Đề cương ôn tập pháp luật đại cương 1, Nh nưc:
=> Quan đim phi mc xt v ngun gc ca nh nưc: - Thuy#t th$n h%c: + M%i s) vâ + t hiê + n tư-ng trong x0 hô +
i đu b3 4nh hư5ng b5i tư tư5ng tôn gio
th$n b. Theo h% th# gii do Thư-ng đ# sinh ra v s9p đă +t. - Thuy#t gia trư5ng:
+ Nh nưc pht trin t; mô +
t gia đng đ$u nh nưc l ngư=i đ>ng
đ$u gia đ+ Nh nưc l mô + t hiê + n tư-ng t) nhiên. - Thuy#t b@o l)c:
+ Nh nưc ra đ=i l s) b@o l)c ca th3 tô + c ny vi th3 tô + c khc. - Thuy#t kh# ưc x0 hô + i: + Nh nưc l mô + t kh# ưc b5i viê +
c k k#t giBa nhưng con ngư=i không theo
nh nưc no. Trong đC m%i ngư=i sD đCng thu# nuôi dưEng nh nưc đ nh
nưc đ4m b4o quyn l-i ca ngư=i dân. -Như-c đim chung:
+Cc h%c thuy#t b3 chi phi b5i l-i ch giai cHp nên l gi4i theo nhu c$u ca giai cHp v che đâ + y b4n chHt thâ + t.
+Cc h%c thuy#t ny khi xem xIt s) ra đ=i ca nh nưc, tch r=i ra kh5i điu kiê + n t) nhiên, kinh t#, x0 hô +
i v cc qu trng minh nh nưc không thuô +
c giai cHp no v tn t@i trong m%i x0 hô + i.
>Quan đim ca ch nghKa mc lê nin v ngun gc ca nh nưc:
-D)a trên h%c thuy#t ti#n ho ca Đc uyn, d)a trên ch nghKa duy vâ +t biê + n ch>ng v duy vâ +
t l3ch sJ, ch nghKa Mc Lê nin nhâ + n đ3nh: +Nh nưc l hiê +
n tư-ng x0 hô +i mang tnh chHt l3ch sJ. Nh nưc không ph4i
bHt bi#n m cC qu trt vong.
+Trong qu trra đ=i khi x0 hô +
i loi ngư=i đ@t đ#n mô + t tr nhHt đ3nh.
-Nguyên nhân quan tr%ng nhHt l xuHt hiê +
n nh nưc đC l kinh t#:
+Nh nưc ra đ=i sau ba l$n phân công lao đô + ng.
+L$n 1: Chăn nuôi tch khQi trng tr%t. Lm cho s4n phRm lao đô + ng gia tăng, x0 hô +
i phân ho giu nghSo, tư hBu xuHt hiê + n.
+L$n 2: Tiu th công nghiê + p tch khQi công nghiê + p. Lm gia tăng s>c lao đô +
ng, tư hBu rU nIt hơn, phân ho x0 hô + i đư-c đRy nhanh. +L$n 3: Thương nghiê +
p tch thnh ngnh kinh t# đô + c lâ + p. Trong x0 hô + i xuHt hiê +
n t$ng lp buôn bn tch khQi s4n xuHt, n9m quyn điu hnh s4n xuHt.  Th3 tô +
c tan r0 yêu c$u c$n cC giai cHp n9m quyn l)c kinh t# điu hnh, qu4n lX x0 hô +
i. Nh nưc v php luâ + t xuHt hiê + n.
-Nguyên nhân tr)c ti#p lm xuHt hiê +
n nh nưc đC l x0 hô + i:
+Theo h%c thuy#t Mc Lê nin, nh nưc v php luâ + t ra đ=i khi trong x0 hô + i xuHt hiê +
n cc giai cHp cC l-i ch khc nhau. XuHt hiê +n mâu thuZn đi khng giưa
cc giai cHp. Khi cc mâu thuZn đi khng v cc mi quan hê + x0 hô + i không th
t) điu ti#t đư-c nBa th< t\ ch>c x0 hô +i l nh nưc ra đ=i, đCng vai tr] điu chPnh cc mi quan hê + x0 hô + i v b4o vê +
giai cHp n9m trong tay quyn l)c kinh t#.
>Khi niê +m nh nưc: -Nh nưc l mô + t t\ ch>c x0 hô + i đă + c biê +
t, n9m trong tay quyn l)c chnh tr3. L bô + my chuyên lm nhiê + m v^ th)c hiê +
n cc ch>c năng qu4n lX, cưEng ch#, giB gt t) x0 hô + i nh_m m^c đch b4o vê +
đ3a v3 ca giai cHp thng tr3 trong x0 hô + i.
>B4n chHt ca nh nưc -B4n chHt giai cHp:
+Nh nưc l s4n phRm ca x0 hô + i cC giai cHp.
+Quyn l)c nh nưc mang tnh giai cHp: b4o vê +
v duy tr< đ3a v3 ca giai cHp thng tr3 trong x0 hô +
i, l công c^ đ đn p s) ph4n khng ca cc giai cHp khc. -B4n chHt x0 hô + i:
+Xây d)ng cc công trn cc công viê + c chung ca x0 hô + i. +B4o vê + trâ + t t) x0 hô + i.
>Ch>c năng ca nh nưc: -Ch>c năng đi nô +i: +Đ4m b4o trâ + t t) x0 hô + i.
+Đn p cc giai cHp ph4n khng. +B4o vê + ch# đô + kinh t# -Ch>c năng đi ngo@i:
+Ph]ng th đHt nưc. B4o vê + đHt nưc trưc m%i s) xâm nhâ + p, chng ph t; bên ngoi. +Thi#t lâ + p mi quan hê +
vi cc quc gia khc.
