HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
KHOA NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT ----- - 🙞🙞🙞🙞🙞 ---- TIỂU LUẬN
Môn: Pháp luật đại cương
ĐẤU TRANH PHÒNG, CHỐNG VI PHẠM
QUYỀN TÁC GIẢ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Sinh viên thực hiện : Lớp : Mã SV : Hà Nội, tháng 12/2021 MỤC LỤC
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046 I.
MỞ ĐẦU.............................................................................................................................2
1. Lý do lựa chọn đề tài......................................................................................................2
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài....................................................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................5
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................5
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu...................................................................5
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn...........................................................................................5
7. Kết cấu tiểu luận.............................................................................................................6
II. NỘI DUNG.........................................................................................................................7
1. Cơ sở lý luận về đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả...............................7
1.1. Khái niệm và khung pháp lý về hành vi xâm phạm quyền tác giả............................7
1.2. Nội dung, phương thức đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt
Nam…................................................................................................................................11
2. Thực trạng đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam................14
2.1. Ưu điểm trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện
nay…..................................................................................................................................14
2.2. Hạn chế trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện
nay…..................................................................................................................................19
3. Quan điểm và Giải pháp tăng cường đấu tranh phòng chống vi phạm quyền tác
giả ở Việt Nam trong thời gian tới......................................................................................22
3.1. Quan điểm tăng cường đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam
trong thời gian tới..............................................................................................................22
3.2. Giải pháp tăng cường đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam
trong thời gian tới..............................................................................................................22 III.
KẾT LUẬN....................................................................................................................26 IV.
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................27 I. MỞ ĐẦU 1
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046 1. Lý do lựa chọn đề tài
Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình
sáng tạo hoặc sở hữu; được phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và
được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội
dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa
công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
Tương tự với các loại tài sản khác như vật, tiền và giấy tờ có giá, quyền
tác giả cũng là một loại tài sản được Pháp luật bảo hộ bằng cách trao cho tác
giả quyền nhân thân và quyền tài sản. Pháp luật đã quy định trình tự thực hiện
và bảo vệ các quyền này khi có hành vi xâm phạm. Bất kỳ tổ chức, cá nhân
nào có hành vi xâm phạm quyền tác giả đều phải gánh chịu những hậu quả bất
lợi do pháp luật quy định. Chủ thể xâm phạm có thể phải chịu trách nhiệm
hành chính hoặc trách nhiệm dân sự, thậm chí là trách nhiệm hình sự.
Tại Việt Nam, pháp luật về quyền tác giả có vai trò đặc biệt quan trọng,
giúp tạo điều kiện cho các hoạt động sáng tạo tác phẩm văn học, nghệ thuật,
khoa học, góp phần bảo tồn, phát triển nền văn hóa dân tộc đồng thời tiếp thu
tinh hoa về khoa học – công nghệ của nhân loại, tạo điều kiện cho phát triển
công nghiệp bản quyền, thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội. Những
năm gần đây, những hành vi sao chép quyền tác giả mà không nhận được sự
cho phép của chủ sở hữu xuất hiện khá nhiều và có xu hướng ngày càng phức
tạp, gây thiệt hại trực tiếp đến lợi ích của chủ thể quyền tác giả. Luật Sở hữu
trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009, 2019 đã có nhiều tiến bộ trong
việc bổ sung các quy định còn thiếu, các quy định mới về sở hữu trí tuệ nói
chung và quyền tác giả nói riêng, tuy nhiên, hệ thống bảo hộ quyền tác giả ở
nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng vi phạm quyền tác giả trở 2
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
nên ngày càng phổ biến. Thêm vào đó, quyền tác giả vẫn còn là một lĩnh vực
khá mới mẻ tại Việt Nam, vì thế nhận thức của các cơ quan quản lý, chỉ đạo
các cấp chưa đầy đủ; ý thức chấp hành và hiểu biết của Nhân dân, kể cả các
tác giả và tổ chức, cá nhân có quyền và nghĩa vụ liên quan vẫn còn thấp. Việc
thực thi pháp luật về quyền tác giả cũng từ đó mà còn nhiều hạn chế. Thực
tiễn đang đặt ra những vấn đề cấp bách đòi hỏi phải giải quyết về bảo hộ
quyền tác giả khi Việt Nam hội nhập vào khu vực và thế giới.
