Đề cương Môn Tâm lý học đại cương | Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
ĐỀ CƯƠNG TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG Câu hỏi Nội dung
Câu 1: Trình bày * Tính chủ thể của hiện tượng tâm lý người
tính chủ thể của hiện -
Tâm lý học duy vật biện chứng khẳng định: Tâm lí con người là sự phản ánh hiện thực khách quan của não
tượng tâm lý người. người thông qua chủ thể, tâm lí người mang bản chất xã hội – lịch sử.
Từ đó rút ra kết luận -
Tính chủ thể là cái riêng của mỗi người. Khi tạo ra hình ảnh tâm lí về thế giới, con người đã đưa vốn hiểu biết,
cần thiết trong dạy vốn kinh nghiệm, đưa cái riêng của mình vào trong hình ảnh đó, làm cho hình ảnh tâm lí trong mỗi người có những sắc học và giáo dục.
thái riêng, không ai giống ai. Con người phản ánh thế giới bằng hình ảnh tâm lí, thông qua “lăng kính chủ quan” của
mình. - Tính chủ thể trong phản ánh tâm lí thể hiện:
 Cùng một sự vật những ở những chủ thể khác nhau sẽ xuất hiện những hình ảnh tâm lí khác nhau (khác nhau về mức độ, sắc thái)
Ví dụ: “Cùng trong một tiếng tơ đồng
Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm”
 Cũng có thể, cùng một sự vật tác động đến cùng một chủ thể nhưng vào những thời điểm khác nhau, ở những
tình huống khác nhau với trạng thái cơ thể, trạng thái tinh thần khác nhau, sẽ cho những hình ảnh tâm lí với mức
độ biểu hiện và sắc thái tâm lí khác nhau ở chính chủ thể ấy.
Ví dụ: “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”
 Mỗi chủ thể khác nhau sẽ có thái độ và hành vi khác nhau đối với các sự vật, hiện tượng.
 Chính chủ thể mang hình ảnh tâm lí là người hiểu rõ nhất, thể nghiệm sâu sắc nhất về hình ảnh tâm lí đó. Những
người người không thể hiểu rõ bằng chính chủ thể đó.
- Nguy ên nhân của sự khác biệt tâm lí: có hai nguyên nhân cơ bản chi phối sự khác biệt tâm lí của con người:
 Thứ nhất, sự khác biệt về mặt sinh học của con người. Con người có thể khác nhau về giới tính, về lứa tuổi và
những đặc điểm riêng của cơ thể, giác quan, hệ thần kinh. (Ví dụ: “Con gái yêu bằng tai, con trai yêu bằng mắt”) lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
 Thứ hai, con người còn khác nhau về hoàn cảnh sống và hoạt động, về điều kiện giáo dục và đặc biệt là mỗi cá
nhân thể hiện mức độ tích cực hoạt động, tích cực giao lưu khác nhau trong cuộc sống. Nguyên nhân thứ hai là
nguyên nhân cơ bản quyết định sự khác biệt tâm lí của mỗi người. (Ví dụ: Trong hoạt động giao tiếp với người
nước ngoài, những bạn ở thành phố đã từng tiếp xúc, học tập với ngoại ngữ sẽ năng động tích cực trao đổi, nói
chuyện hơn các bạn ở vùng sâu, vùng xa hiếm có cơ hội tiếp xúc với ngoại ngữ.)
- Từ luận điểm về tính chủ thể của tâm lí người, có thể rút ra một số kết luận sư phạm sau:
 Tâm lí con người không ai giống ai nên không nên đối xử với ai cũng như ai, phải chú ý đến đặc điểm riêng, tôn
trọng cái riêng của mỗi con người, không nên áp đặc tư tưởng của mình cho người khác.
 Tâm lí người mang tính chủ thể, vì thế, trong dạy học cần quán triệt nguyên tắc bám sát đối tượng, vừa sức với đối
tượng; trong giáo dục cần quán triệt nguyên tắc giáo dục cá biệt. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 2: Tại sao lại * “Tâm lý con người là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan”.