>Cc đă +c trưng ca nh nưc
-CC ch quyn l0nh th\ quc gia.
-Phân chia dân cư theo cc đơn v3 hnh chnh l0nh th\. -Ban hnh php luâ + t buô +
c m%i thnh viên trong nh nưc th)c hiê + n. -Thi#t lâ + p quyn l)c công đă + c biê + t.
-Quy đ3nh v ti#n hnh thu cc lo@i thu#. >Hc, kiu nh nưc
-Hc nh nưc l cch th>c th)c hiê +n quyn l)c nh nưc v cc biê + n php đ th)c hiê +
n quyn l)c ca nh nưc đC, bao gm:
+Hc chnh th: L cch t\ ch>c v trtrong bô +
my nh nưc v quan hê + giBa cc cơ quan đC.
+Hc cHu trcc: L s) t\ ch>c nh nưc thnh cc đơn v3 hnh chnh l0nh
th\ v mi liên quan giBa cc cơ quan 5 trung ương v đ3a phương. +Ch# đô +
chnh tr3. L t\ng th cc phương php, cch th>c m nh nưc thông
qua cc cơ quan nh nưc đ th)c thi quyn l)c ca m-Hc chnh th: +Quân ch tuyê +
t đi: Ngư=i đ>ng đ$u nh nưc l vua cC quyn l)c tuyê + t đi.
+Quân ch h@n ch#: Ngư=i đ>ng đ$u nh nưc chP n9m mô + t ph$n quyn l)c hoă +
c mang tnh chHt tư-ng trưng, bên c@nh đC c]n cC cC cơ quan nh nưc khc
điu hnh nh nưc ho@t đô + ng. +Cô +
ng ho đ@i ngh3: L hc chnh th m ngh3 viê + n l thi#t ch# quyn l)c
trung tâm, giB v3 tr v vai tr] quy#t đ3nh trong ho@t đô +
ng ca nh nưc. Nguyên
th quc gia do ngh3 viên b$u ra. Chnh ph do đ4ng chi#m đa s trong ngh3 viê + n thnh lâ + p ch3u trch nhiê + m trưc ngh3 viê + n. Ngh3 viê + n cC th bQ phi#u tn nhiê + m buô +
c chnh ph ph4i gi4i tn. +Cô +
ng ho t\ng thng: L hc chnh th m trong đC, vai tr] ca nguyên
th quc gia vô cdng quan tr%ng. T\ng thng do ngư=i dân tr)c ti#p b$u ra. T\ng thng thnh lâ +
p ra chnh ph, ngh3 viê +
n không cC quyn gi4i tn chnh ph v ngư-c l@i. -Hc cHu trcc: +Nh nưc đơn nhHt: +Nh nưc liên bang: -Ch# đô + chnh tr3: -Kiu nh nưc: +XHCN +Tư s4n +Phong ki#n +Ch nô 2, Bô + my nh nưc: >Khi niê +m bô + my nh nưc:
-Bô + my nh nưc l hê +
thng cc cơ quan chuyên trch ca nh nưc thnh lâ + p đ th)c hiê +
n cc ch>c năng v nhiê + m v^ ca nh nưc. >Đă +
c đim ca cơ quan nh nưc:
-Đư-c thnh lâ +p theo th t^c tr-SJ d^ng quyn l)c nh nưc, nhân danh nh nưc.
-Mfi cơ quan nh nưc đu cC thRm quyn nhHt đ3nh.
-Ho@t đô +ng ca cơ quan nh nưc đư-c đ4m b4o b5i cơ s5 vâ +t chHt v ti chnh nh nưc. >T\ ch>c bô + my nh nưc: -Quyn l)c nh nưc: +Quyn lâ + p php: Quc hô + i, Ngh3 viê + n
+Quyn hnh php: Chnh ph
+Quyn tư php: To n
>Phân lo@i cơ quan nh nưc: -Theo cơ ch# th)c hiê + n quyn l)c nh nưc: +Lâ + p php +Hnh php +T> php -Trp:
+Cơ quan do nhân dân tr)c ti#p b$u ra
+Cơ quan không do nhân dân tr)c ti#p b$u ra -Theo ph@m vi quyn l)c:
+Cơ quan nh nưc 5 trung ương
+Cơ quan nh nưc 5 đ3a phương
>Hê + thng chnh tr3 5 Viê + t Nam -Mă + t trâ + n T\ quc Viê +
t Nam v cc thnh viên: +Công đon +Hô +i nông dân +Đon thanh niên +Hô +i liên hiê + p ph^ nB Viê + t Nam -Nh nưc CHXHCNVN -Đ4ng Cô +ng s4n Viê + t Nam
>Nguyên t9c t\ ch>c bô + my XHCNVN
-Đ4m b4o s) l0nh đ@o ca Đ4ng Cô +ng s4n Viê + t Nam trong ho@t đô + ng ca bô + my nh nưc. -Nguyên t9c ton bô +
quyn l)c nh nưc v nhân dân.
-Nguyên t9c quyn l)c nh nưc l thng nhHt, cC s) phi h-p giBa cc
cơ quan trong cc ho@t đô + ng lâ +
p php, hnh php v tư php. -Nguyên t9c tâ + p trung dân ch. >T\ ch>c bô + my nh nưc CHXHCNVN:
-Ch# đ3nh ch t3ch nưc l ch# đi3nh cc nhân không n_m trong cơ quan
no trnog nh nưc nhưng l@i n9m trong tay c4 ba quyn hnh php, lâ + p php v tư php.
