Đề cương ôn tập học phần Chủ nghĩa xã hội khoa học | Đại học Bách Khoa Hà Nội

Đề cương ôn tập học phần Chủ nghĩa xã hội khoa học | Đại học Bách Khoa Hà Nội. Tài liệu được biên soạn giúp các bạn tham khảo, củng cố kiến thức, ôn tập và đạt kết quả cao kết thúc học phần. Mời các bạn đọc đón xem!

47 24 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học

Trường: Đại học Bách Khoa Hà Nội

Thông tin:

13 trang 6 tháng trước

Tác giả:

Profile Thùy Dương
1
1. u ki n KT-XH cho s Trình bày định nghĩa CNXHKH. Phân tích điề ệ ự ra đời của CNXHKH
*Định nghĩa CNXHKH: CNXHKH đượ ểu theo hai nghĩac hi
- ng, CNXHKH là ch Lênin, lu n gi i t tri t h c, kinh Theo nghĩa rộ ủ nghĩa Mác – ậ ả ừ các giác độ ế ọ
tế h c chính tr và chính tr - xã h i v s chuy n bi n t t y u c a xã h i t CNTB ọ ị ị ộ ề ự ể ế ấ ế ủ ội loài ngườ ừ
lên CNXH và CNCS. V.I. Lênin đã đánh giá khái quát bộ “Tư bản” – “ …tác phẩm ch yủ ếu và cơ
bản trình bày chủ i khoa hnghĩa xã hộ ọc… nhữ đó nả tương lai.ng yếu tố từ y sinh ra chế độ
- p, CNXHKH là m t trong ba b n h p thành ch -lênin. Trong Theo nghĩa hẹ ộ ộ phậ ợ ủ nghĩa Mác
tác ph t ba ph t h chính trẩm “Chống Đuyrinh”, Ăngghen đã viế ần: “triế ọc”, “kinh tế ị” và
“cnxhkh”. Lênin khi viế ẩm “Ba nguồ nghĩa Mác” t tác ph n gốc và ba bộ phận hợp thành chủ
đã khẳng định: “Nó là ngườ chính đáng củ ốt đẹi thừa kế a tất cả những cái t p nhất mà loài
ngườ ế ếi tạo ra trong th kỉ XIX, đó là triế ọc Đứt h c, kinh t chính trị học Anh và chủ nghĩa xã
hội Pháp”.
*Điề ệu ki n KT- XH
- V kinh t : ề ế
+ Cách m ng công nghi t hi n m t l ng s n xu t m i công ạ ệp đã làm xuấ ệ ộ ực lượ ả ấ ới, đó là nền đạ
nghiệp, mà tác động của nó vào phương thức sản xuất tư bản ch ủ nghĩa ngày càng sâu rộng,
cả về quy mô s n xu ng, kinh nghiả ất và năng suất lao độ ệm qu t qu tản lý… Kế ả ất yếu c a tác ủ
độ ấng ấy là vừa làm cho l ng sực lượ ản xu t phát tri n, v a d n t i mâu thu n gi a lể ừ ẫ ớ ẫ ữ ực lượng
sản xu t và quan h s n xuấ ệ ả ất tư bả nghĩa ngày càng gia tăng. Nn chủ hững cuộc kh ng ho ng ủ ả
hàng hóa th a theo chu k và hi ng th t nghi p càng nhi ừ ỳ ện tượng người lao độ ấ ệ ều
=> ch ng t s chi n th ng m t cách thuy t ph c v ứ ỏ ự ế ắ ộ ế ụ ề phương diện kinh t c a giai cế ủ ấp tư sản
trướ ếc giai cấp phong ki n
- V xã h ề ội:
+ Giai cấp tư sản và giai c p công nhân tr thành hai giai cấ ở ấp cơ bản trong xã h i, vộ ừa nương
tựa vào nhau để cùng tồn tại, vừa có mâu thu i kháng v i nhau v l i ích ẫn đố ớ ề ợ
+ Cu u tranh c a giai c p công nhân ch ng l i s ng tr áp b c c a giai c n, ộc đấ ủ ấ ố ạ ự thố ị ứ ủ ấp tư sả
biể ệ ề ặu hi n v m t xã h i c a mâu thu n ngày càng quy t li t gi a l ng s n xu t mang ộ ủ ẫ ế ệ ữ ực lượ ả ấ
tính ch t xã h i v i quan h s n xu t d a trên ch chi m h n chấ ộ ớ ệ ả ấ ự ế độ ế ữu tư nhân tư bả ủ nghĩa
về tư liệu s n xu t. Nhi u cu c khả ấ ề ộ ởi nghĩa, nhiều phong trào đấu tranh đã bắt đầu có t ổ chức
và trên quy mô r ng kh p. ộ ắ
2
=> lần đầu tiên giai cấp công nhân đã xuất hiện như một lực lượng chính tr ị độc l p v i nh ng ậ ớ ữ
yêu sách kinh t , chính tr riêng cế ị ủa mình và đã bắt đầu hướng thẳng mũi nhọn của cuộc đấu
tranh vào k thù chính c a mình là giai cẻ ủ ấp tư sản
=> ph i có m t h ng lý lu ng và m làm kim ch nam cho ả ộ ệ thố ận soi đườ ột cương lĩnh chính trị ỉ
hành động cách mạng
2. Phân tích ti ng lý lu n cho s i c a CNXHKH ền đề KHTN và tư tưở ậ ự ra đờ ủ
*Tiền đề khoa học: trong khoa h c t nhiên, nh ng phát minh v ch th i trong v t lý họ ự ữ ạ ời đạ ậ ọc
và sinh h c phát tri t phá có tính cách mọc đã tạo ra bướ ển độ ạng:
- H c thuy t Ti n hóa c c khi có thuy t ti n hóa > duy tâm th n h c; ọ ế ế ủa Charles Darwin. Trướ ế ế ầ ọ
sau khi có thuy t ti n hóa > duy v t bi n chế ế ậ ệ ứng
- Đị ậnh lu t B o toàn và chuy n hóả ể a năng lượng của M.V.Lômôlôx p và Maye. Cho th y s vô ố ấ ự
cùng t n c a th i v t ch t ậ ủ ế giớ ậ ấ
- H c thuy t t bào Matthias Jakob Schleiden và Theodor Schwam ng v t và thọ ế ế . Trước, độ ậ ực
vật tách bi t > y u t siêu hình > duy tâm th n h c; sau khi có thuy t t và tv cùng ệ ế ố ầ ọ ế ế bào > đv
cấu thành t các từ ế bào > duy v t biậ ện ch ứng
=> Bằng ch ng khoa h c chứ ọ ứng minh cho các quan điểm của phép duy v t bi n ch ng. Lậ ệ ứ à cơ
sở khoa h c cho s i c a ch t biọ ự ra đờ ủ ủ nghĩa duy vậ ện chứng và ch t l ch sủ nghĩa duy vậ ị ử, cơ
sở phương pháp luận để nghiên c u nh ng v lý lu n chính tr - xã h i c a các nhà sáng ứ ữ ấn đề ậ ị ộ ủ
lập ch i khoa h c sau này ủ nghĩa xã hộ ọ
*Tiền đề tư tưở ng lý luận: Trong khoa h c xã h ng thành t n, ọ ội cũng có nhữ ựu đáng ghi nhậ
trong đó, phả ra đời kể đến sự i của:
- T t h c c riế ọ ổ điển Đức: George Wilhelm Friedrich Hêghen v i tri t h c duy tâm và phép biớ ế ọ ện
chứng duy tâm; c v i tri t h c duy v t siêu hình. và Lutvich Phoiơbắ ớ ế ọ ậ
- Kinh t chính tr h c c n Anh: Adam Smith v i h c thuy t giá tr (giá tr và ế ị ọ ổ điể ớ ọ ế ị ị thặng dư)
David Ricardo v i h c thuy t v quy lu t th ng. ớ ọ ế ề ậ ị trườ
- c bi t v Đặ ệ ề chủ nghĩa xã hội không tưởng có Cơlôđơ Hăngri Đơ Xanh Ximông, Sáclơ Phuriê,
Rôbớt. ng xã hNhững tư tưở ội chủ nghĩa không tưởng do các nhà xã hội chủ nghĩa không
tưởng Pháp, Anh đã có những giá trị nhất định:
n tinh th n phê phán, lên án ch quân ch chuyên ch và ch n ch + Thể hiệ ầ ế độ ủ ế ế độ tư bả ủ
nghĩa đầ ất công, xung độy b t, của cải khánh ki o lệt, đạo đức đả ộn, t ội ác gia tăng
3
+ Đưa ra nhiề ận điểu lu m có giá tr v xã h t c s n xu t và phân ph i sị ề ội tương lai về ổ chứ ả ấ ố ản
phẩm xã h i; nêu ra vai trò c a công nghi p và khoa h - k thu t; v xóa b s i l p giộ ủ ệ ọc ỹ ậ ề ỏ ự đố ậ ữa
lao động chân tay và lao động trí óc; về sự nghiệp giải phóng phụ nữ; về vai trò lịch sử của
nhà nước…
+ Chính những tư tưởng có tính phê phán và s d n thân trong th c ti n c a các nhà xã hự ấ ự ễ ủ ội
chủ nghĩa không tưở ực, đã thứ ỉnh phong trào đấng, trong chừng m c t u tranh của giai cấp
công nhân và người lao động
=> K t lu n: u th k XIX, nhân loế ậ Đến đầ ế ỷ ại đã đạt nhiều thành tựu to lớn trong lĩnh vực khoa
học, văn hóa và tư tưởng. Nh ng thành t u c a khoa hữ ự ủ ọc, văn hóa, tư tưởng đã tạo ra nh ng ữ
tiền đề tư tưở văn hóa cho sự ra đờ nghĩa Mác nói chung và chủ nghĩa xã hộ ng - i chủ i khoa
học nói riêng
3. Phân tích vai trò của C.Mác và Ph. Ăngghen đối v i s ra ớ ự đời của ch ủ nghĩa xã hội khoa h c ọ
*Sự chuy n bi n l ng tri t h c và lể ế ập trườ ế ọ ập trường chính trị
- C.Mác và Ph.Ăngghen đã sớm nhận thấy những m t tích cặ ực và h n ch trong tri t h c cạ ế ế ọ ủa
Hêghen và Phoiơbắc: kế ạ t nhân h i tthừa “cái hạ ợp lý”, cả o và loại bỏ cải vỏ thần bí duy tâm
để xây d ng nên lý thuy t m i c a phép bi n ch ng; k ự ế ớ ủ ệ ứ ế thừa ch ủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc,
khắc ph c tính siêu hình và nh ng h n ch l ch s ụ ữ ạ ế ị ử khác để xây d ng lý lu n m i c a ch ự ậ ớ ủ ủ nghĩa
duy v t ậ
- Chỉ trong m t th i gian ng n (t ộ ờ ắ ừ 1843-1848) v a hoừ ạt động thực ti n, v a nghiên c u khoa ễ ừ ứ
học, C.Mác và Ph.Ăngghen đã có nhiề ớn “Thờ ẻ” thểu tác phẩm l i tr hiện quá trình chuyển
