1
Vì tỉ số giữa khối lượng gạo nếp và đậu xanh của bánh là 0,6 4  0,15 1 x 4 x 4 x y 4 1 x y 5    1  1    (2) y 1 y 1 y 1 y 1 Từ (1) và (2) ta có: 7,5 5 7,5.1   y
y 1,5TMĐK y 1 5
x 1,5  7,5  x  6TMĐK
Vì cứ 1 kg gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng 1,5 kg,1 kg đậu sau khi
ngâm và nấu chín cũng được khoảng 1,5 kg . Nên khối lượng gạo nếp
cần là 6:1,5  4 kg; khối lượng đậu xanh cần là 1,5:1,5 1 kg
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  9b c  9 a c a b c  
d Từ a c suy ra 9 9  d 9   9   . b d b d b d b d
Bài 2. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d 2a  6b 2c  6 a c a c a c a b c   d Từ 2 2 2 2 2 6 2 6      d 3   3   . 2b 2d b d 2b 2d 2b 2d 2b 2d Trang 44 2 2 B a
ài 3. Cho tỉ lệ thức a b . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức b a b c 2 2 c b c
Từ tỉ lệ thức a b 2
  b ac (1) b c 2 a b bkb b  2 2 2 2 2 k   2 1 ( ) b
Đặt a b k a bk;b ck . Do đó    (2) b c 2 2 2 2 2 c b c  (ck ) c   2 k   2 1 c 2 2 2 2 T a a  ừ (1) và (2) suy ra
b ac a . Vậy b a 2 2 2 c b c c 2 2 c b c B a b c
ài 4. Cho tỉ lệ thức: a c . Chứng minh đẳng thức sau: 2 3 2 3  d b d 3a  5b 3c  5d
Đặt a c k k R  a k. ;
b c k.d b d Ta có: 2a  3b 2kb  3b b 2k  3 2k  3   a b kb b
b k      1 3 5 3 5 3 5 3k  5 2c  3d 2kd  3d d 2k  3 2k  3    3c  5d 3kd  5d d 3k  5 2 3k  5 Từ   1 ,2 suy ra đpcm PHIẾU BÀI TẬP
( Nội dung là toàn bộ bài tập đã có trên )
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 19 2 1 : 4 21 7 a) 3,5:5,04 c) 21 1 : 0, 23 25 d) 2 : 0,31 9 Trang 45
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 2 : 7 3 a) 1,5: 2,16 d) 2 7 2 :1 3 9 c) 3 : 0,54 8
Bài 3. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 3 : 7 2 a) 3,5: 5  ,25 C) 0,8: 0  ,6 d) 1,2: 1  ,8
Bài 4. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b) 1 3 2 :1 5 4 a) 1,2: 3  ,24 d)  3  1, 2 :     5  c) 2 : 0  ,42 7
Bài 5 . Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. b)  3  4  : 1    4  a) 1,02: 1  ,14 c)  1  1 :   0,15  2  d) 3  3  1 : 3   4  8 
Bài 6 . Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a)  0  ,3: 2,7 và  1  ,7  1 :15,39 b) 4,86: 1  1,34 và  9  ,3: 21,6 c) 3 : 6 và 4 :8 5 5 d) 1 2 : 7 và 1 3 :13 3 4 Trang 46
Bài 7. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 3  : 6   và 6 :12 7 7 b) 1 2 :11 và 1 3 :13 5 4 c) 2  :  8   và 4 :16 5 5 d) 1 4 : 8 và 2 3 :13 3 3
Bài 8. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a)  0  ,6:5,4 và  2  ,28: 20,52 b) 1,62: 3  4,02 và  3  ,  1 : 64,8 c) 3  ,5: 5  ,25 và 1,2:1,8 d) 0,8: 0  ,6 và 1 3 : 7 2
Bài 9. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 15 và 30 21 42 b) 1 3 : 6 và 1 2 :18 3 4 c) 45 và 60 63 84 d) 1 5 : 5 và 1 13 :13 3 3
Bài 10. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 0,8: 0  ,6 và 1,2: 1  ,8 b) 6: 27 và 1 1 6 : 29 2 4 c) 0  ,8: 4   và 0,6:3 d) 1 1 2 : 3 và 7 :13 3 4
Bài 11. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 4.15  30.2 b) 5.20  2.50 c) 15.42  21.30
Bài 12. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ đẳng thức sau a) 7. 2  8   4  94 Trang 47 b) 3  .20  4. 1  5 c) 2  . 2  7   9   6  
Bài 13. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 0,36.4,25  0,9.1,7 b) 0  ,8. 4    0,16.20 c)  0  ,3: 2,7   1  ,7  1 :15,39
Bài 14. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 4,4.1,89=9,9.0,84 b) 0  ,7 0  ,5  3,50,1 c) 0  ,4.1,5  3  .0,2
Bài 15. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau a) 1  2  2 2  1 5 7 5 b) 1 2 1 1 1 :  : 2 3 4 9 c) 3 1 1 :  7 : 2 4 2