-Ch t3ch nưc l ch t3ch quc ph]ng an ninh thng lKnh hô +i đô + ng an ninh. 3, Php luâ +t:
>Khi niê +m php luâ + t -Php luâ +t l hê +
thng cc quy t9c xJ s) do nh nưc ban hnh v đ4m b4o th)c hiê + n, th hiê +
n X ch ca giai cHp thng tr3 v l nhân t điu chPnh cc mi quan hê + x0 hô + i.
>Ngun gc ra đ=i ca php luâ + t
-Theo quan đim ca Mac Lê nin, nhBng nguyên nhân dZn đ#n s) ra đ=i
ca nh nưc cgng chnh l nhBng nguyên nhân dZn đ#n s) ra đ=i ca php luâ + t.
>B4n chHt ca php luâ + t
-B4n chHt giai cHp ca php luâ + t:
+Php luâ +t ph4n nh X ch ca giai cHp thng tr3
+M^c đch điu chPnh ca php luâ +
t l hưng cc quan hê + x0 hô + i theo trâ + t t) phd h-p -B4n chHt x0 hô + i ca php luâ + t:
+Ph4n nh X ch ca giai cHp khc trong x0 hô +i
+Php luâ +t mang tnh khch quan phd h-p vi điu kiê +n kinh t#, x0 hô + i ca đHt nưc.
>Cc đă +c trưng ca php luâ + t: -Tnh quyn l)c:
+Php luâ +t do nh nưc ban hnh v đ4m b4o th)c hiê + n. -Tnh quy ph@m ph\ bi#n:
+L quy t9c xJ s), l khuôn mZu đư-c xc đ3nh c^ th đ điu chPnh hnh vi
ca con ngư=i, xc đ3nh nhBng ci đư-c lm v không đư-c lm.
-Tnh X ch ca php luâ + t:
+Php luâ +t ph4n nh X ch ca giai cHp c$m quyn.
-Tnh khch quan ca php luâ + t:
+Php luâ +t ph4n nh X ch ca giai cHp thng tr3. Tuy nhiên, đ php luâ + t cC th
pht huy đư-c hiê +u l)c th< nC ph4i phd h-p vi cc điu kiê + n v phong t^c tâ + p
qun, tr pht trin ca kinh t# x0 hô + i.
>Ch>c năng ca php luâ + t:
-Điu chPnh cc mi quan hê + x0 hô + i.
-B4o vê + cc mi quan hê + x0 hô + i:
+hp d^ng cc hc cưEng ch# khi cC vi ph@m. -Ch>c năng gio d^c: +Tc đô +
ng vo X th>c con ngư=i lm cho con ngư=i cC X th>c php luâ + t v điu
chPnh hnh vi ca m>Mi quan hê + ca php luâ + t v cc hiê + n tư-ng x0 hô +i khc
-Php luâ +t đi vi kinh t#:
+Php luâ +t do tr kinh t# quy#t đ3nh.
+Php luâ +t cC th tc đô +
ng ngư-c l@i nn kinh t# theo hai hưng, thcc đRy nn kinh t# pht trin hoă +
c k-Php luâ +t đi vi đ@o đ>c:
+Php luâ +t ch3u s) tc đô + ng ca đ@o đ>c.
+Php luâ +t cC ch>c năng gio d^c.
-Php luâ +t đi vi nh nưc:
+Php luâ +t v nh nưc l hai hiê +
n tư-ng không th tch r=i.
+Nh nưc sJ d^ng php luâ + t đ qu4n lX x0 hô +
i, đng th=i cgng b3 gii h@n b5i php luâ + t. 4, Hc php luâ +t:
>Khi niê +m hc ca php luâ + t:
-L cc d@ng tn t@i th)c t# ca php luâ +
t trong cc kiu nh nưc (đư-c
cc quan to p d^ng khi xIt xJ )
>Cc hc ca php luâ + t: -Tâ + p qun php: +L nhBng phong t^c, tâ +
p qun lưu truyn trong x0 hô +
i phd h-p vi l-i ch ca
nh nưc đư-c nh nưc nâng lên thnh quy ph@m php luâ +t. -hn lê +:
+L nhBng quy#t đ3nh, b4n n ca cơ quan hnh chnh, cơ quan xIt xJ khi xIt xJ, gi4i quy#t cc v^ viê +
c c^ th đư-c nh nưc th;a nhâ + n v p d^ng cho cc v^ viê + c tương t) l$n sau. -Văn b4n php luâ + t:
+L văn b4n do cc cơ quan nh nưc ban hnh theo đcng thRm quyn, trv th t^c luâ +
t đ3nh, trong đC cC quy t9c xJ s) chung đư-c nh nưc đ4m b4o th)c hiê +
n nh_m điu chPnh cc mi quan hê + x0 hô +
i v p d^ng nhiu l$n trong đ=i sng x0 hô + i. -Điu ưc quc t#:
+L nhBng cam k#t, tho4 thuâ +
n giBa cc quc gia v ch th khc ca công
php quc t# h-Cc h%c thuy#t php lX:
+L cc công tru ca cc h%c gi4, cc bi bo, X ki#n liên quan đ#
nh nưc v php luâ + t. -LD công b_ng:
+Trong trư=ng h-p gi4i quy#t v^ viê +
c không đư-c quy đ3nh trong luâ +t, quan to
sD p d^ng nhBng sng t@o, vâ +
n d^ng nhBng h%c thuy#t php lX, phong t^c tâ + p
qun, nim tin ca con ngư=i đ đưa ra cc phn quy#t. 5, Văn b4n php luâ + t: >Khi niê +m v đă +
c đim ca văn b4n php luâ + t (hc php luâ + t ch y#u 5 Viê + t Nam):
-L cc văn b4n do cơ quan nh nưc ban hnh theo đcng thRm quyn,
trt, trong đC ch>a đ)ng cc quy t9c xJ s) chung
đư-c nh nưc đ4m b4o th)c hiê +n nh_m p d^ng nhiu l$n trong cuô + c sng.
