Đề cương Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh | Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61601435
1: Cơ sở thực tiễn hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh: Bối cảnh lịch sử - xã hội Việt Nam cuối TK XIX đầu TK XX. Vận dụng:
Ý nghĩa của việc học TTHCM đối với sinh viên.
Trước khi tdp xâm lược: Việt Nam là một nước phong kiến lạc hậu, nhà Nguyễn thi hành chính sách bế quan tỏa cảng
- Từ 1858, đế quốc Pháp bắt đầu tiến hành xâm lược Việt Nam.
- Từ 1858 đến cuối TK XIX, các phong trào yêu nước chống Pháp liên tục nổ ra nhưng cuối cùng đều thất bại. (theo tư tưởng phong kiến)
- Thực dân Pháp khai thác thuộc địa Việt Nam mạnh mẽ.
- Xã hội Việt Nam xuất hiện những giai tầng mới: giai cấp công nhân, giai cấp tư sản và tầng lớp tiểu tư sản ở thành thị.
 Xuất hiện mâu thuẫn mới: mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân Việt Nam với giai cấp tư sản, mâu thuẫn giữa toàn thể
nhân dân Việt Nam với đế quốc Pháp.
- Đầu TK XX, do ảnh hưởng của cải cách xuất hiện các phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản nhưng
đều thất bại. (chưa có đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn)
 chứng tỏ chưa đáp ứng yêu cầu
 Việt Nam rơi vào khủng hoảng đường lối cứu nước
- Thực tiễn đặt ra câu hỏi: Cứu nước bằng con đường nào để có thể đi đến thắng lợi?
- KL: sự xuất hiện của HCM cùng với việc tìm thấy con đường cứu nước: cmvs đã đáp ứng nhu cầu của thực tiễn. Kết
hợp với CMVN để cho ra đời ĐCSVN Ý nghĩa của việc học TTHCM đối với sinh viên:
- Góp phần nâng cao năng lực tư duy lý luận
- Giáo dục và định hướng thực hành đạo đức cách mạng, củng cố niềm tin khoa học gắn liền với trau dồi tình cảm cách
mạng, bồi dưỡng lòng yêu nước
- Xây dưng, rèn luyện phương pháp và phong cách công tác
2: Quan điểm của Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc. Trách nhiệm của sinh viên trong việc bảo vệ độc lập dân tộc.
- Độc lập, tự do là quyền thiêng liêng, bất khả xâm phạm của tất cả các dân tộc
+ Bản yêu sách 8 điểm được gửi trong hội nghị Véc xây năm 1919, đòi các quyền tự do, dân chủ cho nhân dân An Nam
+ Chánh cương văn tắt năm 1930: “Đảnh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp và bịn phong kiến. Làm cho nước Nam được hoàn toàn độc lập” lOMoAR cPSD| 61601435
+ Tuyên ngôn độc lập: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và thực sự đã thành một nước tự do và độc lập”
- Độc lập dân tộc phải gắn liền tự do, hạnh phúc của nhân dân
+ Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 thành công, Hồ Chí Minh nói: “Nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự
do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”
+ Hồ Chí Minh luôn coi độc lập gắn liền với tự do, hạnh phúc cho nhân dân: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn
tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn
áo mặc, ai cũng được học hành”
- Độc lập dân tộc phải là nền độc lập thật sự, hoàn toàn và triệt để
+ Hiệp định sơ bộ 6/3/1946: “Chính phủ Pháp công nhận nước VNDCCH là 1 quốc gia tự do có chính phủ của mình,
nghị viện của mình, quân đội của mình, tài chính của mình”
+ Theo HCM, độc lập dân tộc phải là độc lập thật sự, hoàn toàn và triệt để trên tất cả các lĩnh vực: độc lập mà người
dân không có quyền tự quyết về ngoại giao, không có quân đội riêng, … thì độc lập có nghĩa lý gì
- Độc lập dân tộc gắn liền với thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ
+ Khi đất nước bị chia cắt, Hồ Chí Minh kiên trì đấu tranh để thống nhất Tổ quốc, thể hiện niềm tin tuyệt đối vào sự
thắng lợi của cách mạng.