Bài 16. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 1  ;3; 9  ;27 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 17. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 2  5; 2  ;4;50 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 18. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 0,16;0,32;4;8 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó.
Bài 19. Với năm số 1; 2;6;8;16. Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ nhóm năm số đó. B  
ài 20. Với năm số 1 2 2 2 ;
;1 ; ; 2 . Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ 5 7 5 5 nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết của một tỉ lệ thức
Bài 1. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) x 5  0, 9 6 Trang 48 b) 6  9  x 15  c) 3,5 2   15 x
d) 2  x Bài 2. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: 9 27 a) x 2   27 3, 6 b) 2  9  x 12  c) 2,5 4   5 x d) 3  x 8 32
Bài 3. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 0,16 0,32  x 8 a) x 9   3 27 c) 25  50  2  x d) 7  x 4  9 2  8
Bài 4. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 3 1 : 8  2,5 : x 5 a) 14 9 3 :  x : 15 10 7 c) 1  2 2  :1  : x 5 5 7 d) 1 2 1 1 :  x : 2 3 9
Bài 5. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b)  x 1 2 3,8 : 2  : 2 4 3
a) 2,5:4x  0,5:0,2
c) 5, 25: 7x  3,6: 2,4 d) 1,8:1,3   2  ,7:5x
Bài 6. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 3 2,5 : 7,5  x : 5 Trang 49
b) x : 2,4  0,003: 0,75 c) 3,5: 2,5 4  x : 5
d) x :1,3  0,65: 0,5
Bài 7. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: b) 4 2 x :  : 0, 4 5 3 a) 5 : x  20 :3 6 c) 25 : x  2 :9 3 d) 4 5 x :  : 0,2 7 3
Bài 8. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 3x  7 5  8 2 b) 3x   1 : 4,5  2,8 :1,5 c) 9x 1 5  9 3
d) 6x  2:1,5  7 :3,5
Bài 9. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1,2 5  x  3 4 b) 2x   1 : 2  12 : 3 c) 3,5 5  x  3 3
d) 2x 14:3 12:9
Bài 10. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau:
a)  x   10 28 4 2 1 :  : 7 15 3
b) 0,2: 2  5:6x 8
c)  x   10 27 9 2 3 :  : 3 12 2
d) 0,5: 2  3:2x  7
Bài 11. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau:
a) 0,6: x x :5,4
b) x : 0,2  0,8: x Trang 50
c) 0,3: x x : 2,7
d) x : 0,5  0,125: x
Bài 12. Tìm số hưư tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 16  x x 25 b) x 8   2  x c) 4   x x 49  d) x 27  3 x
Bài 13. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1    x x 9 b) 0,25  x x 4 c) 6    x x 24 d) 0,49  x x 16
Bài 14. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau 2 b) x 49  12 3 2 a) x 24  6 25 d) 14 28  2 x 2 c) 27 3  2 4 x
Bài 15. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau a) x   1 5 : 2  40 : x  5 2 b) x   4 3 :  20 : x 3 5 c) 0,25 x  2  x  2 4 Trang 51
Bài 16. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) x 11 2  14  x 3 b) x  6 2  x  4 7
Bài 17. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) 7  x 4  x  2 5 b) x 1 6  x  5 7
Bài 18. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức  a) 7 x 4  15 5 b) 12 6  x  5 7
Bài 19. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức x  a) 2 4 6  3 8 b) 12 2  2 x  5 27
Bài 20. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức a) 3 2  2 x 1 6 b) 11 x  2  x  2 7
Dạng 3. Các bài tập ứng dụng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân 500 g và 250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là 5 N và 2,5 N .