nói: “Tâm lý người là -
Thế giới khách quan là những yếu tố tồn tại ngoài ý thức của con người. Nó luôn vận động không ngừng. hình ảnh chủ quan về -
Thế giới khách quan tác động vào bộ não, các giác quan con người đã tạo ra một hình ảnh gọi là hình ảnh tâm lý thế giới
khách của cá nhân đó. Hay nói cách khác đó là sự phản ánh tác động của hiện thực khách quan vào con người, vào hệ thần
quan”? Từ hiểu biết kinh, bộ não người. C.Mác nói:" tinh thần, tư tưởng,...chẳng qua là vật chất được chuyển vào trong đầu óc, biến đổi
trên rút ra kết luận sư trong đó mà có" phạm cần thiết. -
Sơ đồ: Thế giới khách quan -> Bộ não -> Hình ảnh tâm lý -
Phản ánh là quá trình tác động qua lại giữa hai hệ thống vật chất, hệ thống này để lại dấu vết trên hệ thống kia;
thông qua dấu vết đó, người ta có thể hiểu được hệ thống đã tạo ra dấu vết.
Ví dụ: khi viên phấn được viết lên bảng đen, viên phấn để lại dấu vết trên bảng, đó là các chữ do con người viết
ra. Ngược tại, bảng đen làm mòn viên phấn (để lại dấu vết trên viên phấn). Hiện tượng này được gọi là phản ánh cơ học.
- Phản ánh tâm lý là một dạng phản ánh của loại vật chất có tổ chức đặc biệt đó là não người. Đây là dạng phản ánh đặc
biệt, khác với các dạng phản ánh khác ở chỗ:
 Phản ánh tâm lý là sự phản ánh của bộ não với hiện thực khách quan để tạo ra sản phẩm là hình ảnh tâm lý, mang
đậm nét của chủ thể.
 Phản ánh tâm lý phản ánh đặc biệt, tích cực, hình ảnh tâm lý năng động sáng tạo. -
Sự phản ánh tâm lý mang tính chủ thể sâu sắc, thể hiện ở chỗ:
 Cùng một sự vật những ở những chủ thể khác nhau sẽ xuất hiện những hình ảnh tâm lí khác nhau (khác nhau về mức độ, sắc thái)
Ví dụ: “Cùng trong một tiếng tơ đồng
Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm” lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
 Cũng có thể, cùng một sự vật tác động đến cùng một chủ thể nhưng vào những thời điểm khác nhau, ở những
tình huống khác nhau với trạng thái cơ thể, trạng thái tinh thần khác nhau, sẽ cho những hình ảnh tâm lí với mức
độ biểu hiện và sắc thái tâm lí khác nhau ở chính chủ thể ấy.
Ví dụ: “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”
 Mỗi chủ thể khác nhau sẽ có thái độ và hành vi khác nhau đối với các sự vật, hiện tượng.
 Chính chủ thể mang hình ảnh tâm lí là người hiểu rõ nhất, thể nghiệm sâu sắc nhất về hình ảnh tâm lí đó. Những
người người không thể hiểu rõ bằng chính chủ thể đó.
→ Như vậy khi hiện thực khách quan tác động vào con người sẽ nảy sinh ra hình ảnh tâm lý, có nghĩa là tâm lý người
là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Mỗi chủ thể trong khi tạo ra hình ảnh tâm lý về thế giới đã đưa vốn hiểu
biết, vốn kinh nghiệm, đưa cái riêng của mình vào trong hình ảnh đó, làm cho hình ảnh tâm lí trong mỗi người có những
sắc thái riêng, không ai giống ai.
=> Tâm lí người là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.
* Kết luận sư phạm: -
Tâm lý người có nguồn gốc là thế giới quan, vì vậy khi nghiên cứu tâm lý người phải tìm hiểu thế giới khách quan
xung quanh con người, nơi con người sống và hoạt động. -
Muốn hình thành, cải tạo, thay đổi tâm lý con người, phải thay đổi các tác động của thế giới khách quan xung
quanh con người, của hoàn cảnh mà trong đó con người sống và hoạt động.
Câu 3: Từ sự phân * Khái niệm:
tích tính chủ thể của -
Tâm lý người là sự phản ánh hiện thực khách quan của não người thông qua chủ thể, tâm lý người mang bản chất
bản chất hiện tượng xã hội – lịch sử.
tâm lý người, hãy rút -
Mỗi chủ thể trong khi tạo ra hình ảnh tâm lí về thế giới đã đưa vốn hiểu biết, vốn kinh nghiệm, đưa cái riêng của
ra kết luận sư phạm mình vào trong hình ảnh đó, làm cho hình ảnh tâm lí trong mỗi con người có những sắc thái riêng, không ai giống ai. trong dạy học và giáo dục học sinh.
