Đề cương môn đường lối đảng cộng sản việt nam- Trường Đại học bách khoa - Đại học đà nẵng.

ĐỀ TÀI 15: ĐƯỜNG LỐI CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT
NAM VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA THỜI KỲ ĐỔI MỚI.
Mục 2: Chủ trương và đường lối của Đảng về xây
dựng văn hóa nước ta trong thời kỳ hội nhập
I. Đặt vấn đề: Vai trò của văn hóa trong thời kỳ hội nhập
Văn hóa, được xem là nền tảng tinh thần của xã hội, là một phần
không thể tách rời trong quá trình phát triển bền vững của mỗi quốc gia.
Trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng, văn hóa không chỉ là cầu nối để
Việt Nam giao lưu với thế giới mà còn là yếu tố then chốt giúp khẳng
định bản sắc, bảo tồn giá trị dân tộc, và thúc đẩy sự sáng tạo.
Với vị trí là một đất nước đang phát triển, Việt Nam đối mặt với
nhiều cơ hội và thách thức trong việc bảo vệ và phát triển nền văn hóa
dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa. Đảng Cộng sản Việt Nam, qua các
thời kỳ, đã đưa ra những định hướng chiến lược nhằm xây dựng một nền
văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phù hợp với yêu cầu hội nhập.
Bài viết này sẽ phân tích toàn diện các chủ trương, đường lối, thực tiễn
triển khai, cũng như những thách thức và giải pháp mà Việt Nam đang và sẽ đối mặt.
II. Bối cảnh hội nhập quốc tế và những yêu cầu đặt ra cho văn hóa
1. Bối cảnh hội nhập quốc tế
Sau Đổi mới năm 1986, Việt Nam bước vào thời kỳ hội nhập quốc
tế sâu rộng, khẳng định vị trí trong các tổ chức khu vực và toàn cầu như
ASEAN (1995), WTO (2007) và hàng loạt hiệp định thương mại tự do
thế hệ mới. Bối cảnh này không chỉ tạo ra cơ hội phát triển kinh tế mà
còn đặt ra thách thức trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc trước sự
giao thoa với các luồng văn hóa ngoại lai. Hội nhập quốc tế làm gia tăng
tính kết nối, đồng thời thúc đẩy nhu cầu xây dựng một nền văn hóa tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để vừa thích nghi với thời đại, vừa giữ vững
bản chất độc lập của nền văn hóa Việt Nam.
Từ sau công cuộc Đổi mới năm 1986, Việt Nam chuyển mình
mạnh mẽ từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Song song với sự phát triển kinh tế,
hội nhập quốc tế đã trở thành một xu thế tất yếu. Việt Nam đã tham gia
vào nhiều tổ chức và hiệp định quan trọng, tiêu biểu như:
❖ Gia nhập ASEAN (1995): Đánh dấu bước ngoặt trong việc Việt Nam
tăng cường giao lưu khu vực Đông Nam Á.
❖ Tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới WTO (2007): Khẳng định
vai trò tích cực của Việt Nam trong nền kinh tế toàn cầu.
❖ Ký kết nhiều Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) thế hệ mới như
CPTPP và EVFTA: Mở rộng cơ hội hợp tác không chỉ về kinh tế mà
còn cả trong lĩnh vực văn hóa.
Hội nhập tạo điều kiện để văn hóa Việt Nam được quảng bá rộng
rãi, đồng thời cũng dẫn đến sự giao thoa với các nền văn hóa khác. Đây là
thời điểm văn hóa Việt Nam cần khẳng định giá trị cốt lõi, tránh bị hòa
tan trước sự du nhập của văn hóa ngoại lai.
2. Yêu cầu đặt ra đối với văn hóa
Trong bối cảnh hội nhập, văn hóa Việt Nam cần đảm bảo thực hiện
các yêu cầu cơ bản sau:
❖ Bảo tồn bản sắc dân tộc: Duy trì và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống, giữ gìn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể.