Do đó, em thực hiện tiểu luận với đề tài "Đấu tranh phòng chống vi
phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay". Tuy nhiên, pháp luật về Luật
sở hữu trí tuệ nói chung về quyền tác giả nói riêng là vô cùng rộng lớn. Với
những hạn chế về kiến thức và thời gian tìm hiểu, trong quá trình thực hiện
tiểu luận em không tránh khỏi những thiếu sót. Em mong sẽ nhận được góp ý
của các thầy cô để hoàn thiện hơn nữa kiến thức của bản thân. 2.
Tình hình nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu về quyền tác giả tại Việt Nam có một số công trình đáng chú ý như sau:
Năm 2013, Phạm Hồng Hải thực hiện luận văn thạc sĩ với đề tài "Bảo
hộ quyền tác giả trong môi trường kỹ thuật số theo pháp luật Việt Nam".
Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của vấn đề bảo
hộ quyền tác giả, quyền tác giả trong môi trường kỹ thuật số theo quy định của
pháp luật Việt Nam hiện nay. Qua đó làm sáng tỏ các luận cứ khoa học về bảo
hộ quyền tác giả nói chung và bảo hộ quyền tác giả trong môi trường kỹ thuật
số nói riêng. Trên cơ sở đó, xây dựng và kiến nghị một số giải pháp để hoàn
thiện quy định về bảo hộ quyền tác giả trong môi trường kỹ thuật số của Việt Nam hiện nay. 3
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Năm 2014, Nhà xuất bản Tư pháp giới thiệu cuốn sách "Quyền tác giả
ở Việt Nam: Pháp luật và thực thi", được biên soạn bởi tập thể tác giả là các
nghiên cứu viên, giảng viên, chuyên gia sở hữu trí tuệ giàu kinh nghiệm đến
từ Khoa Luật – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân; Khoa Luật – Đại học Huế;
Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội;
Cục Phát triển Doanh nghiệp và Thị trường Khoa học công nghệ – Bộ Khoa
học và Công nghệ; Cục Bản quyền tác giả – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch. Cuốn sách được ra đời khi nhận ra kết quả của quá trình bảo hộ và thực
thi pháp luật về quyền tác giả và các quyền liên quan tại Việt Nam chưa được
như kỳ vọng. Tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan còn diễn ra
ở nhiều lĩnh vực, từ báo chí, xuất bản, phát thanh, truyền hình, sân khấu, âm
nhạc, điện ảnh, nghệ thuật tạo hình, kiến trúc đến chương trình máy tính,…
Cũng trong năm 2014, Nguyễn Thị Hường thực hiện Luận văn Thạc sĩ
với đề tài "Trách nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả theo luật pháp
Việt Nam", với mong muốn cung cấp cho chủ thể quyển thêm một tài liệu
tham khảo trước khi lựa chọn phương thức bảo vệ quyền tác giả của mình;
đồng thời mong muốn hoàn thiện hơn nữa quy định của pháp luật về trách
nhiệm dân sự do xâm phạm quyền tác giả, để việc bảo vệ quyền tác giả bằng
biện pháp dân sự trở thành cơ chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ phổ biến và hữu hiệu nhất.
Năm 2020, Võ Trung Hậu thực hiện luận án với chủ đề "Pháp luật về
bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet". Mục tiêu tổng quát của
Luận án là nhận diện những tác động của Internet đối với vấn đề bảo hộ quyền
tác giả, xem xét những hạn chế của pháp luật hiện hành về bảo hộ quyền tác 4
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
giả trong môi trường Internet. Trên cơ sở đó, Luận án đề xuất các kiến nghị
nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet
trong mối quan hệ cân bằng giữa quyền của chủ thể quyền tác giả với lợi ích của cộng đồng. 3.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: các hoạt động đấu tranh phòng chống vi phạm
quyền tác giả tại Việt Nam.