=> Con người phản ánh thế giới thông qua “lăng kính chủ quan” của mình. -
Tâm lý người mang tính chủ thể vì: lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
 Đặc điểm sinh học, đặc điểm cơ thể, giác quan, đặc điểm não bộ, hệ thần kinh khác nhau.
 Hoàn cảnh sống, môi trường, kinh nghiệm sống khác nhau.
 Do giới tính, nghề nghiệp, tuổi tác khác nhau.
 Tính tích cực trong các hoạt động khác nhau.
* Kết luận sư phạm: -
Muốn hoàn thiện, cải tạo tâm lí người cần phải nghiên cứu hoàn cảnh lịch sử, điều kiện sống... của con người -
Cần chú ý nghiên cứu sát đối tượng, chú ý đặc điểm riêng của từng cá nhân. - Chú ý giáo dục thể chất, phát triển não bộ và các giác quan. -
Tâm lí người mang tính chủ thể vì thế trong dạy học giáo dục cũng như trong quan hệ ứng xử phải chú ý đến
nguyên tắc bám sát, vừa sức đối tượng, nhìn nhận học sinh theo quan điểm phát triển, tôn trọng đặc điểm lứa tuổi - Tôn
trọng ý kiến quan điểm của từng chủ thể. -
Khi nghiên cứu các môi trường xã hội quan hệ xã hội để hình thành và phát triển tâm lý cần tổ chức có hiệu quả
hoạt động đa dạng của từng giai đoạn lứa tuổi khác nhau, giúp cho con người lĩnh hội nền văn hóa xã hội để hình thành
và phát triển tâm lý con người, phải tìm hiểu nguồn gốc của họ, tìm hiểu đặc điểm của vùng người đó sống. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 4: Phán ánh tâm * Khái niệm:
lý là gì? Phân tích Phản ánh tâm lí là sự phản ánh của bộ não với hiện thực khách quan để tạo ra sản phẩm là hình ảnh tâm lý, mang đậm
những biểu hiện của tính chủ thể. phản ánh tâm lý.Cho -
Phản ánh tâm lý tạo ra hình ảnh tâm lý. Hình ảnh tâm lý là kết quả của quá trình phản ánh thế giới khách quan ví dụ minh dụ.
vào bộ não người, song hình ảnh tâm lý khác về chất so với hình ảnh cơ lý hóa ở sinh vật.
Ví dụ: Hình ảnh tâm lý về một trận bóng đá đối với một người say mê bóng đá sẽ khác xa với sự cứng nhắc của
hình ảnh vật lý trong tivi là hình ảnh chết cứng. -
Phản ánh tâm lý tạo ra hình ảnh tâm lý, hình ảnh đó, mang tính chủ thể mang sắc thái riêng, đậm bản sác cá nhân.
 Cùng hoạt động trong một hoàn cảnh như nhau nhưng hình ảnh tâm lý ở các chủ thể khác nhau sẻ khác nhau.Con
người phản ánh thế giới bằng hình ảnh tâm lý thông qua lăng kính chủ quan của mình. Cùng cảm nhận sự tác
động về một hiện thực khách quan tới những chủ thể khác nhau sẽ cho những hình ảnh tâm lý khác nhau.
Ví dụ: Cùng xem một bức tranh sẽ có kẻ khen người chê khác nhau.
 Đứng trước sự tác động của một hiện tượng khách quan ở những thời điểm khác nhau thì chủ thể sẽ có những
biểu hiện và săc thái tâm lý khác nhau.
Ví dụ: Cùng một câu nói đùa nhưng tùy vào hoàn cảnh câu nói đó sẽ gây cười hay sẽ gây sự tức giận cho người khác.
 Hay: Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.
 Mỗi chủ thể khác nhau sẽ có thái độ, hành vi khác nhau đối với các sự vật, hiện tượng.
 Chính chủ thể mang hình ảnh tâm lí là người hiểu rõ nhất, thể nghiệm sâu sắc nhất về hình ảnh tâm lí.