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 2. Hai máy tính có kích thước màn hình 20 inch, (inch là gì một
đơn vị đo lường được sử dụng chủ yếu ở Hoa Kỳ và phổ biến ở các Trang 52
nước Canada, Anh...) tỉ lệ chuẩn là 1680 x1050 mm và màn hình 24
inch tỉ lệ chuẩn là 1920 x1200 mm .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi màn hình trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 3. Lá quốc kỳ trên cột cờ Lũng Cú là hình chữ nhật có kích thước là
6 9 m , lá cờ quốc kỳ lớp 7 1
a treo tại lớp trong các giờ sinh hoạt là
hình chữ nhật có kích thước là 0,81,2 m .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ.
b) Hai tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của mỗi lá cờ trên có lập
thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 4. Theo tiêu chuẩn của Liên đoàn bóng chuyền quốc tế FIVB sân
bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 9x18 (m). Lan vẽ mô
phỏng mặt sân bóng chuyền là hình chữ nhật có kích thước là 0,81, 6 cm .
a) Tính tỉ số giữa chiều rộng và chiều dài của sân bóng chuyền.
b) Lan đã vẽ mô phỏng mặt sân đúng tỉ lệ hay chưa?
Bài 5. Lan đọc một cuốn sách trong ba ngày. Ngày thứ nhất Lan đọc
20 trang, ngày thứ hai lan đọc 40 trang, ngày thứ 3 Lan đọc 80 trang.
a) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ nhất và thứ hai.
b) Tính tỉ số giữa trang sách Lan đọc được trong ngày thứ hai và thứ ba.
c) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 6. Tỉ số của hai số là 2 . Biết số lớn là 135 . Tìm số bé? 9
Bài 7. Tỉ số của hai số là 3 . Biết số bé là 12 . Tìm số lớn? 7 Trang 53
Bài 8. Người ta làm mứt dâu bằng cách trộn 6 phần dâu với 4 phần
đường. Hỏi cần bao nhiêu kg đường để trộn hết 45 kg dâu theo cách pha nhiên trộn như trên?
Bài 9. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 2
phần dầu với 7 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 8 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Bài 10. Lá quốc kỳ Việt Nam là hình chữ nhật có tỉ lệ kích thước rộng
và dài là 2 . Nam làm lá cờ quốc kỳ bằng giấy đảm bảo đúng tỉ lệ quy 3
định để tham gia cổ vũ đá bóng Sea Games có chiều dài là 12 cm . Tính
chiều rộng của lá cờ Nam làm
Bài 11. Tỉ lệ nấu bánh chưng ngon nhất là 4 gạo:1 đậu xanh, vậy gói
bánh chưng ngon với tỉ lệ như trên thì 10kg gạo cần bao nhiêu đậu xanh.
Bài 12. Tính độ dài hai cạnh của hình chữ nhật, biết tỉ số giữa các cạnh
là 0,6 và chu vi bằng 32 cm
Bài 13. Tính độ dài 2 cạnh của một vườn hoa hình chữ nhật, biết tỉ số
giữa chiều rộng và chiều dài là 5 và chu vi bằng 120 m 7
Bài 14. Thông thường, một thùng sơn có thể tích 18l và theo quy định
của nhà sản xuất tất cả các loại sơn đều pha theo tỉ lệ nhỏ hơn hoặc
bằng 10% . Như vậy, nếu một thùng sơn 18l sẽ pha cùng với 1,8l nước
sạch thì để có 99l sơn nước thì cần bao nhiêu thùng sơn và bao nhiêu lít nước sạch?