+ Trong Di chúc: “Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định
phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà”
 Tinh thần độc lập, tự do được thể hiện xuyên suốt trong toàn bộ tư tưởng Hồ Chí Minh: + Bác nói với bộ trưởng thuộc
địa Pháp: “Cái mà tôi cần nhất trên đời là: Đồng bào tôi được tự do, Tổ quốc tôi được độc lập”
+ “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”
 Là lý do chiến đấu, là nguồn sức mạnh làm nên chiến thắng của nhân dân Việt Nam, đồng thời cũng là nguồn động viên
đối với các dân tộc bị áp bức trên thế giới
Trách nhiệm của sinh viên trong việc bảo vệ độc lập dân tộc
- Bảo vệ Tổ quốc là trách nhiệm của mọi công dân. Trong đó có sinh viên là đội ngũ tri thức chuẩn bị những kiến thức
cho hành trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc - Để bảo vệ độc lập dân tộc: lOMoAR cPSD| 61601435
+ Nhận thức, tri thức đúng đắn về trách nhiệm của công dân với việc bảo vệ độc lập dân tộc
+ Nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch
+ Sinh viên phải có những hành động cụ thể thiết thực: ra sức học tập rèn luyện; tham gia vào các phong trào bảo vệ;
cảnh giác trước mọi âm mưu của thế lực thù địch; nói lên tiếng nói phản đối xâm chiếm bất hợp pháp với quyền lợi của Tổ quốc.
3: Những vấn đề nguyên tắc trong hoạt động của Đảng: Tập trung dân chủ, Tự phê bình và phê bình. Ý nghĩa của các
nguyên tắc trên trong quá trình xây dựng Đảng hiện nay. - Tập trung dân chủ:
+ Là nguyên tắc tổ chức cơ bản nhất của Đảng, nhằm xây dựng Đảng trở thành một tổ chức chặt chẽ, phát huy sức
mạnh của cá nhân và tập thể
+ Tập trung nghĩa là sự thống nhất về mặt tư tưởng, tổ chức và hành động. Biểu hiện là thiểu số phục tùng đa số, cấp
dưới phục tùng cấp trên, mọi đảng viên phải chấp hành vô điều kiện điều lệ đảng
+ Dân chủ là tạo điều kiện cho mọi đảng viên được phát biểu, trình bày và bảo lưu ý kiến + Hồ Chí Minh nhấn mạnh:
phải làm cho tất cả mọi Đảng viên bày tỏ hết ý kiên của mình trong Đảng, sau đó đi đến tập trung (đề cập ý chí thống
nhất, hành động thống nhất) + HCM nhấn mạnh: tập trung và dân chủ là hai mặt của một vấn đề, có mối quan hệ
biện chứng với nhau. Tập trung và dân chủ luôn thống nhất, gắn bó chặt chẽ. Tập trung trên cơ sở dân chủ, dân chủ để đi đến tập trung.
 Điều kiện tiên quyết: Tổ chức đảng phải trong sạch, vững mạnh. Coi tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là
tập trung. Tránh độc đoán, chuyên quyền, coi thường tập thể; dựa dẫm tập thể, không dám quyết đoán.
- Tự phê bình và phê bình:
+ Đây là nguyên tắc sinh hoạt của Đảng, quy luật phát triển của Đảng
+ Phê bình là nêu ưu điểm và khuyết điểm của đồng chí, đồng đội. Tự phê bình là … + Mục đích là để nhận rõ ưu
khuyết điểm của mình và đồng đội để có hướng phát huy, làm cho phần tốt trong mỗi người phát triển, cái xấu
dần mất đi. Từ đó làm cho tổ chức trở nên vững mạnh, đoàn kết
+ Đảng nhận định: “1 đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, xem khuyết điểm đó từ đâu tới rồi mới tìm cách sửa chữa” lOMoAR cPSD| 61601435
+ Thái độ và phương pháp phê bình: thật thà, không thêm bớt, phải khéo léo, phù hợp, phải trên tinh thần đồng chí, yêu thương lẫn nhau
Ý nghĩa của các nguyên tắc trong việc xây dựng Đảng hiện nay
- Để Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, ngang tầm yêu cầu, nhiệm vụ mới của cách mạng, việc vận dụng tư tưởng Hồ
Chí Minh về nguyên tắc tập trung dân chủ trong mọi hoạt động của Đảng trở nên quan trọng, cấp thiết, là vấn đề then
chốt, có ý nghĩa quyết định đến uy tín và năng lực lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng, quyết định sự thành, bại của sự nghiệp cách mạng.
- Nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong công tác xây dựng Đảng Việt Nam là quy luật phát triển của Đảng, giúp giáo
dục, rèn luyện đảng viên, ngăn chặn suy thoái tư tưởng và khuyết điểm, xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch vững
mạnh, nâng cao đạo đức cách mạng và đoàn kết thống nhất
4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước: Nhà nước pháp quyền. Liên hệ với việc xây dựng Nhà nước Việt Nam hiện nay.
- Nhà nước hợp hiến, hợp pháp:
+ Nhà nước do nhân dân tổ chức nên thông qua tổng tuyển cử
+ Nhà nước được xây dựng và hoạt động theo các nguyên tắc của hiến pháp
+ Bản yêu sách của nhân dân An Nam: yêu cầu cải cách nền pháp lý ở Đông Dương, bảo đảm về mặt pháp luật, xóa bỏ
hoàn toàn các tòa án đặc biệt, thay thế chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật
+ Đảm bảo cho Nhà nước được tổ chức và vận hành phù hợp với pháp luật, đồng thời căn cứ vào pháp luật để điều
hành xã hội, làm cho tinh thần pháp quyền thấm sâu và điều chỉnh mọi quan hệ và hoạt động trong Nhà nước và xã hội
+ Tổng tuyển cử để lập nên Quốc hội rồi từ đó lập ra Chính phủ và các cơ quan, bộ máy hợp hiến, thể hiện quyền
lực tối cao của nhân dân - Nhà nước thượng tôn pháp luật:
+ Nhà nước quản lý bằng bộ máy và bằng nhiều biện pháp khác nhau, quan trọng nhất là quản lý bằng Hiến pháp và
pháp luật nói chung. Cần làm tốt công tác lập pháp.
+ Hồ Chí Minh đã 2 lần tham gia vào quá trình lãnh đạo soạn thảo Hiến pháp (1946 và 1959) + Hồ Chí Minh rất chú
trọng đưa pháp luật vào trong cuộc sống, bảo đảm cho pháp luật được thi hành và có cơ chế giám sát việc thi hành pháp luật lOMoAR cPSD| 61601435
+ Hồ Chí Minh chú trọng đến vấn đề nâng cao dân trí, phát huy tính tích cực chính trị của nhân dân, làm cho nhân dân
có ý thức chính trị trong việc tham gia công việc của chính quyền các cấp
+ Hồ Chí Minh luôn nêu cao tính nghiêm minh của pháp luật
+ Hồ Chí Minh luôn khuyến khích nhân dân phê bình, giám sát công việc của Nhà nước, giám sát quá trình Nhà nước
thực thi pháp luật, không ngừng nhắc nhở cán bộ các cấp, các ngành phải gương mẫu trong việc tuân thủ pháp luật,
trước hết là các cán bộ thuộc ngành hành pháp và tư pháp - Pháp quyền nhân nghĩa:
+ Tôn trọng, đảm bảo thực hiện đầy đủ các quyền con người, chăm lo đến lợi ích của mọi người
+ Pháp luật có tính nhân văn, khuyến thiện, lấy mục đích giáo dục, cảm hóa
+ Pháp luật thể hiện tính nghiêm minh nhưng khách quan và công bằng - Liên hệ việc xây
dựng Nhà nước Việt Nam hiện nay:
+ Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật + Khẩn trương thể chế hóa
các quy định về quyền con người, quyền và tự do hiến định của công dân, bảo đảm trách nhiệm hai chiều giữa Nhà nước và công dân
+ Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, đẩy mạnh đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong bộ máy nhà nước
+ Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ năng lực, phẩm chất, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền
5: Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của đại đoàn kết dân tộc. Trách nhiệm của sinh viên trong việc xây dựng khối đại đoàn
kết dân tộc hiện nay.