=> Có sự khác biệt đó là do:
+ Mỗi người có đặc điểm não bộ và hệ thần kinh khác nhau
+ Hoàn cảnh sống, môi trường sống, kinh nghiệm sống khác nhau
+ Tính tích cực hoạt động khác nhau lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 5: Phân tích bản -
Tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khác quan, là chức năng của não, là kinh nghiệm xã hội lịch sử chuyển hóa
chất xã hội - lịch sử thành cái riêng của mỗi người. của hiện tượng tâm -
Tâm lí con người khác xa với tâm lí của một số loài động vật cao cấp ở chỗ: tâm lí người có bản chất xã hội và
lý người. Từ đó rút ra lịch sử:
những ứng dụng cần * Tâm lí người mang bản chất xã hội: thiết trong dạy học và giáo dục học sinh
 Tâm lí người có nguồn gốc là thế giới khách quan, trong đó nguồn gốc xã hội là cái quyết định.. Tâm lí người chỉ
hình thành và phát triển trong thế giới người. Tách khỏi thế giới người sẽ không có tâm lí người.
 Tâm lí người có nội dung xã hội. Thế giới khách quan quy định nội dung tâm lí của con người nên con người
sống trong thế giới nào, tham gia các quan hệ xã hội nào thì sẽ phản ánh nội dung của thế giới và các mối quan
hệ đó. Trên thực tế, con người thoát li khỏi các quan hệ xã hội, quan hệ người – người đều làm cho tâm lí mất bản tính người.
Ví dụ: câu chuyện cô bé người sói: Năm 1845, người ta nhìn thấy một cô gái đang chạy bằng 4 chi cùng với bầy sói,
đang tấn công bầy dê. Một năm sau đó, cô được trông thấy cùng bầy sói ăn thịt một con dê. Cô bị bắt lại nhưng sau đó
đã trốn thoát. Năm 1852, cô lại được trông thấy khi đang cho 2 chú sói con bú, nhưng cô đã nhanh chóng chạy vào rừng. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Cô bé trong câu chuyện không sống trong xã hội loài người, không có những mối quan hệ giữa người – người nên không
có tâm lí người, mất bản tính người, sinh sống, hành động như một con sói.
 Tâm lí người là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp của con người trong các quan hệ xã hội. Con người vừa là
một thực thể tự nhiên, vừa là một thực thể xã hội. Phần tự nhiên ở con người được xã hội ở mức cao nhất. Là một
thực thể xã hội, con người là chủ thể của nhận thức, chủ thể của hoạt động, giao tiếp với tư cách một chủ thể tích
cực, chủ động, sáng tạo.
 Tâm lí của mỗi cá nhân là kết quả của quá trình lĩnh hội vốn kinh nghiệm xã hội, nền văn hóa xã hội thông qua
hoạt động, giao tiếp (hoạt động vui chơi, học tập, lao động, công tác xã hội) trong đó giáo dục giữ vai trò chủ đạo.
Ví dụ: Một đứa trẻ khi sinh ra chúng như một tờ giấy trắng, nhưng sau một thời gian được bố mẹ chăm sóc, dạy dỗ, được
tiếp xúc với nhiều người thì nó ngày càng học hỏi, lĩnh hội, tiếp thu và hiểu biết nhiều hơn về mọi việc xung quanh.
* Tâm lí người mang tính lịch sử:
 Tâm lí của mỗi người hình thành, phát triển và biến đổi cùng với sự thay đổi của các điều kiện kinh tế- xã hội mà con người sống.
Ví dụ: Quan niệm về vẻ đẹp của người con gái: Thời xưa: khuôn mặt tròn trịa “khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang”.
Tuy nhiên, thời hiện đại, người con gái được coi là xinh xắn nếu có khuôn mặt thon gọn, cằm V-line.
 Sự thay đổi tâm lí người thể hiện ở 2 phương diện. Đối với tâm lý của cộng đồng người, tâm lý của cộng đồng
thay đổi cùng với sự thay đổi các điều kiện kinh tế xã hội chung của toàn cộng đồng. Đối với tâm lý từng con
người cụ thể, tâm lý con người thay đổi cùng với sự phát triển của lịch sử cá nhân. * Ứng dụng cần thiết trong
dạy học và giáo dục học sinh:  Tâm lý người có bản chất xã hội, vì thế:
+ Phải nghiên cứu môi trường xã hội, nền văn hóa xã hội, các quan hệ xã hội trong đó con người sống và hoạt động.