Bài 15. An cần lăn sơn phòng, diện tích phòng 1 là 2 60 m , ở phòng 2 là 2
150 m . Cả hai phòng An lăn hết 21 kg sơn. Tính số lượng sơn cần dùng cho mỗi phòng ?
Bài 16. Hai lớp 7A và 7B đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp 7A và 7B là 5 và lớp 7A trồng nhiều hơn lớp 4
7B là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng.
Bài 17. Hai lớp 7A và 7B đi lao động trồng cây. Biết rằng tỉ số giữa số
cây trồng được của lớp 7A và 7B là 4 và lớp 7B trồng nhiều hơn lớp 5
7A là 20 cây. Tính số cây mỗi lớp đã trồng. Trang 54
Bài 18. Biết rằng 17 lít dầu hỏa nặng 13,6 kg . Hỏi 12 kg dầu hỏa thì có
chứa hết được vào chiếc can 16 lít hay không?
Bài 19. Tỉ số của hai số là 4 , nếu thêm 2 đơn vị vào số thứ nhất thì tỉ số 5
của chúng sẽ bằng 13 . Tìm hai số đó. 15
Bài 20. Tìm hai phân số tối giản biết tổng của chúng là 29 , các tử theo 36
thứ tự tỉ lệ với 7 và 5 ; các mẫu theo thứ tự tỉ lệ với 3 và 2 .
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức
Bài 1. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d b d
Bài 2. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d b d
Bài 3. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a c b   d c d
Bài 4. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a b c   d a c
Bài 5. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d b a d   c a c
Bài 6. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d b d Trang 55
Bài 7. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d b d
Bài 8. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  3c b  3  d c d
Bài 9. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  2b c  2  d a c
Bài 10. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d b  5a d  5  c a c
Bài 11. Chứng tỏ rằng: Nếu b a a  
d (trong đó a b c d  0 thì b c d c b d
Bài 12. Chứng tỏ rằng: Nếu a b b  
c (trong đó a b c d  0 thì c d d a a c
Bài 13. Cho tỉ lệ thức a :b c : d . Chứng minh tỉ lệ thức
a : a b  c : c d (Gia thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa).
Bài 14. Cho tỉ lệ thức a :b c : d . Chứng minh tỉ lệ thức
a : a b  c : c d ( Giả thiết các tỉ lệ thức đều có nghĩa). 2 2 B a
ài 15. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức c a c b 2 2 b c b
Bài 16. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức c b 2 2 b a b   a 2 2 a c a Trang 56
Bài 17. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức b d 2 2
a c ac 2 2 b d bd B a b  ài 18. Cho tỉ lệ thức 3 6  . Chứng minh a 1  a  3  ;b  6   a  3 b  6 b 2
Bài 19. Cho tỉ lệ thức: a c . Chứng minh đẳng thức sau: b d 5a  3b 5c  3  d 3a  7b 3c  7d B a b c
ài 20. Chứng minh rằng nếu 
d c d  0 thì a c hoặc b c d a
a b c d  0 .
