Giá trị lịch sử và nhân văn trong bản di chúc của chủ tịch Hồ Chí Minh | Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Đại học Bách Khoa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61601608
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ BÀI THU HOẠCH
Học phần: Tư tưởng Hồ Chí Minh
Đề tài: Giá trị lịch sử và nhân văn trong bản di chúc của chủ tịch Hồ Chí Minh
Giảng viên phụ trách: Ths. Nguyễn Thị Thu Hà
Họ và tên sinh viên: Trần Văn Tuân MSSV: 20216757
Mã lớp: 142959 Tháng 12, 2023 lOMoAR cPSD| 61601608 MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 3
I. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................................... 3
II. Ý Nghĩa đề tài ........................................................................................................................ 5
PHẦN NỘI DUNG ..................................................................................................................... 5
I. NỘI DUNG DI CHÚC ............................................................................................................ 5
II.GIÁ TRỊ CỦA BẢN DI CHÚC .............................................................................................. 9
2.1 Giá trị lịch sử .................................................................................................................... 9
2.1.1 Văn kiện lịch sử có giá trị lý luận sâu săc ..................................................................... 9
2.1.2 Văn kiện lịch sử có giá trị thực tiễn lớn lao ................................................................. 11
2.2 Giá trị nhân văn .............................................................................................................. 12
PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................................................... 16
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................ 18 lOMoAR cPSD| 61601608 PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Ngày 2 tháng 9 năm 1969, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đang bước vào
giai đoạn quyết liệt nhất, Bác Hồ kính yêu của dân tộc đã ra đi vĩnh viễn. Trong thời khắc
đau buồn của lịch sử dân tộc, khi mà “người tuôn nước mắt, trời tuôn mưa” ấy, hàng chục
vạn đồng bào tụ họp trên Quảng trường Ba Đình lịch sử, cùng hàng chục triệu người Việt
Nam từ mọi phương trời, miền Bắc và miền Nam, trong và ngoài nước, khóc lặng, thành
kính đón nhận từng dòng, từng chữ trong Di Chúc Người gửi lại.
"Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội,
cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
Tôi cũng gửi lời chào thân ái đến các đồng chí, các bầu bạn và các cháu thanh niên, nhi đồng quốc tế.
Điều mong muốn cuối cùng của tôi là : Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng
một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng
đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới".
Đó là những lời cuối cùng trong bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu. Di chúc
là một tư liệu chính trị - lịch sử vô cùng quý giá của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Bác
đã để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn Đảng, toàn dân, cho toàn thể bộ đội, cho các
cháu thanh niên và nhi đồng, cùng bầu bạn quốc tế. Sau 41 năm ra đời, ngày nay đọc lại
bản Di chúc bất hủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngẫm nghĩ những lời Bác căn dặn, ta càng
xúc động, thấm thía công ơn trời biển của Bác đối với đất nước và dân tộc, càng vững tin
đi theo đường lối cách mạng đúng đắn và sáng suốt của Người.
Di sản mà Người để lại trong Di chúc không phải là của cải, tiền bạc, sự kế thừa địa vị mà
là những lời dặn dò tâm huyết, những bài học được đúc kết từ thực tế cuộc đời hoạt động
cách mạng của Người và từ kết quả của tiến trình lịch sử cách mạng Việt Nam đã trải qua
gần một nửa thế kỷ. Chính vì vậy, Di chúc của Người không những có ý nghĩa thiêng liêng
với hiện tại mà còn nguyên giá trị to lớn đối với tương lai. Thông qua đề tài “Tìm hiểu về
nội dung và giá trị của Di chúc”, em rất muốn nghiên cứu, tìm hiểu, làm rõ giá trị lịch sử
và nhân văn trong lời căn dặn của Bác trước lúc đi xa, góp phần vào công cuộc xây dựng
và đổi mới đất nước, đưa đất nước ta ngày càng phát triển và tiến bộ , xứng đáng với những
kì vọng mà Bác đã giao phó. lOMoAR cPSD| 61601608
Không gian Bác Hồ viết di chúc
 Đối tượng nghiên cứu của đề tài : giá trị lịch sử và nhân văn của bản Di chúc
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vô giá kết tinh những tinh hoa đạo
đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những quan điểm cốt yếu của tư tưởng
Hồ Chí Minh, vạch ra phương hướng phát triển cho cách mạng Việt Nam cả hôm nay và trong tương lai.
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vô giá kết tinh những tinh hoa đạo
đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những quan điểm cốt yếu của tư tưởng
Hồ Chí Minh, vạch ra phương hướng phát triển cho cách mạng Việt Nam cả hôm nay và trong tương lai.
 Di chúc là bản tổng kết thực tiễn kinh nghiệm lãnh đạo cách mạng và phương hướng
phát triển của dân tộc, đồng thời thể hiện cô đọng nhân cách của vị lãnh tụ, anh hùng giải
phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hoá kiệt xuất Hồ Chí Minh. Di chúc kết tinh những giá
trị lịch sử, văn hoá, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó mỗi chữ, mỗi câu, mỗi
đoạn văn được viết ra đều là kết quả của sự suy ngẫm, chắt lọc sâu sắc tư tưởng, tình
cảm và trí tuệ của Người, là một chương trình hành động trong đấu tranh giải phóng dân
tộc và xây dựng lại đất nước sau khi nước nhà thống nhất
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vô giá kết tinh những tinh hoa đạo
đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những quan điểm cốt yếu của tư tưởng
Hồ Chí Minh, vạch ra phương hướng phát triển cho cách mạng Việt Nam cả hôm nay và trong tương lai.
