ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HỌC KÌ I
PHÒNG GD&ĐT. . . . . NĂM HỌC 2023-2024
MÔN: NGỮ VĂN, LỚP 11
TRƯỜNG THPT. . . . . . .
Thời gian làm bài: 90 phút Đề bài
I. ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: (Trắc nghiệm) HƯƠNG THẦM
Cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ.
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.
Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,
Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,
Bên ấy có người ngày mai ra trận.
Họ ngồi im không biết nói năng chi
Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,
Nào ai đã một lần dám nói ?
Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối Anh không dám xin, Cô gái chẳng dám trao
Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao
Không dấu được cứ bay dịu nhẹ.
Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.
(Anh vô tình anh chẳng biết điều
Tôi đã đến với anh rồi đấy…)
Rồi theo từng hơi thở của anh
Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực Anh lên đường
Hương thơm sẽ theo đi khắp Họ chia tay
Vẫn chẳng nói điều gì
Mà hương thầm thơm mãi bước người đi
(“Hương thầm”, Phan Thị Thanh Nhàn)
Lựa chọn đáp án đúng (Mỗi câu 0.5 điểm):
Câu 1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ gì?
A. Thất ngôn bát cú Đường luật B. Tự do C. Lục bát D. Tám chữ
Câu 2: Bài thơ có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt nào?
A. Biểu cảm, miêu tả, tự sự
B. Biểu cảm, miêu tả, nghị luận C. Biểu cảm, miêu tả.
D. Biểu cảm, nghị luận
Câu 3: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là: A. Cô gái B. Nhà thơ C. Hoa bưởi D. Chàng trai
Câu 4: Sự việc được kể trong bài thơ là sự việc gì?
A.Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi chàng trai ra mặt trận .
B. Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi cô gái ra mặt trận.
C. Chàng trai hẹn hò, tình tự với cô gái dưới gốc bưởi.
D. Chàng trai hẹn cô gái trước khi lên đường chiến đấu
Câu 5: Tâm trạng của chàng trai và cô gái trong bài thơ được miêu tả như thế nào? A. Vui mừng, hạnh phúc
B. Buồn rầu, bịn rịn
C. Nhớ nhung, lưu luyến
D. Ngập ngừng, bối rối
Câu 6: Vẻ đẹp tình yêu của chàng trai, cô gái trong bài thơ là:
A. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua những cách trở về không gian và thời gian
B. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua nghịch cảnh chiến tranh
C. Tình yêu kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, mãnh liệt
D. Tình yêu thủy chung, son sắt, luôn hướng về nhau bằng tình yêu bất diệt
Câu 7: Bài thơ tiêu biểu cho đề tài nào? A. Tình yêu B. Tình cảm gia đình C. Chiến tranh D. Người lính
Trả lời câu hỏi:
Câu 8 (0.5điểm): Anh/ chị hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ Hương thầm?
Câu 9 (1.0 điểm): Chỉ ra và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được sử
dụng trong đoạn thơ sau
Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.
Câu 10 (1.0 điểm): Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) về bài học mà
Anh/ chị rút ra được từ cách thể hiện tình yêu của chàng trai và cô gái trong bài
thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn.
II. LÀM VĂN (4,0 điểm)
Hãy viết bài văn phân tích, đánh giá bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn.
Hướng dẫn đáp án chi tiết I. ĐỌC – HIỂU Câu 1: B Câu 2: A Câu 3: B Câu 4: A Câu 5: D Câu 6: C Câu 7: A
Câu 8 (0.5điểm): Hương thầm
Hương: mùi hương cây hoa bưởi đặt giữa hai cửa sổ nhà chàng trai và cô gái
Thầm: tình cảm giấu kín, chỉ để trong lòng
=> Hương thầm là tình cảm chân thành, cô gái mượn hương hoa bưởi để gửi đến chàng trai nhà bên. Câu 9 (1.0 điểm):
- Biện pháp tu từ so sánh trong câu: “Cô gái như chùm hoa lặng lẽ” - Tác dụng:
+ Gợi vẻ đẹp mộc mạc, e ấp, thuần khiết cũng như sự kín đáo, tế nhị trong
cách thể hiện tình yêu của cô gái.