biến l ng tri t h c và l ng chính tr và tập trườ ế ọ ập trườ ị ừng bước c ng c , dủ ố ứt khoát, kiên định,
nhất quán và vững chắc lập trường đó, mà nếu không có sự chuyển biến này thì chắc chắn
sẽ không có Ch i khoa h c ủ nghĩa xã hộ ọ
* Ba phát ki i cến vĩ đạ ủa C.Mác và Ph.Ăngghen
-CNDVLS: có ý nghĩa như phương pháp luậ ất để ội tư bản chung nh nghiên cứu xã h n chủ
nghĩa, từ đó sáng lậ ất mang ý nghĩa vạ p ra một trong những học thuyết khoa học lớn nh ch
thời đại cho khoa h c xã h i phát tri n lên t m cao m c thuy t duy v t l ch sọ ộ ể ầ ới: “Họ ế ậ ị ử” mà nội
dung cơ bả “hình thái kinh tế ội” chỉ ận độn của nó là lý luận về - xã h ra bản chất của sự v ng
và phát t n c a xã h i => là phát ki i th t criể ủ ội loài ngườ ến vĩ đạ ứ nhấ ủa C.Mác và Ph.Ăngghen;
là cơ sở v m t tri t h c kh nh s sề ặ ế ọ ẳng đị ự ụp đổ của giai cấp tư sản và s ng l i c a giai cự thắ ợ ủ ấp
công nhân đề ếu như nhauu tất y
4
-Học thuy t GTTD: trong ch ế ủ nghĩa tư bản, s c ng c a công nhân là loứ lao độ ủ ại “hàng hóa đặc
biệt” mà nhà tư bả ấp tư sản đã mua và có nhữn, giai c ng thủ đoạn tinh vi chi t ngày ếm đoạ
càng l c sinh ra nh bóc l t s ng cớn “giá trị thặng dư” đượ ờ ộ ức lao độ ủa công nhân mà nhà tư
bản, giai c n không tr n làm cho mâu thuấp tư sả ả cho công nhân => là nguyên nhân cơ bả ẫn
giữa giai c p công nhân và giai cấ ấp tư sản tăng lên không thể dung hòa trong khuôn kh ổ chủ
nghĩa tư bả phương diệ ẳng địn => là sự luận chứng khoa học về n kinh tế kh nh sự diệt vong
của ch ủ nghĩa tư bản và s ự ra đời của ch ủ nghĩa xã hội là t t yấ ếu như nhau và là cơ sở cho s ự
ra đời của học thuyết về SMLS của GCCN trên toàn th i. ế giớ
-Học thuyết về SMLS toàn th i c a GCCN: kh c ph c mế giớ ủ ắ ụ ột cách tri ng h n ch có ệt để nhữ ạ ế
tính l ch s c a chị ử ủ ủ nghĩa xã hộ không tưởng đã luậi n ch ng v ứ ề phương diện chính tr - xã hị ội
của s ự diệt vong không tránh kh i c a ch ỏ ủ ủ nghĩa tư bản và s ự ra đời tất yếu c a chủ ủ nghĩa xã
hội. Lãnh đạo, t c th ng l i cách m ng xã h i ch ổ chứ ắ ợ ạ ộ ủ nghĩa ở ỗi nướ m c và trên toàn th ế giới
là s m l ch s có tính ch t toàn th i c a giai c p công nhân ứ ệnh ị ử ấ ế giớ ủ ấ
*Tuyên ngôn c ng C ng s u s ủa Đả ộ ản đánh dấ ự ra đờ nghĩa xã hội của chủ i khoa học:
-Được s uự ỷ nhiệm c a nh i c ng s n và công nhân qu c tủ ững ngườ ộ ả ố ế, ngày 24 tháng 2 năm
1848, Tuyên ngôn của Đảng C ng sộ ản do C.Mác và Ph.Ăngghen soạn thảo được công b ố trước
toàn th u s i c a CNXHKH ế giới => đánh dấ ự ra đờ ủ
- N i dung: nêu và phân tích m t cách có hộ ộ ệ ng l ch s và lô gic hoàn ch nh v thố ị ử ỉ ề nhữ ấng v n
đề ẽ ậ cơ bả ất, đầy đủn nh , xúc tích và chặt ch nhất thâu tóm hầu như toàn bộ những lu n
điểm của chủ nghĩa xã hội khoa học
- Giá tr , là kim ch ng c a toàn b phong trào c ng sị: là cương lĩnh chính trị ỉ nam hành độ ủ ộ ộ ản
và công nhân qu c t ; là ng n c d n d t giai c ng toàn th ố ế ọ ờ ẫ ắ ấp công nhân và nhân dân lao độ ế
giới
=> K t lu u ki n KT XH cho s i c a ch -Lênin nói chung và ế ận: có đủ điề ệ – ự ra đờ ủ ủ nghĩa Mác
CNXHKH nói riêng.
4. Phân tích n i dung s m nh l ch s c a giai c p công nhân ộ ứ ệ ị ử ủ ấ
*Khái ni m ệ
- S m nh l ch s : là nhi m v c a m t giai c p trong m n l ch s ; giai c này có ứ ệ ị ử ệ ụ ủ ộ ấ ột giai đoạ ị ử ấp
nhiệm v ụ lãnh đạo (một cu c) cách m ng, xóa b xã hộ ạ ỏ ội cũ và thay thế bằng xã h i m i hoàn ộ ớ
thiện, tiên tiến hơn.
5
- Giai c p công nhân: là m t t nh, h nh thành và phát tri n c ng v i quá ấ ộ ập đoàn xã hội ổn đị ì ể ớ
trình c a n n công nghi p hiủ ề ệ ện đại, v i nhớ ịp độ phát tri n c a lể ủ ực lượng s n xu t c tính chả ấ ó ất
xã h i h a, trí tu h a ngày càng cao; là l ng s n xu n tiên ti n, tr c ti p hoộ ó ệ ó ực lượ ả ất cơ bả ế ự ế ặc
tham gia vào quá tr nh s n xu t, tái s n xu u s n xu t hi a cì ả ấ ả ất các tư liệ ả ấ ện đại cũng như củ ải
vật ch t và c i t o các quan h xã h i v l i ích c a m nh; là lấ ả ạ ệ ộ ì ợ ủ ì ực lượng chủ y u x a b áp b c, ế ó ỏ ứ
bóc l t, b t công; xây d ng ch xã h i m i t - xã h i xã h i ch . ộ ấ ự ế độ ộ ớ ốt đẹp ộ ộ ủ nghĩa
*Nội dung s m nh l ch s c a GCCN ứ ệ ị ử ủ
-Mục tiêu t ng quát: x a b m i áp b c, b c l b t công trong ch ổ ó ỏ ọ ứ ó ột, ấ ế độ tư bản ch ủ nghĩa, xây
dựng thành công ch ế độ xã h i ch ộ ủ nghĩa, tiến lên ch ủ nghĩa cộng sản. Nói m t cách khác, s ộ ứ
mệnh l ch s c a giai c p công nhân là xóa bị ử ủ ấ ỏ chủ n, xóa bnghĩa tư bả ỏ chế độngười bóc lột
người, gi i phóng giai c p cả ấ ông nhân, nhân dân lao động và gi i phóngtoàn th nhân l ai khả ể ọ ỏi
mọi s áp b c, bóc l t, nghèo nàn l c h u, xây d ng xã h i m i - xã h i xã h i chự ứ ộ ạ ậ ự ộ ớ ộ ộ ủ nghĩa và
cộng s n ch ả ủ nghĩa.
-Mục tiêu c ụ thể:
kinh t : xóa b chi m h TLSX xây d ng ch công h u v TLSX, +Về ế ỏ chế độ ế ữu tư nhân về ự ế độ ữ ề
nâng cao năng suất lao động, đáp ứng với nhu c u ngày càng phát tri n c a XH. ầ ể ủ
+Về CT-XH: giai c p công nhân ph i làm cu c cách m ng xã h i, giành l y chính quy n v tay ấ ả ộ ạ ộ ấ ề ề
mình, thi t l p chuyên chính vô s n, ph ành giai c p dân t c, ph i t mình ế ậ ả ải “tự vươn lên th ấ ộ ả ự
trở thành dân t n v tay mình, giai c p công nhân ph i cùng ộc”. Sau khi đã giành chính quyề ề ấ ả
giai c p nông dân và toàn th nhân dân ra s c xây d ng xã h i m i d ấ ể ứ ự ộ ớ ựa trên cơ sở chế độ
công h u v u s n xu t, ti n t i xã h i không có giai cữ ề tư liệ ả ấ ế ớ ộ ấp
c hi n s nghi p gi i phóng th y, - +Về VH-TT: Ph.Ăngghen khẳng định: “Thự ệ ự ệ ả ế giới ấ đó là sứ
mệnh l ch s c a giai c p vô s n hi n m m ch y u trong ị ử ủ ấ ả ện đại” . V.I.Lênin cũng nhấ ạnh: “Điể ủ ế
học thuy t c a Mác là ế ủ ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò l ch s ị ử thế giới c a giai c p vô sủ ấ ản là người
xây d ng xã h i xã h i ch ự ộ ộ ủ nghĩa”
=> K t lu n: Là giai cế ậ ấp cơ bản b áp bị ức dưới chủ nghĩa tư bản, giai c p công nhân ch ấ ỉ có thể
thoát kh í ách áp b c b u tranh giai c p ch ng giai c b ng con ỏ ứ ằng con đường đấ ấ ố ấp tư sản, ằ
đường thủ tiêu ch ế độ ề u vtư hữ u stư liệ ả ấn xu t và thi t lế ập ch công h u v u sế độ ữ ề tư liệ ản
xuất. Bằng cách đó, giai cấp công nhân vĩnh viễn thủ tiêu m i hình c i bóc l i, ọ thứ ngườ ột ngườ
chẳng nh ng t ữ ự giải phóng mình, mà còn gi i phóng c các t lả ả ầng ớp lao động khác, gi i phóng ả
dân t c và gi i phóng toàn th nhân lo c hi n s nghi p gi i phóng ộ ả ể ại. Ph. Ăngghen viết: “Thự ệ ự ệ ả
thế giới ấy, - đó là sứ ện đại”. mệnh lịch sử của giai cấp vô sản hi
6
5.Phân tích nh u kiững điề ện khách quan quy định SMLS của GCCN
*Điề ệu ki n khách quan :
Trong tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”, C. Mác, Ph. Ăngghen viết:
“Sự phát tri n c a n i công nghiể ủ ền đạ ệp đã phá sập dưới chân c a giai củ ấp tư sản, chính ngay
cái n n t ng lên ch s n xu t và chi m h u c a nó. ề ảng trên đó giai cấp tư sản đã xây dự ế độ ả ấ ế ữ ủ
Trướ ế ủc h t, giai c n tấp tư sả ạo ra nh t chôn nó. Sững người đào huyệ ự s cụp đổ a giai cấp tư
sản và thắng l i c a giai c p vô s u t t y p công nhân có s mợ ủ ấ ản đề ấ ếu như nhau”. Giai cấ ứ ệnh
lịch s ử thế giới là do đị ủa nó quy địa vị kinh tế - xã hội khách quan c nh.