 Di chúc là bản tổng kết thực tiễn kinh nghiệm lãnh đạo cách mạng và phương hướng
phát triển của dân tộc, đồng thời thể hiện cô đọng nhân cách của vị lãnh tụ, anh hùng giải
phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hoá kiệt xuất Hồ Chí Minh. Di chúc kết tinh những giá
trị lịch sử, văn hoá, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó mỗi chữ, mỗi câu, mỗi
đoạn văn được viết ra đều là kết quả của sự suy ngẫm, chắt lọc sâu sắc tư tưởng, tình lOMoAR cPSD| 61601608
cảm và trí tuệ của Người, là một chương trình hành động trong đấu tranh giải phóng dân
tộc và xây dựng lại đất nước sau khi nước nhà thống nhất
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vô giá kết tinh những tinh hoa đạo
đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những quan điểm cốt yếu của tư tưởng
Hồ Chí Minh, vạch ra phương hướng phát triển cho cách mạng Việt Nam cả hôm nay và trong tương lai.
 Di chúc là bản tổng kết thực tiễn kinh nghiệm lãnh đạo cách mạng và phương hướng
phát triển của dân tộc, đồng thời thể hiện cô đọng nhân cách của vị lãnh tụ, anh hùng giải
phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hoá kiệt xuất Hồ Chí Minh. Di chúc kết tinh những giá
trị lịch sử, văn hoá, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó mỗi chữ, mỗi câu, mỗi
đoạn văn được viết ra đều là kết quả của sự suy ngẫm, chắt lọc sâu sắc tư tưởng, tình
cảm và trí tuệ của Người, là một chương trình hành động trong đấu tranh giải phóng dân
tộc và xây dựng lại đất nước sau khi nước nhà thống nhất.
II. Ý Nghĩa đề tài
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vô giá kết tinh những tinh hóa
đạo đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những quan điểm cốt yếu của
tư tưởng Hồ Chí Minh, vạch ra phương hướng phát triển cho cách mạng Việt Nam cả
hôm nay và trong tương lai. Những lời căn dặn, những điều mong muốn của Bác luôn
hiện diện và là kim chỉ nam trên mỗi chặng đường phát triển của dân tộc.
 Bản di chúc đó mãi mãi vẫn là tấm gương chiếu rọi cho các lớp hậu thế trên mỗi đoạn
thác ghềnh của lịch sử. Thông qua việc tìm hiểu nội dung và giá trị của bản Di chúc
đã giúp chúng ta hiểu biết sâu sắc hơn về tư tưởng vĩ đại của chủ tịch Hồ Chí Minh,
cùng những phẩm chất cao quý của người. Từ đó mọi người tiếp tục kế thừa phát
huy tư tưởng của Bác, sống, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại, cùng
chung tay xây dựng một nước Việt Nam ngày càng giàu mạnh, văn minh, ấm no và hạnh phúc. PHẦN NỘI DUNG I. NỘI DUNG DI CHÚC
1. Hoàn cảnh ra đời
Lịch sử đã có sự trùng hợp thiêng liêng và kỳ diệu. Ngày 2-9-1945 tại Quảng trường Ba
Đình Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam
dân chủ cộng hoà. Ngày 2-9-1969, Bác Hồ ra đi từ khu vực nhà sàn đơn sơ cũng thuộc
Quảng trường Ba Đình lịch sử. Hai sự kiện diễn ra vào hai thời điểm khác nhau của đất lOMoAR cPSD| 61601608
nước nhưng lại gắn bó chặt chẽ như một tất yếu lịch sử.Bác Hồ chuẩn bị cho việc ra đi
của mình thật là ung dung và thanh thản, ''để sẵn mấy lời'' cho đồng bào cả nước, đồng
chí trong Đảng và bè bạn khắp nơi khỏi thấy đột ngột. Những điều dặn lại đã dẫn dắt
toàn dân tộc bước tiếp trên con đường cách mạng đã được chính Bác Hồ vạch ra từ năm
1930, với bản Chính cương vắn tắt mà cho đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị, khẳng
định tầm nhìn xa, trông rộng của thiên tài Hồ Chí Minh. Từ năm 1965, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã tự cảm nhận được sức khỏe của Người giảm sút so với những năm trước đó.
Người cho rằng, ở tuổi 75 Người thuộc lớp người “xưa nay hiếm”. Tuy cảm thấy “tinh
thần vẫn sáng suốt, thân thể vẫn khỏe mạnh”, nhưng Người dự báo “Ai dám biết tôi sẽ
sống và phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng được mấy năm tháng nữa”. Rõ ràng Hồ
Chí Minh đã dự cảm được thời khắc quan trọng của thời gian còn lại ở cuối cuộc đời
mình. Từ dự cảm đó, Người viết: “Vì vậy, tôi để lại mấy lời này, chỉ nói tóm tắt vài việc
thôi. Phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác,thì
đồng bào cả nước và đồng chí trong Đảng khỏi cảm thấy đột ngột”. Vì vậy, Người đã
chủ động viết Di chúc, để lại tình thương yêu và những lời căn dặn tâm huyết cho nhân
dân ta, cho Đảng và bạn bè gần xa. Tuy sức khỏe giảm sút, nhưng ở Chủ tịch Hồ Chí
Minh vẫn nồng cháy một tình yêu lớn và tinh thần trách nhiệm cao với đồng chí, đồng
bào, toàn dân tộc, với cách mạng Việt Nam và với cách mạng thế giới.