+ Cần tổ chức có hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục, cũng như các hoạt động chủ đạo ở từng giai đoạn lứa
tuổi khác nhau để hình thành phát triển tâm lí người. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
+ Tâm lý là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp, vì thế phải tổ chức hoạt động và các quan hệ giao tiếp để
nghiên cứu sự hình thành và phát triển tâm lí con người. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
+ Cần nghiên cứu sát đối tượng, chú ý đặc điểm riêng của từng cá nhân.
+ Nhìn nhận học sinh theo quan điểm phát triển, tôn trọng đặc điểm lứa tuổi.
 Tâm lý người có tính lịch sử nên khi nghiên cứu tâm lý người cần quán triệt quan điểm lịch sử cụ thể. Đồng thời
phải nghiên cứu tâm lý người trong sự vận động và biến đổi, tâm lý người không phải bất biến. Khi đánh giá
con người cần có quan điểm phát triển, không nên thành kiến với con người, cũng không nên chủ quan với con
người và với chính mình. Câu 6: Trình bày
❖ Theo quan điểm duy vật biện chứng: Tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khách quan của não người thông chức năng của tâm lý
qua chủ thể, tâm lý người có bản chất xã hội – lịch sử. người và rút ra
❖ Thế giới khách quan quy định tâm lí con người, nhưng chính tâm lí con người lại tác động trở lại thế giới khách những kết luận cần
quan bằng tính năng động, sáng tạp của nó thông qua hoạt động, hành động, hành vi. Mỗi hoạt động, hành động thiết trong hoạt động
của con người đều do “cái tâm lí” điều hành. Sự điều hành ấy biểu hiện qua những mặt sau: thực tiễn.
 Tâm lí có chức năng chung là định hướng cho hoạt động. Tâm lí là động lực thôi thúc, lôi cuốn con người hoạt
động, giúp con người vượt mọi khó khăn vươn tới mục đích đã đặt ra.
Ví dụ: Khi muốn đạt họng bổng trong môi trường Đại học, mỗi sinh viên phải đặt ra mục tiêu học tập cho từng môn trong
mỗi kỳ, đề ra phương pháp học tập có hiệu quả.
 Tâm lí có chức năng điều khiên, kiểm soát quá trình hoạt động bằng chương trình, kế hoạch, cách thức tiến hành
hoạt động, làm cho hoạt động của con người trở nên có ý thức và đem lại hiệu quả nhất định.
Ví dụ về các hiện tượng tâm lý trong điều khiển và kiểm soát hoạt động: trong quá trình học tập ta luôn xem xét ta học
theo kế hoạch đã đề ra chưa, nếu chưa ta điều chỉnh bản thân để bản thân để học tập theo đúng kế hoạch.
 Tâm lí giúp con người điều chỉnh hoạt động phù hợp với mục đích đã xác định, đồng thời phù hợp với điều kiện
và hoàn cảnh thực tế cho phép.
Ví dụ sau khi học xong 1 học kì đại học, ta đánh giá là mức độ đạt được mục tiêu mình đặt ra ngay từ ban đầu và điều
chỉnh sao cho phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện.
❖ Kết luận: nhờ có chức năng định hướng, điều khiển, điều chỉnh hoạt động nói trên mà: lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
– Giúp cho học sinh tìm được mục tiêu, động lực trong các vấn đề của cuộc sống.
– Giúp học sinh nhận thức, cải tạo, thích ứng với hoàn cảnh khách quan và sáng tạo ra những cái mới đồng thời hoàn thiện bản thân. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương Câu 7: Trình bày
❖ Theo quan điểm duy vật biện chứng: Tâm lí người là sự phản ánh hiện thực khách quan của não người thông cách phân loại hiện
qua chủ thể, tâm lý người có bản chất xã hội – lịch sử. tượng tâm lý theo
❖ Có nhiều cách phân loại hiện tượng tâm lí, thông thường người ta phân loại các hiện tượng tâm lí theo thời gian thời gian tồn tại của
hình thành và tồn tại của chúng, vai trò của chúng trong cấu trúc nhân cách. Theo đó, có ba loại hiện tượng tâm chúng. Lấy ví dụ minh hoạ
lí: quá trình tâm lí, trạng thái tâm lí và thuộc tính tâm lí:
 Quá trình tâm lí: là những hiện tượng tâm lí diễn ra trong thời gian tương đối ngắn, có mở đầu, diễn biến, kết thúc
tương đối rõ ràng. Có ba quá trình tâm lí cơ bản sau:
 Quá trình nhận thức gồm: cảm giác, tri giác, trí nhớ, tưởng tượng, tư duy, ngôn ngữ.