- Phạm vi nghiên cứu: tại Việt Nam. 4.
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và đánh giá thực
trạng, tiểu luận xây dựng các quan điểm và đề xuất giải pháp để nâng cao
công tác phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: Phân tích, làm rõ tình hình nghiên cứu liên quan
đến đề tài, xác định những vấn đề cần tập trung nghiên cứu: Làm rõ cơ sở
lý luận và thực tiễn về công tác phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại
Việt Nam hiện nay; trên cơ sở đó đề xuất các nhóm giải pháp để nâng cao
công tác phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay. 5.
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận: Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan
điểm, đường lối, nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng và chính sách,
pháp luật của Nhà nước về công tác phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay.
- Phương pháp nghiên cứu: Phân tích, nghiên cứu điển hình, so sánh, tổng hợp,… 6.
Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 5
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
- Về lý luận : Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về phòng, chống vi
phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay.
- Về thực tiễn: Phục vụ công tác bảo hộ quyền tác giả, phục vụ thực tiễn đấu
tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay 7. Kết cấu tiểu luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của tiểu luận gồm:
1. Cơ sở lý luận về đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả.
1.1. Khái niệm và khung pháp lý về hành vi xâm phạm quyền tác giả.
1.2. Nội dung, phương thức đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam.
2. Thực trạng đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam.
2.1. Ưu điểm trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay.
2.2. Hạn chế trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay.
3. Quan điểm và Giải pháp tăng cường đấu tranh phòng chống vi phạm
quyền tác giả ở Việt Nam trong thời gian tới.
3.1. Quan điểm tăng cường đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền
tác giả ở Việt Nam trong thời gian tới.
3.2. Giải pháp tăng cường đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền
tác giả ở Việt Nam trong thời gian tới. 6
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046 II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận về đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả.
1.1. Khái niệm và khung pháp lý về hành vi xâm phạm quyền tác giả.
Khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi, bổ sung
năm 2009, 2019 quy định: Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân
đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Quyền tác giả phát
sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình
thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình
thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký
hay chưa đăng ký bảo hộ. Ngoài ra, tại Điều 14, các loại hình tác phẩm
được bảo hộ quyền tác giả gồm có:
- Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác
phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác
- Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác - Tác phẩm báo chí
- Tác phẩm âm nhạc, tác phẩm sân khấu
- Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự
- Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng - Tác phẩm nhiếp ảnh 7
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046 - Tác phẩm kiến trúc
- Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, kiến trúc, công trình khoa học
- Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian
- Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu.
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019
quy định quyền tác giả đối với tác phẩm gồm có quyền nhân thân và quyền tài sản:
- Quyền nhân thân là các quyền chỉ thuộc về riêng của cá nhân tác
giả và không thể chuyển giao cho bất cứ ai ở dưới mọi hình thức
nào. Thậm chí, cả những trường hợp tác giả của đối tượng sở
hữu công nghiệp đó đã chết. Quyền nhân thân của tác giả mà
pháp luật ghi nhận trong đối tượng sở hữu công nghiệp là quyền
được ghi tên. Họ tên dưới dạng danh nghĩa là tác giả được ghi
cụ thể, chính xác, rõ ràng trong các trường hợp sau: Ghi tên tác
giả vào trong sổ đăng kí quốc gia về những đối tượng sở hữu
công nghiệp được bảo hộ; Ghi tên tác giả vào trong giấy chứng
nhận đăng kí hay bằng độc quyền đối tượng sở hữu công nghiệp;
Được nêu tên là tác giả trong những tài liệu công bố về các đối
tượng sở hữu công nghiệp. Quyền nhân thân gồm các quyền dưới đây: Đặt tên cho tác phẩm.