1.1 Tài liệu gốc
Năm 1965, Bác viết bản Di chúc gồm ba trang, do chính Bác đánh máy, ở cuối để ngày
15.5.1966. Đây là bản Di chúc hoàn chỉnh, có chữ ký của Bác và bên cạnh có chữ ký của
đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng hồi bấy giờ. lOMoAR cPSD| 61601608
Năm 1968, Bác viết bổ sung thêm một số đoạn, gồm sáu trang viết tay.
Trong đó, Bác viết lại đoạn mở đầu và đoạn nói “về việc riêng” đã viết trong bản năm
1965, và viết thêm một số đoạn. Đó là những đoạn nói về những công việc cần làm sau
khi cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta hoàn toàn thắng lợi, như: chỉnh đốn lại
Đảng, chăm sóc đời sống của các tầng lớp nhân dân, miễn thuế nông nghiệp một năm
cho các hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng lại thành phố và làng mạc, khôi phục và phát
triển kinh tế, văn hoá, củng cố quốc phòng, chuẩn bị thống nhất đất nước. Trong đó
đoạn viết về chỉnh đốn lại Đảng và chăm sóc đối với thương binh, Bắc viết rồi lại gạch
chéo; đoạn nói về xây dựng lại đất nước, phát triển kinh tế, văn hoá, chuẩn bị thống nhất
đất nước, Bác gạch dọc ở bên trái ngoài lề.
Ngày 10-5-1969, Bác viết lại toàn bộ đoạn mở đầu Di chúc, gồm một trang viết tay.
Các năm 1966, 1967 Bác không có những bản viết riêng.
1.2 Nội dung cơ bản của bản di chúc
Hội nghị bất thường của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá III) họp chiều ngày 3-9-1969
đã giao cho Bộ Chính trị trách nhiệm công bổ Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bản Di chúc
được công bố chính thức chủ yếu dựa theo bản Bác viết năm 1965, trong đó có một số đoạn
được bổ sung hoặc thay thế bằng những đoạn tương ứng Bác viết năm 1968 và năm 1969. Cụ
thể cơ cấu của bản Di chúc đã công bố chính thức như sau: lOMoAR cPSD| 61601608
 Đoạn mở đầu, lấy nguyên văn toàn bộ đoạn mở đầu Bác viết năm 1969, thay cho
đoạn mở đầu Bác viết năm 1965. Bút tích của Bác về đoạn này đã được chụp lại và
công bố đầy đủ năm 1969. Nội dung: về sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, Người khẳng
định giải phóng miền Nam và qua đó, giải phóng hoàn toàn và thống nhất đất nước
như một tất yếu, dù phải kéo dài, đặc biệt ta có thể phải hy sinh nhiều của, nhiều
người. Người đã nói: "Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay". Sự thật
đã diễn ra như Người đoán. Bác mất năm 1969, sáu năm sau, dân tộc Việt Nam giành đại thắng tháng 4/1975.
 Phần thứ hai, nội dung nói về Đảng, về Đoàn viên và thanh niên. Về Nhân dân lao
động, cuộc kháng chiến chống Mỹ, về phong trào cộng sản thế giới, cuối cùng là về việc riêng.
 Đoạn “về việc riêng”, năm 1965 Bác dặn dò về việc tang và viết về hoả táng, dặn để
lại một phần tro xương cho miền Nam; năm 1968, Bác viết lại đoạn này, dặn để tro
vào ba hộp sành, cho Bắc, Trung, Nam mỗi miền một hộp. Ngoài ra còn viết bổ sung
một đoạn nói về cuộc đời của bản thân như sau:“Suốt đời tôi hết lòng hết sức phục
vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Nay dù phải từ biệt thế giới này,
tôi không có điều gì phải hối hận, chỉ tiếc là tiếc rằng không được phục vụ lâu hơn
nữa, nhiều hơn nữa”.
Bản Di chúc đã công bố lấy nguyên văn đoạn Bác viết về việc riêng năm 1968, trừ đoạn nói về hoả táng.