- a v kinh t - xã h i: Giai c p công nhân là nh i g n ch t v i l ng s n xuĐị ị ế ộ ấ ững ngườ ắ ặ ớ ực lượ ả ất
tiên ti n nhế ất và là người đại biểu cho phương thức s n xu t m i¸ là giai c p duy nh t có kh ả ấ ớ ấ ấ ả
năng lãnh đạ ực lượo xã hội xây dựng l ng s n xu t và quan h s n xu t m i trong s k t hả ấ ệ ả ấ ớ ự ế ợp
thống nh t và phát tri n m nh m ấ ể ạ ẽ => là người “đào huyệt” chôn chủ nghĩa tư bả n, xây dựng
chủ nghĩa cộng sản còn do chính những mâu thuẫn nội tại, vốn có trong lòng của chủ nghĩa
tư bản tạo nên
- Điề ệu ki n v ề địa vị kinh t - xã h i có vai trò quyế ộ ết định đến sứ m nh l ch s c a GCCN, xuệ ị ử ủ ất
phát t c công nhân là ch c a quá trình sừ việ ủ thể ủ ản xu t v t ch ấ ậ ất:
+GCCN đạ ện đạ , mang trình đội diện cho LLSX hi i và tiên tiến XH phân hóa ngày càng cao
+GCCN không có TLSX nên bu c bán s ng c s ng. H b ộ ức lao độ ủa mình cho nhà tư bản để ố ọ ị
giai c n bóc l t giá tr o ra trong th ng; b giai cấp tư sả ộ ị thặng dư mà họ đã tạ ời gian lao độ ị ấp
tư sả ẫn đờn áp bức, bóc lột và ngày càng bị bần cùng hóa cả đời sống vật chất l i sống tinh
thần. Do đ ấp tư sả ẫn đốó, mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân với giai c n là mâu thu i kháng,
cơ bả ội tư bả nghĩa. Những điền, không thể điều hòa trong xã h n chủ u kiện sinh hoạt khách
quan c a h ủ ọ quy định r ng, h ằ ọ chỉ có th ể giải phóng mình b ng cách gi i phóng toàn th nhân ằ ả ể
loại kh i ch n ch ỏ ế độ tư bả ủ nghĩa.
- Địa v chính tr - xã h i: Giai cị ị ộ ấp công nhân là con đẻ c a n n s n xuủ ề ả ất đại công nghiệp, được
nền đại công nghiệp rn luyện về tính tự giác, tính kỷ luật, s t và tự đoàn kế ổ chức l i thành ạ
một l ng xã h hùng m nh. H là giai c p cách m ng triực lượ ội ạ ọ ấ ạ ệt để nhất ch ng l i ch áp ố ạ ế độ
bức, bóc l t, b t công; th c hi n gi i phóng giai c p và toàn xã h i kh i ch n ch ộ ấ ự ệ ả ấ ộ ỏ ế độ tư bả ủ
nghĩa, xây dựng chế độ xã h i m i tộ ớ ốt đẹp hơn: xã hội cộng sản mà giai đoạn đầu là xã h i xã ộ
hội chủ nghĩa. Trong cuộc đấ ềng xích và đượu tranh ấy, họ chỉ mất xi c cả thế giới về mình
=> Giai c p công nhân tr thành giai c p cách m ng tri t b i s giác ng sâu s c v ấ ở ấ ạ ệt để nhấ ở ự ộ ắ ề
địa vị lịch sử của mình, họ được lý luận của chủ nghĩa xã hộ ẫn đười khoa học soi sáng, d ng;
7
bi phến giai cấp công nhân từ giai cấp “tự nó” thành giai cấp “vì nó”. Sự ả ế ện kháng quy t li t
và tri c a giai c i v i giai c thành giai cệt để ủ ấp công nhân đố ớ ấp tư sản đã làm cho họ trở ấp
cách m ng triạ ệt để nhất ý chí và lực lượng kiên quyết chống l i ch ạ ế độ áp b c, bóc lứ ột tư bản
chủ u ki n sinh ho t khách quan c a h nh h nghĩa. Điề ệ ạ ủ ọ quy đị ọ phải tự giải phóng, tự cứu lấy
mình b ng cách gi i phóng toàn xã h i kh i ch ằ ả ộ ỏ ế độ áp b c, bóc l t, bứ ộ ất công tư bản ch ủ nghĩa
6.Phân tích nh u ki n ch ững điề ệ ủ quan quy định SMLS của GCCN
*Điề ệu ki n chủ quan
- V b n thân GCCN: b n thân giai c p công nhân không ng phát tri n v s ng, chề ả ả ấ ừng ể ề ố lượ ất
lượng. Phát triển về lượng của giai cấp công nhân thể hiện sự tăng trưởng về số lượng cũng
như tỷ lệ lao động công nghiệp trong nền kinh tế. Sự phát triển về chất của giai cấp công
nhân được thể hiện ở năng lực làm chủ công nghệ hiện đại và sự thay đổi trong ý thức . Theo
ch chủ nghĩa Mác ấp công nhân đã từ-Lênin, giai c ỗ là "giai c p t nó" (tấ ự ức là chưa có ý thức
giác ng giai c n ch là "giai c p vì nó" (t c giai c p t giác), ộ ấp) đế ỗ ấ ứ ấ ự giác ngộ dân tộc.
- Tính t t y u, quy lu t hình thành và phát tri ng c a GCCN: khi nào giai c p công ấ ế ậ ển đả ủ Chỉ ấ
nhân đạ ới trình đột t tự giác b ng vi c ti p thu lý lu n khoa h c và cách m ng c a ch ằ ệ ế ậ ọ ạ ủ ủ nghĩa
Mác-Lênin thì phong trào cách m ng c a nó m i th t s là m t phong trào chính tr . V y nên, ạ ủ ớ ậ ự ộ ị ậ
giai c p công nhân ph i t xây d ng, ph i có chiấ ả ự ựng thành chính đả ả ến lược, sách lược và
phương pháp cách mạng đúng đắ ới điền, sáng tạo, phù hợp v u kiện hoàn cảnh cụ thể, phải
lôi cu n, t p h o qu làm cách m ng. Ch ố ậ ợp được đông đả ần chúng nhân dân đi theo Đảng để ạ ỉ
có Đả ản lãnh đạ phát sang đấng Cộng s o, giai cấp công nhân mới chuyền từ đấu tranh tự u
tranh t c l p v m t chính tr => ph i có m ng v ng m nh c a giai cự giác, độ ậ ề ặ ị ả ột chính đả ữ ạ ủ ấp
công nhân, n m v ng ch - ng l i chi n; ắ ữ ủ nghĩa Mác Lênin; có đườ ố ến lược, sách lược đúng đắ
quan h m t thi t v i qu n chúng; có kh ệ ậ ế ớ ầ ả năng tập hợp đoàn kết r ng rãi các giai c p và t ng ộ ấ ầ
lớp nhân dân và toàn dân t c ộ
- lý lu n cho phép giai c p công nhân nh n th , sâu s c v trí, vai trò cTrình độ ậ ấ ậ ức đầy đủ ắ ị ủa
mình trong xã h i, ngu n g c t o nên s c m nh, bi t t o nên s c mộ ồ ố ạ ứ ạ ế ạ ứ ạnh đó bằng s ự đoàn kết
với các giai c p, t ng l p trong xã h i, nh n rõ mấ ầ ớ ộ ậ ục tiêu, con đường và nh ng biữ ện pháp đấu
tranh t i phóng giai c p mình, gi i phóng c xã h i và gi i phóng nhân lo i ự giả ấ ả ả ộ ả ạ
7. Nêu nh n c a CNXH m c a ch -Lênin. Phân ững đặc trưng cơ bả ủ theo quan điể ủ ủ nghĩa Mác
tích quan điể ện đạm 3(CNXH có nền kinh tế phát triển cao dựa trên LLSX hi i và chế độ công
hữu v TLSX chề ủ y u) ế
*Theo quan điể nghĩa Mác lênin, CNXH có sáu đặc trưng cơ bảm của chủ n sau:
8
-Đặc trưng thứ ục đích củ nghĩa xã hộ nhất nêu lên m a CNXH: Chủ i giai phóng giai cấp, giải
phóng dân t c, gi i phóng xã h i, giộ ả ộ ải phóng con người, tạo điều kiện để con người phát triển
toàn di n ệ
-Đặc trưng thứ nghĩa xã hộ do nhân dân lao độ hai tổng quát về CNXH: Chủ i là ng làm chủ
-Đặc trưng thứ ba là đặc trưng về kinh t ế: Chủ nghĩa xã hội có n n kinh t phát tri n cao dề ế ể ựa
trên l ng s n xu t hi i và ch ực lượ ả ấ ện đạ ế độ ữ ề ế công h u v TLSX chủ y u
-Đặc trưng thứ tư là đặc trưng về chính trị: Ch ủ nghĩa xã hội có nhà nước ki u m i mang bể ớ ản
chất giai c i bi u cho l i ích, quy n l c và ý chí c ấp công nhân, đạ ể ợ ề ự ủa nhân dân lao động
-Đặc trưng thứ năm là đặc trưng về văn hóa: Ch ủ nghĩa xã hội có nền văn hóa phát triển cao,
kế a và phát huy nhthừ ững giá tr cị ủa văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại.
-Đặc trưng thứ sáu v v giai c p và dân tề ấn đề ấ ộc: Chủ nghĩa xã hội đả ảo bình đẳng, đoàn m b
kết gi a các dân t c và có quan hữ ộ ệ hữu ngh p tác v c trên th i ị, hợ ới nhân dân các nướ ế giớ
*Phân tích quan điểm v kinh tề ế: Chủ nghĩa xã hội có n n kinh t phát tri n cao d a trên LLSX ề ế ể ự
hiện đại và chế độ công h u v TLSX ch y u: ữ ề ủ ế
- n kinh t c a CNXH. M c tiêu cao nh a CNXH là giĐây là đặc trưng về phương diệ ế ủ ụ ất củ ải
phóng con người trên cơ sở điều kiện kinh t - xã h i phát triế ộ ển, mà xét đến cng là trình độ
phát tri n cao c a LLSX. CNXH là XN có n n kinh t phát tri n cao, v i LLSX hi i, QHSX ể ủ ề ế ể ớ ện đạ
dựa trên ch công h u v u s n xu c tế độ ữ ề tư liệ ả ất, đượ ổ chức qu n lý có hi u quả ệ ả, năng suất
lao độ ếu theo lao độ ằng: “từng cao và phân phối chủ y ng. V.I. Lênin cho r CNTB, nhân loại
chỉ có th n th công h u v u s n xu t và ch ể tiế ẳng lên CNXH, nghĩa là chế độ ữ ề các tư liệ ả ấ ế độ
phân ph ng c a mối theo lao độ ủ ỗi người”.
