Đề cương môn Đại cương văn hóa - Trường Đại học lao động -  xã hội.

BÀI THẢO LUẬN
Môn : Đại Cương Văn Hóa Việt Nam
Câu hỏi: Tại sao hiện nay, văn hoá ngày càng gia tăng
sức mạnh đối với sự phát triển kinh tế? Trả lời:
Thứ nhất, văn hóa và kinh tế có mối quan hệ gắn bó,
không thể tách rời. Xét trong chỉnh thể các giá trị mà
loài người sáng tạo ra, giữa văn hóa và kinh tế có mối
quan hệ gắn bó, không thể tách rời; đó là mối quan hệ
giữa tổng thể và bộ phận; trong đó, văn hóa là một
chỉnh thể, là tổng hòa của các giá trị tinh thần và giá trị
vật chất mà con người làm nên, còn kinh tế là một bộ
phận trong số các thành tố làm nên văn hóa. Nói cách
khác, những giá trị tinh thần mà con người sáng tạo ra
được gọi là văn hóa tinh thần, còn những giá trị vật
chất, cũng do con người tạo dựng, được gọi là văn hóa
vật chất. Cách phân chia này chỉ có ý nghĩa tương đối,
bởi hai loại văn hóa đó luôn nằm trong một chỉnh thể
thống nhất, rất khó phân biệt, tách bạch, và cả hai loại
trên tạo nên một nền văn hóa. Theo nghĩa đó, hoạt
động kinh tế trực tiếp tạo dựng nên nền văn hóa vật
chất, là một bộ phận quan trọng của văn hóa vật chất.
Tuy nhiên, hoạt động kinh tế cũng tạo dựng nên nền
văn hóa tinh thần một cách gián tiếp, bởi là cái vỏ vật
chất, là phương tiện để văn hóa tinh thần có thể tiếp
xúc duy trì, tồn tại và phát triển; ngược lại, văn hóa tinh
thần góp phần quan trọng vào việc cung cấp những
kinh nghiệm, hiểu biết, tri thức cần thiết để thúc đẩy hoạt động kinh tế.
Lực lượng sản xuất càng phát triển thì mối quan hệ giữa
kinh tế và văn hóa càng gắn bó khăng khít. Từ góc độ
này, nền kinh tế tương lai sẽ là nền kinh tế văn hóa và
suy cho cùng, cạnh tranh kinh tế chính là cạnh tranh
văn hóa. Nếu có ý thức sâu sắc về các vấn đề văn hóa,
hiểu rõ bản chất của văn hóa, biết kết hợp giữa văn hóa
truyền thống và văn hóa hiện đại thì có thể thấy trước
tương lai khả quan của nền kinh tế. Ở góc độ khác, chỉ
có nền kinh tế phát triển mà không có nền văn hóa tiên
tiến thì quốc gia chưa thực sự phát triển, nói cách khác,
nếu chỉ chú trọng phát triển kinh tế mà không đầu tư
đúng mức cho phát triển văn hóa thì sự phát triển kinh
tế sẽ không bền vững.
Thứ hai, văn hóa thẩm thấu và được thể hiện trong toàn
bộ hoạt động của nền kinh tế. Từ nguồn nhân lực trong
hoạt động kinh tế đến việc xử lý, giải quyết, tổ chức
triển khai các hoạt động kinh tế, từ thiết kế và sản xuất
sản phẩm đến trao đổi, phân phối và sử dụng sản phẩm
- tất cả đều thấm đẫm yếu tố văn hóa, bởi lẽ, toàn bộ
quá trình hoạt động kinh tế đều là hoạt động của con
người, thuộc về con người, vì con người. C. Mác cho
rằng, lao động trước hết là quá trình con người sử dụng
chính hoạt động của mình để tác động, điều chỉnh và
cải tạo tự nhiên. Nói một cách đơn giản, lao động là quá
trình con người chủ động tác động vào thiên nhiên để
làm thay đổi mối quan hệ giữa con người và thế giới tự
nhiên; mối quan hệ giữa người với người cũng được sản
sinh ra từ trong lao động. Vậy nên, có thể khẳng định,
mọi hoạt động trong nền kinh tế đều mang đậm yếu tố
văn hóa, xuất phát từ con người và quay lại phục vụ con người.
Thứ ba, nhận thức về văn hóa ngày càng trở nên sâu
sắc, đa chiều trong thời kỳ toàn cầu hóa kinh tế và hội
nhập kinh tế quốc tế. Hiện nay, toàn cầu hóa kinh tế,
hội nhập kinh tế quốc tế và cuộc Cách mạng công
nghiệp lần thứ tư không chỉ đem lại cơ hội phát triển
cho các nền kinh tế, lợi ích tốt đẹp cho tất cả các quốc
gia, mà còn làm nảy sinh những vấn đề văn hóa như
nguy cơ làm mai một, xói mòn văn hóa truyền thống
của quốc gia, dân tộc. Thực tế cho thấy nếu bản sắc
văn hóa của quốc gia, dân tộc bị mai một, xói mòn thì
quy mô của nền kinh tế sẽ bị thu hẹp lại, và một khi
văn hóa dân tộc suy tàn, dân tộc sẽ chỉ tồn tại trên
danh nghĩa. Vì vậy, vấn đề ý thức văn hóa ngày càng
trở nên quan trọng và được đặt ra cấp thiết ở bất kỳ
thời điểm nào trong lịch sử đương đại.