❖ Tiếp thu tinh hoa nhân loại: Mở rộng giao lưu và học hỏi các giá trị
văn minh, tiến bộ từ các nền văn hóa trên thế giới, nhưng phải có sự chọn lọc phù hợp.
❖ Phát triển công nghiệp văn hóa: Biến văn hóa trở thành một ngành
kinh tế sáng tạo, có khả năng đóng góp đáng kể vào GDP và tạo việc làm cho xã hội.
❖ Tăng cường quản lý và định hướng văn hóa: Ngăn chặn sự xâm nhập
của các sản phẩm văn hóa tiêu cực, đồng thời định hướng phát triển
văn hóa theo chuẩn mực đạo đức xã hội.
3. Quá trình hình thành và phát triển: -Trước đổi mới:
+Giai đoạn này, công tác xây dựng văn hóa chủ yếu tập trung vào đấu
tranh bảo vệ nền văn hóa dân tộc, chống lại sự xâm nhập của các luồng tư tưởng phản động.
Văn hóa được coi là công cụ phục vụ cho mục tiêu chính trị. -Sau đổi mới:
+Đại hội VI (1986): Đảng xác định văn hóa là một bộ phận quan trọng
của cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội.
Các Đại hội tiếp theo:
+Đại hội X: Khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội.
+Đại hội XI, XII, XIII: Tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa,
đồng thời đưa ra những yêu cầu cụ thể về xây dựng một nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
+Đại hội XI, XII, XIII: Tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa,
đồng thời đưa ra những yêu cầu cụ thể về xây dựng một nền văn hóa Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
4. Những điểm nhấn chính trong đường lối này:
Văn hóa là nền tảng tinh thần: Đảng xác định văn hóa là nền tảng tinh
thần của xã hội, có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển đất nước.
Văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc: Mục tiêu là xây
dựng một nền văn hóa vừa kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống
tốt đẹp của dân tộc, vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, góp phần
nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Gắn kết văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội: Văn hóa không chỉ là mục
tiêu mà còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện: Con người là trung
tâm của mọi hoạt động văn hóa. Mục tiêu là xây dựng con người Việt
Nam có đạo đức, trí tuệ, sức khỏe, năng lực sáng tạo, ý thức công dân.
Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống: Đảng quan tâm đến
việc bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, góp
phần giữ gìn bản sắc dân tộc.
Mở rộng hợp tác quốc tế về văn hóa: Việt Nam tích cực tham gia các hoạt
động giao lưu văn hóa quốc tế, học hỏi kinh nghiệm các nước để phát triển văn hóa.
III. Quan điểm của Đảng về xây dựng văn hóa trong thời kỳ hội nhập
Đảng Cộng sản Việt Nam luôn khẳng định vai trò của văn hóa là
nền tảng tinh thần của xã hội, là động lực và mục tiêu của sự phát triển
bền vững. Quan điểm này được nhấn mạnh trong nhiều văn kiện quan trọng như:
1. Văn kiện Đại hội VII (1991)
Văn hóa lần đầu được đưa vào chiến lược phát triển quốc gia, cùng
với kinh tế và chính trị. Đây là bước tiến quan trọng trong nhận thức về
vai trò của văn hóa như một yếu tố tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.
2. Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998)
Nghị quyết này đặt nền móng cho việc xây dựng một nền văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nội dung nổi bật bao gồm:
❖ Xác định bản sắc dân tộc là cốt lõi: Văn hóa phải lấy giá trị nhân văn,
tinh thần dân tộc làm trọng tâm.
❖ Kết hợp truyền thống và hiện đại: Xây dựng một nền văn hóa vừa kế
thừa giá trị truyền thống, vừa tiếp thu những tinh hoa của thời đại.
3. Nghị quyết Đại hội XIII (2021)
Đảng nhấn mạnh vai trò của văn hóa trong công cuộc phát triển đất
nước, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Văn hóa
được xem là "sức mạnh mềm" của quốc gia, giúp nâng cao vị thế Việt
Nam trên trường quốc tế.