- Cơ sở ện đạ vật chất – kỹ thuật của CNXH là nền sản xuất công nghiệp hi i. Chỉ có nền sản
xuất công nghi p hi i mệ ện đạ ới đưa năng suất lao động lên cao,
tạo ra ngày càng nhi u c a c i v t ch t cho xã h m b ng nh ng nhu c u v về ủ ả ậ ấ ội, đả ảo đáp ứ ữ ầ ề ật
chất và văn hóa c a nhân dân, không ng ng nâng cao phúc l i xã h i cho toàn dân. N n công ủ ừ ợ ộ ề
nghiệp hi c phát triện đại đó đượ ển d a trên l ng s n xu n cao. ự ực lượ ả ất đã phát triể
- n ch t l p ch công h u v Chủ nghĩa xã hội đã xóa bỏ chế độ tư hữu tư bả ủ nghĩa, thiế ậ ế độ ữ ề
nh ngữ tư liệu sản xuất chủ yếu. Thủ tiêu chế độ tư hữu là cách nói vắn tắt nhất, tổng quát
nhấ ềt v thực ch t c a công cu c c i t o xã h i theo l ng c a giai c p công nhân. Tuy ấ ủ ộ ả ạ ộ ập trườ ủ ấ
nhiên, không ph i xóa b u nói chung mà là xóa b n ch ả ỏ chế độ tư hữ ỏ chế độ tư hữu tư bả ủ
nghĩa. Chủ nghĩa xã hội đượ ựa trên cơ sở ừng bướ c hình thành d t c thiết lập chế độ sởhữu
xã h i ch u s n xu t, bao g m s h u toàn dân và s h u t p th . Ch s ộ ủ nghĩa về tư liệ ả ấ ồ ở ữ ở ữ ậ ể ế độ ở
9
hữu này đượ ảo đả trình độc củng cố, hoàn thiện, b m thích ứng với tính chất và phát triển
của l ng s n xu t, m ng cho lực lượ ả ấ ở đườ ực lượng s n xu t phát tri n, xóa b d n nh ng mâu ả ấ ể ỏ ầ ữ
thuẫn đối kháng trong xã h i, làm cho m i thành viên trong xã h i ngày càng g n bó v i nhau ộ ọ ộ ắ ớ
vì nh ng l ữ ợi ích căn bản.
8. Trình bày nội dung cương lĩnh dân tộ nghĩa Mácc của chủ -Lênin
*Khái ni m dân t c ệ ộ
- m t c i có m i liên h t ch và b n v ng, có Theo nghĩa hẹp: dng để chỉ ộ ộng đồng ngườ ố ệ chặ ẽ ề ữ
chung sinh ho t kinh t , có ngôn ng c thù, xu t hi n sau b l c, ạ ế ữ riêng, văn hoá có những đặ ấ ệ ộ ạ
bộ t c, kộ ế thừa và phát tri ng nhân t t b l c, b t c và thển cao hơn nhữ ố ộc người ở ộ ạ ộ ộ ể hiện
thành ý th c t giác t i cứ ự ộc ngườ ủa dân cư cộng đồng đó
-Theo nghĩa rộng: dng để chỉ m t cộ ộng đồng ngườ ổn địi nh làm thành nhân dân m c, ột nướ
có lãnh th c gia, có n n kinh t ng nh t, có ngôn ng chung và có ý th c v s ng ổ quố ề ế thố ấ ữ ứ ề ự thố
nhấ ở ề ế ềt của mình, gắn bó với nhau b i quy n lợi chính trị, kinh t , truy n thống văn hoá và
truyền th u tranh chung trong suống đấ ốt quá trình l ch s lâu dài ị ử
*Cương lĩnh dân tộ nghĩa Mácc của chủ -Lênin
- Các dân t c hoàn toàn b ng: ộ ình đẳ
+Đây là quyề ỏ, trình độn thiêng liêng của các dân tộc, không phân biệt dân tộc lớn hay nh
phát tri n cao hay th p. Các dân t u c và quy n l i ngang nhau trên t t c ể ấ ộc đề ủa nghĩa vụ ề ợ ấ ả
các lĩnh vực đời sống xã h i, không dân t c nào gi ộ ộ ữ được đặc quy c l i v kinh t , chính ền, đặ ợ ề ế
trị, văn hóa
+Trong các quan h xã h i và quan h c t , không có dân t c nào có quyệ ộ ệ quố ế ộ ền được đi áp
bức bóc l t dân t c khác. Trong m t qu c gia nhi u dân t c, quy ng dân t c phộ ộ ộ ố ề ộ ền bình đẳ ộ ải
được th n trên c thể hiệ cơ sở pháp lý, nhưng quan trọng hơn nó phải đượ ực hi n trên thệ ực
tế.
+Để ệ ộ thực hi n quy ng, dân tền bình đẳ c ph u tranh xóa bải đấ ỏ tình trạng áp bức giữa các
giai c p, ch ấ ủ nghĩa phân biệt chủng tộc, ch ủ nghĩa dân tộ nghĩa phát xít và chủc hẹp hòi, chủ
nghĩa Sôvanh nước lớn (Chauvinism).
- Các dân t c có quy n t quyộ ề ự ết:
+là n các dân t c t nh l y v n m nh dân t c mình, quy n t l a ch n ch quyề ộ ự quyết đị ấ ậ ệ ộ ề ự ự ọ ế độ
chính tr ng phát tri n c a dân t c mình. ị và con đườ ể ủ ộ
10
+bao g m quy n t do phân l p thành c c gia dân t c l p và quy n t ồ ề ự ậ ộng đồng quố ộc độ ậ ề ự
nguyện liên hiệp với các dân t s c m nh ch ng nguy ộc khác trên cơ sở bình đẳng để có đủ ứ ạ ố
cơ xâm lược từ bên ngoài, gi vữ ững độc lập ch quy n và có thêm nhủ ề ững điều ki n thu n lệ ậ ợi
cho s phát tri n qu c gia dân t c ự ể ố – ộ
+Không đồ ới “quyền” củ ộc ngườ ốc gia đa tộc ngường nhất v a các t i thiểu số trong một qu i,
nhấ ệ ật là vi c phân l p thành qu c lốc gia độ ập. Kiên quy u tranh chết đấ ống lại mọi âm mưu,
thủ đoạn c a các th l c ph ch l i d c t quy can ủ ế ự ản động, th đị ợ ụng chiêu bài “dân tộ ự ết” để
thiệ ệp vào công vi c nội bộ c c, ho c ủa nhà nướ ặc kích động đòi ly khai dân tộ
- Liên hi p công nhân t t c các dân t c ệ ấ ả ộ
+ph n ánh b n ch t qu c t c a phong trào công nhân, ph n ánh s ng nh t gi a s ả ả ấ ố ế ủ ả ự thố ấ ữ ự
nghiệp gi i phóng dân t c và giả ộ ải phóng giai c m bấp; đả ảo cho phong trào dân t sộc có đủ ức
mạnh để giành thắng lợi
+ v ng ch c c u tranh ch ng ch Là cơ sở ữ ắ ủa đoàn kết nhân dân lao động trong đấ ố ủ nghĩa đế
quốc vì độc l p dân t c và ti n b xã hậ ộ ế ộ ội. Đây là nội dung ch y u, v a là gi i pháp quan tr ng ủ ế ừ ả ọ
để ế ể gắn k t các n c thành mội dung trong cương lĩnh dân tộ ột th thống nh ng thất; đồ ời đây
là cơ sở cho các ĐCS thự c hiện chính sách dân t c trong quá trình xây d ng CNXH. ộ ự
=> Cương lĩnh dân tộc c a ch ủ ủ nghĩa Mác – Lênin là m t b ộ ộ phận trong cương lĩnh cách mạng
của giai c ng trong s nghi u tranh gi i phóng dân t c, ấp công nhân và nhân dân lao độ ự ệp đấ ả ộ
giải phóng giai c lý lu n c ng l i chính sách dân t c c ng c ng sấp; là cơ sở ậ ủa đườ ố ộ ủa các Đả ộ ản
và Nhà nướ ốc gia đang quá độ nghĩa xã hộc trong các qu lên chủ i
9. Nêu q m c a CN Mác Lênin v b n ch t và phân tích tính ch t c a tôn giáo uan điể ủ ề ả ấ ấ ủ
*Bản ch t ấ
-Chủ -lênnin cho r ng tôn giáo là m t hình thái ý th c xã h i ph o hinghĩa Mác ằ ộ ứ ộ ản ánh hư ả ện
thực khách quan. Thông qua s ng t nhiên và xã h i tr nên siêu ự phải ánh đó, các lực lượ ự ộ ở
nhiên, th t c m i tôn giáo ch ng qua ch là sần bí. Ph.Ăng ghen cho rằng: “Tấ ả ọ ẳ ỉ ự phản ánh hư
ảo - u óc c - cvào trong đầ ủa con người ủa những l ng ực lượ ở ố bên ngoài chi ph i cuộc sống
hàng ngày c a h ; ch là s ủ ọ ỉ ự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang hình thức
nhữ ế ”ng l ng siêu trực lượ ần th
-Tôn giáo là m t hi ng xã h - i sáng t i sáng tộ ện tượ ội văn hoá do con ngườ ạo ra. Con ngườ ạo
ra tôn giáo vì m i ích c a h , ph n ánh nh n vục đích, lợ ủ ọ ả ững ước mơ, nguyệ ọng, suy nghĩ của
họ. Khi con ngườ ạo ra nhà nưới sáng tạo ra ngôn ngữ, công cụ sản xuất, sáng t c..., chính là
sáng t o ra nh u ki n giúp h không ng t nhiên, xã h i. ạ ững điề ệ ọ ừng vươn lên trong làm chủ ự ộ
11
Nhưng, sáng tạo ra tôn giáo, con ngườ ệt đối lại sợ hãi tôn giáo, tuy i hoá và phục tùng tôn
giáo u ki n => m i quan ni m v tôn giáo, các t c, thi t chvô điề ệ ọ ệ ề ổ chứ ế ế tôn giáo đều được
sinh ra t ừ những hoạt động s n xu t, t ả ấ ừ những điều ki n s ng nh nh trong xã h i và thay ệ ố ất đị ộ
đổ ếi theo nh i c kinh tững thay đổ ủa cơ sở
- V n th i quan, v n, các tôn giáo mang th i quan duy tâm, có s ề phương diệ ế giớ ề cơ bả ế giớ ự
khác bi t v i th i quan duy v t bi n ch ng, khoa h c c a ch - Lê nin => ch ệ ớ ế giớ ậ ệ ứ ọ ủ ủ nghĩa Mác ủ
nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo chỉ khác nhau về thế giới quan, về cách nhìn nhận thế giới và
con người; gi a ch ữ ủ nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo, gi a nhữ ững người c ng sộ ản và người theo
tôn giáo
*Tính ch t ấ
- Tính l ch s c a tôn giáo: ị ử ủ
+ Có s hình thành, t n t i và phát tri n trong nh n l ch s nh, có kh ự ồ ạ ể ững giai đoạ ị ử nhất đị ả
năng biến đổi để thích nghi với nhiều chế độ chính trị - xã hội. Trong quá trình v ng cận độ ủa
các tôn giáo, chính các điề đã lu kiện kinh tế – xã hội, lịch sử cụ thể àm cho các tôn giáo bị
phân li t, chia tách thành nhi u tôn giáo, h phái khác nhau ệ ề ệ
n m n l ch s c và giáo d n chúng +đế ột giai đoạ ị ử nào đó, khi khoa họ ục giúp cho đại đa số quầ
nhân dân nh n thậ ức được bản chất các hiện tượng t nhiên và xã h i thì tôn giáo s d n dự ộ ẽ ầ ần
mất đi vị ủa nó trong đờ trí c i sống xã h i và c trong nh n th c, ni m tin c a m i ộ ả ậ ứ ề ủ ỗi ngườ
- Tính qu n chúng c a tôn giáo: ầ ủ
+Là m t hiộ ện tượng xã h i ph ộ ổ biến ở tất c các dân t c, qu c gia, châu l c. Tính qu n chúng ả ộ ố ụ ầ
của tôn giáo không chỉ biểu hiện ở s r o mà còn thố lượng tín đồ ất đông đả ể hiện ở chỗ, các
tôn giáo là nơi sinh hoạt văn hoá, tinh thần của một bộ phận quần chúng nhân dân lao động
+luôn luôn ph n ánh khát v ng c a nh ng v m t xã h i t ng, ả ọ ủ ững người lao độ ề ộ ộ ự do, bình đẳ
bác ái. M t khác, nhi ng thi n, vì vặ ều tôn giáo có tính nhân văn, nhân đạo và hướ ệ ậy, được
nhiều người ở các t ng l p khác nhau trong xã h c biầ ớ ội, đặ ệt là quần chúng lao động, tin theo
- Tính chính tr c a tôn giáo: ị ủ
+Khi xã h p, tôn giáo ch n ánh nh n th c h a con ội chưa có giai cấ ỉ phả ậ ứ ồn nhiên, ngây thơ củ
ngườ ềi v b n thân và th ả ế giới xung quanh mình, tôn giáo chưa mang tính chính trị. Tính chất