Thứ tư, yếu tố văn hóa ngày càng được phát huy mạnh mẽ
trong hoạt động kinh tế. Khi con người có nhận thức rõ ràng
về văn hóa và đề cao văn hóa, thì các yếu tố văn hóa sẽ
được chú ý nhiều hơn trong hoạt động kinh tế. Yếu tố văn
hóa trong hoạt động kinh tế bao gồm nhiều cấp độ khác
nhau. Văn hóa doanh nghiệp cũng chính là một trong
những biểu hiện của nền văn hóa. Văn hóa doanh nghiệp,
về cơ bản, xuất phát từ nhu cầu của doanh nghiệp và bản
thân nền kinh tế. Chỉ bằng cách kết hợp truyền thống văn
hóa dân tộc với môi trường, điều kiện xã hội hiện đại thì
văn hóa mới có thể phát triển cùng với kinh tế. Văn hóa có
tính độc lập nhất định và tính ổn định tương đối. Dù có tính
ổn định tương đối, nhưng văn hóa vẫn chịu sự tác động của
nhiều yếu tố, nhất là trong quá trình giao lưu, tiếp biến.
Nhờ đó, văn hóa luôn chứa đựng những giá trị tiến bộ, yếu
tố tiên tiến. Một nền văn hóa tiên tiến, tiến bộ là động lực
thúc đẩy một nền kinh tế phát triển; một nền văn hóa lạc
hậu chỉ có thể đồng hành với một nền kinh tế nghèo nàn.
Hội nhập kinh tế và văn hóa là xu thế chung của sự phát
triển xã hội đương đại. Chủ thể của nền kinh tế thị trường
hiện đại là con người với mong muốn có sự phát triển mạnh
mẽ về kinh tế, nhưng vẫn cần phải có những ràng buộc về
đạo đức, hay nói một cách đầy đủ thì đó chính là văn hóa
đạo đức. Phát triển kinh tế không thể tách rời với việc nâng
cao chất lượng văn hóa nói chung cũng như văn hóa đạo
đức của con người, và một nền kinh tế sẽ phát triển cùng
một nền văn hóa phù hợp với nó.
Thứ năm, thế giới ngày nay đang dần bước vào kỷ nguyên
kinh tế văn hóa. Trong thời đại ngày nay, văn hóa và kinh
tế càng không thể tách rời nhau. Văn hóa hóa kinh tế và
kinh tế hóa văn hóa đã trở thành xu thế quan trọng của
toàn cầu; vai trò của văn hóa trong việc thúc đẩy, hướng
dẫn và hỗ trợ phát triển kinh tế ngày càng rõ nét, bao gồm
từ việc xây dựng chiến lược, chính sách phát triển kinh tế
đến sản xuất, quản lý doanh nghiệp và tạo ra các sản
phẩm có thương hiệu, đây không chỉ là những hoạt động
kinh tế, mà còn là những hoạt động văn hóa phức tạp, đòi
hỏi phải có tư duy và trí tuệ văn hóa. Ngay cả mô hình phát
triển kinh tế và đặc điểm cơ cấu công nghiệp của một quốc
gia hoặc khu vực cũng có một nền tảng văn hóa và yếu tố con người đáng kể.
Ở nước ta hiện nay, phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ là vấn đề xây dựng kinh
tế, mà còn liên quan tới khoa học xã hội và văn hóa. Nếu
không có sự phát triển đồng bộ của văn hóa thì không thể
xây dựng được đạo đức kinh tế và các chuẩn mực kinh tế,
không thể phát triển kinh tế bền vững. Theo nghĩa này, nền
kinh tế thị trường hiện đại là nền kinh tế văn hóa, là nền
kinh tế dựa trên tri thức và được hỗ trợ bởi tri thức văn
hóa. Phát triển kinh tế văn hóa, nâng cao hàm lượng văn
hóa của doanh nghiệp và sản phẩm của doanh nghiệp,
nâng cao trình độ văn hóa của cơ cấu kinh tế trở thành
phương thức quan trọng để nâng cao chất lượng tổng thể
của nền kinh tế quốc dân, đồng thời là động lực bên trong
để nâng cao năng suất lao động và tăng trưởng kinh
tế. Phải hết sức coi trọng nội hàm văn hóa của tăng trưởng
kinh tế, phát huy hơn nữa vai trò quan trọng của nhân tố
văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội, đẩy nhanh phát
triển công nghiệp văn hóa, tạo động lực văn hóa mạnh mẽ
để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.