Đứng tên thật hoặc là đứng tên bút danh trên tác phẩm;
được nêu tên thật hoặc là bút danh khi tác phẩm được sử dụng, công bố. 8
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Công bố tác phẩm hoặc là cho phép người khác được
quyền công bố tác phẩm.
Bảo vệ toàn vẹn của tác phẩm và không cho phép người
khác sửa chữa, cắt bớt hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất
cứ hình thức nào gây hại đến danh dự và uy tín của tác giả
- Quyền tài sản là quyền được hưởng các lợi ích vật chất có phát
sinh từ đối tượng sở hữu công nghiệp của tác giả. Quyền tài sản
của tác giả được pháp luật ghi nhận các đối tượng sở hữu công
nghiệp là quyền được hưởng thù lao từ chủ sở hữu theo thoả
thuận hoặc theo các quy định của pháp luật. Bản chất của tiền
thù lao là để trả công, bù đắp cho lao động trí tuệ, cho các nỗ lực
sáng tạo của tác giả theo hợp đồng lao động hay hợp đồng thuê
nghiên cứu; tiền thù lao cũng để trả cho cả các chi phí về vật
chất mà tác giả đã bỏ ra trong suốt quá trình nghiên cứu như tiền
mua thiết bị, nguyên vật liệu, đồ dùng phục vụ cho thí nghiệm,
máy móc… Trong trường hợp tác giả đã tạo ra đối tượng sở hữu
công nghiệp độc lập bằng trí tuệ và kinh phí của riêng mình. Và
sau đó được chuyển giao quyền sở hữu đối tượng đó cho người
khác. Quyền tài sản gồm các quyền dưới đây: Đặt tên cho tác phẩm.
Đứng tên thật hoặc là đứng tên bút danh trên tác phẩm;
được nêu tên thật hoặc là bút danh khi tác phẩm được sử dụng, công bố.
Công bố tác phẩm hoặc là cho phép người khác được
quyền công bố tác phẩm. 9
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Bảo vệ toàn vẹn của tác phẩm và không cho phép người
khác sửa chữa, cắt bớt hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất
cứ hình thức nào gây hại đến danh dự và uy tín của tác giả
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay chưa có khái niệm
chung để chỉ các hành vi xâm phạm quyền tác giả. Các hành vi này
được liệt kê tại Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009, 2019:
- Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học: - Mạo danh tác giả;
- Công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả;
- Công bố, phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà không được
phép của đồng tác giả đó;
- Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình
thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả;
- Sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả, trừ trường hợp quy định trong Luật này;
- Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở
hữu quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm
phái sinh, trừ trường hợp quy định khác;
- Sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền
tác giả, không trả tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác
theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp quy định khác; 10
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
- Cho thuê tác phẩm mà không trả tiền nhuận bút, thù lao và
quyền lợi vật chất khác cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác
giả được coi là hành vi xâm phạm quyền tác giả;
- Nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền
đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các
phương tiện kỹ thuật số mà không được phép của chủ sở hữu;
- Xuất bản tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu;
- Cố ý hủy bỏ hoặc làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở
hữu quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình;
- Cố ý xóa, thay đổi thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử có trong tác phẩm;
- Sản xuất, lắp ráp, biến đổi, phân phối, nhập khẩu, xuất khẩu, bán
hoặc cho thuê thiết bị khi biết hoặc có cơ sở để biết thiết bị đó
làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền tác giả
thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình;
- Làm và bán tác phẩm mà chữ ký của tác giả bị giả mạo;
- Xuất khẩu, nhập khẩu, phân phối bản sao tác phẩm mà không
được phép của chủ sở hữu. 1.2. Nội dung,
phương thức đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam.