>Cc lo@i văn b4n quy ph@m php luâ + t 5 Viê + t Nam:
>Hiê +u l)c ca văn b4n php luâ + t: a,Hiê +u l)c th=i gian: -L gii h@n tc đô +
ng ca văn b4n php luâ +
t t; khi pht sinh đ#n khi k#t thcc. -Th=i đim pht sinh:
+N#u văn b4n quy đ3nh rU th=i đim pht sinh, th< văn b4n sD cC hiê + u l)c t; th=i đim đC.
+N#u văn b4n không quy đ3nh rU:
Đi vi văn b4n ca Quc hô +
i v Un ban thư=ng v^ Quc hô +i, th=i đim
pht sinh l ngy Ch t3ch nưc k s9c lê +nh công b.
Đi vi văn b4n ca Ch t3ch nưc, th=i đim pht sinh l ngy đăng trên công bo.
Đi vi văn b4n ca chnh ph v cc bô + sD cC hiê + u l)c sau 15 ngy công b trên bo. -Th=i đim chHm d>t:
+N#u văn b4n quy đ3nh rU th=i đim chHm d>t, văn b4n sD h#t hiê + u l)c t; th=i đim đC.
+Trong trư=ng h-p văn b4n không quy đ3nh rU th=i đim chHm d>t hiê + u l)c, nC
chP chHm d>t khi cC văn b4n mi ra đ=i v quy đ3nh thay th# văn b4n cg.
-Hiê +u l)c hi t ca văn b4n php luâ + t:
+Gi tr3 thi hnh ca văn b4n php luâ +
t x4y ra trưc ngy văn b4n đC cC hiê + u l)c.
+V nguyên t9c, văn b4n php luâ + t không cC hiê +
u l)c hi t, tuy nhiên, trong mô +
t s trư=ng h-p c$n thi#t, văn b4n php luâ +t cC th quy đ3nh hiê + u l)c hi t.
+Không quy đ3nh cho cc trư=ng h-p: Quy đ3nh trch nhiê +m php lX đi vi
nhBng trư=ng h-p trưc đC không quy đ3nh trch nhiê +m php lX.
+Nguyên t9c bHt hi t l nguyên t9c chung ca php luâ + t. ChP p d^ng tr5 v
trưc nh_m m^c đch ph^c v^ x0 hô + i v< lX do nhân đ@o. b,Hiê +u l)c không gian: -L gii h@n tc đô +
ng ca văn b4n trên ph@m vi l0nh th\ nhHt đ3nh, cC th l mô +
t đơn v3 hnh chnh ngnh, lKnh v)c hoă + c trên ton bô + l0nh th\.
-N#u văn b4n quy đ3nh rU th< văn b4n sD đư-c p d^ng trong ph@m vi đC.
-N#u văn b4n không quy đ3nh rU th< hiê +
u l)c ny đư-c xc đ3nh theo hai
y#u t: thRm quyn, tnh chHt nô + i dung.
-Thông thư=ng cc văn b4n php luâ +
t do cơ quan trung ương ban hnh cC hiê +
u l)c trên ton l0nh th\ v đư-c p d^ng đi vi m%i c nhân, cơ quan nh nưc ca Viê +
t Nam; cc văn b4n php luâ +
t do cc cơ quan nh nưc ban hnh sD cC hiê +
u l)c 5 t;ng đ3a phương cơ quan đC qu4n lX. c,Hiê +u l)c đi tư-ng:
-L ch th ch3u s) tc đô +
ng ca văn b4n php luâ + t đC. -Văn b4n php luâ +
t luôn xc đ3nh rU đi tư-ng ch3u s) tc đô +ng ca văn b4n đC. 6, Hê + thng php luâ + t:
>Khi qut hê + thng php luâ + t: -Hê + thng php luâ +
t quc gia: L t\ng th cc quy ph@m php luâ + t ca quc gia đC. -Hê + thng php luâ + t quc t#: L tâ + p h-p mô +t s hê + thng php luâ + t quc
gia cC nhiu đim tương đng theo tiêu ch nhHt đ3nh. >Khi niê +m hê + thng php luâ + t:
-L t\ng th cc quy ph@m php luâ + t cC mi quan hê + nô + i t@i thng nhHt
vi nhau thnh cc ngnh luâ +
t, cc ch# đ3nh php luâ + t, quy ph@m php luâ + t v đư-c th hiê +
n ra bên ngoi b_ng cc văn b4n php luâ + t do nh nưc ban hnh hoă + c th;a nhâ + n. 7, Quy ph@m php luâ + t:
>Khi niê +m quy ph@m php luâ + t
-Quy ph@m php luât l cc quy t9c >ng xJ chung ca x0 hô + i do nh nưc
ban hnh v đ4m b4o th)c hiê +
n nh_m điu chPnh cc mi quan hê + x0 hô + i theo
đ3nh hưng v m^c đch nhHt đ3nh. >Đă + c trưng:
-Do nh nưc ban hnh v đ4m b4o th)c hiê +n. -Quy ph@m php luâ +
t cC tnh ph\ bi#n, b9t buô +
c chung đi vi tHt c4 m%i
ngư=i tham gia vo quan hê + php luâ + t m nC điu chPnh.
-L quy t9c xJ s) chung, l tiêu chuRn đnh gi hnh vi con ngư=i.
-Quy đ3nh quyn v nghKa v^ ca cc bên tham gia quan hê + x0 hô + i đư-c nC điu chPnh.
>CHu trcc ca quy ph@m php luâ +t: -Gi4 đ3nh:
+Nêu rU hon c4nh, điu kiê + n c^ th ca cuô +
c sng c nhân, t\ ch>c 5 trong hon c4nh điu kiê + n ny ph4i th)c hiê +
n theo quy đ3nh ca php luâ + t.