 Quá trình cảm xúc biểu thị sự vui mừng hay tức giận, dễ chịu hay khó chịu, nhiệt tình hay thờ ơ...
 Quá trình ý chí được thể hiện qua hành động ý chí của con người vượt qua khó khăn, trở ngại để đạt tới mục đích đã xác định.
 Trạng thái tâm lí là những hiện tượng tâm lí diễn ra trong thời gian tương đối dài, việc mở đầu kết thúc không
rõ ràng. Có hai trạng thái tâm lí cơ bản là chú ý và tâm trạng. Ví dụ: hồi hộp trước khi thi, vui vẻ khi đạt được mục đích.
 Thuộc tính tâm lí là những hiện tượng tâm lí tương đối ổn định, bền vững, khó hình thành và cũng khó mất đi.
Các thuộc tính tâm lí tạo thành những nét đặc trưng riêng của mỗi con người với tư cách là một nhân cách.
Người ta thường nói tới bốn thuộc tính tâm lí điển hình của nhân cách: xu hướng, tính cách, khí chất và năng lực.
❖ Các loại tâm lí của con người quan hệ chặt chẽ với nhau tạo thành đời sống tâm lí phong phú, đa dạng của con người.
❖ Kết luận sư phạm: lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 8: Trình bày các Sự phát triển tâm lí cá nhân là quá trình chủ thể thông qua hoạt động và tương tác để lĩnh hội những kinh nghiệm lịch
cơ chế hình thành và sử - xã hội và biến chúng thành những kinh nghiệm riêng của cá nhân. phát triển tâm lí cá
nhân. Lấy ví dụ minh 1. Kinh nghiệm lịch sử - xã hội họa.
Ở con vật có hai loại kinh nghiệm: kinh nghiệm loài và kinh nghiệm cá thể do chính cá thể tạo ra trong quá trình sống.
Kinh nghiệm cá thể gắn liền trong từng các thể và sẽ mất cùng với cá thể.
Khác với con vật, con người tác động vào môi trường và để lại dấu ấn của mình thông qua các sản phẩm hoạt động. Các
sản phẩm đó là kết tinh của kinh nghiệm lịch sử - xã hội.
 Kinh nghiệm lịch sử: Sự tích lũy kinh nghiệm xã hội trong suốt chiều dài phát triển của xã hội đã hình thành nên
kinh nghiệm lịch sử (là những kinh nghiệm từ các thế hệ trước truyền lại). Kinh nghiệm lịch sử là dấu hiệu đặc
trưng tạo nên sự khác biệt giữa con người với các loại động vật khác vốn chỉ có kinh nghiệm loài chứ không có kinh nghiệm lịch sử.
Ví dụ: Kinh nghiệm trồng lúa nước, canh tác.
 Kinh nghiệm xã hội là những kinh nghiệm được hình thành và tồn tại trong hoạt động cá nhân, của xã hội và
trong các mối quan hệ giữa các chủ thể cùng sống trong xã hội đương thời. Những kinh nghiệm của xã hội được
biểu hiện qua tri thức phổ thông và tri thức về khoa học tự nhiên, xã hội, kinh nghiệm ứng xử giữa người với
người, giữa người với thế giới tự nhiên... Ví dụ: lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Kinh nghiệm lịch sử, xã hội kết hợp với nhau tạo thành hệ thống kinh nghiệm lịch sử - xã hội và tồn tại trong đời sống
xã hộ (được kết tinh trong các vật phẩm do con người sáng tạo ra và trong các quan hệ giữa con người với con người)
2. Cơ chế chuyển kinh nghiệm lịch sử, xã hội thành kinh nghiệm cá nhân (Cơ chế chuyển bên ngoài vào bên trong)
 Quá trình phát triển tâm lí cá nhân thông qua sự tương tác giữa cá nhân và thế giới bên ngoài. Quá trình cá nhân
tiếp thu những kinh nghiệm lịch sử - xã hội không phải là sự chuyển từ bên ngoài vào bên trong một cách cơ học
mà bằng cách tương tác giữa chủ thể và đối tượng (chứa kinh nghiệm lịch sử - xã hội)
 Sự hình thành và phát triển thế giới cấu trúc tâm lí cá nhân (cấu trúc bên trong) thực chất là quá trình chuyển các
hành động tương tác từ bên ngoài vào bên trong của cá nhân (cơ chế chuyển vào trong).