 Đoạn cuối, từ chữ “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu... cho đến hết là
nguyên văn đoạn Bác viết năm 1965. Về đoạn này, năm 1968 và năm 1969 Bác lOMoAR cPSD| 61601608
không sửa lại hoặc viết thêm. Trong bản Di chúc đã công bố, các đoạn đều lấy nguyên
văn bản gốc, chỉ có một câu có sửa lại. Bản 1965 Bác viết: “Cuộc kháng chiến chống
Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm nữa”; bản công bố chính thức sửa lại là: “Cuộc kháng
chiến chống Mỹ có thể còn kéo dài”
II.GIÁ TRỊ CỦA BẢN DI CHÚC
2.1 Giá trị lịch sử
Trong số rất nhiều tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thì điều đặc biệt là Di chúc được
Người viết lâu nhất. Trong 4 năm, khởi thảo ngày 10-5-1965, khi Người tròn 75 tuổi và
Người xem lại lần cuối vào lúc 9 giờ đến 10 giờ, ngày 20- 5-1969, đúng vào dịp kỷ niệm
lần thứ 79 ngày sinh của Người. Quá trình đó thể hiện tâm nguyện, tình cảm, cẩn trọng,
trách nhiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh với Tổ quốc, nhân dân và sự nghiệp cách mạng
của dân tộc. Mặc dù, Người khiêm nhường viết: “Tôi để lại mấy lời này cho đồng bào,
đồng chí”, nhưng Di chúc là văn kiện lịch sử đặc biệt. Tư tưởng chủ đạo và bao trùm
trong Di chúc là: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, hòa bình, thống nhất, dân chủ
và dân giàu, nước mạnh; tất cả vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải
phóng con người, vì hạnh phúc của con người. Di chúc của Người dù chỉ vỏn vẹn 1000
từ, nhưng chứa đựng nội dung của một đại tổng kết lý luận và thực tiễn về sự nghiệp
cách mạng vẻ vang của dân tộc, về Đảng, về dân, về nước, về quốc tế, về việc riêng của
Người. Đồng thời, là một thiết kế lý luận về đổi mới và phát triển, định hướng cho bước
đường phát triển của cách mạng Việt Nam trong tương lai, mà mục tiêu cao nhất là hướng
tới quyền làm chủ và hạnh phúc của nhân dân. Bản di chúc mang đến những giá trị sau:
2.1.1 Văn kiện lịch sử có giá trị lý luận sâu săc
Di chúc là sự tổng kết lý luận về chiến tranh cách mạng chính nghĩa của một dân tộc
dù nhỏ, nhưng nhất định sẽ giành thắng lợi trước thế lực xâm lược to lớn, bạo tàn và
phi nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Di chúc trong những năm cuộc kháng chiến chống
Mỹ, cứu nước của nhân dân ta đang diễn ra hết sức quyết liệt, khi đế quốc Mỹ ồ ạt đưa
quân viễn chinh xâm lược miền Nam và dùng không quân, hải quân đánh phá ác liệt
miền Bắc. Cả dân tộc và thế giới đều lo lắng, nhưng với tầm nhìn xa, trông rộng, Người
đã khẳng định: “Cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ,
hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một điều chắc chắn”.
Điều này củng cố thêm niềm tin sắt đá và sự kiên trì vượt qua ác liệt, hy sinh, gian khổ
cho nhân dân Việt Nam để đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi
hoàn toàn. Tổng kết lý luận về chiến tranh và dự đoán khoa học của Người đã được lOMoAR cPSD| 61601608
thực tiễn kiểm nghiệm hoàn toàn đúng với việc quân Mỹ phải rút khỏi Việt Nam, đất
nước thống nhất, Nam - Bắc sum họp một nhà vào 30-4-1975.
 Hai là: Di chúc là công trình lý luận về xây dựng đảng cầm quyền. Trong Di chúc, Hồ
Chí Minh viết: “TRƯỚC HẾT NÓI VỀ ĐẢNG”. Người nhấn mạnh: “Việc cần phải
làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng” (1), công tác chỉnh đốn đảng là nhiệm vụ
chiến lược, là công việc thường xuyên để giữ vững vai trò lãnh đạo và cầm quyền
của Đảng. Người khẳng định “Đảng ta là một Đảng cầm quyền” (2). Vì thế, để đáp
ứng được nhiệm vụ lãnh đạo xã hội, Đảng phải luôn vững mạnh về chính trị, tư
tưởng, tổ chức và gắn bó máu thịt với nhân dân, không ngừng nâng cao bản chất
giai cấp công nhân, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ Nam
cho mọi hoạt động của mình. Di chúc đã tập trung nêu những vấn đề cốt yếu của
công tác xây dựng đảng, đó là: “...cần phải giữ sự đoàn kết nhất trí của Đảng như
giữ gìn con ngươi của mắt mình” (3). Trong Đảng phải “thực hành dân chủ rộng
rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình” (4) để “củng cố và phát
triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phảỉ có tình đồng chí thương yêu lẫn
nhau”. “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật
sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư”, hết lòng phục vụ nhân dân. Tiến hành cách
mạng Việt Nam là thực hiện một sự nghiệp bền bỉ, dài lâu, đòi hỏi tiếp nối từ thế hệ
này sang thế hệ khác. Do vậy, Đảng cầm quyền phải chăm lo phát triển lực lượng
cho hiện tại và chuẩn bị cho tương lai một thế hệ trẻ “vừa hồng, vừa chuyên”. Trong
Di chúc, Người căn dặn: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất
quan trọng và rất cần thiết”, đó là phải thực hiện công việc bồi dưỡng lý tưởng cộng
sản, giáo dục truyền thống yêu nước, ý thức rèn luyện đạo đức cách mạng, đào tạo
nguồn nhân lực kế tục sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cách mạng Việt Nam
là một bộ phận không thể tách rời cách mạng thế giới. Sự vững mạnh của Đảng còn
được khẳng định trong mối quan hệ đoàn kết chặt chẽ với các đảng cộng sản và bè bạn quốc tế
 Ba là: Di chúc là tác phẩm bàn về xây dựng xã hội - xã hội chủ nghĩa và phác thảo lý
luận đổi mới ở Việt Nam. Nội dung Di chúc là sự kết tinh tư tưởng của Hồ Chí
Minh về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; về vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin
vào thực tiễn Việt Nam; về mối quan hệ giữa công bằng và tiến bộ xã hội; về mối
quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hoá trong xây dựng xã hội mới;
về sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và sức mạnh thời đại; về động lực lợi ích và chăm lo lOMoAR cPSD| 61601608
Bốn là: Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chứa đựng những vấn đề cốt yếu
về xây dựng văn hoá mới trong xã hội xã hội chủ nghĩa. Trong đó, Người chỉ dẫn con
đường, mục tiêu phát triển của nền văn hoá Việt Nam; trù tính, dự liệu về những cuộc
vận động lớn giáo dục văn hoá trong toàn dân, toàn xã hội. Qua lời dặn dò về việc
riêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn đề cập đến việc xây dựng một đời sống văn hoá
mới; một lối sống tiết kiệm, tránh lãng phí; về mối quan hệ giữa con người với thiên
nhiên, môi trường sinh thái.Di chúc còn phác thảo những vấn đề quan trọng của sự
nghiệp đổi mới đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm, đổi mới là một tất yếu
để phát triển; đổi mới là một cuộc đấu tranh bền bỉ, một quá trình xây dựng gian khổ,
“là một công việc cực kỳ to lớn, nặng nề và phức tạp”, là “cuộc chiến đấu chống lại
những gì đã cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi”. Người yêu cầu,
Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không
ngừng nâng cao đời sống của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, xây dựng
chủ nghĩa xã hội trong hoàn cảnh, điều kiện nước ta phải đặc biệt chú trọng phát huy
khả năng sáng tạo của dân, “động viên toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân, dựa
vào lực lượng vĩ đại của toàn dân”.