Ngư=i ( t\ ch>c no)  Khi no Trong điu kiê  + n hon c4nh no -Quy đ3nh:
+Nêu rU quy t9c >ng xJ m c nhân, t\ ch>c 5 trong hon c4nh, điu kiê + n đ0 nêu trong ph$n gi4 đ3nh.
Ph4i lm g<  Đư-c lm g<, không đư-c lm g< Lm như th# no  -Ch# ti: +Nêu biê +
n php xJ lX d) ki#n đư-c p d^ng đi vi ngư=i xJ s) không đcng hoă + c tri vi nô +
i dung đư-c ghi trong ph$n quy đ3nh
Hâ +u qu4 như th# no M>c đô  + 8, Quan hê + php luâ + t: >Khi niê +m quan hê + php luâ + t: -Quan hê + php luâ + t l cc quan hê + x0 hô +
i m quyn v nghKa v^ ca cc
bên tham gia đư-c php luâ +
t quy đ3nh v đ4m b4o th)c hiê + n. >Đă + c đim: -Quan hê + php luâ +
t mang tnh X ch, ph4n nh X ch ca cc bên tham gia.
Ngoi ra nC đư-c s) điu chPnh ca php luâ +t nên nC ph4n nh X ch nh nưc.
-Quyn v nghKa v^ ca cc bên tham gia đu đư-c php luâ +t quy đ3nh. -Quan hê + php luâ +
t đư-c nh nưc đ4m b4o
>Phân lo@i quan hê + php luâ + t:
>Thnh ph$n ca quan hê + php luâ + t: a,Ch th: -L c nhân hoă +
c t\ ch>c cC th tham gia vo quyn v nghKa v^ php lX trong quan hê + php luâ + t c^ th. -Điu kiê +
n đ c nhân tr5 thnh ch th ca quan hê + php luâ + t l c nhân
ph4i cC đ$y đ c4 hai năng l)c: +Năng l)c php luâ + t +Năng l)c hnh vi -Năng l)c php luâ + t:
+L kh4 năng đư-c hư5ng cc quyn v nghKa v^ php lX m nh nưc quy đ3nh cho cc ch th.
+Th=i đim pht sinh: Khi c nhân đư-c sinh ra (tr; mô +t s trư=ng h-p chP pht sinh khi đ đô + tu\i)
+Th=i đim k#t thcc: Khi c nhân qua đ=i (tr; mô +t s trư=ng h-p, năng l)c
hnh vi ca ch th b3 chHm d>t b5i nh nưc) +Năng l)c php luâ +
t ca m%i ngư=i l ging nhau. -Năng l)c hnh vi:
+L kh4 năng ca c nhân đC b_ng chnh hnh vi ca mc
th)c hnh quyn v nghKa v^ php lX đư-c php luâ +t quy đ3nh.
+Ph^ thuô +c vo th l)c (đô + tu\i)
+Ph^ thuô +c vo tr tuê + (tr nhâ + n th>c) -Cc m>c đô +
năng l)c hnh vi ca c nhân:
+Ngư=i không cC năng l)c hnh vi: Trt em dưi 6 tu\i.
+Ngư=i cC năng l)c hnh vi mô +
t ph$n: T; 6 tu\i đ#n dưi 18 tu\i
+Ngư=i cC năng l)c hnh vi đ$y đ: T; 18 tu\i tr5 lên
+Ngư=i mHt năng l)c hnh vi
+Ngư=i b3 h@n ch# năng l)c hnh vi -Năng l)c php luâ + t l điu kiê +
n c$n v năng l)c hnh vi l điu kiê + n đ
đ ch th tham gia vo quan hê + php luâ +
t. Trong trư=ng h-p không cC năng l)c php luâ +
t th< không th tham gia vo quan hê + php luâ + t. Trong trư=ng h-p năng
l)c hnh vi b3 h@n ch#, b3 mHt năng l)c hnh vi th< viê + c th)c hiê + n thông qua ngư=i gim hô + . -Ch th l t\ ch>c:
+T\ ch>c cC tư cch php nhân.
+T\ ch>c không cC tư cch php nhân. -Tư cch php nhân: +L khi niê + m m php luâ + t đă +
t ra cho t\ ch>c cC đ điu kiê + n tr5 thnh ch th trong quan hê + php luâ + t.
+Trong t t^ng, php nhân tr5 thnh nguyên đơn, b3 đơn cC quyn l-i, nghKa v^ php luâ + t. -Điu kiê +
n đ t\ ch>c cC tư cch php nhân:
+Đư-c thnh lâ +p h-p php, theo đcng trdo cơ quan cC thRm quyn cho phIp.
+Ph4i cC cơ cHu t\ ch>c chă +t chD, đư-c cHu t@o nên b5i mô +t s ph]ng ban nhHt
đ3nh tn t@i dưi ban l0nh đ@o v cC ngư=i đ@i diê + n theo php luâ + t. +Đ@i diê + n theo php luâ +
t l ngư=i đ>ng đ$u v đư-c php luâ + t công nhâ + n trong quy#t đ3nh thnh lâ + p t\ ch>c. +CC ti s4n đô + c lâ +
p vi cc c nhân t\ ch>c khc v t) ch3u trch nhiê + m b_ng cc ti s4n ny.
+T\ ch>c ph4i nhân danh m php luâ + t mô + t cch đô + c lâ + p.
-Đi vi t\ ch>c không cC tư cch php nhân +Th)c hiê +
n quyn v nghKa v^ ca t\ ch>c đư-c php luâ +t quy đ3nh.