Những năm gần đây, vấn đề về sở hữu trí tuệ nói chung về quyền
tác giả nói riêng đang được quan tâm thực thi. Công tác đấu tranh
phòng, chống vi phạm quyền tác giả cũng được đẩy mạnh. 11
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Theo pháp luật quy định, tội xâm phạm quyền tác giả sẽ bị xử phạt
hành chính hoặc xử phạt hình sự:
- Với việc xử lý vi phạm hành chính, theo Nghị định 131/2013/NĐ-
CP, người có hành vi xâm phạm về quyền tác giả, quyền liên quan
sẽ bị phạt từ 2 triệu đến 10 triệu đồng tùy theo mức độ vi phạm.
Đồng thời, đối tượng thực hiê z
n hành vi vi phạm này sẽ bị áp dụng
biện pháp công khai khắc phục hậu quả như: cải chính công khai
trên phương tiện thông tin đại chúng, tịch thu tang vật vi phạm,
buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên
môi trường Internet và kỹ thuật số hoặc buộc tiêu hủy tang vật,….
- Với việc xử lý vi phạm hình sự, tại Điều 225 Bộ luật Hình sự
2015 được sửa đổi bởi Điểm a Khoản 52 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ
luật Hình sự 2017 quy định về Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền
liên quan, tùy theo mức độ vi phạm mà người có hành vi xâm
phạm quyền tác giả, quyền liên quan còn có thể bị phạt tù đến 03
năm và bị phạt tiền lên đến 1 tỷ đồng, đồng thời cấm đảm nhiệm
chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm
đến 05 năm. Đặc biệt, đối với pháp nhân thương mại phạm tội thì
sẽ chịu trách nhiệm hình sự nặng hơn.
Thêm vào đó, để phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt Nam
đã gia nhập và ký kết, cũng như phù hợp với tình hình thực tế khi khoa
học, công nghệ phát triển thì việc bảo hộ quyền tác giả và pháp luật về
bảo hộ quyền tác giả phải thay đổi để đáp ứng với những thách thức
mới. Năm 2019, Cục bản quyền tác giả đã tham gia nhiều sự kiện quốc
tế về sở hữu trí tuệ thế giới tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương như 12
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Nhật Bản, Hàn Quốc,… Những tháng đầu năm 2020, trong bối cảnh
dịch bệnh Covid-19 có nhiều tác động tiêu cực đến mọi mặt xã hội, Cục
Bản quyền tác giả đã triển khai và hoàn thành nhiều hoạt động quan
trọng như: xây dựng phương án, báo cáo Ban hội nhập quốc tế về kinh
tế nội dung đàm phán quyền tác giả, quyền liên quan trong Hiệp định
thương mại tự do giữa Việt Nam và Khối thương mại tự do châu Âu
(EFTA); triển khai thực hiện các cam kết về quyền tác giả, quyền liên
quan trong Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ Xuyên Thái Bình
Dương (CPTPP)... Nhiều chương trình hợp tác với các quốc gia, tổ chức
quốc tế về vấn đề bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan cũng đã được
triển khai. Qua triển khai thực hiện Đề án Nâng cao nhận thức và ý thức
chấp hành pháp luật về quyền tác giả và quyền liên quan giai đoạn
2017-2020, thực tế đã chứng minh việc xem nhẹ tác quyền và tùy tiện
xâm phạm bản quyền tác giả, quyền liên quan đã cơ bản được khắc
phục; ý thức chấp hành pháp luật về bản quyền đã có nhiều chuyển biến
tích cực. Đối chiếu thực tế từ những ngày đầu đề án được triển khai đến
nay, những quan điểm và mục tiêu được hướng tới đã dần được thực thi
hiệu quả trong xã hội. Công tác truyền thông liên tục đổi mới, sáng tạo
đã tác động đến vấn đề nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật về bản
quyền tác giả trong cộng đồng.