2.1.2 Văn kiện lịch sử có giá trị thực tiễn lớn lao
Di chúc là sự kết tinh những tư tưởng và tình cảm lớn, những điều hạnh phúc và nỗi
day dứt lớn, những mong muốn và kỳ vọng lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trước những
vấn đề lớn của Đảng, của dân tộc và của nhân loại. Vì thế, nửa thế kỷ đã qua từ khi
được công bố cho đến nay, Di chúc của Người đã, đang và vẫn sẽ mãi mãi là văn kiện
lịch sử đặc biệt, một “quốc bảo” và “pháp bảo”, có giá trị hiện thực to lớn soi đường,
dẫn lối cho cách mạng Việt Nam phát triển, thể hiện ở những nội dung sau:
 Di chúc tiếp tục củng cố, tăng cường niềm tin sắt đá và định hướng cho toàn Đảng,
toàn quân và toàn dân ta đẩy mạnh cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quyết
tâm vượt mọi khó khăn, gian khổ, hy sinh ác liệt nhất, để giành thắng lợi trọn vẹn vào đầu năm 1975.
 Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với hệ thống tư tưởng của Người là kim chỉ
nam để cách mạng Việt Nam kiên định thực hiện độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội, vững bước trên con đường xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa, hướng tới mục
tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, theo ước nguyện của
Người: “Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!”
 Di chúc định hướng cụ thể, toàn diện cho công tác xây dựng, chỉnh đốn đảng trong tình
hình mới. Làm theo Di chúc của Người, Đảng ta tăng cường xây dựng sự đoàn kết,
thống nhất, để tiếp tục giữ vững, phát huy truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng, lOMoAR cPSD| 61601608
bảo đảm sức mạnh toàn diện về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức của Đảng
cầm quyền trong điều kiện mới. Thường xuyên chỉnh đốn, làm cho Đảng mạnh mẽ,
trong sạch, kiểu mẫu, xứng đáng là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành
 Di chúc soi sáng cho sự nghiệp chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của con người và thực
hiện an sinh xã hội bền vững; thực hiện trọn vẹn ước nguyện của Người: “Tôi chỉ có một
ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được
hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Dưới ánh
sáng soi đường của quan điểm “cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế
giới” trong Di chúc, Đảng ta đã xây dựng đường lối đối ngoại rộng mở, phát huy sức mạnh
dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại, thu được những thắng lợi to lớn, hoàn thành sự
nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Trong bối cảnh và tình hình mới, Đảng
đã vận dụng sáng tạo tư tưởng trong Di chúc của Người về đoàn kết quốc tế, xây
dựng đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa, hợp tác, hội nhập và đạt
được những thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế.
Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh có sức sống mãnh liệt và giá trị trường tồn
2.2 Giá trị nhân văn
Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại và kính yêu của Đảng và dân tộc Việt Nam, trước khi đi
xa đã để lại cho dân tộc ta, đất nước ta một di sản vô cùng quý giá - đó là bản Di chúc chứa
đựng tư tưởng, đạo đức cao cả và tình yêu bao la đối với con người.
Chủ nghĩa nhân văn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong tư tưởng Hồ Chí Minh, là ngọn nguồn, cơ
sở, nền tảng quy định toàn bộ mục đích sự nghiệp hoạt động cách mạng của Người. Bởi lẽ cả
cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh không nhằm gì hết ngoài mục đích "hết
lòng, hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân", suốt đời đấu tranh vì
sự nghiệp giải phóng con người. Ngay trước lúc đi xa từ biệt thế giới này, Người cũng không
có gì phải hối hận, "chỉ tiếc là tiếc rằng không được phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa". Cả
cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh "chỉ có một ham muốn,
ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng
bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành". Sâu thẳm trong mong muốn tột bậc
đó của Hồ Chí Minh chính là tấm lòng yêu thương con người hết mực, trước hết là tình yêu
thương nhân dân lao động và khát vọng cháy bỏng giải phóng họ khỏi mọi hình thức áp bức, bóc lột, bất công.