+T\ ch>c, nhân viên ca t\ ch>c cC vi ph@m php luâ + t ph4i ch3u cc trch nhiê +
m php lX do cơ quan cC thRm quyn quy đ3nh. b,Nô + i dung ca quan hê + php luâ + t:
-L cc quyn v nghKa v^ tương >ng ca ch th khi tham gia vo cc quan hê + php luâ + t. -Quyn ca ch th:
+L cc xJ s) ca ch th m php luâ +
t cho phIp ch th th)c hiê + n.
+Ch th đư-c th)c hiê +n, đư-c hư5ng l-i ch php luâ +t quy đ3nh.
+CC quyn yêu c$u bên cC nghKa v^ th)c hiê +n hoă + c không th)c hiê + n mô + t s hnh vi nhHt đ3nh. +CC th ddng cc biê +
n php cưEng ch# đ đ4m b4o quyn. -NghKa v^ ca ch th:
+L cch xJ s) m php luâ + t buô +
c cc ch th ph4i th)c hiê + n nh_m đp >ng nhu
c$u ca ch th bên kia.
+Ph4i xJ s) theo yêu c$u ca php luâ +t.
+Ph4i ch3u trch nhiê +m php lX khi cC cch xJ s) không đcng.
c,Khch th ca quan hê + php luâ + t:
-L l-i ch, m^c tiêu m cc bên ch th mong mun đ@t đư-c thông qua quan hê + php luâ +
t, l cơ s5 đ h>NhBng điu kiê +
n lm pht sinh, thay đ\i, chHm d>t quan hê + php luâ + t: -S) kiê + n php lX: +L nhBng s) kiê + n cC thâ +
t x4y ra trong đ=i sng x0 hô +
i, phd h-p vi điu kiê + n đ0 đư-c php luâ +
t d) đon v do đC lm pht sinh, thay đ\i, chHm d>t quan hê + php luâ + t c^ th. -S) bi#n: +S) kiê +
n pht sinh không ph^ thuô + c vo X ch con ngư=i.
-Hnh vi: Cch xJ s) th hiê +n X ch con ngư=i b_ng hnh đô + ng hoă + c không hnh đô + ng. 9, Th)c hiê + n php luâ + t: >Khi niê +m th)c hiê + n php luâ + t -L ho@t đô +
ng cC m^c đch, lm cho nhBng quy đ3nh php luâ + t đi vo cuô + c sng. >Cc hc ca th)c hiê + n php luâ + t: -Tuân th php luâ + t:
+L hc kim ch#, không lm nhBng g< php luâ + t cHm hoă + c không cho phIp. -Thi hnh php luâ + t:
+L cch xJ s) tch c)c khi cc ch th th)c hiê + n nghKa v^ do php luâ + t quy đ3nh. -Vâ + n d^ng php luâ + t:
+L hc ch th th)c hiê +
n cc quyn ca mt cho phIp. -hp d^ng php luâ +t: +L hc th)c hiê + n php luâ +
t nh nưc thông qua cc cơ quan cC thRm
quyn đ cho cc ch th th)c hiê +
n quy đ3nh ca php luâ + t hoă + c t) m
vo cc quy đ3nh ca php luâ +
t đ t@o ra cc quy đ3nh lm pht sinh, thay đ\i, chHm d>t cc quan hê + php luâ + t.
>Cc trư=ng h-p p d^ng php luâ +t:
-Khi quyn v nghKa v^ ca ch th không mă +c nhiên pht sinh n#u không cC s) can thiê + p ca nh nưc.
-Khi x4y ra cc tranh chHp v quyn, nghKa v^ giBa cc bên m cc bên không t) gi4i quy#t đư-c.
-hp d^ng cc ch# ti đi vi hnh vi vi ph@m php luâ +t. -Nh nưc xc nhâ +
n s) tn t@i hay không tn t@i ca mô + t s) kiê + n th)c t# no đC. 10, Vi ph@m php luâ + t:
>Khi niê +m vi ph@m php luâ + t:
-L hnh vi xc đ3nh ca con ngư=i tri vi quy đ3nh ca php luâ + t, cC
lfi, do ch th cC đ năng l)c trch nhiê + m php lX th)c hiê + n xâm h@i hoă + c đe
do@ xâm h@i d#n cc quan hê + x0 hô +
i đư-c php luâ +t b4o vê + .
>DHu hiê +u ca vi ph@m php luâ + t:
-L hnh vi xc đ3nh ca con ngư=i.
-Tri vi quy đ3nh ca php luâ + t.
-Do ch th đ năng l)c php lX th)c hiê +n.
-CC y#u t lfi ca ch th. +Lfi: Th hiê +
n tr@ng thi tâm lX bên trong ca ch th khi th)c hiê + n nhưng hnh
vi c^ th đ]i hQi ch th ph4i cC kh4 năng nhâ +
n th>c đư-c hâ +u qu4 ca hnh vi
gây ra v cC nhiu l)a ch%n đ th)c hiê +
n hnh vi ca mhnh đô + ng tri vi php luâ + t.
>Phân lo@i vi ph@m php luâ +t:
-Vi ph@m h+Xâm h@i đ#n đô +c lâ +
p, ch quyn, tnh m@ng, s>c khot.
+Ch th vi ph@m l c nhân. -Vi ph@m dân s):
+Xâm h@i ti quan hê + ti s4n, quan hê + nhân thân.
+Ch th vi ph@m l c nhân hoă +c t\ ch>c. -Vi ph@m hnh chnh:
+Xâm ph@m đ#n cc quy t9c qu4n lX nh nưc.
+Ch th vi ph@m l c nhân hoă +c t\ ch>c. -Vi ph@m kP luâ + t:
+Xâm h@i đ#n cc quy t9c xc lâ +p trâ +
t t) trong t\ ch>c nh nưc.