Tuy nhiên hiện nay, ý thức của mọi người về vấn đề đấu tranh
phòng chống vi phạm quyền tác giả là chưa cao, điều này xuất phát từ
chính bản thân tác giả của mỗi tác phẩm đó. Tính riêng trong lĩnh vực
văn hóa, nghệ thuật, thông tin từ Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa,
Thể thao và Du lịch) cho biết, hằng năm, số lượng tác phẩm được cấp 13
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
giấy chứng nhận đăng ký bản quyền rất khiêm tốn, mới chỉ là một phần
rất nhỏ trong hàng chục nghìn tác phẩm thuộc các lĩnh vực văn học,
nghệ thuật. Cụ thể, trung bình mỗi quý chỉ có chừng hơn một nghìn giấy
chứng nhận quyền tác giả được cấp trên toàn quốc cho tất cả các loại
hình nghệ thuật. Phần lớn các chủ thể sáng tạo vẫn thiếu ý thức trong
bảo vệ quyền tác giả thông qua việc đăng ký quyền tác giả cho sản
phẩm mình sáng tạo ra. Với việc thiếu quan tâm tới bảo vệ bản quyền,
không đăng ký quyền tác giả, nhiều tác giả đã tự làm khó mình. Tâm lý
này ở các tác giả chính đã khiến cho những vi phạm tác quyền đang
diễn ra ngày càng nhiều, với mức độ ngày càng ngang nhiên, trắng trợn,
bất chấp các quy định của pháp luật, đồng thời làm cho công tác đấu
tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả trở nên phức tạp, khó giải quyết hơn.
2. Thực trạng đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam. 2.1. Ưu
điểm trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay.
a. Việt Nam có hệ thống văn bản pháp lý về quyền tác giả tương đối hoàn chỉnh.
Đến nay, hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ ở Việt Nam đã
tương đối hoàn chỉnh từ luật, đến nghị định, thông tư. Trải qua hơn
20 năm, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quyền tác giả đã
liên tục được hoàn thiện. Từ Bộ luật Dân sự năm 1995, với 36 điều 14
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
quy định về quyền tác giả tại Chương I; cho đến Bộ luật Dân sự năm
2005 với quy định chung điều chỉnh các quan hệ dân sự trong lĩnh
vực quyền tác giả. Năm 2015, Luật Sở hữu trí tuệ ra đời với 222
điều, trong đó có 46 điều quy định riêng về quyền tác giả. Theo đó,
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 đã quy định cụ thể về tác giả, chủ sở
hữu quyền tác giả, điều kiện bảo hộ, nội dung quyền, giới hạn quyền
và thời hạn bảo hộ, các hành vi bị coi là xâm phạm quyền, chuyển
giao quyền, chứng nhận đăng ký quyền, tổ chức đại diện, tư vấn,
dịch vụ, các biện pháp tự bảo vệ quyền, xử lý xâm phạm quyền bằng
các biện pháp dân sự, hành chính, hình sự,…
Bộ Luật Dân sự năm 2005 và Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005
được đánh giá là bảo đảm đáp ứng được các mục tiêu và đòi hỏi khắt
khe của quá trình hội nhập, khắc phục được các bất cập đang tồn tại,
làm cho hệ thống quy phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ của nước ta
tiến gần hơn với hệ thống của nhiều nước trên thế giới. Để hướng
dẫn các quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 và Luật Sở hữu trí
tuệ về quyền tác giả, Chính phủ đã ban hành Nghị định số
100/2006/NĐ-CP ngày 21/9/2006 quy định chi tiết và hướng dẫn thi
hành một số điều của Bộ luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ về quyền
tác giả; Nghị định số 105/2006/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng
dẫn thi hành một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ về bảo vệ quyền sở
hữu trí tuệ và quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ.