Phần III. BÀI TẬP TƯƠNG TỤ' TỤ' GIẢI
Dạng 1. Lập tỉ lệ thức
Bài 1. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. a) 0  ,375: 3,63 b) 2 2 14 : 80 3 3 c) 5  3  1 : 1   7  9 
Bài 2. Thay các tỉ số sau bằng tỉ số giữa các số nguyên. a) 1 5  ,5 : 2 b)   3 0,12 : 2 4 c) 2,5: 3  ,5
Bài 3. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 3 2 : 8 5 và 1 2 : 10 3 b) 1 5 : 22 và 2  , 25 :10 2 Trang 57
Bài 4. Từ các tỉ số sau đây có lập được tỉ lệ thức hay không? a) 5,4 :13,5 và 6:15 b) 5 2 15 : 21 và 2,8 : 3,9 9 3
Bài 5. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 1  .6  2. 3  
Bài 6. Lập tất cả các tỉ lệ thức có thể từ các đẳng thức sau 0,03.6,3=0, 27.0,7
Bài 7. Có thể lập được tỉ lệ thức từ nhóm bốn số 4  ;15; 3  0;2 không?
Nếu lập được hãy viết các tỉ lệ thức từ nhóm bốn số đó. Bài 8. Với năm số 7  ; 4
 ;14;28;49 . Hãy lập các tỉ lệ thức có thể được từ nhóm năm số đó.
Dạng 2. Tìm số chưa biết trong tỉ lệ thức
Bài 1 . Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) x 8  15 24 b) 36 54  x 3 c) 7 7  x 20 8
Bài 2. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1 2 x : 3  : 0, 25 5 3 b) 2,5:7,5 7  x : 9 c) 2 7 2 : x  1 : 0, 02 3 9
Bài 3. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) 1 2 1  x :  : 4 7 13 b) 3 2x 1 4 :  : 5 15 2 5 Trang 58
Bài 4. Tìm số hữu tỉ x trong các tỉ lệ thức sau: a) x 1 6  14 7 b) 1,2 5  x  5 6 B x
ài 5. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức 20 4  x  4 5 B x
ài 6. Tìm số hữu tỉ x trong tỉ lệ thức 1  1  x  2 Dạng 3. Các bài tập ứng
Bài 1. Trong giờ thí nghiệm, bạn Hùng dùng hai quả cân 500 g và 250 g
thì đo được trọng lượng tương ứng là 10 N và 5 N .
a) Tính tỉ số giữa khối lượng của quả cân thứ nhất và khối lượng quả
cân thứ hai; tỉ số giữa trọng lượng của quả cân thứ nhất và trọng lượng của quả cân thứ hai.
b) Hai tỉ số trên có lập thành tỉ lệ thức hay không?
Bài 2. Người ta pha nhiên liệu cho một loại động cơ bằng cách trộn 5
phần dầu với 8 phần xăng. Hỏi cần bao nhiêu lít xăng để trộn hết 15 lít
dầu theo cách pha nhiên liệu như trên?
Bài 3. Tìm độ dài hai cạnh của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai
cạnh của nó là 3 và chu vi bằng 28 mét. 4
Bài 4. Tìm diện tích của một hình chữ nhật, biết tỉ số giữa hai cạnh của
nó là 2 và chu vi bằng 90 mét. 3
Bài 5. Hải muốn gói bánh chưng, gói xong mỗi bánh nặng khoảng
0,75kg . Tính sơ mỗi bánh sẽ khoảng 0,6 kg gạo nếp và 0,15 kg đỗ xanh.
Chú ý, đây là gạo đã ngâm và đỗ xanh đã được ngâm và nấu chín. Cứ
1 kg gạo nếp sau khi ngâm nặng khoảng 1,5 kg,1 kg đậu sau khi ngâm và
nấu chín cũng được khoảng 1,5 kg . Vậy để làm 10 cái bánh chưng cần
bao nhiêu gạo, bao nhiêu đậu?
Dạng 4. Chứng minh đẳng thức Trang 59
Bài 1. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d a  9b c  9  d b d
Bài 2. Cho tỉ lệ thức a c . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức: b d 2a  6b 2c  6  d 2b 2d 2 2 B a
ài 3. Cho tỉ lệ thức a b . Chứng minh rằng ta có tỉ lệ thức b a b c 2 2 c b c B a b c
ài 4. Cho tỉ lệ thức: a c . Chứng minh đẳng thức sau: 2 3 2 3  d b d 3a  5b 3c  5d Trang 60