Trong Di chúc của Bác, điều làm nên giá trị tinh thần lớn lao và mang ý nghĩa sâu sắc là quan
điểm vì con người và giải phóng con người thấm đượm chủ nghĩa nhân đạo cao cả, một triết
lý nhân sinh mà Bác dày công vun đắp. Sức sống lớn lao của Di chúc, ánh sáng kỳ diệu toả ra lOMoAR cPSD| 61601608
trong toàn bộ Di chúc đó là những tư tưởng nhân văn cách mạng ngời sáng và đầy giá trị nhân
bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sự gắn bó của Chủ tịch Hồ Chí Minh với con người, tấm lòng
nhân ái bao la của Bác với con người bắt nguồn từ một lòng tin mãnh liệt vào chính bản thân
con người, vào cái thiện của con người, vào sức sống của dân tộc.
Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định toàn bộ những việc lớn của xã hội, của
cách mạng đều gắn với con người, cho nên Người viết rằng: "Đầu tiên là công việc đối với con
người". Đây là sự tổng kết quan trọng về chủ nghĩa nhân văn mà Hồ Chí Minh đã đúc kết trong
quá trình hoạt động cách mạng của mình. Trong những năm tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ
Chí Minh coi công việc đối với con người là mục tiêu quan trọng, lớn lao và cao cả của cả đời
mình. Vấn đề con người trong tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện trong Di chúc đó là tình
thương yêu đối với tất cả mọi tầng lớp người trong xã hội
Trước khi đi vào cõi vĩnh hằng, Bác đã căn dặn chúng ta phải sống có tình có nghĩa "phải có
tình đồng chí thương yêu lẫn nhau". Bác muốn nhắc nhở mỗi người chúng ta rằng: tình thương
yêu lẫn nhau là bao trùm lên mối quan hệ giữa người với người. Bác là tiêu biểu cho tình
thương bao la, lòng nhân ái cao cả. Khi đi xa, Bác "để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn
dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng". Cả cuộc đời Bác
đã dành cho dân tộc Việt Nam . Mong muốn lớn nhất của Bác là làm cho nước ta được hoàn
toàn độc lập, đồng bào ta được hoàn toàn tự do, ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.
Trong Di chúc, lòng yêu thương vô hạn đối với đồng bào, chiến sĩ và bạn bè quốc tế là chủ
nghĩa nhân văn cách mạng ngời sáng lý tưởng cộng sản. Tính nhân văn cao cả được thể hiện
trong Di chúc còn là lòng tin tưởng tuyệt đối của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào sức mạnh của
nhân dân cả ở miền xuôi và miền núi. Người tin tưởng nhân dân sẽ là một lực lượng khổng lồ,
sức mạnh chiến đấu vô địch và nhất định sẽ chiến thắng mọi cái xấu, cái ác trong xã hội để xây
dựng những cái mới, văn minh, văn hoá nhất. Đặc biệt, Bác nói nhiều đến vấn đề chăm lo lợi
ích của con người: "Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hoá, nhằm
không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân". Trong cuộc sống đời thường, Bác luôn che
chở, nâng đỡ mọi người, lo lắng đến quyền lợi của dân tộc, đến lợi ích hàng ngày của nhân
dân, đặc biệt là nhân dân lao động, là phải tìm cách giúp đỡ mọi người. Như vậy, thực chất vấn
đề mà Hồ Chí Minh nêu ra trong Di chúc và đòi hỏi Đảng phải có kế hoạch thật tốt chính là kế
hoạch phát triển kinh tế, xã hội một cách toàn diện, nhằm thoả mãn ngày càng cao hơn những
nhu cầu, lợi ích chính đáng của mỗi con người và điều đó cũng phù hợp với mục tiêu lý tưởng
của chủ nghĩa xã hội, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc lOMoAR cPSD| 61601608
Cũng xuất phát từ lòng nhân ái, vì cuộc sống tự do và hạnh phúc của con người, lòng nhân ái
của Bác Hồ đã đặt đúng vào những người cùng khổ nhất trong xã hội tức là những người công
nhân và nông dân. Lòng nhân ái đó không phải là lòng thương hại của những người đứng trên
nhìn xuống, lòng yêu nước, yêu dân chung chung. Lòng nhân ái của Bác là một niềm cảm
thông sâu sắc. Lòng yêu thương con người, yêu thương đồng bào của Bác trên cơ sở chủ nghĩa
Mác Lênin và lập trường của giai cấp công nhân đã trở thành sức mạnh kêu gọi đoàn kết đấu
tranh. Bác viết trong Di chúc: "Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm nữa.
Đồng bào ta có thể phải hy sinh nhiều của, nhiều người. Dù sao chúng ta phải quyết tâm đánh
giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn". Với lòng nhân ái cao cả, mang một nội dung mới sâu sắc
của lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, Bác đã dìu dắt dân tộc Việt Nam đoàn kết nhất trí xung quanh
Bác dưới lá cờ của Đảng Lao động Việt Nam trăm trận trăm thắng. Được như thế cũng là vì
lòng Hồ Chủ tịch rộng như biển cả, bao dung, cảm hoá tất cả mọi người.
Đối với kẻ lầm đường lạc lối, lòng Hồ Chủ tịch còn rộng hơn biển cả. Bác dạy phải khoan
hồng, vui mừng đón rước những đứa con vì cảnh ngộ mà phải lạc bầy. Bác tin rằng người Việt
Nam nào cũng yêu nước, muốn đất nước thống nhất, độc lập, ta khéo nhen chút than hồng ấy,
nó sẽ cháy lên thành ngọn lửa. Bác viết: ' Đối với những nạn nhân của chế độ xã hội cũ, như
trộm cắp, gái điếm, cờ bạc, buôn lậu... thì nhà nước phải vừa dùng giáo dục, vừa dùng pháp
luật để cải tạo họ, giúp họ trở nên những người lao động lương thiện". Vì tính nhân văn, nhân
ái cao cả đó, Bác đã giáo dục, cảm hoá được mọi người, đoàn kết toàn thể dân tộc. Hồ Chủ
tịch tiêu biểu cho sự đoàn kết ấy.