Ngày 19/6/2009, tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XII đã thông
qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, với
33 điều sửa đổi, bổ sung. Phần quyền tác giả, sửa đổi Điều 26 và 15
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Điều 33 về giới hạn quyền tác giả, quyền liên quan cho phù hợp với
Điều 11 bis Công ước Berne và kéo dài thời hạn bảo hộ tác phẩm
điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng, tác phẩm khuyết danh từ 50
lên 75 năm cho phù hợp với Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa
Kỳ và nguyên tắc đối xử tối huệ quốc của Hiệp định TRIPs. Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ nhằm đáp ứng yêu
cầu của thực tiễn hội nhập, thể chế hóa Nghị quyết số 71/2006/ NQ-
QH11 của Quốc hội khóa XI về việc phê chuẩn Nghị định Thư gia
nhập Hiệp định thành lập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) của
nước Cộng hòa xã hội Việt Nam.
Ngày 14/6/2019, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV đã thông
qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo
hiểm, Luật Sở hữu trí tuệ (Luật số 42/2019/QH14). Luật này được
Quốc hội thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn nhằm kịp thời nội
luật hóa các nghĩa vụ phải thi hành ngay trong Hiệp định Đối tác
Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã có hiệu
lực với Việt Nam từ ngày 14/01/2019.
Bên cạnh đó, hệ thống các chế tài về hành chính, dân sự và
hình sự đã được ban hành, và đổi mới qua từng giai đoạn nhằm bảo
đảm cho các quy định pháp luật về quyền tác giả được thi hành với
bộ máy cưỡng chế của Nhà nước. Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa
đổi năm 2017) đã nâng mức hình phạt đối với các hành vi thuộc tội
phạm quyền tác giả, phạt tiền lên tới 1 tỷ đồng và hình phạt tù tới 3
năm. Nghị định số 47/2009/NĐ-CP ngày 13/5/2009 của Chính phủ
quy định xử phạt hành chính về quyền tác giả được thay thế bằng 16
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
Nghị định số 131/2013/NĐ-CP của Chính phủ ngày 16/10/2013 quy
định về xử phạt hành chính về quyền tác giả đã cụ thể hóa các hành
vi vi phạm và nâng mức phạt từ 250 – 500 triệu đồng, làm căn cứ
pháp lý cho các cơ quan chức năng xử lý vi phạm pháp luật về quyền
tác giả. Các mức chế tài được điều chỉnh khá nhiều so với quy định
cũ, đủ mức giáo dục và răn đe cho cộng đồng, thể hiện quyết tâm
của Nhà nước ta trong việc thực hiện bảo hộ quyền tác giả.
Như vậy, hầu hết các quan hệ xã hội về quyền tác giả đã được
điều chỉnh bởi các văn bản quy phạm pháp luật. Về cơ bản, pháp luật
hiện hành phù hợp với các chuẩn mực quốc tế, tạo tiền đề cho sự hội
nhập sâu, rộng với cộng đồng quốc tế. Hoạt động lập pháp, lập quy
về quyền tác giả đã có những bước phát triển vượt bậc.
Bên cạnh đó, một số bộ đã xây dựng chương trình hành động
về hợp tác phòng chống xâm phạm quyền tác giả. Ngày 3/12/2021,
tại trụ sở Cục Bản quyền tác giả, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch,
đã diễn ra Lễ ký kết chương trình hợp tác truyền thông giữa Cục Bản
quyền tác giả và Trung tâm Công nghệ thông tin giai đoạn 2021-
2026. Tại buổi lễ có nêu rõ: Trong xu thế phát triển và hội nhập toàn
cầu ngày càng sâu rộng, nhận thức về các vấn đề liên quan tới bản
quyền tác giả ngày càng được coi trọng, và đặc biệt, theo mục tiêu
đặt ra của Chiến lược Văn hóa Việt Nam đến năm 2030 là doanh thu
của các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp 7% GDP thì vấn đề
bản quyền tác giả lại càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn bao
giờ hết. Các sản phẩm văn hóa có thể tiếp cận rộng rãi với công
chúng nhiều châu lục với chỉ một cú nhấp chuột. Điều đó đồng 17
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
nghĩa với việc bảo hộ bản quyền tác giả đối với các sản phẩm văn
hóa càng trở nên phức tạp. Có thể thấy, những chương trình hợp tác
như thế này đã nhấn mạnh sự quan tâm dành cho vấn đề quyền tác
giả, tạo điều kiện cho các hoạt động đấu tranh phòng chống vi phạm
quyền tác giả được diễn ra thuận lợi hơn.
b. Công tác xử lý vi phạm quyền tác giả được chú trọng.