chính tr c a tôn giáo ch t hi n khi xã h p, có s khác bi t, sị ủ ỉ xuấ ệ ội đã phân chia giai cấ ự ệ ự đối
kháng v l i ích ề ợ
12
+tôn giáo là s n ph m c a nh u ki n kinh t - xã h i, ph n ánh l i ích, nguy n v ng ả ẩ ủ ững điề ệ ế ộ ả ợ ệ ọ
của các giai c p khác nhau trong cuấ ộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân t c => tôn giáo mang ộ
tính chính tr ị
+khi các giai c p bóc l t, th ng tr s d c v cho l i ích giai c p mình, ấ ộ ố ị ử ụng tôn giáo để phụ ụ ợ ấ
chống l i các giai c ng và ti n b xã h i, tôn giáo mang tính chính tr tiêu c c, phạ ấp lao độ ế ộ ộ ị ự ản
tiế ộn b
10. Nêu quan điểm của CN Mác Lênin v b n ch t và phân tích ngu n g c c a tôn giáo ề ả ấ ồ ố ủ
*Bản ch t ấ
-Chủ -lênnin cho r ng tôn giáo là m t hình thái ý th c xã h i ph o hinghĩa Mác ằ ộ ứ ộ ản ánh hư ả ện
thực khách quan. Thông qua s ng t nhiên và xã h i tr nên siêu ự phải ánh đó, các lực lượ ự ộ ở
nhiên, th n bí. t c m i tôn giáo ch ng qua ch là sầ Ph.Ăng ghen cho rằng: “Tấ ả ọ ẳ ỉ ự phản ánh hư
ảo - u óc c - cvào trong đầ ủa con người ủa những l ng ực lượ ở ố bên ngoài chi ph i cuộc sống
hàng ngày c a h ; ch là s ủ ọ ỉ ự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần th ế đã mang hình thức
nhữ ế ”ng l ng siêu trực lượ ần th
-Tôn giáo là m t hi ng xã h - i sáng t i sáng tộ ện tượ ội văn hoá do con ngườ ạo ra. Con ngườ ạo
ra tôn giáo vì m i ích c a h , ph n ánh nh n vục đích, lợ ủ ọ ả ững ước mơ, nguyệ ọng, suy nghĩ của
họ. Khi con ngườ ạo ra nhà nưới sáng tạo ra ngôn ngữ, công cụ sản xuất, sáng t c..., chính là
sáng t o ra nh u ki n giúp h không ng t nhiên, xã h i. ạ ững điề ệ ọ ừng vươn lên trong làm chủ ự ộ
Nhưng, sáng tạo ra tôn giáo, con ngườ ệt đối lại sợ hãi tôn giáo, tuy i hoá và phục tùng tôn
giáo vô điề tôn giáo đều đượu kiện => mọi quan niệm về tôn giáo, các tổ chức, thiết chế c
sinh ra t ừ những hoạt động s n xu t, t ả ấ ừ những điều ki n s ng nh nh trong xã h i và thay ệ ố ất đị ộ
đổ ếi theo nh i c kinh tững thay đổ ủa cơ sở
- V n th i quan, v n, các tôn giáo mang th i quan duy tâm, có s ề phương diệ ế giớ ề cơ bả ế giớ ự
khác bi t v i th i quan duy v t bi n ch ng, khoa h c c a ch - Lê nin => ch ệ ớ ế giớ ậ ệ ứ ọ ủ ủ nghĩa Mác ủ
nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo chỉ khác nhau về thế giới quan, về cách nhìn nhận thế giới và
con người; gi a ch ữ ủ nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo, gi a nhữ ững người c ng sộ ản và người theo
tôn giáo
*Nguồn g c ố
- Ngu n g c t nhiên, kinh t - xã h i cồ ố ự ế ộ ủa tôn giáo:
+Ra đời vào th i kì sau cùng c a ch ờ ủ ế độ cộng s n nguyên thả ủy, do LLSX chưa phát triển trước
sự kì vĩ củ ững tác độa tự nhiên và nh ng chi phối của tự nhiên đến đờ ống con người s i. Con
13
người c m th y yả ấ ếu đuối và không giải thích được nên đã gán cho nh ng hiữ ện tượng t nhiên ự
là do m t s c m nh siêu hình, siêu nhiên t o nên. ộ ứ ạ ạ
b n cùng v kinh t , n n áp b c v chính tr , s n di n c a nh ng b t công xã h+Sự ầ ề ế ạ ứ ề ị ự hiệ ệ ủ ữ ấ ội
cùng v i nh ng th t v ng, b t h nh trong u tranh giai c p c a giai c p b , con ớ ữ ấ ọ ấ ạ cuộc đấ ấ ủ ấ ị trị
ngườ ộ ội bất l c áp bực trướ ức xã h i, trông chờ vào một sự giải phóng của m t l ng siêu ực lượ
nhiên.
- Ngu n g c nh n th c c a tôn giáo: ồ ố ậ ứ ủ
+ Khi kho ng cách gi n t n t i, khi nh u mà khoa hả ữa “biết” và “chưa biết” vẫ ồ ạ ững điề ọc chưa
giải thích được, thì điều đó thường được giải thích thông qua lăng kính các tôn giáo. Ngay cả
những v ấn đề đã được khoa h c chọ ứng minh, nhưng do trình độ dân trí thấp, chưa thể nhận
thức đầy đủ, thì đây vẫn là điề ảnh đấ ôn giáo ra đờu kiện, là m t cho t i, tồn tại và phát triển
t t ý th c thì h n th c s b t l c c a mình +Khi con người chưa biế ự ứ ọ cũng chưa nhậ ức đượ ự ấ ự ủ
trướ ếc sức mạnh của th giới bên ngoài, do v u sáng tậy, con người cũng chưa có nhu cầ ạo ra
tôn giáo để b đắ p sự bất lực ấy
+Ph n m n th c nh n khải đế ột trình độ nhậ ứ ất định, khi con người đạt đế ả năng tư duy trừu
tượng hoá, khái quát hoá, con ngườ năng sáng tại mới có khả o ra tôn giáo
- Ngu n g c tâm lý c a tôn giáo: ồ ố ủ
ng c a y u t tâm lý, tình c m c i v i và t n t+Vấn đề ảnh hưở ủ ế ố ả ủa con người đố ới sự ra đờ ồ ại
của tôn giáo đã được các nhà vô th n c ầ ổ đại nghiên c u. H ứ ọ thường đưa ra những luận điểm:
“sự sợ hãi sinh ra thần linh”
+ngay c kính tr i quan h ả những nét tâm lý như tình yêu, lòng biết ơn, sự ọng,… trong mố ệ
giữa con ngườ n và con ngườ ới con ngườ ều khi cũng đượi với tự nhiê i v i nhi c thể hiện qua
tín ngưỡng, tôn giáo
| 1/13
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

1. Trình bày định nghĩa CNXHKH. Phân tích điều kiện KT-XH cho sự ra đời của CNXHKH
*Định nghĩa CNXHKH: CNXHKH được hiểu theo hai nghĩa
- Theo nghĩa rộng, CNXHKH là chủ nghĩa Mác – Lênin, luận giải từ các giác độ triết học, kinh
tế học chính trị và chính trị - xã hội về sự chuyển biến tất yếu của xã hội loài người từ CNTB
lên CNXH và CNCS. V.I. Lênin đã đánh giá khái quát bộ “Tư bản” – “ …tác phẩm chủ yếu và cơ
bản trình bày chủ nghĩa xã hội khoa học… những yếu tố từ đó nảy sinh ra chế độ tương lai.
- Theo nghĩa hẹp, CNXHKH là một trong ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác-lênin. Trong
tác phẩm “Chống Đuyrinh”, Ăngghen đã viết ba phần: “triết học”, “kinh tế chính trị” và
“cnxhkh”. Lênin khi viết tác phẩm “Ba nguồn gốc và ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác”
đã khẳng định: “Nó là người thừa kế chính đáng của tất cả những cái tốt đẹp nhất mà loài
người tạo ra trong thế kỉ XIX, đó là triết học Đức, kinh tế chính trị học Anh và chủ nghĩa xã hội Pháp”. *Điều kiện KT-XH - Về kinh tế:
+ Cách mạng công nghiệp đã làm xuất hiện một lực lượng sản xuất mới, đó là nền đại công
nghiệp, mà tác động của nó vào phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ngày càng sâu rộng,
cả về quy mô sản xuất và năng suất lao động, kinh nghiệm quản lý… Kết quả tất yếu của tác
động ấy là vừa làm cho lực lượng sản xuất phát triển, vừa dẫn tới mâu thuẫn giữa lực lượng
sản xuất và quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ngày càng gia tăng. Những cuộc khủng hoảng
hàng hóa thừa theo chu kỳ và hiện tượng người lao động thất nghiệp càng nhiều
=> chứng tỏ sự chiến thắng một cách thuyết phục về phương diện kinh tế của giai cấp tư sản
trước giai cấp phong kiến - Về xã hội:
+ Giai cấp tư sản và giai cấp công nhân trở thành hai giai cấp cơ bản trong xã hội, vừa nương
tựa vào nhau để cùng tồn tại, vừa có mâu thuẫn đối kháng với nhau về lợi ích
+ Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại sự thống trị áp bức của giai cấp tư sản,
biểu hiện về mặt xã hội của mâu thuẫn ngày càng quyết liệt giữa lực lượng sản xuất mang
tính chất xã hội với quan hệ sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa
về tư liệu sản xuất. Nhiều cuộc khởi nghĩa, nhiều phong trào đấu tranh đã bắt đầu có tổ chức
và trên quy mô rộng khắp. 1
=> lần đầu tiên giai cấp công nhân đã xuất hiện như một lực lượng chính trị độc lập với những
yêu sách kinh tế, chính trị riêng của mình và đã bắt đầu hướng thẳng mũi nhọn của cuộc đấu
tranh vào kẻ thù chính của mình là giai cấp tư sản
=> phải có một hệ thống lý luận soi đường và một cương lĩnh chính trị làm kim chỉ nam cho hành động cách mạng
2. Phân tích tiền đề KHTN và tư tưởng lý luận cho sự ra đời của CNXHKH
*Tiền đề khoa học: trong khoa học tự nhiên, những phát minh vạch thời đại trong vật lý học
và sinh học đã tạo ra bước phát triển đột phá có tính cách mạng:
- Học thuyết Tiến hóa của Charles Darwin. Trước khi có thuyết tiến hóa > duy tâm thần học;
sau khi có thuyết tiến hóa > duy vật biện chứng
- Định luật Bảo toàn và chuyển hóa năng lượng của M.V.Lômôlôxốp và Maye. Cho thấy sự vô
cùng tận của thế giới vật chất
- Học thuyết tế bào Matthias Jakob Schleiden và Theodor Schwam. Trước, động vật và thực
vật tách biệt > yếu tố siêu hình > duy tâm thần học; sau khi có thuyết tế bào > đv và tv cùng
cấu thành từ các tế bào > duy vật biện chứng
=> Bằng chứng khoa học chứng minh cho các quan điểm của phép duy vật biện chứng. Là cơ
sở khoa học cho sự ra đời của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, cơ
sở phương pháp luận để nghiên cứu những vấn đề lý luận chính trị- xã hội của các nhà sáng
lập chủ nghĩa xã hội khoa học sau này
*Tiền đề tư tưởng lý luận: Trong khoa học xã hội cũng có những thành tựu đáng ghi nhận,
trong đó, phải kể đến sự ra đời của:
- Triết học cổ điển Đức: George Wilhelm Friedrich Hêghen với triết học duy tâm và phép biện
chứng duy tâm; và Lutvich Phoiơbắc với triết học duy vật siêu hình.