IV. Chủ trương và đường lối cụ thể
Để đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa trong thời kỳ hội nhập,
Đảng đã đưa ra nhiều chủ trương cụ thể, bao gồm:
Xây dựng và phát triển văn hóa gắn với bản sắc dân tộc:
Phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Tăng
cường công tác bảo tồn các lễ hội, làng nghề truyền thống, đồng thời ứng
dụng khoa học công nghệ vào việc bảo quản và phát huy các di sản văn hóa.
Tuyên truyền về lịch sử dân tộc, nâng cao tinh thần yêu nước thông
qua giáo dục văn hóa truyền thống trong cộng đồng và trường học.
Tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới:
Khuyến khích học hỏi các giá trị văn hóa tiến bộ từ quốc tế nhưng
phải có sự chọn lọc phù hợp với truyền thống, phong tục của người Việt.
Đẩy mạnh giao lưu văn hóa quốc tế để quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.
Phát triển công nghiệp văn hóa:
Đề cao vai trò của các ngành công nghiệp văn hóa như điện ảnh,
âm nhạc, thời trang, và mỹ thuật trong việc xây dựng hình ảnh quốc gia.
Tạo điều kiện cho các nghệ sĩ, doanh nghiệp văn hóa sáng tạo và
tham gia vào thị trường văn hóa quốc tế.
Tăng cường quản lý văn hóa:
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý văn hóa, chú trọng việc kiểm
soát các sản phẩm văn hóa ngoại lai gây tác động tiêu cực đến thuần phong mỹ tục.
Thực hiện các chính sách hỗ trợ cho các hoạt động văn hóa ở vùng
sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để giảm khoảng cách văn hóa giữa các khu vực.
V. Thực tiễn triển khai và kết quả đạt được
1. Thành tựu nổi bật
Những chủ trương và đường lối trên đã mang lại nhiều thành tựu đáng kể:
❖ Bảo tồn di sản văn hóa: Nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật
thể được UNESCO công nhận, như Nhã nhạc cung đình Huế,
không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, và hát xoan.
❖ Quảng bá văn hóa Việt Nam: Các lễ hội văn hóa như Festival
Huế, Festival Áo dài đã trở thành thương hiệu, thu hút sự quan
tâm của cộng đồng quốc tế.
❖ Giao lưu văn hóa quốc tế: Việt Nam tích cực tham gia các sự kiện
giao lưu văn hóa toàn cầu, góp phần xây dựng hình ảnh quốc gia hiện đại, thân thiện.
❖ Nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của văn hóa: Văn hóa
được xã hội quan tâm hơn, nhiều hoạt động văn hóa được tổ chức.
❖ Bảo tồn và phát huy được nhiều giá trị văn hóa truyền thống:
Nhiều di tích lịch sử, văn hóa được trùng tu, bảo tồn.
❖ Phát triển các loại hình văn hóa đại chúng: Điện ảnh, âm nhạc, sân
khấu phát triển mạnh mẽ.
❖ Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Giáo dục được đổi mới,
chất lượng nguồn nhân lực được nâng cao. 2. Hạn chế
❖ Sự chênh lệch vùng miền: Các vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó
khăn trong tiếp cận văn hóa.
❖ Mai một giá trị truyền thống: Nhiều giá trị văn hóa dân gian đang
bị mai một do ảnh hưởng của các trào lưu ngoại lai.
VI. Thách thức và giải pháp
a. Thách thức:
❖ Sự thâm nhập mạnh mẽ của các sản phẩm văn hóa ngoại lai có
nguy cơ làm mai một bản sắc văn hóa dân tộc.
❖ Sự mất cân đối trong phát triển văn hóa giữa các vùng miền, đặc
biệt ở khu vực miền núi, hải đảo.
❖ Thiếu đồng bộ trong chính sách: Nhiều chính sách văn hóa chưa
đáp ứng được nhu cầu thực tiễn.
❖ Ảnh hưởng của văn hóa ngoại lai: Cần có những giải pháp để bảo
vệ bản sắc văn hóa dân tộc trước sự tác động của văn hóa ngoại lai.