Các hoạt động thực thi, tự bảo vệ quyền tác giả đã đạt được kết
quả đáng khích lệ. Hoạt động thanh tra, kiểm tra xử lý các hành vi vi
phạm quyền tác giả, quyền liên quan đã được tăng cường, nhiều vụ
việc đã được xử lý nghiêm. Tại Thừa Thiên Huế, từ năm 2016 đến
nay, Thanh tra Sở Văn hóa Thể thao đã thực hiện nhiều đợt kiểm tra,
chấn chỉnh hoạt động văn hóa, đã tịch thu 7.610 đĩa VCD, DVD
không có tem nhãn phát hành, nhắc nhở, cảnh cáo và phạt tiền 41
trường hợp vi phạm với tổng số tiền phạt 31.000.000 đồng. Thanh
tra Sở đã kiểm tra, phát hiện, xử lý các vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ
về quyền tác giả với tổng số tiền phạt là 86.000.000 đồng.
Về các vụ việc đã được pháp luật xử lý, liên quan vấn đề tác
quyền trong lĩnh vực sân khấu, tháng 3/2019, phiên tòa xét xử vụ
tranh chấp bản quyền vở diễn thực cảnh “Ngày xưa” (còn có tên gọi
khác là “Thuở ấy xứ Đoài”) giữa Công ty Tuần Châu Hà Nội và đạo
diễn Việt Tú cũng thu hút sự quan tâm của dư luận. Kết quả, đạo
diễn Việt Tú đã thắng trong phiên xét xử. Anh được tòa công nhận là
tác giả vở diễn “Ngày xưa”, đồng thời Công ty Tuần Châu Hà Nội
bị tòa yêu cầu chấm dứt hành vi xâm hại quyền tác giả đối với kịch
bản vở diễn này. Còn trong lĩnh vực xuất bản, sự kiện xâm phạm 18
Phạm Thị Băng Tâm Mã SV 2056050046
quyền tác giả đáng quan tâm gần đây là vụ việc liên quan quyền sở
hữu trí tuệ đối với bốn hình tượng nhân vật “Trạng Tí”, “Sửu Ẹo”,
“Dần Béo”, “Cả Mẹo” trong bộ truyện tranh “Thần đồng đất Việt”.
Tháng 2/2019, Tòa án nhân dân quận 1, TP Hồ Chí Minh đã ra phán
quyết công nhận họa sĩ Lê Linh là tác giả duy nhất của bốn hình
tượng nhân vật nêu trên, và kết thúc vụ kiện kéo dài nhiều năm giữa
họa sĩ này và Công ty Phan Thị.
c. Việt Nam tham gia các công ước, hiệp ước, thỏa thuận quốc tế về quyền tác giả.
Việt Nam đã tham gia rất nhiều các công ước, hiệp ước, thỏa
thuận quốc tế về quyền tác giả, có thể kể đến như Công ước Berne
về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật, Hiệp ước của WIPO
về quyền tác giả, Thỏa ước Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu,…
Việc này giúp khẳng định vị thế Việt Nam trên các diễn đàn quốc tế
liên quan đến thực thi bảo hộ pháp luật bản quyền tác giả, tạo điều
kiện thuận lợi cho công tác đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả tại Việt Nam. 2.2. Hạn
chế trong đấu tranh phòng, chống vi phạm quyền tác giả ở Việt Nam hiện nay.
Bên cạnh những ưu điểm kể trên, đấu tranh phòng chống vi phạm
quyền tác giả tại Việt Nam hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế.
a. Các thuật ngữ liên quan đến "quyền tác giả" còn chưa rõ ràng: 19