- Kinh tế chính trị học cổ điển Anh: Adam Smith với học thuyết giá trị (giá trị thặng dư) và
David Ricardo với học thuyết về quy luật thị trường.
- Đặc biệt về chủ nghĩa xã hội không tưởng có Cơlôđơ Hăngri Đơ Xanh Ximông, Sáclơ Phuriê,
Rôbớt. Những tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tưởng do các nhà xã hội chủ nghĩa không
tưởng Pháp, Anh đã có những giá trị nhất định:
+ Thể hiện tinh thần phê phán, lên án chế độ quân chủ chuyên chế và chế độ tư bản chủ
nghĩa đầy bất công, xung đột, của cải khánh kiệt, đạo đức đảo lộn, tội ác gia tăng 2
+ Đưa ra nhiều luận điểm có giá trị về xã hội tương lai về tổ chức sản xuất và phân phối sản
phẩm xã hội; nêu ra vai trò của công nghiệp và khoa học -
kỹ thuật; về xóa bỏ sự đối lập giữa
lao động chân tay và lao động trí óc; về sự nghiệp giải phóng phụ nữ; về vai trò lịch sử của nhà nước…
+ Chính những tư tưởng có tính phê phán và sự dấn thân trong thực tiễn của các nhà xã hội
chủ nghĩa không tưởng, trong chừng mực, đã thức tỉnh phong trào đấu tranh của giai cấp
công nhân và người lao động
=> Kết luận: Đến đầu thế kỷ XIX, nhân loại đã đạt nhiều thành tựu to lớn trong lĩnh vực khoa
học, văn hóa và tư tưởng. Những thành tựu của khoa học, văn hóa, tư tưởng đã tạo ra những
tiền đề tư tưởng - văn hóa cho sự ra đời chủ nghĩa Mác nói chung và chủ nghĩa xã hội khoa học nói riêng
3. Phân tích vai trò của C.Mác và Ph. Ăngghen đối với sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
*Sự chuyển biến lập trường triết học và lập trường chính trị
- C.Mác và Ph.Ăngghen đã sớm nhận thấy những mặt tích cực và hạn chế trong triết học của
Hêghen và Phoiơbắc: kế thừa “cái hạt nhân hợp lý”, cải tạo và loại bỏ cải vỏ thần bí duy tâm
để xây dựng nên lý thuyết mới của phép biện chứng; kế thừa chủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc,
khắc phục tính siêu hình và những hạn chế lịch sử khác để xây dựng lý luận mới của chủ nghĩa duy vật
- Chỉ trong một thời gian ngắn (từ 1843-1848) vừa hoạt động thực tiễn, vừa nghiên cứu khoa
học, C.Mác và Ph.Ăngghen đã có nhiều tác phẩm lớn “Thời trẻ” thể hiện quá trình chuyển
biến lập trường triết học và lập trường chính trị và từng bước củng cố, dứt khoát, kiên định,
nhất quán và vững chắc lập trường đó, mà nếu không có sự chuyển biến này thì chắc chắn
sẽ không có Chủ nghĩa xã hội khoa học
* Ba phát kiến vĩ đại của C.Mác và Ph.Ăngghen
-CNDVLS: có ý nghĩa như phương pháp luận chung nhất để nghiên cứu xã hội tư bản chủ
nghĩa, từ đó sáng lập ra một trong những học thuyết khoa học lớn nhất mang ý nghĩa vạch
thời đại cho khoa học xã hội phát triển lên tầm cao mới: “Học thuyết duy vật lịch sử” mà nội
dung cơ bản của nó là lý luận về “hình thái kinh tế - xã hội” chỉ ra bản chất của sự vận động
và phát triển của xã hội loài người => là phát kiến vĩ đại thứ nhất của C.Mác và Ph.Ăngghen;
là cơ sở về mặt triết học khẳng định sự sụp đổ của giai cấp tư sản và sự thắng lợi của giai cấp
công nhân đều tất yếu như nhau 3
-Học thuyết GTTD: trong chủ nghĩa tư bản, sức lao động của công nhân là loại “hàng hóa đặc
biệt” mà nhà tư bản, giai cấp tư sản đã mua và có những thủ đoạn tinh vi chiếm đoạt ngày
càng lớn “giá trị thặng dư” được sinh ra nhờ bóc lột sức lao động của công nhân mà nhà tư
bản, giai cấp tư sản không trả cho công nhân => là nguyên nhân cơ bản làm cho mâu thuẫn
giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản tăng lên không thể dung hòa trong khuôn khổ chủ
nghĩa tư bản => là sự luận chứng khoa học về phương diện kinh tế k ẳ h ng định sự diệt vong
của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội là tất yếu như nhau và là cơ sở cho sự
ra đời của học thuyết về SMLS của GCCN trên toàn thế giới.
-Học thuyết về SMLS toàn thế giới của GCCN: khắc phục một cách triệt để những hạn chế có
tính lịch sử của chủ nghĩa xã hội không tưởng đã luận chứng về phương diện chính trị- xã hội
của sự diệt vong không tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã
hội. Lãnh đạo, tổ chức thắng lợi cách mạng xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước và trên toàn thế giới
là sứ mệnh lịch sử có tính chất toàn thế giới của giai cấp công nhân
*Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học:
-Được sự uỷ nhiệm của những người cộng sản và công nhân quốc tế, ngày 24 tháng 2 năm
1848, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản do C.Mác và Ph.Ăngghen soạn thảo được công bố trước
toàn thế giới => đánh dấu sự ra đời của CNXHKH
- Nội dung: nêu và phân tích một cách có hệ thống lịch sử và lô gic hoàn chỉnh về những vấn
đề cơ bản nhất, đầy đủ, xúc tích và chặt chẽ nhất thâu tóm hầu như toàn bộ những luận
điểm của chủ nghĩa xã hội khoa học
- Giá trị: là cương lĩnh chính trị, là kim chỉ nam hành động của toàn bộ phong trào cộng sản
và công nhân quốc tế; là ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới
=> Kết luận: có đủ điều kiện KT – XH cho sự ra đời của chủ nghĩa Mác-Lênin nói chung và CNXHKH nói riêng.
4. Phân tích nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân *Khái niệm
- Sứ mệnh lịch sử: là nhiệm vụ của một giai cấp trong một giai đoạn lịch sử; giai cấp này có
nhiệm vụ lãnh đạo (một cuộc) cách mạng, xóa bỏ xã hội cũ và thay thế bằng xã hội mới hoàn thiện, tiên tiến hơn. 4
- Giai cấp công nhân: là một tập đoàn xã hội ổn định, hình thành và phát triển cng với quá
trình của nền công nghiệp hiện đại, với nhịp độ phát triển của lực lượng sản xuất có tính chất
xã hội hóa, trí tuệ hóa ngày càng cao; là lực lượng sản xuất cơ bản tiên tiến, trực tiếp hoặc
tham gia vào quá trình sản xuất, tái sản xuất các tư liệu sản xuất hiện đại cũng như của cải
vật chất và cải tạo các quan hệ xã hội vì lợi ích của mình; là lực lượng chủ yếu xóa bỏ áp bức,
bóc lột, bất công; xây dựng chế độ xã hội mới tốt đẹp - xã hội xã hội chủ nghĩa.
*Nội dung sứ mệnh lịch sử của GCCN
-Mục tiêu tổng quát: xóa bỏ mọi áp bức, bóc lột, bất công trong chế độ tư bản chủ nghĩa, xây
dựng thành công chế độ xã hội chủ nghĩa, tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Nói một cách khác, sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là xóa bỏ chủ nghĩa tư bản, xóa bỏ chế độngười bóc lột
người, giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động và giải phóngtoàn thể nhân lọai khỏi
mọi sự áp bức, bóc lột, nghèo nàn lạc hậu, xây dựng xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. -Mục tiêu cụ thể:
+Về kinh tế: xóa bỏ chế độ chiếm hữu tư nhân về TLSX xây dựng chế độ công hữu về TLSX,
nâng cao năng suất lao động, đáp ứng với nhu cầu ngày càng phát triển của XH.
+Về CT-XH: giai cấp công nhân phải làm cuộc cách mạng xã hội, giành lấy chính quyền về tay
mình, thiết lập chuyên chính vô sản, phải “tự vươn lên thành giai cấp dân tộc, phải tự mình
trở thành dân tộc”. Sau khi đã giành chính quyền về tay mình, giai cấp công nhân phải cùng
giai cấp nông dân và toàn thể nhân dân ra sức xây dựng xã hội mới dựa trên cơ sở chế độ
công hữu về tư liệu sản xuất, tiến tới xã hội không có giai cấp
+Về VH-TT: Ph.Ăngghen khẳng định: “Thực hiện sự nghiệp giải phóng thế giới ấy, - đó là sứ
mệnh lịch sử của giai cấp vô sản hiện đại” . V.I.Lênin cũng nhấn mạnh: “Điểm chủ yếu trong
học thuyết của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người
xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa”
=> Kết luận: Là giai cấp cơ bản bị áp bức dưới chủ nghĩa tư bản, giai cấp công nhân chỉ c ó thể
thoát khỏí ách áp bức bằng con đường đấu tranh giai cấp chống giai cấp tư sản , bằng con
đường thủ tiêu chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và thiết lập chế độ công hữu về tư liệu sản
xuất. Bằng cách đó, giai cấp công nhân vĩnh viễn thủ tiêu mọi hình thức người bóc lột người,
chẳng những tự giải phóng mình, mà còn giải phóng cả các tầng lớp lao động khác, giải phóng
dân tộc và giải phóng toàn thể nhân loại. Ph. Ăngghen viết: “Thực hiện sự nghiệp giải phóng
thế giới ấy, - đó là sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản hiện đại”. 5
5.Phân tích những điều kiện khách quan quy định SMLS của GCCN *Điều kiện khách quan:
Trong tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”, C. Mác, Ph. Ăngghen viết:
“Sự phát triển của nền đại công nghiệp đã phá sập dưới chân của giai cấp tư sản, chính ngay
cái nền tảng trên đó giai cấp tư sản đã xây dựng lên chế độ sản xuất và chiếm hữu của nó.