+ Câu thơ trở nên giàu hình ảnh, giàu sức gợi
Câu 10 (1.0 điểm):
- Dẫu là tình yêu ở bất cứ thời đại nào thì một điều chắc chắn mà ai cũng có thể
thừa nhận người yêu và người được yêu sẽ có trách nhiệm với nhau hơn, được
vun đắp những tình cảm và vốn sống tươi đẹp, cùng nhau phấn đấu và phát triển
- Tình yêu được xây dưng trên giá trị của cảm xúc, lòng chung thủy, sự bao
dung, ... Từ đó tạo tiền đề giúp đỡ nhau trong các hoàn cảnh khó khăn.
- Tình yêu ở tuổi trẻ không phải một điều xấu, không phải việc ta đem ra để bàn
cãi hay soi mói, sống có tình yêu sẽ giúp chúng ta hạnh phúc và vui vẻ hơn. Tuy
nhiên cần hạn chế những thói quen xấu, sự bao che trong học tập, rèn luyện hay
gian lận thi cử, thi hộ,.. những điều như trên là không nên và cần được chấn
chỉnh. Hãy lựa chọn một tình yêu đích thực góp phần tạo nên giá trị sống tốt đẹp hơn II. LÀM VĂN
(Đảm bảo các luận điểm cơ bản dưới đây, yêu cầu hướng dẫn chi tiết) 1. Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về tác giả Phan Thị Thanh Nhàn, tác phẩm “Hương thầm”
- Nêu yếu tố nổi bật sẽ phân tích, đánh giá: ta cảm nhận được một trái tim luôn
khao khát tình yêu mãnh liệt.
2. Thân bài:
* Nêu các điểm nổi bật về nội dung, ý nghĩa tác phẩm, hcst…
ra đời vào năm 1969 và cùng bài “Xóm đê” của Phan Thị Thanh Nhàn được
tặng giải nhì Cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ 1969-1970.
Sau đây là một hướng gợi ý :
- Nội dung: Bài thơ diễn tả mối tình thầm lặng của người thiếu nữ với chàng trai cạnh nhà.
+ Hương thầm bắt đầu bằng hình ảnh khung cửa để ngỏ, hai người bạn lớn lên
bên nhau với cây bưởi là chứng nhân lặng lẽ. Cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ.
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.
+ Những rung động đầu đời chưa kịp gửi trao thì chàng trai đã phải lên đường ra
mặt trận, cô gái hái một chùm hoa bưởi giấu trong chiếc khăn tay sang tặng người ra trận.
Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,
Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm
Hai chữ « ngập ngừng » đã diễn tả được bao nét ngại ngùng bẽn lẽn của người
thiếu nữ dịu dàng đáng yêu.
+ Người thiếu nữ đoan trang e thẹn chẳng dám mở lời, chàng trai đứng trước
cuộc sinh li tử biệt cũng phải kìm nén tình cảm.
Họ ngồi im không biết nói năng chi
Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,
Nào ai đã một lần dám nói
->Tình yêu thời chiến là thế : Kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng
nàn, lãng mạn. Vì lí tưởng, họ sẵn sàng lên đường chiến đấu, ôm ấp trong tim
một mối tình chẳng bao giờ dám ngỏ.
+ Hương hoa bưởi thơm cho lòng thêm bối rối, mọi vật cứ lặng lẽ như vậy và
hoa bưởi cứ dịu dàng, nồng nàn
Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.
->Hình ảnh so sánh gợi vẻ đẹp e ấp, thuần khiết, trong trắng cũng như sự kín
đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái – một tình yêu không lời, âm
thầm, một tình yêu mà người con gái chưa một lần dám nói nhưng hương thơm
của hoa bưởi đã lặng lẽ nói giúp cô gái rất nhiều, hương thơm ấy là phương tiện
truyền tải của tình yêu có sức mạnh hơn mọi lời nói vì thế hương hoa bưởi là
nhịp cầu nối những trái tim và là hơi thở của tình yêu.
+ Và trong phút chốc chàng trai nhận ra sự nồng nàn của hương bưởi và cũng
chính là tình yêu của cô gái
Rồi theo từng hơi thở của anh
Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực Anh lên đường
Hương thơm sẽ theo đi khắp Họ chia tay
Vẫn chẳng nói điều gì
Mà hương thầm thơm mãi bước người đi
Họ chia tay nhau, chia tay mà chẳng nói với nhau câu gì để rồi hương thầm cứ
mãi ở trong sâu thẳm của cả người đi và người ở lại. Và bài thơ đã kết lại với
một tứ thơ thật nhẹ nhàng.