 Để hình thành các kinh nghiệm cá nhân trong quá trình tương tác giữa cá nhân với thế giới đồ vật và với người
khác, chủ thể phải tách các kinh nghiệm xã hội – lịch sử, được mã hóa trong đồ vật và trong các quan hệ xã hội,
chuyển chúng thành kinh nghiệm riêng của mình. Tức là chủ thể phải tiến hành quá trình chuyển vào trong hay
còn gọi là quá trình nhập tâm.
 Quá trình chuyển vào trong là quá trình chuyển các hành động từ các hình thức bên ngoài vào bên trong và biến
thành hành động tâm lí. Đó là quá trình biến hành động từ cấu trúc vật lí thành cấu trúc tâm lí cá nhân. Ví dụ: lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 9: Phân tích các * Sự phát triển tâm lí của cá nhân diễn ra theo một trình tự nhất định, không nhảy cóc, không đốt cháy giai đoạn.
quy luật phát triển Sự phát triển và trưởng thành của cơ thể từ lúc bắt đầu là một hợp tử đến khi về già trải qua tuần tự các giai đoạn: thai
tâm lí cá nhân. Lấy ví nhi, tuổi thơ, dậy thì, trưởng thành, ổn định, suy giảm, già yếu và chết. Thời gian, cường độ và tốc độ phát triển ở mỗi dụ minh họa.
cá nhân có thể khác nhau, nhưng mọi cá nhân phát triển bình thường đều phải trải qua các giai đoạn đó theo một trật tự
hằng định, không đốt cháy, không nhảy cóc, không bỏ qua giai đoạn trước để có giai đoạn sau.
* Sự phát triển tâm lí cá nhân diễn ra không đồng đều. -
Sự phát triển cả thể chất và tâm lí diễn ra với tốc độ không đều qua các giai đoạn phát triển. Xu hướng chung là
chậm dần từ sơ sinh đến trưởng thành. Có giai đoạn phát triển với tốc độ rất nhanh, có gđ chậm lại để rồi vượt lên ở giai đoạn sau. -
Không đều về thời điểm hình thành, tốc độ, mức độ phát triển giữa các cấu trúc tâm lí trong quá trình phát triển ở mỗi cá nhân. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Ví dụ: thông thường, trẻ em phát triển nhận thức trước và nhanh hơn so với phát triển ngôn ngữ; ý thức về các sự vật
bên ngoài trước khi xuất hiện ý thức về bản thân v.v.
- Có sự không đều giữa các cá nhân trong quá trình phát triển cả về tốc độ và mức độ: Khi mới sinh và lớn lên, mỗi cá
nhân có cấu trúc cơ thể riêng (về hệ thần kinh, các giác quan và các cơ quan khác của cơ thể). Đồng thời được nuôi
dưỡng, được hoạt động trong những môi trường riêng (gia đình, nhóm bạn, nhà trường v.v). Sự khác biệt đó tạo ra ở mỗi
cá nhân có tiềm năng, điều kiện, môi trường phát triển riêng của mình, không giống người khác. Vì vậy giữa các cá nhân
có sự khác biệt và không đều về cả mức độ và tốc độ phát triển.
=> Kết luận: Giáo dục trẻ em không chỉ quan tâm và tôn trọng sự khác biệt cá nhân trong qúa trình phát triển của các
em mà còn cần phải tạo điều kiện thuận lợi để mỗi cá nhân phát huy đến mức tối đa mọi tiềm năng của mình, để đạt đến
mức phát triển cao nhất so với chính bản thân mình. *
Sự phát triển tâm lí cá nhân diễn ra tiệm tiến và nhảy vọt:
Theo nhà tâm lí học J.Piaget, sự hình thành và phát triển các cấu trúc tâm lí diễn ra theo cách tăng dần về số lượng (tăng
trưởng) và đột biến (phát triển, biến đổi về chất).
Các nghiên cứu của S.Freud và E.Erikson đã phát hiện sự phát triển các cấu trúc nhân cách của trẻ em diễn ra
bằng cách tăng dần các mối quan hệ với người lớn, dẫn đến cải tổ các cấu trúc nhân cách đã có, tạo ra cấu trúc mới, để
thiết lập sự cân bằng trong đời sống nội tâm của mình.