Tư tưởng nhân văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn là sự quan tâm đến việc bồi dưỡng đạo đức
và tài năng của các thế hệ thanh niên, lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng, làm cho họ trở
thành lực lượng nòng cốt xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Bác yêu cầu chúng
ta sửa đổi chế độ giáo dục cho phù hợp với hoàn cảnh và đặc biệt là chăm lo giáo dục đạo đức
cách mạng, giáo dục tinh thần yêu nước cho đoàn viên và thanh niên, đào tạo họ trở thành
những người kế thừa xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa "hồng" vừa "chuyên". Trong Di chúc Bác
viết: "Đảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu ấy học thêm các ngành,
các nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập trường cách mạng vững chắc".
Với phụ nữ Việt Nam, Bác đặc biệt quan tâm đến vấn đề giúp đỡ chị em tham gia công tác xã
hội để tiến tới một sự bình đẳng thật sự cho phụ nữ. Điều mong muốn của Bác đến nay đã trở
thành sự thật khi hàng ngàn phụ nữ đã đạt trình độ học vấn cao và một số đã được giữ những
trọng trách của Đảng và Nhà nước.Với đối tượng là nông dân chiếm đa phần dân số nước ta,
Hồ Chí Minh đã khen ngợi sự đóng góp của họ cho thắng lợi của nước nhà và đề xuất "miễn lOMoAR cPSD| 61601608
thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp". Mặc dù mong muốn của Bác
chưa thực hiện được ngay tại thời điểm đó nhưng nó thể hiện tấm lòng của Bác với bà con
nông dân, những người vất vả một nắng hai sương và thể hiện đạo lý của dân tộc "thương
người như thể thương thân". Đó là đạo lý, là lẽ sống của dân tộc ta được lưu truyền từ thế hệ
này sang thế hệ khác. Bác Hồ đã đúc kết lại truyền thống đó của dân tộc là : "Nhân dân ta từ
lâu sống với nhau có tình có nghĩa. Từ khi có Đảng lãnh đạo, giáo dục, tình nghĩa ấy càng cao
đẹp hơn, trở thành đồng bào, đồng chí, tình nghĩa năm châu bốn biển một nhà"
Tư tưởng nhân văn của Bác không chỉ bó hẹp trong tình yêu thương đồng bào, đồng chí, nhân
dân trong nước. Tư tưởng nhân văn của Bác còn mở rộng ra cả loài người trên khắp năm châu
bốn biển. Ngay từ khi còn trẻ tuổi ở Pháp, Bác đã lên tiếng phản đối những bất công trong xã
hội tư bản và trong Di chúc, Bác tỏ rõ sự đau xót về mối bất hoà giữa các đảng anh em. Bác
cũng tin tưởng rằng, các đảng anh em và các nước anh em nhất định phải đoàn kết lại.
Khi nói về việc riêng, Di chúc của Bác vẫn là sự quan tâm, lo lắng đến đồng bào. Bác lo tốn
thời gian, tiền bạc, ruộng đất của nhân dân. Bác yêu cầu thi hài được đốt đi "vì như thế đối với
người sống đã tốt về mặt vệ sinh, lại không tốn đất". Bác còn dặn lại: "Nếu tôi qua đời trước
ngày nước ta được thống nhất, thì nên gửi một ít tro xương cho đồng bào miền Nam ". Lo đồng
bào đi thăm viếng mình không có chỗ nghỉ ngơi, Bác đề nghị xây một cái nhà đơn giản, rộng
rãi, xung quanh trồng cây có bóng mát sẽ tốt cho phong cảnh và lợi cho nông nghiệp. Bác
không hề nghĩ đến cái riêng, ở Bác tình thương yêu nhân dân sâu sắc bao nhiêu thì Bác càng
quan tâm đến lợi ích của nhân dân bấy nhiêu.
Thực hiện mong muốn cuối cùng của Bác là: "Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây
dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng
đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới". Kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Bác Hồ, mỗi
người Việt Nam lại càng tưởng nhớ Bác với lòng biết ơn, niềm tự hào và tình thương yêu vô
hạn. Chúng ta càng thấy rõ Bác vẫn luôn luôn ở bên cạnh, dẫn dắt chúng ta giành chiến thắng
trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, bước vào cuộc chiến đấu mới đang tiếp diễn, đó là
xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, hạnh phúc và giàu mạnh, đoàn kết xung quanh Đảng
Cộng sản Việt Nam anh hùng.