+Ch th vi ph@m l c nhân trong t\ ch>c.
>CHu thnh vi ph@m php luâ +t: a,Mă +
t khch quan ca vi ph@m php luâ + t: -L ton bô + cc dHu hiê +
u bên ngoi ca vi ph@m php luâ + t bao gm cc y#u t:
+Hnh vi tri php luâ +t.
+Hâ +u qu4 m hnh vi tri php luâ + t gây ra. +Mi quan hê + giBa hnh vi v hâ + u qu4. b, Mă +
t ch quan ca vi ph@m php luâ + t:
-L y#u t bên trong ca ch th khi th)c hiê +
n hnh vi vi ph@m php luâ + t: +Y#u t lfi.
Lfi c X: tr)c ti#p hay gin ti#p.
Lfi vô X: do qu t) tin hay do cRu th4. +Đô +
ng cơ ca vi ph@m php luâ +
t: L nhBng nguyên nhân been trong v cc nhu
c$u tho4 m0n thcc đRy yêu c$u vi ph@m php luâ + t.
+M^c đch ca vi ph@m php luâ +
t: L m^c tiêu ch th c$n đ@t ti khi th)c hiê + n
hnh vi vi ph@m php luâ + t.
c, Khch th ca vi ph@m php luâ +t: -L nhBng quan hê + x0 hô + i đư-c php luâ + t b4o vê + nhưng b3 xâm ph@m b5i
hnh vi vi ph@m php luâ + t gây ra.
d, Ch th ca vi ph@m php luâ + t: -L c nhân hoă +
c t\ ch>c cC năng l)c trch nhiê + m php lX gây nên. 11, Trch nhiê + m php lX:
>Khi niê +m trch nhiê + m php lX: -L quan hê + php luâ + t đă + c biê +
t pht sinh giBa nh nưc v ch th vi ph@m php luâ +
t. Trong đC, nh nưc thông qua cc ch th cC thRm quyn p d^ng cc biê +
n php cưEng ch# quy đ3nh 5 ph$n ch# ti ca quy ph@m php luâ + t
đi vi ch th vi ph@m php luâ +
t. Ch th ny cC nghKa v^ gnh ch3u nhBng bHt
l-i do hnh vi vi ph@m php luâ +t ca m>Đă +
c đim ca trch nhiê + m php lX:
-Cơ s5 pht sinh trch nhiê +
m php lX: vi ph@m php luâ + t. -Hâ +u qu4: Liên quan mâ +
t thi#t vi cưEng ch# nh nưc.
-Ch th p d^ng: Ch th cC thRm quyn. >Cc lo@i trch nhiê + m php lX: -Trch nhiê +
m h+Đi tư-ng p d^ng: Tô +i ph@m
+Hc: H+Ch th p d^ng: To n -Trch nhiê + m dân s):
+Đi tư-ng p d^ng: C nhân hoă +c t\ ch>c
+Hc: Bi thư=ng, xin lfi,...
+Ch th p d^ng: Cc bên, to n, tr%ng ti,... -Trch nhiê + m hnh chnh:
+Đi tư-ng p d^ng: C nhân hoă +c t\ ch>c +Hc: XJ ph@t
+Ch th p d^ng: Ch th cC thRm quyn ti#n hnh -Trch nhiê + m kP luâ + t:
+Đi tư-ng p d^ng: C nhân trong t\ ch>c
+Hc: Khin trch, c4nh co, cch ch>c,...
+Ch th p d^ng: Đ@i diê + n h-p php ca t\ ch>c. 12, Ngnh luâ + t:
>Khi niê +m ngnh luâ + t -Ngnh luâ +
t gm nhBng quy ph@m php luâ + t cC đă + c đim chung cdng điu chPnh cc quan hê + php x0 hô + i cdng lo@i trong cdng mô + t ngnh, lKnh v)c nhHt đ3nh. >Cc ngnh luâ +
t ch y#u trong php luâ + t Viê + t Nam a, Ngnh luâ + t Hi#n php:
-L t\ng th cc quy ph@m php luâ +
t điu chPnh cc quan hê + x0 hô + i nn
t4ng trong cc lKnh v)c: chnh tr3, văn ho, kinh t#, x0 hô + i; quyn l)c nh nưc, t\ ch>c bô +
my cơ quan nh nưc, cch hnghKa v^ cơ b4n ca công dân. -L ngnh luâ +
t ch đ@o, cơ s5 php lX cao nhHt ca nh nưc, l căn c>
ban hnh cc văn b4n php luâ + t thuô + c cc ngnh khc. b, Ngnh luâ + t hnh chnh: -Luâ +
t hnh chnh điu chPnh tHt c4 cc quan hê + x0 hô + i, nhBng ho@t đô + ng
qu4n lX nh nưc, đư-c th)c hiê + n b5i nh nưc hoă +
c nhân danh nh nưc m
đi tư-ng l cc ho@t đô +ng chHp hnh, điu hnh hê +
thng qu4n l cơ quan nh nưc.
-Điu chPnh cc đi tư-ng: +Quan hê + pht sinh trong ho@t đô +
ng chHp hnh v điu hnh cc cơ quan qu4n
lX nh nưc vi bên ngoi nh_m th)c hiê +
n cc ch>c năng cơ b4n ca qu4n lX nh nưc. +NhBng quan hê +
mang tnh chHp hnh, điu hnh, trong t\ ch>c v ho@t đô + ng ca cc cơ quan bô + mây nh nưc. +NhBng quan hê +
chHp hnh, điu hnh ca cc t\ ch>c x0 hô + i đư-c nh nưc giao mô +
t s thRm quyn qu4n lX hnh chnh. c, Ngnh luâ + t ti chnh:
-Điu chPnh cc quan hê + x0 hô +
i pht sinh trong t\ ch>c v ho@t đô + ng ti
chnh ca nh nưc bao gm: +Lâ +
p, phê chuRn v sJ d^ng ngân sch nh nưc.