+ Bài thơ đã khắc họa thành công mối tình trong sáng, cao đẹp của những chàng
trai và cô gái trong những năm tháng chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta.
* Phân tích cái hay, cái đẹp của các yếu tố nghệ thuật hoặc hình ảnh đặc
sắc; về nhân vật hoặc vấn đề đặt ra trong tác phẩm. + Thể thơ tự do
+ Giọng thơ: Nhẹ nhàng, da diết, đậm chất lãng mạn
+ Ngôn từ: Mộc mạc, tự nhiên, tinh tế, giàu sức gợi
+ Hình ảnh thơ đẹp: Hoa bưởi, hương bưởi
* Đánh giá (Nhận xét, bình luận), nâng cao, mở rộng.
“Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn không còn là sự giao cảm của nhà thơ
về hai con người cụ thể nữa, nó vượt lên tầm khái quát về một thế hệ. 3. Kết bài:
- Khái quát về giá trị của các yếu tố đã phân tích đối với tác phẩm.
- Nêu ấn tượng và cảm xúc của người viết về các yếu tố đã phân tích; giá trị,
hiệu quả tác động tới bạn đọc. Bài viết tham khảo:
“Hương thầm” là một sáng tác nổi tiếng của nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn.
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Vũ Hoàng phổ nhạc thành một bài hát cùng tên. Thi
phẩm này được rút ra từ tập Nghiêng về anh 1992. Đọc bài thơ này ta cảm nhận
được một trái tim luôn khao khát tình yêu mãnh liệt.
Tác phẩm “Hương thầm” ra đời vào năm 1969 và cùng bài “Xóm đê” của
Phan Thị Thanh Nhàn được tặng giải nhì Cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ 1969-
1970. Hoàn cảnh ra đời bài thơ nhân duyên từ chuyện có thực ngoài đời. Nhà
Phan Thị Thanh Nhàn ở Yên Phụ, Hà Nội, sau vườn có cây bưởi đào. Người em
trai là Phan Hữu Khải thường nhặt hoa bưởi bỏ vào túi xách của chị và “hình
như” anh cũng có tình cảm với cô hàng xóm mà không dám ngỏ. Sau đó anh
Khải nhập ngũ và hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ... Nỗi nhớ thương em trai trở
thành “kích nổ” để Phan Thị Thanh Nhàn viết nên bài thơ. Năm 1984, “Hương
thầm” bước vào âm nhạc qua đồng điệu và thổi hồn của nhạc sĩ Vũ Hoàng.
“Hương thầm” tiếp tục thăng hoa, nồng nàn đến tận hôm nay. Nữ thi sĩ tài hoa
sinh năm 1943, đảm nhận viết báo, biên tập văn nghệ... và đã vinh dự được tặng
Giải thưởng Nhà nước Văn học nghệ thuật năm 2007.
“Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn không còn là sự giao cảm của
nhà thơ về hai con người cụ thể nữa, nó vượt lên tầm khái quát về một thế hệ. Ở
đó, cuộc sống đẹp, “chân nhân” bởi yêu trong thầm kín, dịu dàng, nồng nàn,
lãng mạn. Bắt đầu từ cánh cửa sổ của hai nhà hàng xóm “không khép bao giờ”.