- Đại đoàn kết dân tộc là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, quyết định thành công của cách mạng
+ Đại đoàn kết dân tộc là chiến lược cơ bản nhất quán lâu dài của cách mạng Việt Nam + Trong các giai đoạn cách
mạng, trước những yêu cầu và nhiệm vụ khác nhau, chính sách và phương pháp tập hợp đại đoàn kết có thể và cần
thiết phải điều chỉnh cho phù hợp song
không thay đổi chủ trương đại đoàn kết toàn dân tộc
+ Hồ Chí Minh tổng kết “đoàn kết đoàn kết đại đoàn kết, thành công thành công đại thành công” lOMoAR cPSD| 61601435
- Đại đoàn kết toàn dân tộc là một mục tiêu, nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng Việt Nam + Đại đoàn kết không chỉ là
khẩu hiệu mà còn được xác định là nhiệm vụ hàng đầu, nó phải được quán triệt trong tất cả mọi đường lối chủ trương
chính sách của Đảng cho đến các hoạt động của Đảng
+ Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, do quần chúng và vì quần chúng. Đại đoàn kết là yêu cầu khách quan của
sự nghiệp cách mạng. Đảng có sứ mệnh tổ chức khối đại đoàn kết, tạo thành sức mạnh tổng hợp
- Trách nhiệm của sinh viên trong việc xây dựng khối đại đoàn kết
+ Là trách nhiệm của toàn đảng, toàn dân và bản thân mỗi người. Mỗi cá nhân phả có ý thức đúng đắn về vai trò của
mình đối với việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc
+ Học tập tốt, tu dưỡng, rèn luyện bản thân nắm rõ những quan điểm đường lối của Đảng về xây dựng khối đại đoàn kết
+ Tự rèn luyện bản thân về đạo đức, trách nhiệm đối với bản thân, gia đình và cộng đồng + Quan tâm đoàn kết từ
trong gia đình trường học cộng đồng, thực hiện nghiêm túc những chủ trương của Nhà nước để thực hiện đoàn kết dân tộc
6: Tư tưởng Hồ Chí Minh về các chuẩn mực đạo đức cách mạng: Trung với nước, hiếu với dân; Cần, kiệm, liêm, chính, chí
công vô tư. Liên hệ với việc rèn luyện đạo đức sinh viên hiện nay.
 Trung với nước, hiếu với dân
- Là phẩm chất đạo đức quan trọng bao trùm và chi phối những phẩm chất đạo đức khác. Khái niệm trung hiếu đã được
Hồ Chí Minh kế thừa tư tưởng đạo đức truyền thống của Việt Nam và phương Đông nhưng được Hồ Chí Minh đưa
vào đó một nội dung mới rộng lớn hơn tạo nên cuộc cách mạng trong quan hệ về đạo đức
- Là thể hiện trách nhiệm với sự nghiệp dựng nước và giữ nước với con đường đi lên và phát triển của đất nước.
+ Trung với nước là trung thành với Tổ quốc, suốt đời phấn đấu hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc vì chủ nghĩa xã hội.
+ Hiếu với dân là phải tin dân thương dân học dân, lắng nghe ý kiến của dân, gắn bó mật thiết với dân, tổ chức vận
động nhân dân thực hiện tốt đường lối chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước
- Trung với bước phải gắn liền Hiếu với dân. Vì nước là nước của dân, dân là chủ nhân của đất nước. Bao nhiêu quyền
hành và lực lượng đều ở nơi dân. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Cán bộ cách mạng phải là công bộc của nhân dân. lOMoAR cPSD| 61601435
 Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư
- Gắn liền với hoạt động hằng ngày của con người, là biểu hiện cụ thể, sinh độ của phẩm chất trung với nước, hiếu với
dân. Hồ Chí Minh kế thừa từ tư tưởng truyền thống đạo đức của Việt Nam và phương Đông, nhưng lọc bỏ những yếu
tố, những nội dung không phù hợp, đưa vào những nội dung mới đáp những những yêu cầu của cách mạng.
- Cần là siêng năng, chăm chỉ, lao động có kế hoạch có hiệu quả có năng suất cao, với tinh thần tự lực cánh sinh.
- Kiệm là tiết kiệm sức lao động, thời gian, của cải, tiền bạc của nhân dân, của đất nước, của bản thân, không xa xỉ,
không hoang phí. Cần và kiệm luôn đi đôi với nhau.
- Liêm là luôn tôn trọng của công của dân, trong sạch, không tham địa vị, tiền tài, … Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ.