Trong những ngày này, đọc lại bản Di chúc lịch sử của Bác, chúng ta càng thấy thấm thuần
hơn nữa tư tưởng và tình cảm của Bác. Đó là những lời căn dặn cuối cùng của Bác, những tình
cảm và niềm tin Bác dành cho chúng ta. Di chúc Bác Hồ - ngoài những giá trị lịch sử, chính
trị, thực sự là một Di chúc thấm đượm tình thương yêu vô hạn đối với đồng bào, đồng chí và
bạn bè quốc tế mà Hồ Chí Minh là người đại diện tiêu biểu nhất. Thực hiện Di chúc của Chủ
tịch Hồ Chí Minh, ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới, nhân dân ta đã đạt được nhiều thành tựu lOMoAR cPSD| 61601608
đáng mừng, đời sống của nhân dân đã được nâng cao cả về vật chất và tinh thần. Ánh sáng của
tư tưởng nhân văn cao cả trong Di chúc luôn soi sáng con đường đi đến dân giàu, nước mạnh,
xã hội công bằng, dân chủ, văn minh của nhân dân ta. Chúng ta nguyện suốt đời học tập đạo
đức, tác phong của Người, bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, không sợ gian khổ, không sợ hy
sinh, rèn luyện mình thành những chiến sĩ trung thành với Đảng, xứng đáng là đồng chí, là học trò của Người. PHẦN KẾT LUẬN
Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một văn kiện độc đáo, có ý nghĩa lịch sử và giá
trị to lớn, giúp chúng ta hiểu thêm về đất nước, con người, thời đại. Di chúc là bản đúc
kết lịch sử, gợi mở nhiều suy nghĩ, xác định nhiệm vụ, công việc lớn mà Đảng, Nhà
nước cần tập trung lãnh đạo, giải quyết trong bối cảnh đất nước có chiến tranh và cả
sau khi sự nghiệp thống nhất thành công. Bản Di chúc đã thể hiện tình cảm sâu nặng
của Người với nhân dân, đất nước, niềm tin mãnh liệt về sự nghiệp toàn thắng và tiền
đồ phát triển của Tổ quốc Việt Nam, của con người và văn hóa Việt Nam. Có thể tìm
thấy trong những lời dạy bình dị của Người nhiều ý tưởng sâu xa bởi: “Mọi lời nói, mọi
việc làm của Hồ Chí Minh đều thiết thực và cụ thể, nói là làm, thường làm nhiều hơn
nói, có khi làm mà không cần nói, tư tưởng hiện ra trong hành động”.
Với tầm nhìn của một Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất, bản Di chúc
đã khắc họa sâu đậm Nhân cách văn hóa Hồ Chí Minh - Một nhân cách đặc biệt, uyên
thâm, ấm áp, dung dị, rộng lớn. Chính tầm nhìn chính trị, tầm vóc văn hóa rộng lớn đó
mà Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn được nhân dân thế giới yêu mến, kính trọng. Người là
biểu tượng cho lòng dũng cảm, ý chí kiên cường và chủ nghĩa anh hùng của nhân dân
Việt Nam, là hiện thân sinh động của sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, giữa tư
duy và hành động. Cách nhìn và tiếp cận của Người về con người, văn hóa thể hiện
chiều sâu truyền thống tư tưởng Việt Nam, Á châu đồng thời chứa đựng nhiều triết lý
phát triển lớn của thời đại. Được viết cách đây nửa thế kỷ, bối cảnh lịch sử trong nước,
quốc tế có nhiều đổi khác nhưng đọc Di chúc, suy nghĩ về những lời dạy của Người
luôn thấy tấm lòng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về con người thật ân tình, tỏa rạng. Tư lOMoAR cPSD| 61601608
tưởng về con người luôn quán xuyến trong suy nghĩ, hành động, trong các chủ trương,
chính sách và nhiệm vụ cách mạng ở từng thời kỳ. Người đã đấu tranh, nâng tầm quyền
lợi của con người thành quyền lợi của dân tộc. Mẫu hình con người mà Hồ Chí Minh
luôn giáo dục, hướng tới là “trung với Đảng, hiếu với dân”, khiêm tốn, trung thực, sống
có lý tưởng, hành động và luôn có tinh thần cầu thị. Tình cảm sâu nặng và những tư
duy vượt thời đại của Người về đất nước, con người, văn hóa... vẫn khắc ghi trong ký
ức của hàng triệu người dân Việt Nam, tượng trưng “cho ý chí kiên cường bất khuất
của nhân dân Việt Nam”, đồng thời là biểu tượng cho một nền văn hóa tương lai của
nhân loại. Những giá trị nhân văn đó giúp chúng ta hiểu thêm về tư tưởng, đức hy sinh,
cống hiến “vô cùng cao thượng và phong phú, vô cùng trong sáng và đẹp đẽ” của Chủ
tịch Hồ Chí Minh cho sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc trước đây cũng như công cuộc
xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế hiện nay. lOMoAR cPSD| 61601608
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Văn Linh: Lời chào mừng Hội thảo Quốc tế: Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh
hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn, UNESCO và Ủy ban Khoa học Xã hội
Việt Nam, Nxb. Khoa học Xã hội, H., 1990
2. Trần Văn Giàu: Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh – Đặc điểm và cội nguồn, trong
Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn,
3. Song Thành: Hồ Chí Minh - Nhà văn hóa kệt xuất, Nxb. Chính trị Quốc gia, H., 2015
4. Phạm Văn Đồng: Hồ Chí Minh - Con người, trong Thủ tướng Phạm Văn Đồng của
chúng ta, Nxb. Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh, 2006
5. Xem các bài viết trong Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam - Hội xuất bản Việt Nam:
Hồ Chí Minh - Người mang lại ánh sáng, Nxb. Thời đại - Tạp chí Xưa & Nay, H., 2011
6. Võ Nguyên Giáp: Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn
hóa lớn, trong Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn,
7. https://baochinhphu.vn/toan-van-di-chuc-cua-chu-tich-ho-chi-minh- 102169104.htm
https://bvhttdl.gov.vn/tu-tuong-nhan-van-trong-di-chuc-
cuachu-tich-ho-chi-minh- 20190531092413078.htm lOMoAR cPSD| 61601608 19 lOMoAR cPSD| 61601608 20