Chẳng khép để hoa bưởi gần đó đưa hương vào nhè nhẹ. Hoa bưởi đã đi vào văn
chương trước đó, từ ca dao “Trèo lên cây bưởi hái hoa”, đến những dòng của thi
sĩ “chân quê” Nguyễn Bính (Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng/Ngào ngạt hương
bay, bướm vẽ vòng). Đến Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi trở thành đối tượng
thẩm mỹ suốt trục chính bài thơ. Hương hoa bưởi là tín hiệu của khát vọng, của
yêu thương, của bền chặt. Câu chuyện được nhà thơ dẫn dắt đến thật khéo:
“Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,
Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,
Bên ấy có người ngày mai ra trận”
Ai sống vào thời những năm 60-70 của thế kỷ trước ở miền Bắc thì hiểu
được ý nghĩa của chiếc khăn tay mùi-soa. Đó là kỷ vật thiêng liêng mà cô gái ở
hậu phương thường mang tặng khi chàng trai lên đường ra trận. Khăn là gửi gắm
yêu thương, khăn là thề hẹn. Khăn cũng là nguồn động viên chia sẻ với chàng
trai để vượt qua những thời khắc gian khổ chiến tranh… Chiếc khăn nhỏ nhắn,
thường được các cô gái tự tay chăm chút móc viền, rồi thêu lên đó biểu tượng,
bông hoa, và cả con chữ cùng đôi chim bồ câu hòa bình - hạnh phúc. Ở bài thơ,
Phan Thị Thanh Nhàn còn phát hiện chiếc khăn mà cô gái hàng xóm, cùng lớp
với chàng lính trẻ khi trao tặng đã ủ hương nồng nàn hoa bưởi nữa kia. Thật ý nhị!
Việc trao tặng chiếc khăn còn biểu đạt sự e lệ của cô gái cái thời “trao lời khó
trao”. Không gian giữa hai người dường quánh lại. Có lẽ, “đỉnh cao của âm
thanh là không lời”. E ấp, ngập ngừng bao trùm:
“Họ ngồi im không biết nói năng chi
Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi”
Sự lúng túng giữa hai người được đẩy lên và càng tinh tế:
“Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối Anh không dám xin,
Cô gái chẳng dám trao
Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao
Không giấu được cứ bay dịu nhẹ”.
Không gian, thời gian như ngừng trôi trong cái vô hình của sự thiêng. Để rồi sự
thông minh của tình yêu cháy bỏng và lãng mạn, hoa bưởi xuất hiện làm trung
gian. Hoa là tín hiệu, là âm là sắc của tin yêu. Và cô gái ấy cũng chỉ tự trách yêu
(anh ấy) bằng tiếng thầm thì với chính lòng mình. Tôi thực sự thán phục cái “bắt
sóng” rất nhạy của nữ thi sĩ Phan Thị Thanh Nhàn. Thi nhân - chứng nhân của
“tình cảnh bối rối”:
“Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.
(Anh vô tình anh chẳng biết điều
Tôi đã đến với anh rồi đấy...)”...
Và chỉ có khi bước chân người con trai ra trận, lúc ấy hoa bưởi mới thực sự
làm cầu nối, đồng hành và tiềm ẩn về sức mạnh tinh thần. Tinh thần ấy không
còn của cô gái cụ thể nữa, mà là của hậu phương vững chắc. Hoa bưởi trở thành
biểu tượng của cao cả, thiêng liêng và vĩnh cửu:
“Rồi theo từng hơi thở của anh
Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực Anh lên đường
Hương thơm sẽ theo đi khắp Họ chia tay
Vẫn chẳng nói điều gì
Mà hương thầm thơm mãi bước người đi”.
Khi bài thơ được chính tác giả Phan Thị Thanh Nhàn chia sẻ viết tặng em
trai, người vĩnh viễn nằm lại nơi chiến trường, vĩnh viễn không còn gặp người
thầm yêu trộm nhớ xưa ấy, thì bài thơ đã vượt lên tầm nhân văn khác. Đó là sự
bất diệt của Tình Yêu. Là sự vô giá của ý nghĩa độc lập thống nhất Đất Nước.
Bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn vì thế mãi vấn vương
hương của tình yêu, lãng mạn mà cao cả. Hơn thế, đó là sự hy sinh, lòng tri ân
về một thế hệ lớn lên trong chiến tranh. Nửa thế kỷ, “Hương thầm” vẫn nồng
nàn, mãi thầm thì lời yêu... Xin cảm ơn thi sĩ Phan Thị Thanh Nhàn, người phụ
nữ thông minh, dí dỏm và thanh lịch, nhưng không gặp nhiều may mắn trong
cuộc đời. Chị lưu giữ một thời Tình Yêu và Hạnh Phúc ở những tháng năm dân
tộc giành lại non sông bằng tượng đài bằng thơ. Xin gửi bài viết này đến tác giả
như một lời cảm ơn và trân quý nhất.