- Chính là không gian tà, thẳng thắn đứng đắn, được thể hiện thông qua 3 mối quan hệ
+ Với mình: không tự cao tự đại, luôn chịu khó cầu tiến bộ, phát triển điều hay, sửa điều dở + Với người: không nịnh
hót người trên, khinh kẻ dưới, luôn chân thành, khiêm tốn, thật thà, không dối trá, lừa lọc
+ Với việc: việc công lên trước, phụ trách việc gì phải làm cho kỳ được đến nơi đến chốn
- Chí công vô tư là công bằng, công tâm, khoogn thiên vị, luôn đặt lợi ích của Đảng của dân tộc lên trước, phải lo trước
thiên hạ, vui sau thiên hạ. Thực hành chí công vô tư là nêu cao chủ nghĩa tập thể, trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân
 Hồ Chí Minh coi cần, kiệm, liêm, chính là 4 đức tính cơ bản của con người, là nền tảng của đời sống mới, của thi đua ái
quốc và cán bộ Đảng viên phải thực hành trước để nhân dân noi theo. “Trời có 4 mùa xuân hạ thu đông, đất có 4
phương đông tây nam bắc, người có 4 đức Cần, kiệm, liêm, chính. Thiếu 1 mùa không thành trời, thiếu 1 phương
không thành đất, thiếu 1 đức không thành người.”
 Liên hệ với việc rèn luyện đạo đức sinh viên hiện nay
- Thấm nhuần tư tưởng đạo đức của Hồ Chí Minh, thường xuyên tu dưỡng những đạo đức cách mạng cần kiệm liêm
chính chí công vô tư nhưng cũng đồng thời đấu tranh với những biểu
hiện của các hành vi vô đạo đức, suy thoái đạo đức, đi ngược lại với thuần phong mĩ tục của dân tộc
- Tự soi sửa mình, rèn luyện các phẩm chất đạo đức, nói đi đôi với làm lOMoAR cPSD| 61601435
- Tích cực tham gia các phong trào của đoàn thanh niên, phấn đấu trở thành tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm,
tính trung thực, nói đi đôi với làm, tu dưỡng đạo đức suốt đời. 7: Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa.
Trách nhiệm của sinh viên trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
- Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng
+ Văn hóa là mục tiêu, là quyền sống, quyền sung sướng, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc; là khát vọng của
nhân dân về các giá trị chân, thiện, mỹ.
+ Động lực phát triển đất nước, bao gồm động lực vật chất và tinh thần, cộng đồng và cá nhân, nội lực và ngoại lực
đều được xem xét dưới góc độ văn hóa:
Văn hóa chính trị có ý nghĩa soi đường cho quốc dân đi, lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường, tự chủ
Văn hóa văn nghệ góp phần nâng cao lòng yêu nước, lý tưởng, tình cảm cách mạng, niềm tin chiến thắng
Văn hóa giáo dục diệt giặc dốt, xóa mù chữ, giúp con người hiểu biết quy luật phát triển của xã hội
Văn hóa đạo đức, lối sống nâng cao phẩm giá, phong cách lành mạnh của con người
Văn hóa pháp luật bảo đảm dân chủ, trật tự, kỷ cương phép nước - Văn hóa là mặt trận
+ Mặt trận văn hóa là cuộc chiến đấu trên lĩnh vực văn hóa, anh chị em văn nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy có
nhiệm vụ phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân
+ Mặt trận văn hóa là một lĩnh vữ hoạt động có tính độc lập, có mối quan hệ mật thiết với các lĩnh vực khác, phản ánh
tính chất cam go, quyết liệt của hoạt động văn hóa.
+ Dân tộc ta là một dân tộc anh hùng, thời đại ta là một thời đại vẻ vang.
- Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân
+ Mọi hoạt động của văn hóa phải trở về với cuộc sống thực tại của quần chúng, phản ánh được tư tưởng và khát vọng của quần chúng
+ Tóm lại “từ trong quần chúng ra. Về sâu trong quần chúng”
- Trách nhiệm của sinh viên trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc
+ Thấm nhuần tư tưởng văn hóa của Hồ Chí Minh, học và tìm hiểu về văn hóa dân tộc + Tích cực tham gia các hoạt
động văn hóa, sử dụng và phát triển nhằm lưu giữ bản sắc văn hóa lâu đời. lOMoAR cPSD| 61601435
+ Quan tâm và chia sẻ với người khác về văn hóa dân tộc
+ Giữ gìn và phát huy truyền thống tốt
+ Tạo ra môi trường giáo dục văn hóa