❖ Chưa đáp ứng được nhu cầu văn hóa của một bộ phận nhân dân:
Cần đa dạng hóa các loại hình văn hóa, đáp ứng nhu cầu của tất cả mọi người.
❖ Nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn hạn chế: Cần tăng cường đầu
tư cho văn hóa để phát triển văn hóa một cách bền vững.
b. Giải pháp:
❖ Đổi mới tư duy và phương pháp giáo dục văn hóa truyền thống,
tạo sự kết nối giữa văn hóa dân tộc và thế hệ trẻ.
❖ Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa để tiếp thu các
mô hình phát triển hiệu quả.
❖ Phát triển các chính sách hỗ trợ công nghiệp văn hóa trong nước,
đặc biệt là lĩnh vực sáng tạo nội dung và sản xuất các sản phẩm
văn hóa phục vụ xuất khẩu. Kết luận
Chủ trương và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây
dựng văn hóa trong thời kỳ hội nhập đã khẳng định vai trò quan trọng của
văn hóa trong sự phát triển bền vững của đất nước. Những định hướng
này không chỉ giúp giữ vững bản sắc dân tộc mà còn tạo nền tảng để văn
hóa Việt Nam khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Trong bối cảnh hội
nhập ngày càng sâu rộng, việc phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
kết hợp với tiếp thu tinh hoa nhân loại là nhiệm vụ quan trọng để văn hóa
Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Tài liệu tham khảo:
https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/media-story/-/
asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/duong-loi-chu-truong-cua-dang-
nha-nuoc-ve-xay-dung-hoan-thien-the-che-chinh-sach-va-huy-dong-
nguon-luc-cho-phat-trien-van-hoa
https://tapchicongsan.org.vn/van_hoa_xa_hoi/-/2018/824543/xay-dung-
nen-van-hoa-moi%2C-con-nguoi-moi-trong-thoi-ky-hoi-nhap-quoc-te-o- nuoc-ta-hien-nay.aspx
https://tuyengiao.vn/chu-truong-duong-loi-cua-dang-va-mot-so-dinh-
huong-hoan-thien-the-che-chinh-sach-phat-huy-nguon-luc-xay-dung-nen- van-147197
https://vietnamhoinhap.vn/vi/xay-dung-he-gia-tri-van-hoa--con-nguoi-
viet-nam-trong-thoi-ky-hoi-nhap-quoc-te-42774.htm
https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/
dai-hoi-dang/lan-thu-xiii/nghi-quyet-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu- xiii-cua-dang-3663
https://tapchicongsan.org.vn/van_hoa_xa_hoi/-/2018/816918/quan-diem-
cua-dang-ve-xay-dung-nen-van-hoa-tu-sau-doi-moi-den-nay---thanh-tuu-
va-nhung-van-de-dat-ra.aspx?utm_source=chatgpt.com
https://kmacle.duytan.edu.vn/Home/ArticleDetail/vn/101/1017/chuong-
vii-duong-loi-xay-dung-phat-trien-nen-van-hoa-va-giai-quyet-cac-van-de- xa-hoi?utm_source=chatgpt.com
https://dangcongsan.vn/tu-tuong-van-hoa/xay-dung-va-phat-trien-van-
hoa-trong-thoi-ky-doi-moi-19107.html
https://vass.gov.vn/bao-ve-nen-tang-tu-tuong-cua-dang/Xay-dung-nen-
van-hoa-Viet-Nam-tu-sau-Doi-moi-den-nay-24?utm_source=chatgpt.com
https://www.tuyengiao.vn/giu-gin-va-phat-huy-ban-sac-van-hoa-dan-toc- 150050.
https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/van_hoa_xa_hoi/-/
2018/825804/gia-tri-van-hoa-voi-xay-dung-nen-van-hoa-viet-nam-tien-
tien%2C-dam-da-ban-sac-dan-toc%2C-tao-dong-luc-thuc-hien-khat-
vong-phat-trien-dat-nuoc.aspx.