+Quy đ3nh thu cc lo@i thu#, ph, lê + ph; ho@t đô +
ng tn d^ng nh nưc; thanh
quy#t ton qua ngân hng, kim ton nh nưc.
13, Luâ +t h>Khi niê +m luâ +
t h-L t\ng th cc vi ph@m php luâ +
t xc đ3nh hnh vi nguy him cho x0 hô + i v quy đ3nh hi. -Đi tư-ng điu chPnh: +Cc quan hê + x0 hô +
i pht sinh giBa ngư=i th)c hiê + n hnh vi m bô + luâ + t hquy đ3nh l tô + i ph@m vi nh nưc.
-Phương php điu chPnh: +Mê + nh lê + nh quyn uy th hiê +
n cc cơ quan ti#n hnh t t^ng cC quyn p d^ng
cc ch# ti đi vi ngư=i ph@m tô + i.
>Nguyên t9c xJ lX ca bô + luâ +
t h-M%i ngư=i đu ph4i bt, không phân biê + t nam nB, tôn gio, dân tô +
c, tn ngưEng, thnh ph$n, đ3a v3 x0 hô + i.
-Nghiêm tr3 đi vi ngư=i ch mưu, c$m đ$u, ngoan c, chng đi, lưu
manh côn đ, ti ph@m nguy him, l-i d^ng ch>c v^ quyn h@n đ ph@m tô +i, ph@m tô +
i cC t\ ch>c, ddng th đo@n x4o quyê +
t, cC tnh chHt chuyên nghiê + p, gây hâ +
u qu4 nghiêm tr%ng cho x0 hô + i
-Khoan hng đi vi nhBng ngư=i t) thc, thnh khRn khai bo, t gic đng ph@m, lâ + p công chuô + c tô +
i, ăn năn hi c4i, t) nguyê + n sJa chBa hoă + c bi thư=ng thiê +
t h@i m-Đi vi ngư=i ph@m tô +
i l$n đ$u, t nghiêm tr%ng, đ0 hi c4i th< cC th p d^ng hc hoă +
c gia đgim st, gio d^c. >Tô + i ph@m: -Tô +
i ph@m l ngư=i cC hnh vi gây nguy him cho x0 hô + i đư-c quy đ3nh trong bô + luâ + t hn mô +
t cch c X, vô X xâm ph@m ti: +Đô + c lâ +
p ch quyn v ton vyn l0nh th\. +Ch# đô +
kinh t#, văn ho, an ninh quc ph]ng, trâ + t t) an ton x0 hô + i
+Quyn, l-i ch h-p php ca c nhân, t\ ch>c.
+Tnh m@ng, s>c khot, nhân phRm, danh d), t) do, ti s4n cc quyn l-i h-p
php khc ca công dân.
+Xâm ph@m ti cc lKnh v)c khc ca trâ +t t) x0 hô + i. >Phân lo@i tô +i ph@m:
-Căn c> vo tnh chHt v m>c đô + nguy him cho x0 hô + i cC cc lo@i tô + i ph@m: +Tô +
i ph@m t nghiêm tr%ng: L tô + i ph@m m m>c htd. +Tô +
i ph@m nghiêm tr%ng: L tô + i ph@m m m>c h+Tô +
i ph@m rHt nghiêm tr%ng: L tô +
i ph@m m m>c cao nhHt ca hnăm td +Tô + i ph@m đă + c biê + t nghiêm tr%ng: L tô + i ph@m m m>c htd. -Lfi l dHu hiê + u đô + c lâ + p v b9t buô +
c khi truy c>u trch nhiê +
m hvi ngư=i vi ph@m php luâ + t hc năng
ch>ng minh lfi ca ngư=i ph@m tô + i.
-Trư=ng h-p không truy c>u trch nhiê + m h+Th)c hiê + n hnh vi gây hâ + u qu4 nguy h@i cho x0 hô + i do s) kiê + n bHt ng=. +Ngư=i th)c hiê +
n hnh vi nguy him cho x0 hô + i khi đang m9c bê + nh tâm th$n hoă + c mô + t bê +
nh khc lm mHt kh4 năng điu khin hnh vi ca md^ng cho đi tư-ng ph@m tô +i do ddng chHt kch thch) >NhBng dHu hiê + u cơ b4n ca tô + i ph@m:
-Tnh nguy him cho x0 hô + i: +L thuô +
c tnh khch quan, dHu hiê + u vâ + t chHt ca tô + i ph@m, gây thiê + t h@i hoă + c đe do@ gây thiê + t h@i cho mi quan hê + x0 hô + i. -CC lfi ca tô +i ph@m -Tri php luâ +
t h-Tnh ph4i ch3u h>CHu thnh tô + i ph@m a, Ch th ca tô + i ph@m:
-L ngư=i c^ th gây ra hnh vi nguy him cho x0 hô + i, đư-c luâ + t hquy đ3nh l tô +
i ph@m, cC kh4 năng trch nhiê + m php lX h tu\i theo quy đ3nh ca luâ + t h-Tu\i ch3u trch nhiê +
m h-T; 14 đ#n 16 tu\i ch3u trch nhiê + m hi ph@m rHt nghiêm tr%ng do c X hoă + c tô + i ph@m đă + c biê + t nghiêm tr%ng. b, Mă + t khch quan ca tô + i ph@m: -L biu hiê + n, dizn bi#n ca tô +
i ph@m bên ngoi th# gii khch quan:
+Hnh vi gây nguy him cho x0 hô +i
+Hâ +u qu4 hnh vi gây nguy him cho x0 hô + i