Trước hết, giai cấp tư sản tạo ra những người đào huyệt chôn nó. Sự sụp đổ của giai cấp tư
sản và thắng lợi của giai cấp vô sản đều tất yếu như nhau”. Giai cấp công nhân có sứ mệnh
lịch sử thế giới là do địa vị kinh tế - xã hội khách quan của nó quy định.
- Địa vị kinh tế - xã hội: Giai cấp công nhân là những người gắn chặt với lực lượng sản xuất
tiên tiến nhất và là người đại biểu cho phương thức sản xuất mới¸ là giai cấp duy nhất có khả
năng lãnh đạo xã hội xây dựng lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất mới trong sự kết hợp
thống nhất và phát triển mạnh mẽ => là người “đào huyệt” chôn chủ nghĩa tư bản, xây dựng
chủ nghĩa cộng sản còn do chính những mâu thuẫn nội tại, vốn có trong lòng của chủ nghĩa tư bản tạo nên
- Điều kiện về địa vị kinh tế - xã hội có vai trò quyết định đến sứ mệnh lịch sử của GCCN, xuất
phát từ việc công nhân là chủ thể của quá trình sản xuất vật chất:
+GCCN đại diện cho LLSX hiện đại và tiên tiến, mang trình độ XH phân hóa ngày càng cao
+GCCN không có TLSX nên buộc bán sức lao động của mình cho nhà tư bản để sống. Họ bị
giai cấp tư sản bóc lột giá trị thặng dư mà họ đã tạo ra trong thời gian lao động; bị giai cấp
tư sản áp bức, bóc lột và ngày càng bị bần cùng hóa cả đời sống vật chất lẫn đời sống tinh
thần. Do đó, mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản là mâu thuẫn đối kháng,
cơ bản, không thể điều hòa trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Những điều kiện sinh hoạt khách
quan của họ quy định rằng, họ chỉ có thể giải phóng mình bằng cách giải phóng toàn thể nhân
loại khỏi chế độ tư bản chủ nghĩa.
- Địa vị chính trị - xã hội: Giai cấp công nhân là con đẻ của nền sản xuất đại công nghiệp, được
nền đại công nghiệp rn luyện về tính tự giác, tính kỷ luật, sự đoàn kết và tổ chức lại thành
một lực lượng xã hội hùng mạnh. Họ là giai cấp cách mạng triệt để nhất chống lại chế độ áp
bức, bóc lột, bất công; thực hiện giải phóng giai cấp và toàn xã hội khỏi chế độ tư bản chủ
nghĩa, xây dựng chế độ xã hội mới tốt đẹp hơn: xã hội cộng sản mà giai đoạn đầu là xã hội xã
hội chủ nghĩa. Trong cuộc đấu tranh ấy, họ chỉ mất xiềng xích và được cả thế giới về mình
=> Giai cấp công nhân trở thành giai cấp cách mạng triệt để nhất bởi sự giác ngộ sâu sắc về
địa vị lịch sử của mình, họ được lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học soi sáng, dẫn đường; 6
biến giai cấp công nhân từ giai cấp “tự nó” thành giai cấp “vì nó”. Sự phản kháng quyết liệt
và triệt để của giai cấp công nhân đối với giai cấp tư sản đã làm cho họ trở thành giai cấp
cách mạng triệt để nhất ý chí và lực lượng kiên quyết chống lại chế độ áp bức, bóc lột tư bản
chủ nghĩa. Điều kiện sinh hoạt khách quan của họ quy định họ phải tự giải phóng, tự cứu lấy
mình bằng cách giải phóng toàn xã hội khỏi chế độ áp bức, bóc lột, bất công tư bản chủ nghĩa
6.Phân tích những điều kiện chủ quan quy định SMLS của GCCN *Điều kiện chủ quan
- Về bản thân GCCN: bản thân giai cấp công nhân không ngừng phát triển về số lượng, chất
lượng. Phát triển về lượng của giai cấp công nhân thể hiện sự tăng trưởng về số lượng cũng
như tỷ lệ lao động công nghiệp trong nền kinh tế. Sự phát triển về chất của giai cấp công
nhân được thể hiện ở năng lực làm chủ công nghệ hiện đại và sự thay đổi trong ý thức. Theo
chủ nghĩa Mác-Lênin, giai cấp công nhân đã từ chỗ là "giai cấp tự nó" (tức là chưa có ý thức
giác ngộ giai cấp) đến chỗ là "giai cấp vì nó" (tức giai cấp tự giác), giác ngộ dân tộc.
- Tính tất yếu, quy luật hình thành và phát triển đảng của GCCN: Chỉ khi nào giai cấp công
nhân đạt tới trình độ tự giác bằng việc tiếp thu lý luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa
Mác-Lênin thì phong trào cách mạng của nó mới thật sự là một phong trào chính trị. Vậy nên,
giai cấp công nhân phải tự xây dựng thành chính đảng, phải có chiến lược, sách lược và
phương pháp cách mạng đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh cụ thể, phải
lôi cuốn, tập hợp được đông đảo quần chúng nhân dân đi theo Đảng để làm cách mạng. Chỉ
có Đảng Cộng sản lãnh đạo, giai cấp công nhân mới chuyền từ đấu tranh tự phát sang đấu
tranh tự giác, độc lập về mặt chính trị => phải có một chính đảng vững mạnh của giai cấp
công nhân, nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin; có đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn;
quan hệ mật thiết với quần chúng; có khả năng tập hợp đoàn kết rộng rãi các giai cấp và tầng
lớp nhân dân và toàn dân tộc
- Trình độ lý luận cho phép giai cấp công nhân nhận thức đầy đủ, sâu sắc vị trí, vai trò của
mình trong xã hội, nguồn gốc tạo nên sức mạnh, biết tạo nên sức mạnh đó bằng sự đoàn kết
với các giai cấp, tầng lớp trong xã hội, nhận rõ mục tiêu, con đường và những biện pháp đấu
tranh tự giải phóng giai cấp mình, giải phóng cả xã hội và giải phóng nhân loại
7. Nêu những đặc trưng cơ bản của CNXH theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin. Phân
tích quan điểm 3(CNXH có nền kinh tế phát triển cao dựa trên LLSX hiện đại và chế độ công hữu về TLSX chủ yếu)
*Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác lênin, CNXH có sáu đặc trưng cơ bản sau: 7
-Đặc trưng thứ nhất nêu lên mục đích của CNXH: Chủ nghĩa xã hội giai phóng giai cấp, giải
phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người, tạo điều kiện để con người phát triển toàn diện
-Đặc trưng thứ hai tổng quát về CNXH: Chủ nghĩa xã hội là do nhân dân lao động làm chủ -Đặc trưng thứ b
a là đặc trưng về kinh tế: Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao dựa
trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về TLSX chủ yếu
-Đặc trưng thứ tư là đặc trưng về chính trị: Chủ nghĩa xã hội có nhà nước kiểu mới mang bản
chất giai cấp công nhân, đại biểu cho lợi ích, quyền lực và ý chí của nhân dân lao động
-Đặc trưng thứ năm là đặc trưng về văn hóa: Chủ nghĩa xã hội có nền văn hóa phát triển cao,
kế thừa và phát huy những giá trị của văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại.
-Đặc trưng thứ sáu về vấn đề giai cấp và dân tộc: Chủ nghĩa xã hội đảm bảo bình đẳng, đoàn
kết giữa các dân tộc và có quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới
*Phân tích quan điểm về kinh tế: Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao dựa trên LLSX
hiện đại và chế độ công hữu về TLSX chủ yếu:
- Đây là đặc trưng về phương diện kinh tế của CNXH. Mục tiêu cao nhất của CNXH là giải
phóng con người trên cơ sở điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, mà xét đến cng là trình độ
phát triển cao của LLSX. CNXH là XN có nền kinh tế phát triển cao, với LLSX hiện đại, QHSX
dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, được tổ chức quản lý có hiệu quả, năng suất
lao động cao và phân phối chủ yếu theo lao động. V.I. Lênin cho rằng: “từ CNTB, nhân loại
chỉ có thể tiến thẳng lên CNXH, nghĩa là chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất và chế độ
phân phối theo lao động của mỗi người”.
- Cơ sở vật chất – kỹ thuật của CNXH là nền sản xuất công nghiệp hiện đại. Chỉ có nền sản xuất công nghiệp hiện
đại mới đưa năng suất lao động lên cao,
tạo ra ngày càng nhiều của cải vật chất cho xã hội, đảm bảo đáp ứng những nhu cầu về vật
chất và văn hóa của nhân dân, không ngừng nâng cao phúc lợi xã hội cho toàn dân. Nền công
nghiệp hiện đại đó được phát triển dựa trên lực lượng sản xuất đã phát triển cao.
- Chủ nghĩa xã hội đã xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa, thiết lập chế độ công hữu về
những tư liệu sản xuất chủ yếu. Thủ tiêu chế độ tư hữu là cách nói vắn tắt nhất, tổng quát
nhất về thực chất của công cuộc cải tạo xã hội theo lập trường của giai cấp công nhân. Tuy
nhiên, không phải xóa bỏ chế độ tư hữu nói chung mà là xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ
nghĩa. Chủ nghĩa xã hội được hình thành dựa trên cơ sở từng bước thiết lập chế độ sởhữu
xã hội chủ nghĩa về tư liệu sản xuất, bao gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể. Chế độ sở 8
hữu này được củng cố, hoàn thiện, bảo đảm thích ứng với tính chất và trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất, mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển, xóa bỏ dần những mâu
thuẫn đối kháng trong xã hội, làm cho mọi thành viên trong xã hội ngày càng gắn bó với nhau
vì những lợi ích căn bản .
8. Trình bày nội dung cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lênin *Khái niệm dân tộc
- Theo nghĩa hẹp: dng để chỉ một cộng đồng người có mối liên hệ chặt chẽ và bền vững, có
chung sinh hoạt kinh tế, có ngôn ngữ riêng, văn hoá có những đặc thù, xuất hiện sau bộ lạc,
bộ tộc, kế thừa và phát triển cao hơn những nhân tố tộc người ở bộ lạc, bộ tộc và thể hiện
thành ý thức tự giác tộc người của dân cư cộng đồng đó
-Theo nghĩa rộng: dng để chỉ một cộng đồng người ổn định làm thành nhân dân một nước,
có lãnh thổ quốc gia, có nền kinh tế thống nhất, có ngôn ngữ chung và có ý thức về sự thống
nhất của mình, gắn bó với nhau bởi quyền lợi chính trị, kinh tế, truyền thống văn hoá và
truyền thống đấu tranh chung trong suốt quá trình lịch sử lâu dài
*Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lênin
- Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng:
+Đây là quyền thiêng liêng của các dân tộc, không phân biệt dân tộc lớn hay nhỏ, trình độ
phát triển cao hay thấp. Các dân tộc đều của nghĩa vụ và quyền lợi ngang nhau trên tất cả
các lĩnh vực đời sống xã hội, không dân tộc nào giữ được đặc quyền, đặc lợi về kinh tế, chính trị, văn hóa
+Trong các quan hệ xã hội và quan hệ quốc tế, không có dân tộc nào có quyền được đi áp
bức bóc lột dân tộc khác. Trong một quốc gia nhiều dân tộc, quyền bình đẳng dân tộc phải
được thể hiện trên cơ sở pháp lý, nhưng quan trọng hơn nó phải được thực hiện trên thực tế.
+Để thực hiện quyền bình đẳng, dân tộc phải đấu tranh xóa bỏ tình trạng áp bức giữa các
giai cấp, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, chủ nghĩa phát xít và chủ
nghĩa Sôvanh nước lớn (Chauvinism).
- Các dân tộc có quyền tự quyết:
+là quyền các dân tộc tự quyết định lấy vận mệnh dân tộc mình, quyền tự lựa chọn chế độ
chính trị và con đường phát triển của dân tộc mình. 9
+bao gồm quyền tự do phân lập thành cộng đồng quốc gia dân tộc độc lập và quyền tự
nguyện liên hiệp với các dân tộc khác trên cơ sở bình đẳng để có đủ sức mạnh chống nguy
cơ xâm lược từ bên ngoài, giữ vững độc lập chủ quyền và có thêm những điều kiện thuận lợi
cho sự phát triển quốc gia – dân tộc
+Không đồng nhất với “quyền” của các tộc người thiểu số trong một quốc gia đa tộc người,
nhất là việc phân lập thành quốc gia độc lập. Kiên quyết đấu tranh chống lại mọi âm mưu,
thủ đoạn của các thế lực phản động, th địch lợi dụng chiêu bài “dân tộc tự quyết” để can
thiệp vào công việc nội bộ của nhà nước, hoặc kích động đòi ly khai dân tộc
- Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc
+phản ánh bản chất quốc tế của phong trào công nhân, phản ánh sự thống nhất giữa sự
nghiệp giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp; đảm bảo cho phong trào dân tộc có đủ sức
mạnh để giành thắng lợi
+Là cơ sở vững chắc của đoàn kết nhân dân lao động trong đấu tranh chống chủ nghĩa đế
quốc vì độc lập dân tộc và tiến bộ xã hội. Đây là nội dung chủ yếu, vừa là giải pháp quan trọng
để gắn kết các nội dung trong cương lĩnh dân tộc thành một thể thống nhất; đồng thời đây
là cơ sở cho các ĐCS thực hiện chính sách dân tộc trong quá trình xây dựng CNXH.
=> Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác – Lênin là một bộ phận trong cương lĩnh cách mạng
của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc,
giải phóng giai cấp; là cơ sở lý luận của đường lối chính sách dân tộc của các Đảng cộng sản
và Nhà nước trong các quốc gia đang quá độ lên chủ nghĩa xã hội
9. Nêu quan điểm của CN Mác Lênin về bản chất và phân tích tính chất của tôn giáo *Bản chất
-Chủ nghĩa Mác-lênnin cho rằng tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội phản ánh hư ảo hiện
thực khách quan. Thông qua sự phải ánh đó, các lực lượng tự nhiên và xã hội trở nên siêu
nhiên, thần bí. Ph.Ăng ghen cho rằng: “Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư
ảo - vào trong đầu óc của con người - của những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc sống
hàng ngày của họ; chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang hình thức
những lực lượng siêu trần thế ”
-Tôn giáo là một hiện tượng xã hội - văn hoá do con người sáng tạo ra. Con người sáng tạo
ra tôn giáo vì mục đích, lợi ích của họ, phản ánh những ước mơ, nguyện vọng, suy nghĩ của
họ. Khi con người sáng tạo ra ngôn ngữ, công cụ sản xuất, sáng tạo ra nhà nước..., chính là
sáng tạo ra những điều kiện giúp họ không ngừng vươn lên trong làm chủ tự nhiên, xã hội. 10
Nhưng, sáng tạo ra tôn giáo, con người lại sợ hãi tôn giáo, tuyệt đối hoá và phục tùng tôn
giáo vô điều kiện => mọi quan niệm về tôn giáo, các tổ chức, thiết chế tôn giáo đều được
sinh ra từ những hoạt động sản xuất, từ những điều kiện sống nhất định trong xã hội và thay
đổi theo những thay đổi của cơ sở kinh tế
- Về phương diện thế giới quan, về cơ bản, các tôn giáo mang thế giới quan duy tâm, có sự
khác biệt với thế giới quan duy vật biện chứng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê nin => chủ
nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo chỉ khác nhau về thế giới quan, về cách nhìn nhận thế giới và
con người; giữa chủ nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo, giữa những người cộng sản và người theo tôn giáo *Tính chất
- Tính lịch sử của tôn giáo:
+ Có sự hình thành, tồn tại và phát triển trong những giai đoạn lịch sử nhất định, có khả
năng biến đổi để thích nghi với nhiều chế độ chính trị - xã hội. Trong quá trình vận động của
các tôn giáo, chính các điều kiện kinh tế – xã hội, lịch sử cụ thể đã làm cho các tôn giáo bị
phân liệt, chia tách thành nhiều tôn giáo, hệ phái khác nhau
+đến một giai đoạn lịch sử nào đó, khi khoa học và giáo dục giúp cho đại đa số quần chúng
nhân dân nhận thức được bản chất các hiện tượng tự nhiên và xã hội thì tôn giáo sẽ dần dần
mất đi vị trí của nó trong đời sống xã hội và cả trong nhận thức, niềm tin của mỗi người
- Tính quần chúng của tôn giáo:
+Là một hiện tượng xã hội phổ biến ở tất cả các dân tộc, quốc gia, châu lục. Tính quần chúng
của tôn giáo không chỉ biểu hiện ở số lượng tín đồ rất đông đảo mà còn thể hiện ở chỗ, các
tôn giáo là nơi sinh hoạt văn hoá, tinh thần của một bộ phận quần chúng nhân dân lao động
+luôn luôn phản ánh khát vọng của những người lao động về một xã hội tự do, bình đẳng,
bác ái. Mặt khác, nhiều tôn giáo có tính nhân văn, nhân đạo và hướng thiện, vì vậy, được
nhiều người ở các tầng lớp khác nhau trong xã hội, đặc biệt là quần chúng lao động, tin theo
- Tính chính trị của tôn giáo:
+Khi xã hội chưa có giai cấp, tôn giáo chỉ phản ánh nhận thức hồn nhiên, ngây thơ của con
người về bản thân và thế giới xung quanh mình, tôn giáo chưa mang tính chính trị. Tính chất
chính trị của tôn giáo chỉ xuất hiện khi xã hội đã phân chia giai cấp, có sự khác biệt, sự đối kháng về lợi ích 11
+tôn giáo là sản phẩm của những điều kiện kinh tế - xã hội, phản ánh lợi ích, nguyện vọng
của các giai cấp khác nhau trong cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc => tôn giáo mang tính chính trị
+khi các giai cấp bóc lột, thống trị sử dụng tôn giáo để phục vụ cho lợi ích giai cấp mình,
chống lại các giai cấp lao động và tiến bộ xã hội, tôn giáo mang tính chính trị tiêu cực, phản tiến bộ
10. Nêu quan điểm của CN Mác Lênin về bản chất và phân tích nguồn gốc của tôn giáo *Bản chất
-Chủ nghĩa Mác-lênnin cho rằng tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội phản ánh hư ảo hiện
thực khách quan. Thông qua sự phải ánh đó, các lực lượng tự nhiên và xã hội trở nên siêu
nhiên, thần bí. Ph.Ăng ghen cho rằng: “Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư
ảo - vào trong đầu óc của con người - của những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc sống
hàng ngày của họ; chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang hình thức
những lực lượng siêu trần thế ”
-Tôn giáo là một hiện tượng xã hội - văn hoá do con người sáng tạo ra. Con người sáng tạo
ra tôn giáo vì mục đích, lợi ích của họ, phản ánh những ước mơ, nguyện vọng, suy nghĩ của
họ. Khi con người sáng tạo ra ngôn ngữ, công cụ sản xuất, sáng tạo ra nhà nước..., chính là
sáng tạo ra những điều kiện giúp họ không ngừng vươn lên trong làm chủ tự nhiên, xã hội.
Nhưng, sáng tạo ra tôn giáo, con người lại sợ hãi tôn giáo, tuyệt đối hoá và phục tùng tôn
giáo vô điều kiện => mọi quan niệm về tôn giáo, các tổ chức, thiết chế tôn giáo đều được
sinh ra từ những hoạt động sản xuất, từ những điều kiện sống nhất định trong xã hội và thay
đổi theo những thay đổi của cơ sở kinh tế
- Về phương diện thế giới quan, về cơ bản, các tôn giáo mang thế giới quan duy tâm, có sự
khác biệt với thế giới quan duy vật biện chứng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê nin => chủ
nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo chỉ khác nhau về thế giới quan, về cách nhìn nhận thế giới và
con người; giữa chủ nghĩa Mác - Lê nin và tôn giáo, giữa những người cộng sản và người theo tôn giáo *Nguồn gốc
- Nguồn gốc tự nhiên, kinh tế - xã hội của tôn giáo:
+Ra đời vào thời kì sau cùng của chế độ cộng sản nguyên thủy, do LLSX chưa phát triển trước
sự kì vĩ của tự nhiên và những tác động chi phối của tự nhiên đến đời sống con người. Con 12
người cảm thấy yếu đuối và không giải thích được nên đã gán cho những hiện tượng tự nhiên
là do một sức mạnh siêu hình, siêu nhiên tạo nên.
+Sự bần cùng về kinh tế, nạn áp bức về chính trị, sự hiện diện của những bất công xã hội
cùng với những thất vọng, bất hạnh trong cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp bị trị, con
người bất lực trước áp bức xã hội, trông chờ vào một sự giải phóng của một lực lượng siêu nhiên.
- Nguồn gốc nhận thức của tôn giáo:
+ Khi khoảng cách giữa “biết” và “chưa biết” vẫn tồn tại, khi những điều mà khoa học chưa
giải thích được, thì điều đó thường được giải thích thông qua lăng kính các tôn giáo. Ngay cả
những vấn đề đã được khoa học chứng minh, nhưng do trình độ dân trí thấp, chưa thể nhận
thức đầy đủ, thì đây vẫn là điều kiện, là mảnh đất cho tôn giáo ra đời, tồn tại và phát triển
+Khi con người chưa biết tự ý thức thì họ cũng chưa nhận thức được sự bất lực của mình
trước sức mạnh của thế giới bên ngoài, do vậy, con người cũng chưa có nhu cầu sáng tạo ra
tôn giáo để b đắp sự bất lực ấy
+Phải đến một trình độ nhận thức nhất định, khi con người đạt đến khả năng tư duy trừu
tượng hoá, khái quát hoá, con người mới có khả năng sáng tạo ra tôn giáo
- Nguồn gốc tâm lý của tôn giáo:
+Vấn đề ảnh hưởng của yếu tố tâm lý, tình cảm của con người đối với sự ra đời và tồn tại
của tôn giáo đã được các nhà vô thần cổ đại nghiên cứu. Họ thường đưa ra những luận điểm:
“sự sợ hãi sinh ra thần linh”
+ngay cả những nét tâm lý như tình yêu, lòng biết ơn, sự kính trọng,… trong mối quan hệ
giữa con người với tự nhiên và con người với con người nhiều khi cũng được thể hiện qua tín ngưỡng, tôn giáo 13