Như vậy, trong quá trình phát triển các cấu trúc tâm lí thường xuyên diễn ra và đan xen giữa hai quá trình: tiệm
tiến và nhảy vọt. Hai quá trình này có quan hệ nhân quả với nhau. *
Sự phát triển tâm lí cá nhân gắn bó chặt chẽ với sự trưởng thành cơ thể và sự tương tác với môi trường văn
hóa – xã hội:
Sự phát triển của các cấu trúc tâm lí gắn liền và phụ thuộc vào sự trưởng thành của cơ thể và vào mức độ hoạt động
của nó. Mức độ phát triển tâm lí phải phù hợp với sự trưởng thành của cơ thể. Nếu sự phù hợp này bị phá vỡ sẽ dẫn
đến bất bình thường trong quá trình phát triển của cá nhân
Mặt khác, cá nhân muốn tồn tại và phát triển phải hoạt động trong môi trường hiện thực. Ở đó có rất nhiều lực lượng
trực tiếp và gián tiếp tác động, chi phối và quy định hoạt động của cá nhân, trong đó môi trường văn hoá - xã hội là chủ lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
yếu. Vì vậy, sự hình thành và phát triển tâm lí cá nhân diễn ra trong sự tương tác chặt chẽ giữa ba yếu tố: chủ thể hoạt
động, yếu tố thể chất và môi trường. Sự tương tác giữa ba yếu tố này tạo nên tam giác phát triển của mọi cá nhân. *
Sự phát triển tâm lí cá nhân có tính mềm dẻo và có khả năng bù trừ lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
 Các nhà Tâm lí học hành vi cho thấy, có thể điều chỉnh, thậm chí làm mất một hành vi khi đã được hình thành.
Điều này nói lên tính có thể thay đổi, thay thế được của các hành vi trong quá trình phát triển.
 Các công trình nghiên cứu của A.Adler cho thấy, con người, ngay từ nhỏ đã có xu hướng vươn tới sự tốt đẹp.
Trong quá trình đó, cá nhân thường ý thức được sự thiếu hụt, yếu kém của mình và chính sự ý thức đó là động
lực thúc đẩy cá nhân khắc phục, bù trừ sự thiếu hụt đó. Đứa trẻ muốn nhìn tất cả nếu nó bị mù, muốn nghe tất cả
nếu tai của nó bị khiếm khuyết, muốn nói nếu nó gặp khó khăn về ngôn ngữ v.v. Xu hướng bù trừ trong tâm lí là
quy luật tâm lí cơ bản trong quá trình phát triển.Thậm chí, sự bù trừ có thể quá mức (siêu bù trừ), dẫn đến chuyển
hoá sự yếu kém trở thành sức mạnh.
 Như vậy, cả về phương diện hành vi bên ngoài, cả cấu trúc tâm lí bên trong và cơ chế sinh lí thần kinh của vỏ não
đều cho thấy sự linh hoạt và khả năng bù trừ của cá nhân trong quá trình phát triển.
 Việc phát hiện quy luật về tính mềm dẻo và bù trừ trong quá trình phát triển tâm lí đã vạch ra cơ sở khoa học cho
việc điều chỉnh sự lệch lạc và khắc phục sự chậm trễ, hẫng hụt tâm lí của cá nhân do các tác động từ phía chủ thể
và từ phía môi trường, đem lại sự cân bằng và phát triển bình thường cho cá nhân.
Kết luận sư phạm: -
Trong quá trình giáo dục tránh tình trạng bắt ép trẻ em phát triển sớm so với khả năng và phát triển của mình. -
Giáo dục trẻ em không chỉ quan tâm và tôn trọng sự khác biệt cá nhân trong quá trình phát triển của các em mà
cần tạo điều kiện thuận lợi để mỗi cá nhân phát huy đến mức tối đa mọi tiềm năng của mình, để đạt đến mức phát triển
cao nhất so với chính bản thân mình. lOMoAR cPSD| 61526682
Đề cương Tâm lý học đại cương
Câu 10: Hoạt động * Khái niệm: có nhiều quan niệm khác nhau về hoạt động: là gì? Trình bày vai -
Về phương diện triết học, hoạt động là phương thức tồn tại của con người trong thế giới.
trò của hoạt động đối -
Về phương diện sinh học, hoạt động là sự tiêu hao năng lượng thần kinh và cơ bắp của con người tác đọng vào
với sự phát triển tâm hiện thực khách quan nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình.